UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 18 września 2013 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 1 lutego 2013 r. odmówił H. S. prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, iż ubezpieczony nie spełnia warunków, od których zależy prawo do emerytury w myśl art. 32
w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie wykazał on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

H. S. złożył odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podał, iż posiada staż ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. od 11 września 1979 r. do
30 września 1990 r. w charakterze montera konstrukcji metalowych na wysokości
i w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w W. od 17 sierpnia 1992 r. do 31 marca 1993 r., od 13 maja 1993 r. do 15 września 1993 r. i od 3 listopada
1993 r. do 15 grudnia 1993 r. w charakterze zbrojarza.

W odpowiedzi na odwołanie organ emerytalny domagał się jego oddalenia, powołując argumentację z zaskarżonej decyzji. Podniósł też, że ubezpieczony udowodnił jedynie 3 lata, 11 miesięcy i 28 dni pracy w warunkach szczególnych. Nie uwzględniono natomiast w stażu pracy w takim charakterze wskazanych w odwołaniu okresów, gdyż brak za te okresy świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub innych dokumentów potwierdzających taki charakter pracy wnioskodawcy.

Bezsporne między stronami było:

H. S. urodzony w dniu (...) ukończył 60 lat. Na dzień
1 stycznia 1999 r. ubezpieczony posiada łączny staż zatrudnienia wynoszący ponad 33 lata. Przed organem rentowym wykazał staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 3 lat, 11 miesięcy i 28 dni z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 3 września 1975 r. do 31 sierpnia 1979 r. przy produkcji materiałów azbestowo- cementowych.

Sąd Okręgowy ustalił nadto następujący stan faktyczny sprawy:

Od 27 marca 1970 r. do 24 lipca 1972 r. i od 14 sierpnia 1974 r. do 31 sierpnia 1975 r. odwołujący był zatrudniony w Fabryce (...)
w T. na stanowisku frezera. W zakładach tych pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy frezowaniu różnych odlewów żeliwnych za pomocą frezarki - była to praca przy wykańczaniu odlewów.

W czasie tego zatrudnienia odwołujący odbył zasadniczą służbę wojskową w okresie od 26 lipca 1972 r. do 26 lipca 1974 r. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej powrócił do wykonywania tej samej co uprzednio pracy.

dowód:

-: akta ZUS,
-: dokumenty dołączone do pisma odwołującego z dnia 31.07.2013 r.,
-: zeznania odwołującego H. S.- 01:03:32,

Od 11 września 1979 r. do 30 września 1990 r. odwołujący był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) w K.. Od
11 września 1979 r. do 13 września 1984 r. pracował przy budowie elektrowni w P.. Następnie, w ramach wyjazdu na budowę eksportową, świadczył pracę w Czechosłowacji. Po powrocie do kraju został zatrudniony przy budowie mleczarni w T.. W P. odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Innych prac nie realizował. W szczególności nie zajmował się pracami ślusarskimi. Pracował natomiast przy budowie konstrukcji pod rozdzielnie i pod blachy trapezowe. Montował też kątowniki pod luksfery na ścianach zewnętrznych budynku, kratki vema, larseny na stropach, kanały kablowe, zapory ogniowe i całe ściany działowe z metalowych kątowników. Były to prace realizowane na wysokości nawet do 74 metrów.

W Czechosłowacji odwołujący stale i w pełnym wymiarze godzin pracował przy montażu rurociągów ciepłowniczych biegnących w wykopach, jak i usytuowanych na estakadach na wysokości około 6-7 metrów. Montował też same estakady.

Przy budowie mleczarni w T. odwołujący pracował wewnątrz budynku. Budował hale z elementów betonowych i metalowych oraz kotłownię z elementów stalowych.

W ramach zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. od 14 sierpnia 1985 r. do 30 sierpnia 1985 r. i od 16 stycznia 1990 r. do 15 lutego 1990 r. odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego.

dowód:

-: akta ZUS,
-: zeznania świadka A. M.- 00:21:38-00:37:52,
-: zeznania świadka W. W.- 00:43:30-00:58:37,
-: zeznania odwołującego H. S.- 01:08:56, 01:12:24-01:20:00,

- akta osobowe odwołującego się

Od 17 sierpnia 1992 r. do 31 marca 1993 r., od 15 maja 1993 r. do 15 września 1993 r. i od 3 listopada 1993 r. do 15 grudnia 1993 r. odwołujący był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w W., które to przedsiębiorstwo zajmowało się stawianiem wielopiętrowych budynków, np. hoteli. W tym czasie odwołujący pracował na eksporcie w RFN. Tam stale i w pełnym wymiarze godzin wykonywał typowe prace zbrojarskie, zbrojąc stropy, ściany, podciągi i słupy.

W ramach tego zatrudnienia od 21 grudnia 1992 r. do 31 grudnia 1992 r. i od 16 lipca 1993 r. do 30 lipca 1993 r. odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego.

dowód:

-: akta ZUS,
-: zeznania świadka S. K.- 00:10:00-00:12:59,
-: zeznania świadka R. S.- 00:14:51-00:17:45,
-: zeznania odwołującego S. S.- 01:02:22,

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zalegające w aktach organu emerytalnego oraz w aktach osobowych odwołującego, jak również w oparciu o jego zeznania i świadków- S. K., R. S., A. M.
i W. W..

Dokumenty dające podstawę dla poczynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd uznał za autentyczne i wiarygodne. Treść i forma tych dokumentów nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone
(art. 244 k.p.c.), a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Wiarygodne w ocenie Sądu były także zeznania odwołującego, jak i świadków. Korespondowały one z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Depozycje te nie zawierały żadnych wewnętrznych sprzeczności, były logiczne i spójne. Razem wzięte dały pełny i jasny obraz badanej rzeczywistości.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było ustalenie czy H. S. przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Z analizy stanowiska procesowego organu emerytalnego wynika, że zastrzeżenie ZUS budzi fakt, iż okoliczność ta nie została wykazana stosownymi dokumentami, które byłyby dla organu emerytalnego wiążące.

Z powyższych względów zwrócić uwagę należy na regulację zawartą w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r. Nr 153
poz. 1227 ze zm.) zgodnie, z którą ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, tj. 60 lat życia dla mężczyzny, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (czyli w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat- dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat dla mężczyzny.

Z kolei według art. 32 wyżej powołanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącymi pracownikami (o których mowa w ust 2-3 tegoż artykułu), zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1- tj. 65 lat w przypadku mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa powyżej, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepis art. 32 ust. 4 powołanej ustawy stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za owe przepisy dotychczasowe wymienione zarówno w art. 32 ust. 2 jak i w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) wydanego na podstawie upoważnienia zawartego
w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.).

Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 lutego 2002 r., III CZP 30/2001 (OSNAPiUS 2002/10/243) zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zgodnie zatem z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż H. S. spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury. Otóż ukończył 60 lat, posiada wymagany okres ogólnego stażu pracy, bo wynoszący 25 lat, jak również legitymuje się okresem pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowiskach objętych wykazem A cytowanego rozporządzenia wynoszącym co najmniej 15 lat pracy.

Należy w tym miejscu zauważyć, iż zgodnie z art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. To sprawia, że fakt zatrudnienia, bądź jego brak w warunkach szczególnych może być dowodzony za pomocą każdego środka dowodowego, w tym z zeznań stron i świadków.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody w sposób jednoznaczny potwierdziły, że odwołujący będąc zatrudniony w Fabryce (...) w T. w okresie od 27 marca 1970 r. do 24 lipca 1972 r. i od 14 sierpnia 1974 r. do
31 sierpnia 1975 r., stale i w pełnym wymiarze godzin pracował przy frezowaniu różnych odlewów żeliwnych za pomocą frezarki. Opisana praca jest pracą, którą należy zaliczyć do prac wymienionych w Wykazie A Dziale III pkt 23 (wykańczanie odlewów). Za ten okres wnioskodawca dysponuje zresztą świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 30 lipca 2013 r.

Z kolei, gdy chodzi o okres od 26 lipca 1972 r. do 26 lipca 1974 r., kiedy odwołujący pozostając w zatrudnieniu w przedmiotowym Przedsiębiorstwie odbywał zasadniczą służbę wojskową, to należy stwierdzić, że podlega on również zaliczeniu do wymaganego stażu co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych jako przesłanki nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem judykatury wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., III UK 5/06 (OSNP 2007/7-8/108), okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia. Okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze (por. np. wyroki SN z dnia 24 listopada 2009 r., II UK 215/09, OSNP 2011/15-16/219, z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, niepubl. I z dnia 24 maja
2012 r., II UK 265/11, niepubl.).

Odnosząc powyższe do omawianego stanu faktycznego nie może być jakichkolwiek wątpliwości, iż okres od 26 lipca 1972 r. do 26 lipca 1974 r., kiedy odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową podlega zaliczeniu do wymaganego okresu co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Otóż, zarówno przed tą służbą, jak i po jej odbyciu ubezpieczony wykonywał tą samą pracę w warunkach szczególnych (jego zatrudnienie
w Fabryce (...) w T. nie ustało, a on wrócił do pracy w wymaganym terminie na to samo stanowisko).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody, w tym z zeznań świadków
i odwołującego potwierdziły ponadto, że odwołujący pracę w szczególnych warunkach wykonywał również w Przedsiębiorstwie (...)
w K. w okresie od 11 września 1979 r. do 13 września 1984 r. W tym czasie bowiem na budowie elektrowni w P. stale i w pełnym wymiarze godzin pracował przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, tj. konstrukcji pod rozdzielnie i pod blachy trapezowe. Montował też kątowniki pod luksfery na ścianach zewnętrznych budynku, kratki vema, larseny na stropach, kanały kablowe, zapory ogniowe i całe ściany działowe z metalowych kątowników. Były to prace realizowane na wysokości do 74 metrów. Odwołujący nie wykonywał przy tym żadnych innych czynności, w szczególności prac ślusarskich. Opisana praca jest pracą, którą należy zaliczyć do prac wymienionych w Wykazie A Dziale V pkt 5 (prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości).

Okoliczność, iż odwołujący pewne prace wykonywał również na poziomie „0” nie odbiera jego zatrudnieniu charakteru pracy w szczególnych warunkach. Wszak podkreślić należy, iż realizowanie prac na wysokości zaczyna się właśnie od takiego poziomu. Stanowią one immanentną, nieodzowną część prac zasadniczych, bez wykonania których prace na wysokości nie miałyby sensu. Z zasad logiki i doświadczenia życiowego wynika, że na poziomie „0” można również wykonywać pewne prace wstępne i przygotowawcze do pracy na wysokości, nieodzownie związane z montażem konstrukcji metalowych. Również w tym wypadku uznać należy, że składają się one na większość całość dająca się zakwalifikować pod odpowiednią pozycję załącznika (w tym wypadku Dział V, poz. 5). Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Otóż, jak podniósł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11 (OSNP 2013/7-8/86), jeśli czynności wykonywane
w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny w stosunku do czynności podstawowych kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach, to nie ma podstaw, aby tej pracy nie zaliczać do okresu uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.
W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, iż od reguły, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury
w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, istnieją pewne odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Drugie zaś odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny. Podkreślić należy, że chodzi w tym przypadku o budowę potężnej elektrowni gdzie z zasad doświadczenia życiowego wynika, że prac na poziomie 0 była znikoma ilość, skoro pozostałe odbywały się nawet na wysokości ponad 70 m.

Za pracę w szczególnych warunkach Sąd uznał także okres zatrudnienia odwołującego w Czechosłowacji. W tym okresie bowiem wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze godzin pracował przy montażu rurociągów ciepłowniczych biegnących w wykopach, jak
i usytuowanych na estakadach na wysokości około 6-7 metrów i przy budowie samych estakad. Opisana praca jest pracą, którą należy zaliczyć, podobnie jak wcześniej, do prac wymienionych w Wykazie A Dziale V pkt 5 (prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości), jak też do prac opisanych w Dziale V pkt 1 (budowa rurociągów w głębokich wykopach).

Do stażu pracy w szczególnych warunkach Sąd nie zaliczył natomiast okresu pracy wnioskodawcy przy budowie mleczarni w T., gdyż w tym czasie praca odwołującego miała inny charakter niż praca wykonywana w P.. W tym czasie ubezpieczony świadczył pracę wewnątrz budynku. Budował hale z elementów betonowych i metalowych oraz kotłownię z elementów stalowych. Nie pracował więc przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości stale i w pełnym wymiarze godzin.

Na podstawie zeznań świadków i odwołującego oraz po analizie zgromadzonych
w sprawie dokumentów, Sąd uznał, że pracę w szczególnych warunkach odwołujący wykonywał również od 17 sierpnia 1992 r. do 31 marca 1993 r. (za wyjątkiem okresu korzystania z urlopu bezpłatnego od 21 grudnia 1992 r. do 31 grudnia 1992 r.), od 15 maja 1993 r. do 15 września 1993 r. (za wyjątkiem okresu korzystania z urlopu bezpłatnego od
16 lipca 1993 r. do 30 lipca 1993 r.) i od 3 listopada 1993 r. do 15 grudnia 1993 r. w ramach zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w W.. W tym czasie stale i w pełnym wymiarze godzin wykonywał bowiem typowe prace zbrojarskie, zbrojąc stropy, ściany, podciągi i słupy. Opisana zaś praca jest pracą, którą należy zaliczyć do prac wymienionych w Wykazie A Dziale V pkt 4 (prace zbrojarskie
i betoniarskie).

Tym samym, biorąc pod uwagę wymienione wyżej okresy łącznie z okresem pracy
w warunkach szczególnych uznanym przez ZUS, stwierdzić należało, że odwołujący spełnia wymagany warunek co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na uwadze, działając na mocy wskazanych przepisów oraz
art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu emeryturę począwszy od dnia 3 stycznia 2013 r., tj. od dnia złożenia wniosku o emeryturę.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE