Sygn. akt II Ca 848/13
Dnia 26 września 2013 r.
Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący: SSO Mariusz Broda
Sędziowie: SO Elżbieta Ciesielska
SO Teresa Strojnowska (spr.)
Protokolant: protokolant sądowy Iwona Cierpikowska
po rozpoznaniu w dniu 26 września 2013 r. w Kielcach
na rozprawie
sprawy z powództwa K. Z.
przeciwko M. Z.
o uchylenie obowiązku alimentacyjnego
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Rejonowego w Busku - Zdroju
z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. III RC 257/12
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt II Ca 848/13
Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 roku sygn. akt III RC 257/13 w sprawie z powództwa K. Z. przeciwko M. Z. o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego syna M. Z. Sąd Rejonowy w Busku Zdroju powództwo oddalił, zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Prywatnej Kancelarii Adwokackiej (...) kwotę 73,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.
Pozwany nie uznał powództwa, zarzucił, że w niniejszej sprawie nie nastąpiła taka zmiana stosunków, która uzasadniałaby żądanie pozwu. W szczególności aby położenie materialne powoda po podpisaniu ugody uległo pogorszeniu wskutek zwiększenia obciążających go wydatków. Argument, iż pozwany nie uświadamiał sobie do końca skutków osobistych i finansowych podpisanej przed sądem ugody w sprawie III RC 192/11, nie zasługuje, w ocenie pozwanego, na uwzględnienie.
W uzasadnieniu sąd I instancji ustalił, że obecna sytuacja materialna powoda K. Z. w porównaniu do sytuacji w czasie, kiedy w sprawie III RC 193/11 zawarł przed sądem w dniu 29 września 2001r. ugodę, na podstawie której zobowiązał się do uiszczenia na rzecz syna M. Z. alimentów w kwocie po 550,00 zł miesięcznie zmieniła się o tyle, o ile wzrosły koszty jego utrzymania. Powód jest nauczycielem. W okresie od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2013r.przebywa na płatnym rocznym urlopie dla poratowania zdrowia. W związku z tym jego wynagrodzenie obniżyło się o około 560,00 zł i
otrzymuje w czasie trwania urlopu wynagrodzenie w kwocie 2 777,00 zł netto. Powód nadal zamieszkuje ze swoją 84 letnia matką, która otrzymuje emeryturę w wysokości około 1608,00 zł netto.
Podobnie, zdaniem sądu, nie zmieniła się sytuacja pozwanego M. Z.od czasu podpisania w dniu 29 września 2011r.ugody przed sądem w sprawie III RC 193/11.W dacie orzekania M. Z.był studentem II roku dwustopniowych dziennych studiów na (...)w K.na kierunku (...).
Obok trudnej sytuacji materialnej, powód jako podstawę żądania uchylenia obowiązku alimentacyjnego, wskazał złe zachowanie syna K. Z., który nie utrzymuje z nim kontaktów, w grudniu 2011r. kierował w sms pod jego adresem groźby. Winą za taki stan rzeczy obarcza także matkę M. – B. Z. a także dziadków ze strony byłej żony, którzy wrogo nastawiali dzieci przeciwko niemu. Sąd nie wypowiedział się w tej kwestii.
W tak ustalonym stanie faktycznym sąd uznał, że od czasu ostatnich alimentów, nie zmieniła się ani sytuacja powoda ani też pozwanego w taki sposób, że uzasadniałoby to uchylenie nałożonego na powoda obowiązku alimentacyjnego.
W apelacji od powyższego wyroku powód zaskarżył orzeczenie w całości, zarzucając:
- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów – art.233 kpc przez min. niedostateczne zapoznanie się z materiałem dowodowym, błędną interpretację wypowiedzi powoda,
- naruszenie prawa materialnego w postaci art.138 k.r.i.o.
Powód zarzucił, że sąd nie zapoznał się z całym materiałem dowodowym, który przedłożył w sprawie, jego stanowiskiem i argumentami podnoszonymi w składanych pismach procesowych. Wskazał także w apelacji, na nierówne traktowanie stron, przejawiające się min. tym, że sąd niezasadnie nie uwzględniał wniosków dowodowych składanych przez niego, a uwzględniał wnioski drugiej strony. Podniósł, że sąd błędnie przedstawił średnie miesięczne zarobki, uniemożliwienie pozwanemu przesłuchanie świadka w osobie matki pozwanego.
Wskazując na powyższe okoliczności powód wniósł
- o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa ewentualnie o obniżenie alimentów, bądź
- o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku Zdroju
Na rozprawie apelacyjnej w dniu 26 września 2013r. ustanowiony z urzędu dla powoda fachowy pełnomocnik w osobie adwokata A. S. popierając apelację wniesioną przez powoda, sprecyzowała zarzut z pkt 2 apelacji podnosząc, iż Sąd Rejonowy w Busku Zdroju nie rozpoznał istoty sprawy. Bowiem powód żądał w pozwie uchylenia obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 133 § 3 k.r.i.o. i art.144 1 k.r.i.o., jedynie alternatywnie zgłosił żądanie obniżenia alimentów. W związku z tym w pierwszej kolejności wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku Zdroju, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, o ile Sąd II Instancji uzna, że istnieje ku temu wystarczający materiał dowodowy. Wniosła także o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej powodowi z urzędu, oświadczając, że w żadnej części nie zostały uiszczone.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest uzasadniona, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu w Busku Zdroju do ponownego rozpoznania.
Ma rację skarżący, że sąd nie rozpoznał istoty sprawy, w świetle zgromadzonych dowodów, poczynił ustalenia w oparciu o przepis art.138 k.r.i.o., w sytuacji, gdy żądanie powoda uchylenia obowiązku alimentacyjnego faktycznie oparte było na podstawie art.133 § 3 k.r.i.o. i art.144 1 k.r.i.o., a nie jak błędnie sąd przyjął na podstawie art.138 k.r.i.o.
Alimenty mogą być dochodzone od rodziców niezależnie od wieku, w jakim pozostają dzieci. Jednak gdy alimentów dochodzi pełnoletnie dziecko, musi ono wykazać, że pomimo możliwości zarobkowych potrzebuje środków np. na dalszą naukę.
Przepis art.133 § 3 k.r.i.o. dodany przez ustawę z dnia 6 listopada 2008r. o zmianie ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220, poz.1431) stanowi, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Niemożliwość spełnienia świadczeń alimentacyjnych bez uszczerbku dla utrzymania własnego może mieć charakter przejściowy. W razie jej odzyskania aktualne staje się żądanie obciążenia świadczeniami zobowiązanego. W każdym takim przypadku rolą sądu jest wyważenie, czy zgłaszane przez dziecko w danych okolicznościach potrzeby są usprawiedliwione oraz czy rodzice mają dostateczne możliwości zarobkowe lub majątkowe, by żądaniom dziecka sprostać.
W niniejszej sprawie powód domagał się uchylenia obowiązku alimentacyjnego względem dorosłego syna M. Z. z tego powodu, że łożenie alimentów w kwocie po 550,00 zł ustalonych ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w Busku Zdroju w dniu 29 września 2011r. w sprawie III RC 193/11r., spowodowałoby istotny uszczerbek w jego utrzymaniu, a ponadto dlatego, że syn nie wypełnia wobec niego powinności syna, nie utrzymuje z ojcem kontaktów itp.
Zatem przedmiotem oceny Sądu Rejonowego winno być rozważenie, czy łożona przez powoda na rzecz pozwanego syna M. Z. kwota z tytułu alimentów w wysokości po 550,00 zł miesięcznie, nie skutkuje dla powoda nadmiernym uszczerbkiem, czy pozwany syn dokłada starań w celu samodzielnego utrzymania się (art.133 § 3 k.ri.o.), ale również czy zachowanie syna M. Z. względem powoda nie narusza zasad współżycia społecznego (at. (...) k.r.i.o.).
Według wprowadzonego wskazaną nowelą z dnia 6 listopada 2008r. art.144 1 k.r.i.o. małżonkowie oraz rodzice pełnoletnich dzieci domagających się alimentów, lub na które już takie zostały zasądzone, mogą uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
W niniejszej sprawie powód wskazywał, że syn M. Z. niewłaściwie zachowuje się względem powoda jako ojca, o czym świadczą takie zachowania jak np. syn M. wysyła niecenzuralne sms, nie przesłał na czas dokumentów, o których dostarczenie powód zwrócił się do niego, nie chce utrzymywać kontaktów z ojcem. Rzeczą sądu było ustalenie i zweryfikowanie podniesionego zarzutu zrt. (...) k.r.i.o., czy istotnie takie zachowania, o których pisał i mówił powód miały miejsce, a jeśli tak, to czy było to rażąco niewłaściwe zachowanie, budzące powszechną dezaprobatę.
Tymczasem sąd przeprowadził postępowanie w celu ustalenia czy zostały spełnione przesłanki przewidziane w art. 138 kr.i.o., a mianowicie, czy nastąpiła zmiana stosunków w odniesieniu do ostatnio ustalonych alimentów w sprawie III RC 193/11.
Nierozpoznanie istoty sprawy polega na pominięciu przez sąd pierwszej instancji podstawy roszczenia, przesłanek stanowiących o jego istnieniu, poprzez oparcie rozstrzygnięcia na nietrafnym zarzucie.
Rozstrzygnięcie sądu w niniejszej sprawie nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. Sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania powoda, które było oparte na podstawie art.133 § 3 k.r.i.o. oraz art.144 1 k.r.i.o., a nie jak błędnie przyjął sąd na podstawie art.138 k.r.i.o.(por. wyr. SN z 12.02.2002r. I CKN 486/00, OSP 2003, Nr 3, poz.36).
Sąd I instancji w niniejszym postępowaniu nie badał, czy zostały spełnione przesłanki przewidziane w art.133 § 3 k.r.i.o., art.1441 kr.i.o., a jedynie przesłanki z art.138 kr.i.o., a mianowicie, czy nastąpiła zmiana stosunków od czasu ustalenia obowiązku alimentacyjnego w wysokości 550,00 zł, określonej w ugodzie zawartej przed Sądem Rejonowym w Busku Zdroju w dniu 29 września 2011r. w sprawie III RC 193/11.
Wskazane wyżej okoliczności niewątpliwie oznaczają, że ma rację powód, zarzucając w apelacji, iż Sąd Rejonowy w Busku Zdroju nie rozpoznał istoty sprawy.
W ocenie sądu II instancji Sąd Rejonowy w Busku Zdroju nie przeprowadził i nie zgromadził materiału dowodowego w celu ustalenia, czy żądanie powoda oparte na podstawie art.133 § 3 k.r.i.o. oraz art.144 1 k.r.i.o. jest uzasadnione. W tej sytuacji wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, od początku. Dlatego też zaskarżony wyrok został uchylony w całości, sprawa przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Busku Zdroju.
Sąd rozpoznając ponownie sprawę, przeprowadzi stosowne postępowanie dowodowe, oceni dowody przedstawione przez strony na okoliczność, czy zostały spełnione przesłanki przewidziane w art.133 § 3 k.r.i.o. oraz w art.144 1 k.r.i.o., na podstawie których powód opiera swoje żądanie uchylenia obowiązku alimentacyjnego ustalonego w sprawie III RC 193/11 i wyda orzeczenie.
Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy w Kielcach po rozpoznaniu apelacji powoda na podstawie art. 386 § 4 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.