UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 lipca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że I. I. (obecnie: P.):

1. podlega od 18 marca 2015 r. do 15 kwietnia 2015 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik Kancelarii Adwokackiej (...) z siedzibą w Ł., ul. (...),

2. miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia od 18 marca 2015 r. stanowi kwota 1.750,00 zł tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ZUS I Oddział w Ł. przeprowadził w dniach od 2 czerwca 2015 r. do 8 czerwca 2015 r. postępowanie kontrolne w zakresie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz podstaw wymiaru składek I. P. z tytułu zatrudnienia w Kancelarii Adwokackiej (...) z siedzibą w Ł., ul. (...). Organ rentowy podał, że na podstawie z akt sprawy wynika, że ubezpieczona została zatrudniona w Kancelarii Adwokackiej (...) jako pracownik od dnia 18 marca 2015 r. na okres próbny 3 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy. Z tytułu tego zatrudnienia I. P. miała mieć przyznane wynagrodzenie miesięczne w wysokości 2.770,00 zł brutto. Od dnia 10 kwietnia 2015 r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Zaświadczenia lekarskie zostały wystawione na okres od 10 kwietnia 2015 r. do 6 lipca 2015 r. ZUS dodał nadto, że ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 18 marca 2015 r. z kodem tytułu ubezpieczenia – pracownik.

Organ rentowy wskazał, że D. W. zeznał, że z uwagi na nagłą zmianę planów życiowych ubezpieczona poprosiła o rozwiązanie umowy o pracę. Umowa została rozwiązana w dniu 15 kwietnia 2015 r. na miejsce ubezpieczonej w kancelarii została zatrudniona w dniu 10 kwietnia 2015 r. M. T. z podstawą wymiaru składek w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Organ rentowy dodał nadto, że tym samym wynika, że nowemu pracownikowi pomimo, iż przejął obowiązki I. P. nie przyznano wynagrodzenia w takiej samej wysokości w jakiej miała mieć przyznane ubezpieczona, a jedynie wynagrodzenie na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Nadto ZUS podniósł, że D. W. od początku prowadzenia Kancelarii Adwokackiej tj. od 1 czerwca 1999 r. rozliczał składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnionych pracowników od podstawy w wysokości odpowiadającej najniższemu/minimalnemu wynagrodzeniu za pracę proporcjonalnie zmieszonemu do wymiaru czasu pracy. Natomiast I. P. jako jedyna osoba zatrudniona w Kancelarii Adwokackiej miałaby otrzymać wynagrodzenie w kwocie 2.770,00 zł brutto. A zatem ubezpieczona miałaby zostać zatrudniona w kancelarii na umowę o pracę zawartą na okres próbny 3 miesięcy na stanowisku sekretarki z najwyższym wynagrodzeniem spośród wszystkich kiedykolwiek pracujących tam osób.

Mając na względzie powyższe w ocenie organu rentowego ustalenie ubezpieczonej wynagrodzenia w wysokości 2.770,00 zł w krótkim okresie przez wystawieniem zaświadczenia o niezdolności do pracy z powodu choroby, było dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Organ rentowy powołał się w niniejszej sprawie na art. 58 §2 k.c. i wskazał, że od dnia 18 marca 2015 r. miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia w Kancelarii Adwokackiej (...) stanowi kwota 1.750,00 zł tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

/decyzja – k. 14 – 18 akt ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji w dniu 26 sierpnia 2015 r. złożyła ubezpieczona I. P. i zaskarżyła w/w decyzję oraz wniosła o jej zmianę oraz o zasądzenie odsetek od różnicy niewypłaconej kwoty zasiłku.

/odwołanie – k. 2 – 3/

Odwołanie od w/w decyzji złożył również płatnik składek D. W. reprezentowany przez adwokata E. S.. Decyzję zaskarżył w części tj. w zakresie pkt 2 decyzji, w którym ZUS stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia od 18 marca 2015 r. stanowi kwota 1.750,00 zł tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

- obrazę prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez stwierdzenie, że miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia I. P. stanowi kwota 1.750,00 zł tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, pomimo, iż wynagrodzenie określone w umowie o pracę i wypłacane faktycznie pracownikowi wyniosło 2.770,00 zł brutto oraz art. 58 § 2 k.c. poprzez stwierdzenie, że zawarta między stronami umowa była nieważna z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego;

- błędną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, prowadzącą do przyjęcia, że miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia I. P. stanowi kwota 1.750,00 zł tj. kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odwołanie – k. 2 – 4 w aktach VIII U 2479/15/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołań.

/odpowiedź na odwołanie – k. 6 – 8, k. 6 – 8 w aktach VIII U 2479/15/

Postanowienie z dnia 8 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył sprawę o sygn. akt VIII U 2479/15 ze sprawą VIII U 2478/15 do łącznego rozpoznania.

/postanowienie – k. 9 w aktach VIII U 2479/15/

Na rozprawie w dniu 13 lipca 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, pełnomocnik płatnika składek poparło dowłanie, pełnomocnik organu rentowego wnosił o oddalenie odwołania.

/stanowisko pełnomocników stron – 00:25:53 – 00:35:36 – płyta CD – k. 42/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni I. P. (wcześniejsze nazwisko: I.) legitymuje się wykształceniem wyższym. Ukończyła studia na Politechnice (...) w 1999 r. Z zawodu jest menadżerem.

/okoliczności bezsporne/

Wnioskodawczyni legitymuje się następującym doświadczeniem zawodowym:

- w okresie od 8 lutego 1996 r. do 30 września 1999 r. pracowała w Biurze Doradztwa (...),

- w okresie od 1 kwietnia 2004 r. do 11 sierpnia 2005 r. pracowała w (...).

/kwestionariusz osobowy – k. 15 akt ZUS/

Bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia w Kancelarii Adwokackiej (...) wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. od 2 stycznia 2006 r. do 30 marca 2015 r. na stanowiskach specjalisty ds. kadr i płac, koordynatora obsługi sieci z wynagrodzeniem 2530,00 zł w styczniu 2013 r., 2750,00 zł od lutego 2013 r. do końca zatrudnienia.

/świadectwo pracy – k. 13 akt ZUS, zaświadczenie o zarobkach – k. 24, aneks – k. 25, zeznania wnioskodawczyni I. P. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:039:28 – 00:42:59 – płyta CD – k. 21, zeznania wnioskodawczyni z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42/

Wnioskodawczyni podczas zatrudnienia w (...) w P. poszukiwała pracy w Ł., gdyż po wyjściu za mąż przeprowadziła się do Ł..

/zeznania wnioskodawczyni I. P. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:039:28 – 00:42:59 – płyta CD – k. 21, zeznania wnioskodawczyni z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42/

Wnioskodawczyni I. P. została zatrudniona przez D. W. prowadzącego Indywidualną Kancelarię Adwokacką przy ul. (...) w Ł. na podstawie umowy o pracę na okres próbny trzech miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy od 18 marca 2015 r. na stanowisku sekretarki z wynagrodzeniem 2770 zł brutto. W załączeniu otrzymała zakres obowiązków.

/umowa o pracę – k. 17 akt ZUS/

Ubezpieczona trafiła do kancelarii płatnika składek na podstawie ogłoszenia o pracę, zamieszczonego w internecie. Kancelaria poszukiwała sekretarki na miejsce osoby, która zrezygnowała z pracy – M. K.. Na wolne stanowisko zgłosiło się wielu kandydatów. Ubezpieczona została zatrudniona, gdyż wygrała proces rekrutacyjny.

/zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42, zeznania świadka M. S. z dnia 18 maja 2015 r. – 00:44:38 – 00:55:00 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka P. S. z dnia 18 maja 2015 r. – 00:55:00 – 01:04:00 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka E. W. z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:02:38 – 00:11:57 – płyta CD – k. 42/

M. K. była zatrudniona z wynagrodzeniem minimalnym.

/zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka M. S. z dnia 18 maja 2015 r. – 00:44:38 – 00:55:00 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka E. W. z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:02:38 – 00:11:57 – płyta CD – k. 42 /

Ubezpieczona wynegocjowała w trakcie procesu rekrutacyjnego z płatnikiem składek wysokość wynagrodzenia na kwotę 2770 zł brutto. Była to kwota wynagrodzenia, którą ubezpieczona otrzymywała u poprzedniego pracodawcy.

/zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42, zeznania wnioskodawczyni I. P. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:039:28 – 00:42:59 – płyta CD – k. 21, zeznania wnioskodawczyni z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42, zeznania świadka E. W. z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:02:38 – 00:11:57 – płyta CD – k. 42 /

Wnioskodawczyni swoje obowiązki wykonywała w kancelarii w godzinach od 9.00 do 17.00. Zdarzało się, że pracowała dłużej, wychodziła z pracy nawet po 18.00.

/zeznania wnioskodawczyni z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42/

Ubezpieczona kwitowała odbiór wynagrodzenia na listach płac.

/listy płac – k. 27 – 28 akt ZUS/

Wnioskodawczyni po podjęciu pracy w kancelarii z uwagi na szybkie tempo pracy stresowała się, miała stany lękowe i pojawiły się u niej zaburzenia adaptacyjne. Poszła do lekarza i w dniu 10 kwietnia 2015 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby – zaburzeń adaptacyjnych.

Ubezpieczona był niezdolna do pracy do 6 lipca 2015 r.

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawczyni wcześniej nie leczyła się psychiatrycznie.

Ubezpieczona była zatrudniona w kancelarii do 15 kwietnia 2015 r.

/świadectwo pracy – k. 25 akt ZUS/

Stosunek pracy został rozwiązany z inicjatywy ubezpieczonej, ze względów zdrowotnych.

Wnioskodawczyni cały czas się jest pod opieką lekarską z powodu zaburzeń adaptacyjnych.

zeznania wnioskodawczyni I. P. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:039:28 – 00:42:59 – płyta CD – k. 21, zeznania wnioskodawczyni z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42 /

Ubezpieczona obecnie pracuje w firmie (...) w dziale sprzedaży.

Adwokat D. W. prowadzi indywidualną kancelarię adwokacką od 1999 r. wspólnie z adwokatem P. S. oraz M. S. i E. W..

/zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42/

D. W. od początku istnienia kancelarii zatrudniał pracownika sekretariatu. Początkowo wszystkie osoby były zatrudniane z minimalnym wynagrodzeniem.

Na stanowisko pracy ubezpieczonej w kancelarii Adwokackiej (...) została zatrudniona M. T. w dniu 9 kwietnia 2015 r. na okres próbny 3 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy z minimalnym wynagrodzeniem.

/umowa o pracę – k. 16, zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42, zeznania świadka M. S. z dnia 18 maja 2015 r. – 00:44:38 – 00:55:00 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka E. W. z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:02:38 – 00:11:57 – płyta CD – k. 42 /

Z dniem 1 czerwca 2015 r. na mocy aneksu do w/w umowy o pracę zmieniono wysokość wynagrodzenia M. T. z kwoty minimalnego wynagrodzenia na kwotę 2775,00 zł brutto miesięcznie.

/aneks do umowy – k. 15, zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42/

Następnie płatnik składek adwokat D. W. zatrudnił w dniu 30 listopada 2015 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony M. O. na stanowisku sekretarki z wynagrodzeniem 2700,00 zł brutto. M. O. obecnie cały czas jest zatrudniona w kancelarii.

/umowa o pracę – k. 17, zeznania D. W. z dnia 18 maja 2016 r. – 00:06:46 – 00:39:28 – płyta CD – k. 21 w zw. z zeznaniami z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:13:43 – 00:16:55 – płyta CD – k. 42, zeznania świadka M. S. z dnia 18 maja 2015 r. – 00:44:38 – 00:55:00 – płyta CD – k. 21, zeznania świadka E. W. z dnia 13 lipca 2016 r. – 00:02:38 – 00:11:57 – płyta CD – k. 42/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym dokumentację osobową i medyczną odwołujących się oraz świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne I. P. z tytułu zatrudnienia w Kancelarii Adwokackiej (...) z siedziba w Ł. od dnia 18 marca 2015 roku stanowi kwota 2770,00 zł brutto, czy też ustalenie wysokości wynagrodzenia I. P. było dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, wnioskodawczyni i skarżącego, w których wskazali na realność otrzymanego przez skarżącą w spornym okresie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę.

W ocenie Sądu zeznania skarżących, a także świadka świadków w niniejszej sprawie są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Wersję zdarzeń przedstawioną przez skarżącą i płatnika składek potwierdzili świadkowie zeznający w tej sprawie, którzy posiadali szczegółową wiedzę, co do spornych okoliczności, a nadto znajduje ona odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej oraz pozostałej dokumentacji zebranej w sprawie.

Z zeznań świadków, odwołującej i płatnika składek, a także przedstawionej dokumentacji jasno wynika, że ubezpieczona w spornym okresie tj. od 18 marca 2015 r. wykonywała obowiązki pracownicze na stanowisku sekretarki w pełnym wymiarze czasu pracy.

Strony w sposób wiarygodny umotywowały przyczyny ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej na kwotę 2770 zł wskazując, że była to kwotą, którą wnioskodawczyni otrzymywała u dotychczasowego pracodawcy.

Nadto w ocenie Sądu ustalona wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni nie była wygórowana, zważywszy na doświadczenie ubezpieczonej.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż z dokumentacji medycznej a także zeznań wnioskodawczyni wynika, że zdarzenia, które stały się przyczyną wystąpienia u wnioskodawczyni niezdolności do pracy, były nagłe i niemożliwe do przewidzenia przez strony spornej umowy. Nie można bowiem przewidzieć, iż praca w kancelarii spowoduje u ubezpieczonej problemy zdrowotne w postaci zaburzeń adaptacyjnych. Ponadto ubezpieczona nigdy wcześniej nie leczyła się psychiatrycznie i stała się niezdolna do pracy dopiero po podpisaniu spornej umowy o pracę. Nadto gdyby I. P. zachorowała podczas zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy także uzyskałaby zasiłek chorobowy i to w podobnej wysokości. W związku z czym nie można stronom kwestionowanej umowy przypisać działania mającego na celu ustalenie wysokiej podstawy wymiaru składek, tak aby wpłynęło to na wysokość późniejszego zasiłku chorobowego.

Nadto należy wskazać, że kolejni pracownicy zatrudnieni na miejsce ubezpieczonej w kancelarii na stanowisku sekretarki także otrzymali wynagrodzenie na poziomie 2770 zł brutto.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika organu rentowego o zobowiązanie płatnika do złożenia wykazu godzin przepracowanych w okresie zatrudnienia ubezpieczonej, gdyż przedmiotem postępowania nie jest kwestia podlegania ubezpieczonej ubezpieczeniom społecznym, a jedynie podstawa wymiaru składek. W ocenie Sądu zmierza to jedynie do przedłużenia postępowania .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 121), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni w dniu 18 marca 2015 r. zawarła umowę o pracę z D. W. prowadzącym indywidualną kancelarię adwokacką w Ł. na podstawie której została zatrudniona na stanowisku sekretarki za wynagrodzeniem w wysokości 2.770,00 zł brutto miesięcznie, w pełnym wymiarze czasu pracy. Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia została zakwestionowane przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że I. P. powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2015 roku tj. do kwoty 1.750,00 zł. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 1 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 1 k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowiła wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez ubezpieczoną.

Należy zwrócić uwagę, iż bezsporne jest to, że wnioskodawczyni wykonywała pracę na rzecz kancelarii adwokackiej (...) od 18 marca 2015 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Niezwykle istotnym jest, iż wystąpienie okoliczności powodującej konieczność skorzystania przez ubezpieczoną z świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nastąpiło dopiero po podpisaniu umowy o pracę. Ponadto nie sposób pominąć, iż było to zdarzenie nagłe, nie możliwe do przewidzenia przez strony spornej umowy.

Podkreślić należy w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując, należy stwierdzić, że na gruncie niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia umowy o pracę ustalające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej były ważne, albowiem nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ustalając miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 18 marca 2015 r. na kwotę 2.770,00 złotych miesięcznie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z § 2 ust. 1 i 2 oraz §12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2015 r. Nr 1800) i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawczyni kwotę 180 zł a na rzecz D. W. kwotę 540 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE