UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 listopada 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił K. D. prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczony nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 r. Organ rentowy podkreślił, że przedstawione przez ubezpieczonego świadectwo pracy z dnia 21 lutego 1977 r. nie wskazuje w jakich okresach wykonywał on pracę rzemieślnika, pomocnika maszynisty maszyn drogowych i budowlanych, maszynisty ciężkich maszyn nawierzchniowych i budowlanych. Ponadto świadectwo to wskazuje również, że ubezpieczony był uczniem przyzakładowej szkoły zawodowej. Data zaś wystawienia świadectwa pracy pozostaje w sprzeczności z okresem poświadczającym zatrudnienie do 15 marca 1977 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji K. D. podniósł, że był zatrudniony w (...) Oddział (...) w S. na stanowisku pomocnika maszynisty maszyn drogowych i budowlanych, i wniósł o uwzględnienie tego okresu, jak również okresu od 1969 r. do 1972 r. kiedy był uczniem i pracował na różnych działach razem z pracownikami (...).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację przytoczoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu K. D. prawo do emerytury od dnia 27 października 2013 r.

Po rozpoznaniu apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. oddalił ją w całości, wskazując w uzasadnieniu, że ubezpieczony nie spełnił warunków do przyznania spornego świadczenia, ponieważ nie legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 r.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 13 stycznia 2016 r., po rozpoznaniu skargi kasacyjnej organu rentowego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego wskazując, że sentencja wyroku Sądu Apelacyjnego nie koresponduje z jego pisemnymi motywami. W rezultacie Sąd Najwyższy uznał, że zaskarżone wymyka się spod kontroli kasacyjnej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny ustalił i rozważył:

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oprał o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

K. D. urodził się w dniu (...) Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił okres ubezpieczenia wynoszący łącznie 29 lat, 3 miesiące i 18 dni. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu 9 lat, 11 miesięcy i 11 dni pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W dniu 1 października 2013 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury.

W okresie od 1 września 1969 r. do 15 marca 1977 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Oddział (...) w S.. W okresie od 1 września 1969 r. do 24 czerwca 1972 r. był uczniem (...) Szkoły Zawodowej dla (...) przy (...) w S.. Po ukończeniu szkoły tj. od 1 lipca 1972 r. pracował w Bazie(...) jako rzemieślnik, a następnie od 1 września 1972 r. jako pomocnik maszynisty w (...). Czynną służbę wojskową odbył od 28 października 1972 r. do 16 października 1974 r. Po zakończeniu służby wojskowej tj. od 4 listopada 1974 r. pełnił obowiązki pomocnika maszynisty maszyn budowlanych i drogowych (trakcyjnych). Od 1 lipca 1975 r. był zatrudniony na stanowisku maszynisty ciężkich maszyn nawierzchniowych i budowlanych.

Wskazane prace w okresie od 1 lipca 1972 r. do 15 marca 1977 r., czyli przez 4 lata, 8 miesięcy i 15 dni były wykonywane w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) oraz § 2 ust. 1, § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.; powoływane dalej jako: rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r.), Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że przedmiotem sporu była kwestia czy ubezpieczony spełnił przesłankę legitymowania się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, ubiegając się o prawo do emerytury z tego tytułu, bowiem pozostałe warunki – 25 letni staż ubezpieczeniowy na dzień wejścia w życie ustawy i nie przynależenie do OFE nie były kwestionowane.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że spornym okresem był okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Oddział (...) w S.. Na okoliczność pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych Sąd dopuścił dowód z akt osobowych ubezpieczonego oraz dowód z zeznań ubezpieczonego.

W ocenie sądu pierwszej instancji zgromadzona w sprawie dokumentacja oraz zeznania ubezpieczonego potwierdziły wykonywanie przez niego w spornym okresie - z wyłączeniem okresu nauki w przyzakładowej szkole zawodowej - pracy w szczególnych warunkach. Sąd miał na uwadze, że ubezpieczony był zatrudniony w (...) na stanowisku rzemieślnika, pomocnika maszynisty i maszynisty; obsługiwał wybijarki, spycharki i inne maszyny drogowe i budowlane w związku z budową (bądź remontem) linii kolejowych; pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Jednocześnie sąd meriti, uwzględniając uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13 (LEX nr 1385939) zaliczył ubezpieczonemu do okresu pracy w warunkach szczególnych okres służby wojskowej, albowiem „czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.)”. Ubezpieczony przed powołaniem do służby wojskowej był zatrudniony jako pomocnik maszynisty i po zakończeniu służby, w przewidzianym terminie 30 dni, zgłosił swój powrót do pracy i podjął zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy i wykonywał w dalszym ciągu prace w szczególnych warunkach. Potwierdzenie tej okoliczności znajduje się w zaświadczeniu z dnia 9 stycznia 2014 r.

Następnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu nauki w przyzakładowej szkole zawodowej, albowiem „młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, jednakże okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 września 2012 r., III AUa 414/12).

W ocenie sądu pierwszej instancji ubezpieczony udowodnił, zgodnie z ciążącym na nim obowiązkiem wynikającym z treści art. 232 k.p.c., że wykonywał w (...) pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego, albowiem były szczere, spójne i zbieżne ze zgromadzoną dokumentacją w postaci dokumentów w aktach osobowych ubezpieczonego. Sąd meriti wyjaśnił, że prace rzemieślnika, pomocnika i maszynisty są pracami wykonywanymi na kolei zgodnie z § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Ubezpieczony wymienione czynności wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres 4 lat, 8 miesięcy i 15 dni, co - w ocenie sądu pierwszej instancji - przy uwzględnieniu przez organ rentowy 9 lat, 11 miesięcy i 11 dni, powodowało, że spełnił przesłankę udowodnienia co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że ustalając stan faktyczny w sprawie oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz w aktach sprawy, a także na zeznaniach ubezpieczonego, którym to Sąd nadał przymiot wiarygodności.

Mając to na uwadze sąd pierwszej instancji, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, ze przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 27 października 2013 r. (art. 129 ustawy).

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że ubezpieczony udokumentował co najmniej 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.,

- naruszenie prawa materialnego – art. 184 ustawy emerytalnej wskutek jego niewłaściwego zastosowania, przez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury mimo nie spełnienia przez wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa do tego świadczenia, tj. braku udokumentowanego okresu 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania,

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,

- zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że uwzględniając ubezpieczonemu - jak to wskazał sąd pierwszej instancji - jako okres pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w (...) od 1 lipca 1972 r. do 1 marca 1977 r. przy uwzględnieniu okresów już zaliczonych uzyskujemy łącznie okres 14 lat, 7 miesięcy i 26 dni pracy w szczególnych warunkach zamiast wymaganych 15 lat.

W odpowiedzi na apelację K. D. wniósł o doliczenie okresu pracy w (...) przy uwzględnieniu art. 43 ustawy emerytalnej. Ubezpieczony przyznał, że okres ustalony przez sąd pierwszej instancji po zsumowaniu z okresem ustalonym przez organ rentowy nie daje wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach, dlatego wnosi o przelicznie tego okresu przy uwzględnieniu art. 43 ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona.

Chociaż Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i powołał normy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, dokonał jednak błędnej subsumpcji ustaleń faktycznych do powołanych przepisów prawa. Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez sąd pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, jak również normy prawa przytoczone przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze, że kwestią sporną było ustalenie czy K. D. spełnia przesłankę legitymowania się okresem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat pracy na dzień 1 stycznia 1999 r., za sądem pierwszej instancji należy przyjąć, że okres pracy w (...) Oddział (...) w S. od 1 lipca 1972 r. do 1 marca 1977 r. można wliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 2, 3 i 4 ustawy emerytalnej w związku z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Sąd Apelacyjny podziela przy tym stanowisko Sądu Okręgowego, że do okresu pracy w szczególnych warunkach uprawniającego do uzyskania prawa do emerytury w wieku obniżonym, nie można zaliczyć okresu pobierania nauki przyzakładowej szkole zawodowej.

Zatem mając na uwadze powyższe, ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach w łącznym wymiarze 14 lat, 7 miesięcy i 26 dni (okres przyjęty przez organ rentowy – 9 lat, 11 miesięcy i 11 dni oraz okres pracy w (...) – 4 lata, 8 miesięcy i 15 dni). Dlatego w sprawie należy uznać, że K. D. na udowodnił spełnienia warunku legitymowania się okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, i dlatego nie przysługuje mu prawo do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej oraz w związku § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.

Ponad powyższe należy wyjaśnić w odpowiedzi na wniosek ubezpieczonego o uwzględnienie okresu pracy w (...) w wymiarze określonym w art. 43 ustawy emerytalnej, że ust. 2 tego przepisu stanowi, iż każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Apelujący jednak nie wykazał, aby w okresie pracy w (...) zajmował stanowiska określone w przytoczonym uregulowaniu, a tylko praca na tych stanowiskach uprawniała do zastosowania przedstawionego przelicznika. Przede wszystkim jednak należy podkreślić, że takie przeliczenie nie dotyczy ustalenia okresu pracy w szczególnych warunkach dla celów uzyskania prawa do emerytury z tego tytułu, a jedynie dotyczy ustalenia prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w (...), czyli emerytury kolejowej na podstawie art. 40 ustawy emerytalnej.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie (punkt 1).

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego, wynosi 60 zł, zgodnie z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013 r., poz. 490) w związku z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804). Zatem, skoro uwzględniono apelację skarżącego, uznać należało, że ubezpieczony przegrał postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zasądzono od ubezpieczonego na rzecz organu emerytalnego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w całości za postepowanie apelacyjne i kasacyjne – 240 zł, zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 12 ust. 4 pkt. 1 powołanego rozporządzenia (punkt 2).

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE