UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 stycznia 2015 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że P. N. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. od dnia 1 sierpnia 2014 roku.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, wobec roszczenia ubezpieczonej o wypłatę zasiłku chorobowego przy krótkotrwałym okresie zatrudnienia powzięto wątpliwość, co do faktycznego świadczenia pracy przez P. N.. W trakcie kontroli przeprowadzonej u płatnika składek ustalono, że z ubezpieczoną zawarto umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 sierpnia 2015 roku, powierzając jej stanowisko asystenta zarządu, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2.800,00 zł brutto. Organ rentowy wskazał, że nie przedstawiono dokładnego zakresu obowiązków ubezpieczonej, wnioskodawczyni została zatrudniona na specjalnie utworzonym stanowisku pracy, a podczas jej nieobecności powierzone jej obowiązki wykonywały osoby, które robiły to przed jej zatrudnieniem, tj. prezes spółki oraz pracownik zajmujący się handlem, zatrudnieni na ¼ etatu, co nie skutkowało wzrostem ich wynagrodzeń. W ocenie ZUS powyższe świadczy o tym, że w firmie nie było faktycznej potrzeby zatrudnieniu pracownika na stanowisku asystenta zarządu. Zdaniem organu rentowego również sytuacja finansowa płatnika (zaległości w opłacaniu składek do ZUS) nie uzasadniała zatrudnienia pracownika z wynagrodzeniem przyznanym wnioskodawczyni. ZUS wskazał też, że nie płatnik, poza dokumentacją kadrowo-płacową, nie przedstawił jakichkolwiek dokumentów potwierdzających faktyczne wykonywania przez wnioskodawczynię pracy na stanowisku asystenta zarządu oraz, że przed zgłoszeniem wnioskodawczyni do ubezpieczeń, jako pracownika w (...) S.A. nie posiadała ona od dnia
1 grudnia 2013 r. tytułu do ubezpieczenia w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby i macierzyństwem.

Zebrany materiał dowodowy, w ocenie organu rentowego, świadczy o tym, iż nie doszło w sposób prawnie skuteczny do nawiązania stosunku pracy na podstawie zakwestionowanej umowy o pracę, której organ rentowy zarzucił nieważność ze względu na jej pozorność. Według ZUS zgłoszenie P. N. do ubezpieczeń społecznych miało jedynie na celu uzyskanie świadczeń przez nią prawa do wypłaty świadczeń – zasiłku chorobowego, a następnie macierzyńskiego.

/decyzja - k. 7-11 akt ZUS/

P. N., uznając powyższą decyzję za krzywdzącą, w dniu 4 marca 2015 roku złożyła od niej odwołanie i wniosła o jej zmianę poprzez uznanie, że podlega ona obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. od dnia 1 sierpnia 2014 roku. W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni podniosła, że posiada wykształcenie i doświadczenie niezbędne do zatrudnienia na stanowisku asystenta zarządu w (...) S.A. oraz, że pracę faktycznie świadczyła, którą pracodawca przyjmował i za którą wypłacał jej wynagrodzenie, co przesądza o niezasadności zarzutu pozorności zawartej umowy o pracę.

/odwołanie - k. 2-5/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 8 kwietnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 27-29/

Na rozprawie w dniu 7 czerwca 2016 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł wniesione odwołanie, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zainteresowany płatnik (...) S.A. przyłączył się do stanowiska wnioskodawczyni.

/protokół z rozprawy k. 92/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zainteresowany płatnik składek (...) S.A. w dniu 19 sierpnia 2010 r. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...). Siedziba spółki mieści się w Ł. przy ul. (...), lok. 9. Jedynym akcjonariuszem spółki jest M. K. (matka Z. K.) natomiast prezesem jednoosobowego zarządu jest Z. K.. Głównym przedmiotem działalności spółki jest handel tkaninami i dodatkami krawieckimi. Płatnik zamierzał rozszerzyć profil działalności o działalność w zakresie odnawialnych źródeł energii. Działalność ta nie została wdrożona w okresie zatrudnienia wnioskodawczyni.

W okresie od sierpnia 2014 r. do lipca 2015 r. wynik finansowy (...) S.A. przedstawiał się następująco:

- w sierpniu 2014 r.: przychód – 26.008,55 zł, strata 3.162,41 zł,

- we wrześniu 2014 r.: przychód – 72.048,55 zł, dochód – 2.206,54 zł,

- w październiku 2014 r.: przychód – 47.811,76 zł, dochód – 5.452,72 zł

- w listopadzie 2014 r.: przychód – 6.403,97 zł, strata 10.142,03 zł

- w grudniu 2014 r.: przychód – 13.281,44 zł, dochód – 3.083,82 zł,

- w styczniu 2015 r.: przychód – 21.617,15 zł, dochód – 6.043,35 zł

- w lutym 2015 r.: przychód – 33.011,42 zł, dochód – 1.817,14 zł

- w marcu 2015 r.: przychód – 24.246,08 zł, dochód – 9.646,30 zł,

- w kwietniu 2015 r.: przychód – 10.566,38 zł, strata 1.600,20 zł,

- w maju 2015 r.: przychód – 62.546,40 zł, dochód – 25.831,90 zł,

- w czerwcu 2015 r.: przychód – 64.523,60 zł, strata 2.222,74 zł,

- w lipcu 2015 r.: przychód – 73.819,97 zł, dochód – 2.323,38 zł

(odpis z Krajowego Rejestru Sądowego k. 17-21; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:03:31 – 00:23:50 – płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97; zeznania Z. K. e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:26:51–00:44:11 – płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:36:10 – 00:51:48 – płyta CD – k. 97 ,dokunentacja księgowa załączona do akt - segregator /

M. K. jest jedynym wspólnikiem, a Z. K. prezesem jednoosobowego zarządu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. przy ul. (...), wpisanej do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...) w dniu 22 maja 2013 r., której przedmiotem działalności jest m.in. specjalistyczne sprzątanie budynków i obiektów przemysłowych.

(odpis z Krajowego Rejestru Sądowego k. 22-25)

Wnioskodawczyni P. N. posiada wykształcenie wyższe – odbyła studia na Wydziale E.-Socjologicznym (...), na kierunku ekonomia, uzyskując w dniu 27 czerwca 2008 r. tytuł zawodowy magistra.

/akta osobowe wnioskodawczyni/

W okresie od 1 grudnia 2009 r. do 30 listopada 2013 r. wnioskodawczyni prowadziła na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą P.H.U. (...) N. P., której głównym przedmiotem była sprzedaż hurtowa i detaliczna samochodów osobowych i furgonetek. Zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej od dnia 1 grudnia 2013 r. wnioskodawczyni pozostawała bez pracy – była zarejestrowana w Urzędzie pracy jako osoba bezrobotna i nie posiadała tytułu do ubezpieczeń społecznych.

/wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – k. 45; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97/

Przed podpisaniem umowy o pracę z (...) S.A. wnioskodawczyni odbywała bezpłatny , trwający ponad miesiąc, staż w biurze (...) Sp. z o.o. w B.. Wykonywała wówczas czynności biurowe. Jako stażystkę wnioskodawczynię zaangażował Z. K.. (...) S.A. oraz (...) Sp. z o.o. miały biuro w tym samym pomieszczeniu.

/zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:03:31 – 00:23:50 – płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97; zeznania Z. K. e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:26:51 – 00:44:11– płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:36:10 – 00:51:48 – płyta CD – k. 97/

Płatnik składek - (...) S.A. . w Ł. w dniu 31 lipca 2014 r. zawarła z P. N. umowę o pracę na czas nieokreślony. Umowa przewidywała zatrudnienie wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2014 roku na stanowisku asystenta zarządu, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2.800,00 zł brutto. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano siedzibę płatnika.

/umowa o pracę – akta osobowe wnioskodawczyni/

Przed podpisaniem umowy o pracę wnioskodawczyni znała prywatnie prezesa zarządu płatnika - Z. K..

Wnioskodawczyni posiadała rachunek bankowy wspólny z mężem. Wynagrodzenie za pracę było wypłacane wnioskodawczyni w gotówce.

O swojej ciąży wnioskodawczyni dowiedziała się w dniu 7 lipca 2014 r. Poinformowała o tym pracodawcę przed podpisaniem umowy o pracę.

/zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:03:31 – 00:23:50 – płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97 ; zeznania Z. K. e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:26:51 – 00:44:11– płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:36:10 – 00:51:48 – płyta CD – k. 97/

Sporządzono dokumentację związaną z zatrudnieniem wnioskodawczyni, w której znajdują się m.in.: kwestionariusz osobowy, zaświadczenie lekarskie z dnia
6 sierpnia 2014 roku o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku asystenta zarządu, umowa o pracę, karta szkolenia wstępnego BHP z dnia
31 sierpnia 2014 roku, oświadczenie pracownika dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy osób fizycznych, informacja z dnia 31 lipca 2014 r.

/akta osobowe zainteresowanej - akta osobowe wnioskodawczyni - w kopercie k. 26/

Płatnik składek dokonał zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczeń w dniu 12 sierpnia 2014 roku ze wskazaniem daty powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego na dzień 1 sierpnia 2014 roku.

/bezsporne /

Nie sporządzono pisemnego zakresu obowiązków pracownika P. N.. /okoliczność bezsporna/

W okresie od 1 sierpnia 2014 r. do 24 września 2014 r. wnioskodawczyni wykonywała w biurze płatnika w B. czynności związane z obsługą komputerowej baz danych, współpracowała z firmą zajmującą się obsługą księgowości płatnika, wprowadzała faktury do systemu komputerowego, prowadziła kalendarz prezesa oraz umawiała spotkania z klientami. Wcześniej w ramach bezpłatnego stażu w (...) Sp. z o.o. wnioskodawczyni wykonywała bardzo podobne czynności.

/zeznania świadka I. R. –e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:47:17 – 01:01:32 – płyta CD – k.75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:04:12 – 00:36:10 – płyta CD – k. 97/

Będąc zatrudniona w (...) S.A. wnioskodawczyni wykonywała również częściowo prace biurowe na rzecz (...) Sp. z o.o.

/zeznania Z. K. e-protokół z dnia 19.01.2016ł, czas nagrania 00:26:51 – 00:44:11– płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:36:10 – 00:51:48 – płyta CD – k. 97/

Płatnik składek - (...) S.A. w momencie podpisania umowy o pracę z wnioskodawczynią zatrudniał jeszcze dwóch pracowników, siebie tj. Z. K. – na stanowisku prezesa zarządu w wymiarze ¼ etatu, z wynagrodzeniem miesięcznym 420,00 zł brutto oraz I. R. (od dnia
1 lipca 2013 r. do dnia 15 lipca 2015 r.) – na stanowisku handlowca w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 420,00 zł brutto.

W okresie od 1 stycznia 2015 r. do 30 września 2015 r. płatnik składek zatrudniał jeszcze na podstawie umowy o pracę na czas określony D. N. na stanowisku specjalisty w wymiarze 1/16 etatu, z wynagrodzeniem miesięcznym 110 zł brutto.

/akta osobowe I. R., akta osobowe Z. K., akta osobowe D. N., listy płac; zeznania Z. K. e-protokół z dnia 19.01.2016, czas nagrania 00:26:51 – 00:44:11– płyta CD – k. 75 w zw. z e-protokół z dnia 07.06.2016, czas nagrania 00:36:10 – 00:51:48 – płyta CD – k. 97/

Od dnia 24 września 2014 r. do 10 lutego 2015 r. wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży.

/bezsporne/.

W trakcie nieobecności wnioskodawczyni z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży u płatnika składek (...) S.A. nie zatrudniono nikogo na zastępstwo,

/okoliczność bezsporna/

P. N. w dniu (...) urodziła syna.

/odpis skrócony aktu urodzenia – k. 44/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, tj. m.in. akta osobowe wnioskodawczyni, listy płac oraz listy obecności osób zatrudnionych przez płatnika składek, akta rentowe ZUS oraz częściowo w oparciu o osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań wnioskodawczyni i zainteresowanego oraz zgłoszonego świadka I. R. i M. T. w zakresie w jakim można było na ich podstawie ustalić, że zainteresowana w spornym okresie była obecna w biurze płatnika składek w B. oraz wykonywała pewne czynności biurowe. W tym miejscu należy jednak podkreślić ,iż świadek R. nie wykonywała swojej pracy w tym samym miejscu co wnioskodawczyni a świadek T. w ogóle nie był pracownikiem płatnika a pojawiał się w biurze okazjonalnie. Nie sposób zatem w oparciu o zeznania tych osób precyzyjnie i w sposób wiarygodny ustalić czym konkretnie zajmowała się wnioskodawczyni będąc w biurze płatnika a ponadto wskazać czy czynności jakie wykonywała faktycznie były wykonywane na rzecz płatnika czy też spółki (...). Brak jest również w ocenie Sądu wiarygodnych dowodów potwierdzających , że wnioskodawczyni otrzymywała faktycznie wynagrodzenie za pracę. Jak twierdzi wnioskodawczyni wynagrodzenie było płacone gotówką „do ręki” co było kwitowane. Pokwitowanie takie jest wyłącznie dokumentem prywatnym a więc nie stanowi dowodu jego wypłaty w przeciwieństwie do przelewu bankowego , który potwierdza dokonanie operacji finansowej.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom wnioskodawczyni w zakresie, w jakim twierdziła ona, że w czasie zatrudnienia w (...) S.A. nie wykonywała ona żadnej pracy na rzecz (...) Sp. z o.o. W tym zakresie zeznania wnioskodawczyni pozostają w sprzeczności z zeznaniami Z. K., który stwierdził, że wnioskodawczyni po zatrudnieniu w (...) S.A. zajmowała się częściowo sprawami biurowymi (...) Sp. z o.o.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 roku, poz. 1442 ze zm.) pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust 1 i 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Z kolei zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 pkt 1 analizowanej ustawy z dnia
25 czerwca 1999 roku zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika
w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W niniejszej sprawie odwołująca i zainteresowany od dnia 1 sierpnia 2014 roku zawarły umowę o pracę, która z formalnego punktu widzenia stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji ustawy zasiłkowej. Ważność tej umowy została jednak słusznie zakwestionowana przez organ rentowy. W ocenie organu rentowego zawarcie przedmiotowej umowy było czynnością pozorną, mającą na celu obejście przepisów prawa i uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sąd Okręgowy podziela stanowisko organu rentowego,
w zakresie umowy o pracę zawartej pomiędzy wnioskodawczynią P. N. a zainteresowaną (...) S.A., że miała ona głównie na celu ominięcie przepisów prawa i uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu decyzję o podpisaniu umowy o pracę podjęto z wiedzą, co do stanu wnioskodawczyni i z jego uwzględnieniem strony podejmowały decyzje będące przedmiotem niniejszego postępowania. Poczynione w sprawie ustalenia uzasadniają twierdzenie, iż zakwestionowana przez organ rentowy umowa o pracę pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek zostały zawarte dla pozoru, to jest bez zamiaru realizacji obowiązków z nich wynikających, a jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę.

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego taka umowa o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o „fikcyjne” zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, opubl: OSNAPiUS rok 2000, Nr. 9, poz. 36; wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, opubl: OSNAPiUS rok 2002, Nr. 20, poz. 496; wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, opubl: OSNAPiUS rok 1997, Nr. 15, poz. 275; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, opubl: OSNAPiUS rok 2005, Nr. 15, poz. 235, str. 712).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych
i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych należy stwierdzić, że mamy do czynienia z pozornością oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę przez P. N. z przedstawicielem (...) S.A. Z. K.. Celem działania stron nie było bowiem rzeczywiste świadczenie przez skarżącą pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy, jak na przykład uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej. Tym bardziej, że wnioskodawczyni w okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy ochrony tej nie posiadała, a obie strony zawierając tę umowę miały wiedzę o tym, że wnioskodawczyni jest w ciąży. Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Zdaniem Sądu, poczynione ustalenia faktyczne świadczą o tym, że umowa o pracę sporządzona przez strony miała charakter fikcyjny. Postępowanie dowodowe wykazało, że P. N., będąc zainteresowana objęciem jej ubezpieczeniem społecznym, w spornym okresie czasu wykonywała pewne czynności z zakresu obsługi biurowej czego Sąd nie kwestionuje, jednak zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, że czynności te skarżąca wykonywała w ramach stosunku pracy nawiązanego z (...) S.A.

Jak ustalił Sąd w toku postępowania (...) S.A. oraz (...) Sp. z o.o. miały biuro w tym samym pomieszczeniu. W obu tych spółkach prezesem zarządu był Z. K., który zaangażował wnioskodawczynię zarówno do wykonywania nieodpłatnych czynności na rzecz (...) Sp. z o.o. w okresie poprzedzającym jej zatrudnienie w spółce (...) S.A., W związku z ciążą wnioskodawczyni i płatnik podpisali umowę o pracę między wnioskodawczynią i płatnikiem , co miało zapewnić wnioskodawczyni ochronę ubezpieczeniową. Wnioskodawczyni nie udowodniła w procesie jakie faktycznie czynności wykonywała na rzecz płatnika oraz czy faktycznie było jej wypłacane wynagrodzenie za pracę.

Czynności wykonywane przez wnioskodawczynię w ramach bezpłatnego stażu w (...) Sp. z o.o. oraz czynności wykonywane przez nią już po zatrudnieniu w (...) S.A. były bardzo podobne , jeżeli nie wręcz tożsame. Nadto nawet po podpisaniu spornej umowy o pracę z (...) S.A. wnioskodawczyni zajmowała się częściowo sprawami biurowymi (...) Sp. z o.o co potwierdził prezes obu spółek.

W ocenie Sądu Okręgowego przytoczone powyżej ustalenia, dotyczące istnienia pomiędzy obiema wskazanymi powyżej spółkami wzajemnych powiązań o charakterze przedmiotowym (wspólność lokalu biurowego) oraz podmiotowym (tożsamość osoby prezesa zarządu), nasuwają uzasadnione wątpliwości co do tego czy czynności wykonywane przez wnioskodawczynię w czasie jej zatrudnienia na podstawie spornej umowy o pracę były wykonywane w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 k.p., w którym pracodawcą jest (...) S.A.. Wątpliwości tych, w ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni nie zdołała w toku postępowania rozwiać. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika bowiem w sposób jednoznaczny, że wnioskodawczyni w okresie od dnia 1 sierpnia 2014 r. wykonywała czynności na rzecz pracodawcy - (...) S.A.. w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. osobiście świadczyła pracę podporządkowaną tylko konkretnemu pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko konkretnego pracodawcy, a więc w ramach zatrudnienia pracowniczego - w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy uznał również, że okoliczności zawarcia umowy o pracę podane przez wnioskodawczynię i zainteresowaną spółkę nie są wiarygodne przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego.

Z ustaleń faktycznych wynika, że zaoferowane wnioskodawczyni stanowisko pracy asystenta zarządu w ramach zawartej umowy było etatem nowoutworzonym specjalnie na potrzeby usankcjonowania podpisanej umowy o pracę. Brak było realnej konieczności utworzenia powyższego stanowiska w spółce (...) S.A. Wnioskodawczyni została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, chociaż dotychczas powierzone jej obowiązki z powodzeniem wykonywały dwie osoby zatrudnione u pracodawcy w wymiarze czasu pracy ¼ etatu każda, przy czym jedną z tych osób był prezes zarządu, a drugą był pracownik (I. R.) zajmujący się prowadzeniem głównego profilu działalności spółki, tj. hurtową sprzedażą dodatków krawieckich i tkanin, czym wnioskodawczyni jak sama przyznała nie zajmowała się w ogóle. Nadto w okresie nieobecności wnioskodawczyni wywołanej chorobą w okresie ciąży oraz macierzyństwem powierzonej jej obowiązki wykonywały te same osoby, które wykonywały je przed zatrudnieniem wnioskodawczyni – nie zatrudniono nowej osoby w zastępstwie. Również wysokość przyznanego wnioskodawczyni wynagrodzenia (2.800 zł brutto miesięcznie) budzi wątpliwości po porównaniu go z wynagrodzeniem pozostałych zatrudnionych w spółce osób, tj. prezesa zarządu Z. K. oraz I. R. (420 zł brutto przy ¼ etatu, co odpowiadałoby kwocie 1.680 zł brutto przy zatrudnieniu ich na cały etat) oraz z wynikami finansowymi uzyskiwanymi przez (...) S.A. w okresie dwunastu miesięcy następujących bezpośrednio po zatrudnieniu wnioskodawczyni. W okresie tym płatnik w czterech miesiącach odnotował stratę, zaś w pozostałych ośmiu miesiącach uzyskał wprawdzie dochód, którego wysokość w czterech miesiącach była niższa lub zbliżona do wysokości przyznanego wnioskodawczyni wynagrodzenia. Analiza udostępnionej sądowi dokumentacji księgowej wskazuje ,iż zainteresowana spółka nie posiadała dochodów wystarczających na zatrudnienie pracowników, w tym wnioskodawczyni z ustalonym dla niej wynagrodzeniem. Pod rozwagę należy wziąć również okoliczność ,iż planowane poszerzenie działalności o działalność związaną z alternatywnymi źródłami energii nie doszła do skutku, nie przynosiła żadnych zysków i pozostała wyłącznie w sferze zamiarów pracodawcy. Wnioskodawczyni nie zajmowała się natomiast w żadnym stopniu , czego wnioskodawczyni i zainteresowana spółka nie kwestionują , podstawową działalnością spółki jakim był handel dodatkami. Tą część działalności obsługiwali pracownicy zatrudnieni już wcześniej w niepełnym wymiarze czasu pracy. Z punktu widzenia ekonomicznego i racjonalności zatrudnienia w zakładzie pracy , zatrudnienie wnioskodawczyni było nieuzasadnione.

W ocenie Sądu powyższe okoliczności świadczą o tym, że nie było wolą stron zawieranie umowy o pracę i faktyczne jej wykonywanie, a jedynie możliwość uzyskania przez wnioskodawczynię prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem. Zawarta umowa o pracę stanowić miała narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę, nie mogło jednak stanowić podstawy do objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi i z tego powodu nie może wywoływać skutków prawnych (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r. I UK 120/06, OSNP 2007/19-20/294, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r. II UK 20/11, OSNP 2012/11-12/145).

Powyższe zdaniem Sądu świadczy o tym, że nawet przy założeniu, choć częściowego wykonywania przez strony kwestionowanej umowy, nie można przyjąć, że była to umowa o pracę, albowiem rzekome wykonywanie przez skarżącą czynności nie odbywało się w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 k.p.

Dodać należy, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, wątpliwości organu rentowego, co do rzeczywistego celu i zamiaru stron nawiązujących ten stosunek prawny były uzasadnione, a zatem zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada prawu. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od wnioskodawczyni P. N. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 11 ust. 2, w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE