UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. M. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek K. M. od dnia 1 sierpnia 2014 roku. W uzasadnieniu wskazano, że w związku ze zgłoszeniem roszczenia o wypłatę zasiłku chorobowego przypadającego w okresie ciąży po krótkim okresie zatrudnienia, organ rentowy podjął wątpliwość co do faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczoną i przeprowadził postępowanie kontrolne. Zdaniem organu rentowego wyniki przeprowadzonej kontroli dowodzą, iż umowa o pracę i zgłoszenie do ubezpieczeń były czynnościami pozornymi dokonanymi jedynie celem uzyskania dodatkowego tytułu do ubezpieczeń i skorzystania z wyższych świadczeń w związku z ciążą dla M. M..

/decyzja – k. 19-21 akt ZUS/

W dniu 24 grudnia 2014 roku ubezpieczona M. M. oraz płatnik składek K. M. złożyli odwołanie od powyższej wskazując, że jest ona dla nich krzywdząca i wnieśli o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że ubezpieczonej przysługuje prawo do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego od dnia 1 sierpnia 2014 roku.

/odwołanie - k. 2-3/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 20 stycznia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Na rozprawie w dniu 7 października 2015 roku pełnomocnik organu rentowego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych od obu stron postępowania.

/odpowiedź na odwołanie - k. 8-9; oświadczenie pełnomocnika ZUS – 00:02:03 – płyta CD k.39/

Na rozprawie w dniu 18 lipca 2016 roku, ustanowiony w toku postępowania, pełnomocnik wnioskodawczyni M. M. oraz wnioskodawca K. M. poparli odwołanie, natomiast pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowisko pełnomocnika wnioskodawczyni, stanowisko wnioskodawcy oraz pełnomocnika ZUS: 00:01:37 - płyta CD k. 120/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. M., urodzona w dniu (...), w okresie od 1 października 2009 r. do 25 grudnia 2010 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie DELIKATESY „u SOSNY” S.C. w Tuszynie na stanowisku kasjer – sprzedawca na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Stosunek pracy ustał na skutek rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem.

/kopia świadectwa pracy z dnia 27.12.2010 r. – k. 22/

Od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2013 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. zs. w Ł. na stanowisku kasjer – sprzedawca na podstawie umowy o pracę na czas określony. Stosunek pracy ustał w wyniku upływu czasu, na jaki była zawarta umowa o pracę.

/kopia świadectwa pracy z dnia 01.01.2014 r. – k. 21/

K. M. jest teściem wnioskodawczyni.

/bezsporne/

Podczas wizyty wnioskodawczyni w gabinecie ginekologicznym w dniu 8 lipca
2014 r. lekarz specjalista ginekolog – położnik przeprowadził badanie ginekologiczne wnioskodawczyni rozpoznając u niej ciążę wysokiego ryzyka.

/dokumentacja medyczna – koperta k. 62/

W dniu 15 lipca 2014 r. lekarz specjalista ginekolog – położnik stwierdził, że wnioskodawczyni znajduje się w trzynastym tygodniu ciąży.

/kopia karty ciąży – k. 19, dokumentacja medyczna/

Płatnik składek K. M. od dnia 11 lipca 2000 roku prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...). Kupno – sprzedaż używanych artykułów wyposażenia mieszkań”. Adres głównego miejsca wykonywania działalności to Ł., ul. (...). Przeważającą działalnością gospodarczą jest sprzedaż detaliczna artykułów używanych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach ( (...) 47.79.Z).

/bezsporne, a nadto: wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – k. 11 akt ZUS/

K. M. w ramach działalności gospodarczej prowadził sklep usytuowany początkowo w Ł. przy ul. (...), który następnie przeniósł na
ul. (...), a następnie na Al. (...). Oprócz sklepu w Ł. wnioskodawca prowadzi też sklep usytuowany w W., który osobiście obsługuje w soboty i w niedziele (w tygodniu ten sklep jest zamknięty). Oprócz tego wnioskodawca prowadzi sprzedaż na giełdach antyków odbywających się w różnych miastach w Polsce.

K. M. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 sierpnia 2013 r. do 28 lutego 2014 r. zatrudniał, za wynagrodzeniem w minimalnej wysokości (1.600 zł brutto, a od 1 stycznia 2014 r. – 1.680 zł brutto), osobę do obsługi komputera, tj. prowadzenia sprzedaży towarów za pośrednictwem Internetu oraz do pilnowania sklepu i obsługi klientów podczas jego nieobecności. Osobą tą była B. D..

W roku 2013 z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca K. M. uzyskał przychody w łącznej kwocie 62.027,63 zł, w tym:

- w styczniu: 5.173,57 zł;

- w lutym: 8.798,78 zł;

- w kwietniu: 12.106,50 zł;

- w październiku: 13.643,09 zł;

- w listopadzie: 10.007,32 zł;

- w grudniu: 12.298,37 zł.

/kopia zestawienia przychodów – k. 44/

W roku okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2014 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca K. M. uzyskał następujące przychody:

- styczeń: 3.276,83 zł;

- luty: 8.553,66 zł;

- maj: 14.990,65 zł;

- czerwiec: 10.706,91 zł;

- lipiec: 7.000,00 zł;

/kopia zestawienia przychodów – k. 43/

W związku z prowadzoną działalnością wnioskodawca K. M. korzystał z rachunku bankowego w (...) S.A. (obecnie (...) S.A.). Na rachunek ten wpływały środki z tytułu zwrotu nadpłaty podatku oraz bardzo rzadko środki od klientów. W przeważającej części klienci regulowali swoje należności wobec wnioskodawcy w gotówce.

/ zeznania wnioskodawcy – e-protokół z rozprawy z 03.02.2016 r., czas nagrania: 00:03:04 – płyta CD k. 71/

Od roku 2011 wnioskodawca K. M. przy prowadzeniu działalności gospodarczej korzystał z pomocy wnioskodawczyni M. M. oraz swojego syna, polegającej na wystawianiu oferowanych do sprzedaży towarów na posiadanych przez nich kontach na platformie zakupowej Allegro, a także na wyszukiwaniu towarów do zakupu.

/ zeznania wnioskodawcy – e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania: 00:02:56 – 00:33:55 – płyta CD k. 39 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:20:28 – 00:21:28 – płyta CD k. 71; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania:00:33:56 – płyta CD k. 39 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:20:16 – płyta CD k. 71/

Należności za towary K. M. sprzedane za pośrednictwem konta wnioskodawczyni M. M. na platformie zakupowej Allegro wpływały na jej rachunek bankowy w (...) S.A., o czym wnioskodawczyni informowała K. M..

/historia rachunku bankowego wnioskodawczyni w (...) S.A. – k. 110 – 115; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania: 00:33:56 – płyta CD k. 39 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:20:16 – płyta CD k. 71/

W dniu 1 sierpnia 2014 r. K. M. zawarł z M. M. umowę o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku sprzedawcy, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 3.000,00 zł brutto miesięcznie. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano Ł., ul. (...). Jako datę rozpoczęcia wykonywania pracy wskazano dzień 1 sierpnia 2014 r.

/kopia umowy o pracę z dn. 01.08.2014 r. – k. 23/

M. M. nie poinformowała K. M. o tym, że jest w ciąży.

Płatnik składek dokonał zgłoszenia M. M. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od dnia 1 sierpnia 2014 r.

/okoliczność bezsporna/

W pisemnym zakresie obowiązków pracownika z dnia 1 sierpnia 2014 r. wskazano, że do obowiązków wnioskodawczyni M. M. będzie należało: prowadzenie bieżącej obsługi kancelaryjnej biura, bezpośrednia i telefoniczna obsługa klienta, prowadzenie dokumentacji w zakresie sprzedaży, prowadzenie sprzedaży w Allegro, czuwanie nad wpisami klientów w internecie i pomoc w zakresie kontaktów, obsługa klientów w punkcie sprzedaży towarów firmy, terminowe dokonywanie rozliczeń z kontrahentami oraz przestrzeganie terminów płatności, przygotowywanie dokumentacji księgowej do przekazania do biura rachunkowego oraz inne czynności zlecone przez przełożonego.

/zakres obowiązków z dn. 01.08.2014 r. – k. 6-7/

W dniach 1 i 4 sierpnia 2014 r. M. M. odbyła szkolenie ogólne i stanowiskowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

/kopia karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy k. 4 /

Wnioskodawczyni, wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych, została w dniu
31 lipca 2014 r. uznana przez badającego ją lekarza, za zdolną do pracy na stanowisku sprzedawcy.

/kopia zaświadczenia lekarskiego z dn. 31.07.2014 r. – k. 5/

Po dniu 1 sierpnia 2014 r. zdarzało się, że wnioskodawczyni przebywała w sklepie wnioskodawcy zlokalizowanym w Ł. przy ul. (...) w różnych godzinach, tj. czasami od godziny 10-ej do 18-ej, czasami dłużej, a czasami krócej. Nie były to stałe godziny. Przebywała ona w tym sklepie w każdy piątek. W czasie obecności M. M. w sklepie, wnioskodawca K. M. zazwyczaj przebywał w sklepie zajmując się renowacją i naprawą mebli, ale zdarzało się też, że wyjeżdżał do klientów po odbiór mebli, czy też na giełdy. Czasami wnioskodawczyni przyjeżdżała do sklepu wnioskodawcy wraz ze swoimi dziećmi, które później w ciągu dnia zabierał syn wnioskodawcy. M. M. nie podpisywała żadnej dokumentacji związanej z działalnością gospodarczą prowadzoną przez K. M.. Wystawianiem rachunków w związku ze sprzedażą towarów zajmował się wnioskodawca.

W czasie swojej obecności w sklepie wnioskodawcy przy ul. (...) w Ł. wnioskodawczyni M. M. zajmowała się obsługą znajdującego się w sklepie komputera (laptopa), a także zdarzało się, że prowadziła rozmowę z klientami odnośnie znajdujących się w sklepie towarów.

/zeznania świadka A. K. - e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania:01:00:16 – 01:11:13 - – płyta CD k. 39; zeznania świadka E. S. - e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania:01:11:14 – 01:26:13 - – płyta CD k. 39/

Wnioskodawczyni M. M. złożyła podpisy na liście obecności.

/kopia listy obecności za sierpień i wrzesień 2014 – k. 56-57; zeznania wnioskodawcy – e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania: 00:02:56 – 00:33:55 – płyta CD k. 39 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:20:28 – 00:21:28 – płyta CD k. 71; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 07.10.2015 r., czas nagrania:00:33:56 – płyta CD k. 39 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:20:16 – płyta CD k. 71/

Wnioskodawczyni M. M. posiadała rachunek bankowy w (...) Bank S.A. (obecnie (...) S.A.). W okresie od czerwca do grudnia 2014 roku wnioskodawczyni jeden raz dokonała wpłaty gotówki na swój rachunek bankowy na kwotę 500,00 zł w dniu 3 października 2014 roku tytułem „rata 09-2014”.

/historia rachunku bankowego wnioskodawczyni w (...) S.A. – k. 73-74, 110 – 115/.

Na listach płac płatnika składek ze spornego okresu widnieje M. M.. Wskazano w nich, że K. M. wypłacił wnioskodawczyni wynagrodzenie w wysokości (brutto):

- w sierpniu 2014 r.: 3.000 zł;

- we wrześniu 2014 r.: 1.821,77 zł;

- w październiku 2014 r.:1.725,80 zł.

Na wyżej wymienionych listach płac widnieją podpisy wnioskodawczyni.

/kopia list płac za okres 08-10/2014r. – k. 46 – 48; zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 03.02.2016, czas nagrania: 00:04:49 – płyta CD k. 71; zeznania wnioskodawcy – e-protokół z rozprawy z 03.02.2016 r., czas nagrania: 00:03:04 – płyta CD k. 71/

W okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia 2014 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca K. M. uzyskał następujące przychody:

- we wrześniu: 2.182,11 zł;

- w październiku: 2.200,81 zł;

- w grudniu: 2.282,11 zł.

/kopia zestawienia przychodów – k. 43/

W roku okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia 2015 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca K. M. uzyskał następujące przychody:

- w marcu: 2.995,12 zł;

- w lipcu: 11.436,59 zł.

/kopia zestawienia przychodów – k. 49/

Od dnia 18 września 2014 r. wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży.

/okoliczność bezsporna/

W dniu 11 stycznia 2015 r. M. M. urodziła syna.

/kopia odpisu skróconego aktu urodzenia - k. 20/

Do chwili obecnej wnioskodawca nie zatrudnił nikogo na miejsce wnioskodawczyni.

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał przede wszystkim w oparciu o załączone do akt dokumenty w postaci m.in.: dokumentacji osobowo-płacowej dotyczącej wnioskodawczyni M. M., jej dokumentacji medycznej, akt rentowych, przedłożonej przez płatnika składek dokumentacji dotyczącej osób zatrudnianych przez niego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz wysokości uzyskanych z tego tytułu przychodów za lata 2013 – 2015 oraz w oparciu o osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań świadków A. K. i E. S., a także częściowo tylko w postaci zeznań wnioskodawczyni M. M. oraz wnioskodawcy K. M. - w zakresie w jakim można było na ich podstawie ustalić, że wnioskodawczyni rzeczywiście wykonywała na rzecz płatnika składek w spornym okresie pewne czynności.

Sąd przede wszystkim odmówił wiary zeznaniom wnioskodawcy K. M., w części, w której wskazywał on na zatrudnienie M. M. na podstawie umowy o pracę z uwagi na istnienie rzeczywistej potrzeby pracodawcy. W przedmiotowym zakresie zeznania te jawią się jako sprzeczne z pozostałymi zeznaniami samego wnioskodawcy, w których wskazał on, że po zwolnieniu się z pracy B. D. nie poszukiwał pracownika na jej miejsce, korzystając przy wyszukiwaniu towarów i ich sprzedaży z pomocy wnioskodawczyni oraz swojego syna. Podobnie również, pomimo długotrwałej niezdolności wnioskodawczyni do pracy, a następnie jej nieobecności wynikającej z urodzenia dziecka, do chwili obecnej nie zatrudnił nikogo na miejsce M. M., co w sposób oczywisty przeczy istnieniu obiektywnej potrzeby zatrudnienia w przedsiębiorstwie wnioskodawcy pracownika na stanowisku sprzedawcy.

Sąd Okręgowy nie dał również wiary zeznaniom obojga wnioskodawców w zakresie, w jakim wynika z nich, że M. M. w ramach zatrudnienia u K. M. przebywała w sklepie codziennie w wymiarze co najmniej ośmiu godzin. W tym zakresie zeznania te nie znajdują, bowiem potwierdzenia w pozostałym zgromadzonym w toku postępowania materiale dowodowym. W szczególności zeznania świadka A. K. potwierdzają obecność wnioskodawczyni w sklepie wnioskodawcy w Ł. przy ul. (...) jedynie w jednym dniu tygodnia (piątek), w którym świadek ten świadczył pomoc wnioskodawcy, przy załadunku towaru do sprzedaży podczas weekendów w sklepie wnioskodawcy w W. oraz na giełdach na terenie Polski, zaś zeznania świadka E. S. nie pozwalają na poczynienie odmiennych ustaleń. Wiedza tego świadka co do wykonywania przez wnioskodawczynię obowiązków pracowniczych jest ograniczona, bowiem E. S. tylko raz była w sklepie prowadzonym przez płatnika i zdaniem Sądu okoliczność, że rozmawiała z wnioskodawczynią na temat filiżanek, nie przesądza o zatrudnieniu odwołującej w tym sklepie. Jako członek rodziny, który wielokrotnie razem z mężem pomagał teściowi w czynnościach związanych z prowadzeniem tej działalności, miała niewątpliwie wiedzę na temat rodzaju sprzedawanego asortymentu.

W ocenie Sądu za wiarygodny dowód wykonywania przez wnioskodawczynię pracy przez pięć dni w tygodniu nie może posłużyć złożony przez wnioskodawcę dokument w postaci kopii listy obecności, a to z tego względu, że treść listy obecności za sierpień 2014 r. budzi uzasadnione wątpliwości co do rzetelności tego dokumentu, tj. potwierdzenia, iż wnioskodawczyni składała na jego oryginale swój podpis każdego kolejnego dnia pracy. Lista obecności za sierpień 2014 r. zawiera bowiem 31 ponumerowanych wierszy, z których każdy odpowiada jednemu dniowi ww. miesiąca. Wiersze odpowiadające sobotom i niedzielom sierpnia 2014 r. są przekreślone poziomą linią. Z treści ww. dokumentu wynika, że ostatni piątek sierpnia 2014 r. przypadał w dniu 29 sierpnia 2014 r., a miesiąc ten kończy się dniami wolnymi od pracy, tj. sobotą – 30 sierpnia i niedzielą – 31 sierpnia. Tymczasem podpis wnioskodawczyni figuruje jeszcze w kolejnym i częściowo jeszcze w następnym (nieponumerowanym) wierszu. Podpisy te są przekreślone i opatrzone parafą wnioskodawczyni. W ocenie Sądu tego rodzaju omyłka z dużym prawdopodobieństwem mogła powstać podczas automatycznego składania większej liczby podpisów, tj. składnia w chwili wypełniania listy obecności więcej niż jednego podpisu. Zdaniem Sądu Okręgowego nieprawdopodobnym jest, aby składając swój podpis w dniu 1 września 2014 r. wnioskodawczyni mogła omyłkowo złożyć go na liście obecności dotyczącej miesiąca sierpnia 2014, z treści której w sposób oczywisty wynika, że ostatni 31 dzień sierpnia to niedziela.

Podkreślenia także wymaga, że przeciwko prawdziwości zeznań wnioskodawców co zatrudnienia M. M. świadczy ponadto okoliczność, że w miesiącu sierpniu 2014 r roku płatnik składek nie osiągnął żadnych przychodów, chociaż z zeznań odwołujących wynika, że już od momentu podjęcia zatrudnienia, wnioskodawczyni zajmowała się sprzedażą towarów w sklepie. Nadto wskazać należy, że wyciąg z rachunku bankowego wnioskodawczyni nie potwierdza podnoszonych przez nią okoliczności, że chociaż otrzymywała wynagrodzenie od płatnika w gotówce, to część tego wynagrodzenia wpłacała na swoje konto. Z powyższego wyciągu wynika natomiast, że jedyna wpłata dokonana przez wnioskodawczynię miała miejsce dopiero w dniu 3 października 2014 roku i to tytułem „rata 09-2014”.

Z uwagi na łączące wnioskodawców bliskie więzi rodzinne i zainteresowanie w uzyskaniu korzystnego dla wnioskodawczyni rozstrzygnięcia zeznania obojga wnioskodawców musiały podlegać szczególnie wnikliwej ocenie pod kątem ich wiarygodności i mocy dowodowej. W ocenie Sądu ich negatywną ocenę w opisanym wyżej zakresie uzasadnia w szczególności sprzeczność w zakresie, w jakim oboje wnioskodawcy zeznawali na temat tego, kto sprawował opiekę nad dwojgiem dzieci wnioskodawczyni podczas, gdy ona przebywała w sklepie wnioskodawcy. K. M. zeznał, że nie wie kto zajmował się dziećmi, gdy synowa (wnioskodawczyni) była w sklepie. Tymczasem wnioskodawczyni M. M. zeznała, że przy dzieciach pomagała jej mama i teściowa, która nie pracuje. Trudno zatem nie uznać za wątpliwe, aby wnioskodawca nie wiedział, że w zakresie opieki nad dziećmi wnioskodawczyni pomaga jego żona. Ponadto wnioskodawczyni zeznała, że do sklepu wielokrotnie przyjeżdżała z dziećmi, co tym bardziej przemawia za odmówieniem wiarygodności jej zeznaniom i zeznaniom płatnika, co do pracowniczego charakteru wykonywanych przez nią czynności. Ta okoliczność przemawia bardziej za przyjęciem stanowiska, że wnioskodawczyni świadczyła nadal niezobowiązującą pomoc teściowi w prowadzonej przez niego działalności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawców nie zasługuje na uwzględnienie i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 963), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Według zaś art. ust. 3 pkt 3 przywołanego przepisu od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy (tekst jednolity Dz.U.2014.1502 ze zm.), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika
w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 r. III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę z dnia 1 sierpnia 2014 roku zawarta między wnioskodawczynią M. M., a płatnikiem składek K. M., jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi
a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (Lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdził, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Z kolei w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 (LEX Nr 1375189) jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. W tym celu Sąd zbadał, czy wnioskodawczyni M. M. osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Należało jednak zważyć, czy przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez odwołującą były świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego. W realiach niniejszej sprawy odpowiedź na powyższe pytanie jest negatywna.

Zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy nie potwierdził, aby powierzone wnioskodawczyni obowiązki, wykonywała ona w okresie od dnia 1 sierpnia
2014 r. do dnia 17 września 2014 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. przez pięć dni w tygodniu po osiem godzin dziennie, co wyżej wskazano, oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza również, aby K. M. rzeczywiście na bieżąco kierował jej pracą, w szczególności, aby wskazywał na konkretne bieżące zadania do realizacji, związane z powierzonym stanowiskiem, które by modyfikował, biorąc pod uwagę ilość i jakość pracy dotychczas wykonanej. K. M. nie stosował żadnego sposobu rozliczenia z wykonania zadań przez wnioskodawczynię, nie ma bowiem na to żadnych dowodów.

Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika także, aby płatnik wydawał wnioskodawczyni polecenia, co do bieżącego wykonywania pracy. Przeciwnie – z zeznań obojga wnioskodawców wynika, że M. M. miała pełną swobodę w zakresie wyszukiwania atrakcyjnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa (...) towarów do nabycia oraz oferowania ich do sprzedaży w internecie za pośrednictwem swojego prywatnego konta na platformie zakupowej Allegro. Wskazać przy tym należy, że czynności związane z obsługą komputera, tj. wyszukiwaniem towarów oraz oferowaniem ich do sprzedaży w Internecie M. M. wykonywała na rzecz K. M. również w okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy.

Podkreślenia także wymaga, że płatnik składek nie zatrudnił pracownika, który miałby zastąpić wnioskodawczynię w trakcie jej nieobecności spowodowanej długotrwałym zwolnieniem lekarskim, co dowodzi zdaniem Sądu, iż jej stanowisko było zbędne z punktu widzenia potrzeb pracodawcy.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe okoliczności świadczą o tym, że istniejący pomiędzy obojgiem wnioskodawców stosunek prawny nie zawierał konstytutywnego elementu stosunku pracy w postaci wykonywania pracy w warunkach podporządkowania pracowniczego pod kierownictwem pracodawcy. Taka zaś konstatacja wyklucza uznanie, że sporne zatrudnienie miało cechy zatrudnienia pracowniczego, mimo iż Sąd nie neguje, że M. M. wykonywała pewne czynności w spornym okresie na rzecz płatnika składek (tj. obsługiwała komputer znajdujący się w sklepie wnioskodawcy oraz, że rozmawiała z klientami– w tym ze świadkiem E. S.), o których mowa w zeznaniach stron i świadków. W rezultacie Sąd uznał, że wykonywane przez wnioskodawczynię na rzecz płatnika składek czynności nie odbywały się w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p., a strony nie były związane umową o pracę.

Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że wnioskodawczyni M. M. nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej decyzji uniemożliwia wypowiedzenie się, co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu wnioskodawczyni na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem sprawy jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, wątpliwości organu rentowego, co do rzeczywistego celu i zamiaru stron nawiązujących ten stosunek prawny były uzasadnione, a zatem zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c.

Natomiast na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy w zasądził od odwołującego się K. M. (pkt 2. wyroku) oraz od odwołującej się M. M. (pkt 3. wyroku) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę po 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 11 ust. 2 (w brzmieniu obowiązującym do spraw wszczętych do dnia
31 lipca 2015 roku), w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490), mając na uwadze, że zgodnie że zgodnie z § 21 obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 roku rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2015 r, poz. 1804) - do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE