UZASADNIENIE

Powód – S. S. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanych A. S., S. S. (2) i W. S. tytułem alimentów na jego rzecz kwot po 300,00 złotych miesięcznie od każdej z pozwanych.

W uzasadnieniu wskazał, że jest pozbawiony środków do życia, albowiem potrącane są alimenty, które niesłusznie pobierane są przez pozwaną A. S. za pośrednictwem Komornika. Powód podkreślił, że jego miesięczny dochód wynosi 430,00 złotych, który przeznacza na siebie i żonę, chorującą na nowotwór piersi z przerzutami. Powód ma zaawansowaną miażdżycę i podejrzenia nowotworowe, a obecnie jest w trakcie leczenia.

W odpowiedzi na pozew pozwana A. S. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła, że w dniu 24 czerwca 1983 roku Sąd Rejonowy w Złotowie rozwiązał małżeństwo rodziców pozwanej – M. S. i S. S. (1) z wyłącznej winy powoda S. S. (1). Podkreśliła, że powód nie wywiązywał się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego, dlatego też przedstawicielka ustawowa pozwanej - w osobie matki - wszczęła postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Człuchowie. Obowiązek alimentacyjny realizowany był przez fundusz alimentacyjny. Z tego tytułu powstała zaległość w wysokości około 30.000,00 złotych. Podkreśliła nadto, że niedostatek powoda jest przez niego zawiniony, albowiem powód nie pracował i pracy nie szukał, przez co nie wypracował sobie godziwej emerytury. Ponadto tryb życia prowadzony przez powoda, a mianowicie nadużywanie alkoholu, również przyczynił się do jego niedostatku i braku oszczędności. Pozwana wskazała nadto, że powód wypierał się ojcostwa wobec niej, nie zabiegał o spotkania i nie łożył na jej utrzymanie, a wspomnienia pozwanej związane z ojcem dotyczą przemocy fizycznej i psychicznej oraz alkoholu.

Pozwana wskazała, że od dnia 23 kwietnia 2015 roku do dnia 7 września 2015 roku pracowała w firmie (...) Sp. z o.o. w Z. na podstawie umowy o pracę. Obecnie jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w Z. i uczy się w Zaocznej Policealnej Szkole (...) w P..

Pozwana podniosła, że ma na utrzymaniu małoletniego syna O. S., a jej miesięczny dochód stanowią alimenty na małoletniego syna w wysokości 500,00 złotych regulowane przez fundusz alimentacyjny, zasiłki z MOPS w Z. w wysokości 589,00 złotych oraz dodatek mieszkaniowy w wysokości 251,23 złotych. Podkreśliła, że osiągany dochód przeznacza na wydatki związane z utrzymaniem lokalu – 1.048,81 złotych (opłata za stancję, czynsz, energię elektryczną, wodę, gaz, internet, telewizję), dojazdy do szkoły 64,00 złotych i opłaty za telefon – 50,00 złotych.

Pełnomocnik pozwanych S. S. (2) i W. S. w osobie matki, również wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwane – A. S., S. S. (2) i W. S. pochodzą ze związku małżeńskiego powoda – S. S. (1) i M. S.. Małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód z winy powoda S. S. (1) wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 29 kwietnia 1983 roku, wydanym w sprawie I C 72/83.

W wyroku tym Sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron ich matce M. S., zastrzegając jednocześnie dla S. S. (1) nadzór nad wychowaniem i możność utrzymania stosunków osobistych z dziećmi stron, w szczególności odwiedzania ich w sposób określony z matką dzieci oraz przez informowanie się o stanie ich zdrowia i postępach w nauce. Ponadto Sąd ustalił nowy obowiązek alimentacyjny powoda na rzecz małoletnich córek w miejsce dotychczasowego obowiązku ustalonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 23 listopada 1982 roku, wydanym w sprawie I C 501/82.

W trakcie trwania małżeństwa powód stosował przemoc fizyczną, psychiczną i został za to prawomocnie skazany w 1983 roku oraz nadużywał alkohol. W okresie kiedy rodzice pozwanych zeszli się powód również nadużywał alkohol, był wulgarny, krzyczał i odgrażał się.

bezsporne, wyjaśnienia pełnomocnika pozwanych 00:34:03 k. 77v, nadto dowód: odpis skrócony aktu urodzenia k. 10 i k 8 akt III RC 78/15, orzeczenie z dnia 29 kwietnia 1983 roku k. 73 – 74, zeznania powoda 00:08:04 k. 139v, zeznania pozwanej A. S. 00:25:01, 00:30:19 k. 140, 00:30:19 k. 140 – 140v, zeznania pozwanej S. S. (2) 00:42:55 k. 140v – 141.

Powód, pomimo rozwodu, zszedł się z matką pozwanych w 1985 roku i tworzył z nią związek do 1990 roku. Po rozstaniu w 1990 roku powód nie utrzymywał żadnych kontaktów z pozwanymi, jak również nie wywiązywał się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego albowiem nie miał pracy. Cały ciężar utrzymania i wychowania wspólnych dzieci spoczywał wyłącznie na matce, natomiast alimenty regulowane były przez fundusz alimentacyjny. Powód nie przesyłał pozwanym żadnych paczek na święta czy też kartek na urodziny. Nie występował również o uregulowanie kontaktów z pozwanymi.

W 2002 roku pozwana A. S., z uwagi na kontynuowanie nauki, wniosła o podwyższenie obowiązku alimentacyjnego od powoda. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 15 maja 2002 roku, wydanym w sprawie III RC 133/02, obowiązek alimentacyjny obciążający powoda wobec pozwanej A. S., został podwyższony do kwoty 200,00 złotych.

Powód, po zmianie orzeczenia w zakresie alimentów, regulował obowiązek alimentacyjny wobec pozwanej A. S. jedynie przez okres około pół roku albowiem nie miał pracy. Wówczas obowiązek alimentacyjny regulowany był przez fundusz alimentacyjny.

Powyższy obowiązek alimentacyjny został uchylony wyrokiem Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 9 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie III RC 98/16, z dniem 24 czerwca 2006 roku.

bezsporne, nadto dowód: zeznania powoda 00:08:04, zeznania pozwanej A. S. 00:25:01 k. 140, wyrok Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 9 czerwca 2016 roku k. 138a.

Pozwana A. S. ostatni kontakt z powodem miała w wieku 14 lat oraz w toku postępowania o podwyższenie obowiązku alimentacyjnego. W toku tego postępowania pozwana A. S. nie rozmawiała z powodem.

Pozwana S. S. (2) od I Komunii świętej do 18 roku życia nie miała żadnego kontaktu z powodem. W tym czasie nie otrzymywała ona od niego żadnych prezentów oraz alimentów.

W wieku 18 lat pozwana S. S. (2) spotkała się z powodem, ale nie miał on dla niej czasu. W późniejszym okresie pozwana jeszcze dwukrotnie podejmowała próby kontaktu z ojcem, jednakże bezskutecznie.

Ostatni kontakt z powodem pozwana miała w 2002 lub w 2003 roku.

dowód: zeznania pozwanej S. S. (2) 00:42:55 k. 140v.

Powód – S. S. (1) zawarła kolejny związek małżeński z E. S., z którą pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym.

Dochód powoda stanowi emerytura, której wysokość na skutek waloryzacji od dnia 1 marca 2015 roku, wynosi kwotę 1.721,73 zł.

W związku z potrącaniem alimentów powodowi wypłacane było świadczenie emerytalne w wysokości 996,54 zł.

Małżonka powoda nie ma żadnego źródła dochodu i jest wyłącznie na utrzymaniu małżonka.

bezsporne, nadto dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa k. 30, decyzja z dnia 10 marca 2015 roku k. 61-62.

Powód S. S. (1) choruje na miażdżycę tętnic kończyn – niedrożność tętnicy udowej wspólnej lewej. Małżonka powoda – E. S. w 2011 roku przeszła operację w związku z nowotworem złośliwym szyjki macicy oraz rakiem piersi prawej. Nadal kontynuuje leczenie.

bezsporne, nadto dowód: karta informacyjna z dnia 3 czerwca 2015 roku k. 63-64, karty informacyjne k. 65 – 71.

Osiągany dochód powód przeznacza na zakup opału – 2.000,00 złotych rocznie, opłaty za energię elektryczną 150,00 złotych, gaz – 50,00 zł, podatek rolny – 300,00 zł, zakup leków dla siebie i małżonki – 350,00 złotych, wizyty u onkologa oraz wyżywienie.

dowód: zeznania powoda 00:12:53 k. 136v.

Wysokość zaległych alimentów, dochodzonych przez pozwaną A. S. w postępowaniu egzekucyjnym, na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 15 maja 2002 roku, w sprawie III RC 133/02, na dzień 22 grudnia 2015 roku wynosiła kwotę 23.513,64 zł. Natomiast po styczniu 2016 roku pozwanej przekazano alimenty w wysokości 2.682,36 złotych.

dowód: pismo Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Człuchowie z dnia 14 lipca 2016 roku, Kmp 117/91 k. 138a.

Pozwana A. S., ma 35 lat, jest osobą zdrową i pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoim małoletnim synem O. S..

Pozwana posiada stały comiesięczny dochód w wysokości 2.300,00 złotych, który przeznacza na miesięczne opłaty związane ze stancją – czynsz 430,00 złotych, woda 100,00 złotych, energia elektryczna – 70,00 złotych, telefon – 50,00 złotych, internet 80,00 złotych, rata za telefon 300,00 złotych. Ponadto otrzymuje ona alimenty z funduszu alimentacyjnego na rzecz małoletniego syna w wysokości 500,00 złotych.

Syn pozwanej choruje na astmę oskrzelową i miesięczne koszty leczenia wynoszą kwotę od 100,00 do 150,00 złotych.

dowód: zeznania powódki 00:25:01 k. 140.

Pozwana – S. S. (2) ma 37 lat i obecnie przebywa na urlopie wychowawczym z uwagi na narodziny córki. Wraz z ojcem dziecka mieszka na terenie Niemiec.

Dochód pozwanej stanowi dodatek na dziecko w związku z urlopem wychowawczym w wysokości 190 euro miesięcznie oraz kwotę 540 euro, której wypłata rozłożona jest na dwa lata.

Miesięczne koszty utrzymania obejmują czynsz w wysokości 490 euro, ubezpieczenie kwartalne samochodu w wysokości 330 euro, utrzymanie dziecka 180 – 200 euro.

bezsporne, nadto dowód: zeznania pozwanej S. S. (2) 00:38:55 k. 140v.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 128 k.r.io. obowiązek dostarczania środków utrzymania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Przy czym poza małoletnimi dziećmi, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie i nie mają dochodów ze swego majątku, które wystarczają na pokrycie ich kosztów utrzymania, uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku ( art. 133 k.r.o.).

Stan niedostatku zachodzi wtedy, gdy uprawniony nie ma żadnych albo wystarczających możliwości zarobkowych i majątkowych, a w rezultacie nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych środków do życia. Niedostatek zachodzi więc również wtedy, "gdy z dochodów lub zbycia przedmiotów majątkowych uprawniony może tylko częściowo pokryć niezbędne koszty utrzymania" (tak B. Dobrzański, Kodeks rodzinny..., s. 400).

Drugim z czynników wymaganych, aby obowiązek alimentacyjny mógł być spełniony, jest odpowiedni status majątkowy obowiązanego. Zgodnie bowiem z treścią art. 135 § 1 krio zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Powyższe oznacza zatem, że zakres świadczeń alimentacyjnych jest dwustronnie kształtowany, a mianowicie z jednej strony poprzez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, czyli te, którym sam uprawniony nie jest w stanie sprostać i które w rzeczywistości wychodzą poza katalog potrzeb podstawowych (niezbędnych). Z drugiej zaś poprzez możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, które stanowią sztywną górną granicę obowiązku alimentacyjnego. Należy bowiem uznać, że to właśnie możliwości zarobkowe zobowiązanego przy ocenie przedmiotowego obowiązku wyprzedzają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1972 r., III CRN 470/71, LEX nr 7052).

Zgodnie natomiast z treścią art. 144¹ krio zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to, że w świetle cytowanego przepisu pozostawanie uprawnionego w niedostatku oraz usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, nie stanowią jedynego kryterium świadczenia alimentacyjnego. Z wyjątkiem obowiązku alimentacyjnego rodziców względem ich małoletniego dziecka istnienie obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego względem uprawnionego zależy bowiem również od tego, czy żądanie przez uprawnionego świadczeń alimentacyjnych od zobowiązanego może być uznane za odpowiadające zasadom współżycia społecznego. Należy więc brać pod uwagę kwestię wzajemnych stosunków między osobami uprawnionymi i zobowiązanymi do alimentacji, ich ewentualne konflikty i niewłaściwe postępowanie uprawnionego. Ponadto zgodnie z uzasadnieniem do rządowego projektu ustawy, podającej do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przepis art. 144¹ krio, możliwość uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych z powołaniem się na sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego odpowiada poczuciu sprawiedliwości i nie jest instrumentem odpłaty za naganne zachowanie się uprawnionego. Chroni się w ten sposób bowiem uzasadniony interes zobowiązanego i środki jego utrzymania przed żądaniem niezasługującym na ochronę (por. wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 7 lutego 2014 r., IV Ca 34/14).

W przedmiotowej sprawie niewątpliwym jest, że sytuacja materialna powoda jest trudna, ponieważ jest on osobą schorowaną a jego jedynym źródłem dochodu jest świadczenie emerytalne, z którego utrzymuje siebie i schorowaną, drugą żonę E. S., albowiem nie ma ona żadnego źródła dochodu.

Biorąc jednakże pod uwagę zebrany w sprawie materiał dowodowy, w zakresie postawy i zachowania powoda jako ojca w stosunku do pozwanych, w szczególności wobec pozwanej A. S., należy uznać, że jego żądanie nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na zasady współżycia społecznego.

Zarówno bowiem z zeznań samego powoda, jak i pozwanych jednoznacznie wynika, że jako ojciec nienależycie wykonywał on swoją funkcję i to w okresie, kiedy pozwane najbardziej tego potrzebowały, a jego zachowanie było naganne i niewłaściwe. Ponadto powód nie był obecny w życiu pozwanych przez kilkanaście lat, nie interesował się ich losem, zdrowiem, nie partycypował dobrowolnie w kosztach utrzymania małoletnich pozwanych, nie przysyłał żadnych prezentów, nie pamiętał o ich urodzinach czy też innych świętach. Natomiast w czasie kiedy powód tworzył z matką pozwanych związek małżeński, to nadużywał alkoholu, a także stosował przemoc fizyczną i psychiczną, również wobec małoletnich pozwanych. Okoliczność ta, za wyjątkiem nadużywania alkoholu, została zresztą przyznana przez samego powoda. Odnośnie natomiast kwestii nadużywania alkoholu przez powoda, to Sąd w tym zakresie dał wiarę zeznaniom pozwanych, albowiem są one spójne i logiczne oraz wzajemnie się uzupełniają. Ponadto powód nie przedstawił żadnych dowodów, które świadczyłyby o tym, że z uwagi na stan zdrowia nie nadużywał alkoholu.

Z zeznań pozwanych wynika nadto, iż takie postępowanie powoda miało również wpływ na ich życie dorosłe, albowiem miały one problemy w ułożeniu sobie życia z płcią przeciwną. Okoliczność ta zresztą nie była kwestionowana przez powoda w toku niniejszego procesu. Dlatego też Sąd uznał tą okoliczność za przyznaną, zgodnie z treścią art. 230 kpc.

Należy również zwrócić uwagę na zachowanie powoda w toku niniejszego procesu wobec pozwanych, w szczególność wobec pozwanej A. S., cechujące się agresją słowną i wielokrotnym kwestionowaniu swojego ojcostwo wobec pozwanej A. S.. Takie negatywne postępowanie powoda niejednokrotnie wywoływało u pozwanej A. S. płacz.

Istotnym jest również, że powód sam przyznał, iż z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanych wywiązywał się przez okres około pół roku. W konsekwencji przedstawicielka ustawowa małoletnich pozwanych, a w późniejszym okresie same pozwane, w szczególności pozwana A. S., musiały inicjować postępowania egzekucyjne. Zatem, w ocenie Sądu, to powód swoim niewłaściwym postępowaniem sam przyczynił się do powstania zaległości alimentacyjnej. Ponadto powód nie podjął żadnych działań prawnych mających na celu obniżenie czy też uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Postępowanie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanej A. S. powód zainicjował dopiero w toku niniejszego procesu, a mianowicie w 2016 roku.

Zatem pozwana A. S. miała nie tylko prawo, ale przede wszystkim podstawę w postaci tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Rejonowego w Złotowie z dnia 15 maja 2002 roku, wydanego w sprawie III RC 133/02, do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w celu otrzymania świadczenia alimentacyjnego. Niewątpliwym bowiem jest, że zgodnie z treścią art. 803 kpc tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika, chyba że z treści tytułu wynika co innego.

W ocenie Sądu, powyższa postawa powoda, jest ewidentnym przejawem uchybienia przepisowi art. 96 § 1 krio , który to obliguje rodziców do troski o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa stosownie do jego uzdolnień, a które to uchybienie na podstawie art. 111 krio może prowadzić nawet do pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, wytoczone przez powoda względem córek powództwo nosiło znamiona nadużycia prawa podmiotowego z uwagi na wielość negatywnych zachowań, jakich powód dopuścił się wobec pozwanych córek. Ponadto, zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa, w razie rażąco niewłaściwego postępowania osoby uprawnionej do alimentów, budzącego powszechną dezaprobatę, dopuszczalne jest oddalenie powództwa w całości lub części ze względu na zasady współżycia społecznego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 teza VIII OSNC 1988/4/42).

Biorąc zatem pod uwagę stan faktyczny i prawny, powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt I sentencji orzeczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na mocy § 7 ust. 4 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.) w brzemieniu obowiązującym sprzed dniem 1 stycznia 2016 roku, zasądzając je ze Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika ustanowionego dla powoda z urzędu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE