Sygn. akt I Ns 973/15
Dnia 9 września 2016 r.
Sąd Rejonowy w Słupsku, I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSR Barbara Nowicka
Protokolant: st. sek. sąd. E. B.
po rozpoznaniu w dniu 9 września 2016 r. w Słupsku na rozprawie sprawy
z wniosku M. B.
z udziałem H. G., J. N. i M. N.
o stwierdzenie nabycia spadku po J. S.
postanawia:
1. stwierdzić, że spadek po J. S. zmarłej w dniu 02 stycznia 2015 roku w S. ostatnio stale zamieszkałej w S. na podstawie ustawy nabyły dzieci: M. B. (córka J. i K.), H. G. (córka J. i K.), M. N. (syn J. i K.), J. N. (syn J. i K.) po 1/4 części każdy z nich;
2. ustalić, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie, oddalając wniosek wnioskodawczyni o zasądzenie kosztów postępowania.
Sygn. akt I Ns 973/15
WnioskodawczyniMarzena Z. B. (poprzednio S.) wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po J. S. zmarłej w dniu 02 stycznia 2015 r. w S., ostatnio stale zamieszkałej w S., na podstawie ustawy, przez dzieci zmarłej, powołane do spadku w częściach równych. Wniosła również o zasądzenie od uczestników postępowania na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Na uzasadnienie wskazała, że w chwili śmierci spadkodawczyni była wdową oraz pozostawiła dzieci: wnioskodawczynię, H. G., J. N. i M. N., które powołane sąd od dziedziczenia na mocy ustawy.
Wnioskodawczyni podniosła, że spadkodawczyni pozostawiła testament, w którym do całości spadku powołała wnioskodawczynię, jednakże testament ten jest nieważny, bowiem został spisany przez osobę trzecią i jedynie podpisany przez testatorkę. Nie został sporządzony w formie aktu notarialnego, ani nie sporządzono go w formie ustnej wobec funkcjonariusza publicznego w obecności świadków. Nie istniała w dacie testowania obawa rychłej śmierci spadkodawczyni, pod testamentem widnieją podpisy pięciu osób, jednakże trzy z nich – uczestnicy postępowania – należą do kręgu osób, które zgodnie z treścią art. 957 § 1 kc nie mogą być świadkami, są bowiem rodzeństwem osoby, dla której w testamencie przewidziano jakąś korzyść. W konkluzji – wobec treści art. 958 kc – testament jest nieważny.
Uczestniczka postępowania H. G. w piśmie z dnia 26.10.2015r. poparła stanowisko wnioskodawczyni, wnosząc o orzeczeniem że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.
Uczestnik J. N. na rozprawie dnia 18.11.2015r. wskazał, że w jego odczuciu testament jest ważny oraz że zgadza się z treścią testamentu.
Uczestnik M. N. nie zajął stanowiska w sprawie.
Sąd ustalił:
Spadkodawczyni J. S. z domu G., ur. (...) w S. zmarła w dniu 2 stycznia 2015 roku w S., ostatnio stale zamieszkiwała w S..
dowód: odpis skrócony aktu zgonu J. S. /k. 3 akt I Ns 747/15/.
W ciągu swojego życia spadkodawczyni zawierała dwa związki małżeńskie: pierwszy z K. N., który ustał przez rozwód, a drugi z K. S., który zmarł przed spadkodawczynią. Z pierwszego małżeństwa urodziło się czworo dzieci: H. G., M. B., J. N. i M. N.. Z drugiego małżeństwa nie urodziło się żadne dziecko. Spadkodawczyni nie miała dzieci pozamałżeńskich, ani przysposobionych. Nie miała dzieci, które by zmarły.
Żadna z wyżej wymienionych osób nie zrzekała się dziedziczenia po spadkodawczyni, nikt nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Żadne oświadczenia spadkowe nie były składane, nikt spadku nie odrzucał. Nie sporządzono przed notariuszem aktu poświadczenia dziedziczenia po spadkodawczyni.
dowód: - zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni M. B. (poprzednio S.), uczestnika J. N. /k. 49 akt/.
- zapewnienie spadkowe uczestniczki H. G. /k. 92 akt/.
- odpisy skrócone aktów stanu cywilnego na k. 8-12, 105 akt
J. S. wyraziła swą ostatnią wolę w ten sposób, że osoba trzecia sporządziła w dniu 14.XI.2013r. pismem ręcznym na pojedynczej kartce formatu A4 koloru białego w niebieskie linie, długopisem o czarnym kolorze, na jednej stronie, bez skreśleń oświadczenie zatytułowane (...) zaczynające się od słów: „Ja J. S. ...”, a kończące słowami: „nie wywiąże się z danej obietnicy testament utraca ważność”. N., z lewej strony napisano „S. dn.14.11.2013r.” Poniżej znajdowała się treść rozrządzenia, a pod jego treścią podpisała się spadkodawczyni J. S.. Poniżej podpisu spadkodawczyni podpisali się po lewej stronie: G. H. z domu N. i nr dowodu osobistego i nr P., J. N. numer dowodu osobistego i nr P. , M. N. nr dowodu osobistego i nr P.. Natomiast po prawej stronie znajdowały się podpisy: W. A. i T. E..
W dokumencie tym spadkodawczyni oświadczyła, że mieszkanie, w którym mieszka daruje swojej córce M. S. ur. (...) z domu N., pod warunkiem że wywiąże się z obietnicy, że będzie się nią opiekować do śmierci i nie umieści w domu opieki czy innej placówce. Świadkami jej ostatniej woli są jej dzieci J. N., H. G. z domu N. i M. N. a nadto E. T. z domu D. i A. W. z domu B.. Dzieci nie będą rościć sobie praw do mieszkania, a jeżeli córka nie wywiąże się z obietnicy, testament utraci ważność.
Treść oświadczenia nie została sporządzona pismem ręcznym przez J. S., a jedynie podpisana przez spadkodawczynię. (bezsporne), nadto:
dowód: - testament z dnia 14.11.2013r., otwarty i ogłoszony w sprawie I Ns 747/15 /k. 7 akt I Ns 747/15/.
Sąd zważył:
Na gruncie zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego oraz ustalonego w oparciu o ten materiał stanu faktycznego w pierwszej kolejności podkreślenia wymagało, iż art. 926 § 1 kc przewiduje dwa tytuły powołania do spadku: przepis ustawy oraz wolę spadkodawcy wyrażoną w testamencie odpowiadającym wymogom formalnym.
Mając na względzie treść art. 926 § 2 kc należało nadto zaznaczyć, że ustawodawca daje pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie , dlatego dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce tylko wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził w ogóle testamentu albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą, albo gdy sporządził testament nie powołując spadkobiercy, a treść testamentu ogranicza się do innych rozrządzeń, wreszcie wtedy, gdy spadkodawca wprawdzie sporządził testament, ale okazał się on nieważny lub bezskuteczny.
W niniejszej sprawie bezsporną i niewątpliwą była okoliczność, że spadkodawczyni pozostawiła jeden testament – sporządzony pismem ręczny z dnia 14.11.2013r., w którym rozrządziła swym mieszkaniem na wypadek śmierci. Nie było jednakże w niniejszej sprawie ani spornym, ani wątpliwym, że oświadczenia swego nie spisała własnoręcznie spadkodawczyni. Treść testamentu napisała osoba trzecia, a spadkodawczyni złożyła pod nim jedynie swój podpis.
Sąd zważył, że przepisy Kodeksu cywilnego, zawarte w księdze IV, wyczerpująco regulują przyczyny nieważności testamentu. Sankcja nieważności testamentu występuje w następujących wypadkach:
testament zawiera rozrządzenia więcej niż jednego spadkodawcy (art.942 kc);
został sporządzony przez osobę nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 944 § 1 kc), przez przedstawiciela (art. 944 § 2 kc) lub oświadczenie spadkodawcy było obarczone wadami (art. 945 kc);
testament został sporządzony z naruszeniem przepisów o formie (art. 958 kc);
spadkobierca został powołany pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (art.962kc);
w treści testamentu zawarto podstawienie powiernicze (art.964 kc).
Zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowiskiem (por. postanowienie z dnia 13.01.2005r., IV CK 428/04, LEX nr 277875) ze względu na znaczenie aktu sporządzenia testamentu jest on czynnością sformalizowaną i nie zachowanie przepisów o formie testamentu, które mają charakter bezwzględnie obowiązujący, skutkuje jego nieważnością (art. 958 k.c.). Przepisy dotyczące formy testamentu mają na celu zapewnienie autentyczności testamentu, woli testowania, zdolności testowania, ustalenia wzajemnego stosunku kilku testamentów. Dlatego też wyłączają w zasadzie jako lex specialis ogólny przepis art. 60 k.c.
Przystępując do oceny ważności testamentu J. S. Sąd zważył w pierwszej kolejności, że zgodnie z treścią art. 949 § 1 kc spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym , podpisze i opatrzy datą.
Okoliczność, że treść testamentu napisała inna aniżeli spadkodawczyni osoba, przesądzała o konieczności uznania, że sporządzony testament ręczny z dnia 14.11.2013 r., nie spełniał wymagań formalnych, skoro nie napisała go pismem ręcznym spadkodawczyni.
Bezspornym było również, że ostatnia wola nie została oświadczona w obecności wskazanych w art. 951 § 1 kc funkcjonariuszy publicznych, uzasadniającej rozważanie ważności testamentu alograficznego, ani nie miała formy aktu notarialnego (art.950 kc).
W świetle bezspornych stanowisk i wyjaśnień stron niewątpliwym było przy tym, że w dacie testowania nie istniała obawa rychłej śmierci spadkodawczyni, zaś trzy z pięciu osób, które podpisały się jako świadkowie na testamencie były rodzeństwem wnioskodawczyni, dla której testament przewidywał korzyść. Nie mogły być zatem świadkami przy sporządzaniu testamentu zgodnie z treścią art. 957 § 1 kc, a testament nie mógł stanowić testamentu szczególnego, ustnego, o jakim mowa w art. 952 § 1 kc.
Wzgląd na powyższe uzasadniał konkluzję, że testament z dnia 14.11.2013r. jest nieważny, co uzasadniało zastosowanie art. 926 § 2 kpc i stwierdzenie, że w niniejszej sprawie zachodzi dziedziczenie ustawowe co do całości spadku, na podstawie reguł przewidzianych w ustawie Kodeks cywilny – w Księdze czwartej, Tytule drugim, normujących dziedziczenie ustawowe w brzmieniu obowiązującym w dacie otwarcia spadku. W myśl z kolei art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych.
Stosując się do tej bezwzględnie obowiązującej regulacji i ustalając, że nie zaszły negatywne przesłanki dziedziczenia, czy to w postaci zrzeczenia się dziedziczenia, czy odrzucenia spadku, czy wreszcie niegodności dziedziczenia, Sąd stwierdził, że spadek po J. S. nabyły w równych częściach jej dzieci, jak w pkt 1 sentencji.
Sąd zważył, że zasada orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym została wyrażona w art. 520 § 1 kpc. Zgodnie z tą zasadą każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i koszty czynności podjętej (np. przez sąd) w jego interesie. Koszty te nie podlegają wzajemnemu rozliczeniu (zwrotowi).
W ocenie Sądu w sprawie niniejszej nie wystąpiły okoliczności uzasadniające odstąpienie od tej zasady i orzeczenie o kosztach według dyrektyw określonych w art. 520 § 2 lub 3 kpc.
Niewątpliwym było bowiem, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie co do zasady, skoro orzeczono o stwierdzeniu nabycia spadku. Jednocześnie trzeba było zważyć, że niniejsze postępowanie musiało toczyć się z udziałem wszystkich osób wchodzących w grę jako spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi. Okoliczność powyższa uzasadniała wniosek, że uczestnicy byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w pkt 2 postanowienia.