UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu zasądził od pozwanego (...) SA w W. na rzecz

1. E. K.:

a) tytułem zadośćuczynienia kwotę 15.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

b) tytułem odszkodowania kwotę 5.600 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty:

2. R. K.:

a) tytułem zadośćuczynienia kwotę 15.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

b) tytułem odszkodowania kwotę 5.200 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 3 sentencji) oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania - nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Okręgowego w K. kwotę 2.234 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 4 sentencji), zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki i powoda kwoty po 832 złotych tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa procesowego (pkt 5 sentencji) i nie obciążył powodów kosztami procesu (pkt 6 sentencji) w zakresie oddalonej części roszczenia (k 162)

Sąd pierwszej instancji wskazał, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie jednoznacznie wykazało przyczynienie poszkodowany do zaistnienia wypadku drogowego. Bezpośrednio przed wypadkiem S. K. będąc w stanie nietrzeźwości (2,4‰ alkoholu etylowego we krwi) udostępnił swój samochód osobowy nietrzeźwemu P. M. (1,2‰ alkoholu etylowego we krwi), który nie posiadał uprawnień do kierowania tym pojazdem. Zarówno poszkodowany, Z. M., M. M. (1) oraz P. M. tego dnia spożywali wspólnie alkohol, dlatego mogli przypuszczać, że kierowca będący w stanie po spożyciu alkoholu nie powinien kierować samochodem osobowym. W chwili wypadku poszkodowany nie miał zapiętego pasa bezpieczeństwa. W ocenie sądu okręgowego poszkodowany S. K. przyczynił się do powstania szkody, łącznie w 60%, dlatego rozstrzygając o wysokości roszczenia zgłoszonego przez powodów uwzględniał wysokość przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody na tym poziomie.

Zdaniem sądu pierwszej instancji kwotą adekwatną do doznanej przez powodów krzywdy na skutek śmierci syna jest kwota po 60.000 złotych. Śmierć syna była dla powodów silnym przeżyciem, zaburzyła poczucie bezpieczeństwa, zwłaszcza, że wiązali swoją starość z pomocą syna. U powódki utrata ta spowodowała, poza typowymi dla żałoby objawami smutku, gniewu, tęsknoty - lęk dotyczący przyszłości, samotności. Powódka nadal trwa w żałobie, sytuacyjnie zachowuje się tak jakby syn nadal żył. Powód od czasu tragicznej śmierci syna utracił natomiast wsparcie, nadzieję na pełne życie rodzinne. Zaburzenia te nie wymagały pomocy specjalistycznej. Określona kwota jest odpowiednią do doznanych przez każdego z powodów cierpień psychicznych i spełnia podstawowe cele zadośćuczynienia. Z uwagi na fakt, że pozwany wypłacił powodom w postępowaniu likwidacyjnym tytułem zadośćuczynienia kwotę po 9.000 złotych zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę 15.000 złotych w punktach 1a i 2a wyroku. Zasądzone sumy mają charakter kompensacyjny i są utrzymane w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom gospodarczym i społecznym.

Odszkodowanie z art. 446 § 3 kc obejmuje szeroko pojęte szkody majątkowe. Polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia. Jest nim również doznanie silnego wstrząsu psychicznego na skutek tragicznej śmierci osoby najbliższej, co pociąga za sobą osłabienie aktywności życiowej, zmniejszenie zarobków i zwiększenie wydatków poniesionych na leczenie lub na pomoc innych osób.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że syn powodów przed śmiercią pracował zawodowo i mieszkał z rodzicami partycypując w kosztach utrzymania rodziny. Poszkodowany był w trakcie przygotowań do zawarcia związku małżeńskiego. Po ślubie poszkodowany zamierzał zamieszkać z żoną w P.. Powodowie liczyli, że syn S. będzie dla nich pomocą i wsparciem na starość, ponieważ starszy syn M. mieszka z rodziną w Wielkiej Brytanii. Powódka w 1999 r. przeszła udar mózgu i o tego czasu potrzebowała pomocy domowników przy wielu codziennych czynnościach. Syn S. wspólnie z ojcem pomagał powódce. Poszkodowany wyręczał matkę w robieniu zakupów i woził ją do lekarzy. Zmarły był w dobrych relacjach z rodzicami i należy uznać, że w dalszym ciągu te relacje takie by pozostały, gdyby poszkodowany nadal żył. Śmierć syna spowodowała obniżenie stopy życiowej powodów i skutkowała znacznym pogorszeniem ich sytuacji życiowej, co w ocenie sądu okręgowego, dawało podstawę do określenia odszkodowania należnego na podstawie art. 446 § 3 kc dla powódki na kwotę 20.000 złotych, natomiast dla powoda na kwotę 18.000 złotych. Przy ustalonym w postępowaniu przyczynieniu się poszkodowanego do wypadku komunikacyjnego i biorąc pod uwagę wypłacone w postępowaniu likwidacyjnym tytułem odszkodowania kwoty (2.400 złotych dla powódki i 2.000 złotych dla powoda) sąd pierwszej instancji zasądził od strony pozwanej w punktach 1b i 2b sentencji wyroku na rzecz: powódki kwotę 8.000 złotych i powoda 7.200 złotych. Oddalił powództwo o zadośćuczynienie i odszkodowanie w punkcie 3 w zakresie przekraczającym zasądzone kwoty uznając, że pozostałe kwoty tych żądań byłyby zbyt wygórowane i nieadekwatne to stopnia pokrzywdzenia powodów oraz stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody.

W zakresie daty początkowej zasądzenia odsetek ustawowych od przyznanych kwot sąd okręgowy stwierdził, że orzeczenie w zakresie obu zgłoszonych żądań ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, nie zaś konstytutywnego. Zobowiązane do zapłaty roszczeń powodów ma charakter zobowiązania bezterminowego, toteż przekształcenie go w zobowiązanie terminowe może nastąpić w wyniku wezwania do spełnienia świadczenia skierowanego do dłużnika przez wierzyciela, jak wynika z art. 455 kc. W ocenie sądu pierwszej instancji odsetki stały się wymagalne od dnia następnego po dacie decyzji pozwanego z dnia 16 lipca 2014 r., w której zajął on ostateczne stanowisko, co do roszczeń powodów w postępowaniu likwidacyjnym, tj. od dnia 17 lipca 2014 r. (k 167 do 171).

Apelacje od wzroku Sądu Okręgowego w Kaliszu złożyły obie strony postępowania.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części, tj. w zakresie:

- w pkt 1a i 1b w części oddalającej powództwo powyżej zasądzonej kwoty 15.000 złotych, tj. co do kwoty 24.000 złotych zadośćuczynienia oraz powyżej kwoty 5.600 złotych, tj. co do kwoty 12.000 złotych stosownego odszkodowania na rzecz powódki,

- w pkt 2a i 2b w części oddalającej powództwo powyżej zasądzonej kwoty

15.000 złotych, tj. co do kwoty 24.000 złotych zadośćuczynienia oraz powyżej kwoty 5.200 złotych, tj. co do kwoty 12.800 złotych stosownego odszkodowania na rzecz powoda,

- w pkt 3 oddalającym powództwo w pozostałym zakresie,

- w pkt 5.

Oparli apelację na zarzucie naruszenia prawa materialnego, tj.:

➢: art. 446 § 3 kc poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że stosowne odszkodowanie w łącznej kwocie 20.000 złotych (minus 60% przyczynienia oraz kwota 2.400 złotych wypłacona w postępowaniu likwidacyjnym) na rzecz powódki E. K., oraz kwota 18.000 złotych (minus 60% przyczynienia oraz kwota 2.000 złotych wypłacona w postępowaniu likwidacyjnym) na rzecz R. K., stanowią kwoty stosowne w rozumieniu przepisu,
➢: art. 446 § 4 kc poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że zadośćuczynienie z tytułu krzywdy po śmierci syna w łącznych kwotach po 60.000 złotych (minus 60% przyczynienia oraz kwota 9.000 złotych wypłacona w postępowaniu likwidacyjnym) na rzecz powodów stanowi kwotę adekwatną, jest kwotą wystarczającą, spełniającą swoją rolę.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 kpc wnieśli o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo w zakresie stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej na rzecz powodów, poprzez zasądzenie:

a. kwoty 12.000 złotych, ponad zasądzoną kwotę wyrokiem z dnia 30 października 2015 r. stosownego odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2014 r. rzecz powódki E. K. po śmierci syna;

b. kwoty 12.800 złotych, ponad zasądzoną kwotę wyrokiem z dnia 30 października 2015 r., stosownego odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2114 rzecz powoda R. K. po śmierci syna;

2. zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo w zakresie zadośćuczynienie na rzecz powodów poprzez zasądzenie dalszej:

a. kwoty 24.000 złotych, ponad zasądzoną kwotę wyrokiem z dnia 30 października 2015 r. zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2014 r. na rzecz powódki E. K. po śmierci syna;

b. kwoty 24.000 złotych, ponad zasądzoną kwotę wyrokiem z dnia 30 października 2015 r. zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2014 na rzecz powoda R. K. po śmierci syna;

3. zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów procesu, w tym zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisany oraz opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych (k 179 do 183).

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części, tj.:

- co do punktu 1 w części zasądzającej na rzecz powódki ad 1) kwotę 13.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty zadośćuczynienia oraz 5.600 złotych tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

- co do punktu 2 w części zasądzającej na rzecz powoda ad. 12.000 złotych do dnia zapłaty zadośćuczynienia oraz kwotę 5.200 złotych tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty.

W konsekwencji w zakresie punktów: 4, 5 i 6 odnoszących się do kosztów procesu.

Oparła apelację na zarzutach:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1) art. 446 § 4 kc, poprzez przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym kwota 60.000 złotych zadośćuczynienia za krzywdę powodów stanowi „sumę odpowiednią”,

2) art. 446 § 3 kc, poprzez przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym zasadne jest i powodom odszkodowania za znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej wskutek śmierci syna pomimo niewykazania, że takie znaczne pogorszenie nastąpiło,

3) art. 362 kc, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że w stanie faktycznym sprawy przyczynienie się poszkodowanego kształtuje się na poziomie 60%, gdy wszelkie okoliczności wskazują na znacznie wyższy stopień przyczynienia się poszkodowanego,

II. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

4) art. 6 kc poprzez przyjęcie, że powodowie wykazali krzywdę po śmierci osoby najbliższej w stopniu uzasadniającym przyznanie uznanego przez sąd pierwszej instancji zadośćuczynienia i odszkodowania,

5) art. 233 § 1 kpc, poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału a także poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, w szczególności:

a) dokonując niewłaściwej oceny wiarygodności wyjaśnień powodów oraz opinii psychologa,

b) pominięcie faktu braku leczenia psychologicznego powodów, przy ocenie wysokości krzywdy i sumy odpowiedniej zadośćuczynienia, które to naruszenie miało wpływ na wynik sprawy - doprowadziło do błędnego przyjęcia kwoty po 60.000 złotych, jako sumy odpowiedniej zadośćuczynienia,

c) uznanie, że w tak ustalonym stanie faktycznym zachowanie poszkodowanego nie było na tyle naganne, ażeby przypisać mu przyczynienie się do powstania szkody jak i jej wyższym poziomie niż 60%.

6) art. 98 § 1 kpc w związku z art. 99 kpc poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że powodowie, jako przygrywający sprawę w znacznej części nie są zobligowani do zwrotu kosztów na rzecz strony pozwanej,

7) art. 102 kpc poprzez jego zastosowanie i przyjęcie w szczególności, że w niniejszej sprawie miał miejsce wypadek „szczególnie uzasadniony” w rozumieniu tego przepisu.

W konkluzji apelacji skarżące Towarzystwo (...) wniosło o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1) oddalenie powództwa powódki ad 1) co do kwot:

a) 13.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty z tytułu zadośćuczynienia,

b) 5.600 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty z tytułu odszkodowania;

2) oddalenie powództwa powoda ad 2) co do kwot:

a) 12.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty z tytułu zadośćuczynienia,

b) 5.200 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 lipca 2014 r. do dnia zapłaty z tytułu odszkodowania;

3) zasądzenie od powódki ad 1) oraz od powoda ad 2) na rzecz pozwanego kosztowi postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych oraz stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (k 185 do 192).

Strona pozwana złożyła również odpowiedź na apelację strony powodowej. Wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od każdego z powodów zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych (k 203 do 207).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Argumentacja apelacji strony pozwanej okazała się słuszna jedynie w zakresie zakwestionowania rozstrzygnięcia o kosztach procesu. W pozostałej części zarówno ona jak i zarzuty apelacji powodów, jako bezzasadne podlegały oddaleniu.

Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego; bierze pod uwagę z urzędu jedynie naruszenia prawa procesowego prowadzące do nieważności postępowania. Związanie to oznacza, że sąd drugiej instancji nie bada i nie rozważa wszystkich możliwych naruszeń prawa procesowego popełnionych przez sąd pierwszej instancji (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2010 r., V CSK 448/09, LEX nr 677914, uzasadnienie uchwały z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/2007, OSNC 2008, nr 6, poz. 55).

Naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów powinno być przez skarżącego wykazane poprzez przedstawienie takich elementów postępowania dowodowego, które wskazują na przyjęcie rażąco wadliwej lub oczywiście błędnej analizy dowodów przeprowadzonej przez sąd. Postawienie takiego zarzutu wymaga wskazania na konkretne dowody przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podania, w czym skarżący upatruje wadliwą ich ocenę. Przedmiotem tego zarzutu nie może być dowód pominięty a jedynie dowód przeprowadzony w sprawie. Art. 233 § 1 kpc wskazuje, że powoływana przez skarżącą stronę sprzeczność ustaleń faktycznych wynikać musi z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego (m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, LEX nr 164852, tezę 1 wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, (...), teza 2 wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2000 r., III CKN 650/00, LEX nr 532142).

Apelacja strony pozwanej tym warunkom nie odpowiada. W jej petitum w części poświęconej naruszeniu art. 233 § 1 kpc wskazano na dowody przeprowadzone w sprawie, ale nie przedstawiono w niej, z jakich powodów ocena opinii biegłego psychologa i zeznań powoda dokonana przez sąd pierwszej instancji miałaby nosić cechę niewiarygodności.

W sprawie dowód z opinii biegłego psychologa (k 107 do 109) został zakwestionowany przez pozwane Towarzystwo w piśmie z dnia 27 maja 2015 roku (k 115 do 116), ale biegła na zarzuty strony pozwanej odpowiedziała pisemnie (k 123) i dodatkowo wyjaśniła swoje stanowisko na rozprawie w dniu 19 października 2015 r. (k 146). Podała na czym polegał mechanizm obronny zastosowany przez powodów. W jej ocenie (k 146 odwr. protokół rozprawy z dnia 19 października 2015 r., k 148 płyta CD, czas rozprawy 00:05:25 do 00:06:55) powodowie stosują proste mechanizmy obronne, wypierania, zagłuszania i głębsza terapia być może niekoniecznie odbiłaby się korzystnie na funkcjonowaniu psychicznym czy emocjonalnym. Powodowie znaleźli swój sposób przystosowania i poradzenia sobie z zaistniałą sytuacją. Podała również, że nie da się rozdzielić na ile obecny stan zdrowia powódki jest efektem śmierci jej syna, a na ile wcześniejszych problemów zdrowotnych (udaru, który przeszła przed wypadkiem syna). Opinię biegła oparła na rzetelnie omówionym, zgromadzonym sprawie materiale dowodowy. Jej pomoc w wypełnianiu ankiety/testów polegała na wpisaniu odpowiedzi, które wcześniej została uzgodniona w rozmowie i w czasie badań z powódką. Powodowie nie podjęli leczenia po śmierci syna, co nie może przesądzać by materiał dowodowy, którym dysponowała biegła nie był kompletny. Opinia pisemna i odpowiedzi biegłej na zarzuty wskazują na zakres badań, wyniki i sposób wyprowadzenia wniosków (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 1 marca 2016 r., I UK 211/15, LEX nr 2007784, 4 grudnia 2015 r., I CSK 967/14, LEX nr 1943205).

Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne zeznania powoda. Powód przedstawił w nich wszystkie okoliczności, które istniały przed i po śmierci syna. Ich uzupełnieniem są zeznania powódki i ocena stanu zdrowia powodów dokonana przez biegłą. W uzasadnieniu apelacji brak jest elementów ustalonego stanu faktycznego, czy okoliczności, które pozwalałyby na inną ocenę zeznań R. K..

Ustosunkowując się do twierdzeń pełnomocnika strony pozwanej zgłoszonych na rozprawie należy podnieść, że art. 217 § 1 kpc daje prawo stronie do przytaczania okoliczności faktycznych i dowodów na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy. Stosownie do treści art. 207 § 6 kpc oraz art. 217 § 2 i 3 kpc powołane dowody mogą być jednak pominięte. Sąd nie jest obowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków dowodowych strony dla wykazania tezy, którą formułowa w sprawie od początku trwania postępowania, zwłaszcza wówczas, jeśli wnioski te powinny i mogły być zgłoszone przy zajmowaniu w sprawie tego stanowiska i jego uzasadnianiu. Ma możliwość pominięcia wniosków dowodowych strony z momentem dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., II PK 197/11, LEX nr 1216857, 11 marca 2016 r., I CSK 144/15, LEX nr 2030469 i wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia: 27 stycznia 2016 r., I ACa 1064/15, LEX nr 1994442, 21 kwietnia 2015 r., I ACa 1199/14, LEX nr 1679971).

Strona pozwana nie zgłaszała wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. ruchu drogowego. W odpowiedzi na pozew powołała się na dowody zgromadzone w sprawie Ds. 1063/13 Prokuratury Rejonowej w Pleszewie (k 49 do 53). Na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu (k 96) dopuścił dowody z dokumentów zgromadzonych w tej sprawie, w szczególności z badań krwi uczestników wypadku, karty medycznej czynności, oględzin miejsca zdarzenia i szkicu tego miejsca, oględzin zwłok (k 5 do 7, k 8 do 9, k 59 do 64, k 82, k 87 do 93). Dowody te wespół z zeznaniami świadka M. M. (1) (k 96 odwr.) dawały podstawę do dokonania ustaleń dotyczących okoliczności zdarzenia: spożywania alkoholu przez zmarłego, braku uprawnień do prowadzenia pojazdu przez kierującego samochodem i jego stanu nietrzeźwości, nie zapięcia pasów przez zmarłego. W sprawie tych okoliczności żadna ze stron nie kwestionowała. Opinia biegłego ds. ruchu drogowego sporządzona w postępowaniu przygotowawczy w sprawie Ds. 1063/13 Prokuratury Rejonowej w Pleszewie nie mogła stanowić materiału dowodowego w postaci opinii biegłego, co najwyżej może być uwzględniona jako dokument urzędowy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2015 r., III CSK 465/14, LEX nr 1948883 , postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r., II UK 467/13, LEX nr 1644554).

Wprawdzie ograniczenia wynikające z treści art. 162 kpc obejmują wyłączenie działania strony, co nie niweczy uprawnień sądu drugiej instancji w zakresie możliwości dopuszczenia pominiętych dowodów w postępowaniu odwoławczym, jednakże w sytuacji, gdy w sprawie występuje profesjonalny pełnomocnik apelacja powinna zawierać wniosek z art. 380 kpc. Taki wniosek w apelacji strony pozwanej nie został zgłoszony. Bez jego jednoznacznego sformułowania nie ma podstaw do przypisywania wnoszonym pismom treści wprost w nich niewyrażonych. Powołanie się na zastrzeżenie zgłoszone do protokołu rozprawy nie może być w związku z tym uznane za wystraczające, przy braku złożenia wniosku o weryfikację postanowienia dowodowego sądu pierwszej instancji wraz z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu w postępowaniu odwoławczym. W postępowaniu apelacyjnym z uwagi na jego charakter i możliwość przeprowadzenia w nim postępowania dowodowego sąd może dopuścić dowód z opinii biegłego, lecz tylko wtedy, gdy zaistniała potrzeba rozstrzygnięcia zagadnień wymagających wiedzy specjalnej (porównaj z uzasadnianiem postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2015 r., II PZ 27/14, LEX nr 1628925 i z uzasadnieniem wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31 marca 2015 r., VI ACa 1833/13, LEX nr 1729678).

Uwagi ustne pełnomocnika pozwanego o zgłoszeniu zastrzeżeń w zakresie dowodu z opinii biegłego ds. ruchu drogowego są o tyle niesłuszne, że treść wniosków pełnomocnika strony pozwanej (k 96) nie dotyczyła dopuszczenia tego dowodu, lecz dowodu z opinii biegłego psychologa i świadka. Pełnomocnik strony pozwanej już w odpowiedzi na pozew wnosił o oddalenie tych dowodów (k 49 odwr.). Po ich dopuszczeniu złożył zastrzeżenia. Twierdzenie o zgłoszeniu w innym zakresie zastrzeżeń pozostaje zatem w sprzeczności ze stanowiskiem tej strony zajętym w sprawie oraz treścią złożonego środka odwoławczego w zakresie powołanych przepisów objętych zarzutem naruszenia prawa procesowego.

Ustalenie okoliczności faktycznych zawartych w uzasadnieniu zakwestionowanego orzeczenia nastąpiło po prawidłowym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jego ocenie odpowiadającej art. 233 § 1 kpc, należycie omówionej w tym uzasadnieniu. Zarzuty dotyczące naruszenia tego przepisu postawione w apelacji strony pozwanej nie zasługiwały na aprobatę. Ustalenia faktyczne zamieszczone w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu sąd odwoławczy przyjął więc za własne.

Na wstępie rozważań prawnych, ustosunkowując się do twierdzeń obu stron procesu, należy podnieść, że wysokość przyznanego zadośćuczynienia zasądzona w innych sprawach nie może stanowić dodatkowego kryterium określenia zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 536/07, OSP 2010, z. 5, poz. 47). Indywidualny charakter zadośćuczynienia i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego przesądza o tym, że ostateczne ustalenie, jaka kwota jest „odpowiednia, stosowna”, z istoty zależy od oceny dokonanej przez sąd dokonanej na tle okoliczności konkretnej sprawy. M. się opierać na czytelnych kryteriach, wskazanych w treści uzasadnienia (podobnie m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 września 2015 r. , I ACa 344/15, LEX nr 1808663).

Wymaga wskazania, że skuteczne podniesienie zarzutu określenia kwot z art. 446 § 3 kc i art. 445 § 1 kc w wysokości nieodpowiedniej do okoliczności stanowiących podstawę ich przyznania wymaga wykazania niewspółmiernie nieodpowiedniej, rażąco niewłaściwej wysokości, gdy nie zostały wzięte pod uwagę wszystkie istotne kryteria rzutujące na tę formę rekompensaty, w tym też częściowe zaspokojenie roszczeń przed wytoczeniem powództwa (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 702/09, LEX nr 688668, z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 605/00, LEX nr 484718 oraz wskazanymi w uzasadnieniu tego ostatniego orzeczenia wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 września 1999 r., III CKN 339/98, OSNC 2000, nr 3, poz. 58, z dnia 29 października 1999 r., I CKN 173/98, M. Prawn. 2011/17/948, LEX nr 897876, z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 128/00, LEX nr 52520 i z dnia 27 lutego 2004 r., V CK 282/03, LEX nr 183777, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 grudnia 2013 r., I ACa 774/13, LEX nr 1416126).

Pozwane Towarzystwo ma rację twierdząc, że roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 kc, choć czasami skutki powstałe w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego mogą się ze sobą wiązać (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, OSP 2012, Nr 4, poz. 44 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 r., II CSK 594/14, LEX nr 1801545). Nie można jednak w jego twierdzeniach dopatrzyć się okoliczności, które dawałyby podstawę do przyjęcia, że sąd pierwszej instancji naruszył to rozróżnienie w zakresie określenia żądań powodów.

Powodowie natomiast nie zauważają, że sąd pierwszej instancji uwzględnił fakt, że doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek może polegać nie tylko na osłabieniu jej aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności. Wynika to wprost z opinii biegłej psycholog.

Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w dalszym życiu (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, LEX nr 846563). Z zeznań powodów wynika, jakie skutki materialne związane z pomocą udzielaną przez syna rodzicom w tym zakresie uwzględnił. Część obowiązków, które teraz musi wykonywać wobec żony związanych z jej samoobsługą po przebytym udarze musi wykonywać powód. Został w tym zakresie pozbawiony pomocy i wsparcia syna. Nie daje z tymi obowiązkami (zakupami, obsługą powódki) sam rady. Nie ma wsparcia od innych osób, gdyż drugi syn powodów przebywa od dawna poza granicami kraju. W Polsce wraz z rodziną przebywa rzadko, na kilka dni.

Na skutek śmierci syna powodowie pozbawieni zostali zatem wsparcia i pomocy, które ma nie tylko znaczenie w zakresie poczucia krzywdy, ale wyraźne skutki materialne. W chwili obecnej nie wiąże się to wprawdzie z ponoszonymi wydatkami finansowymi na pomoc osób trzecich, ale stanowi odzwierciedlenie nakładu pracy i środków, które zmarły świadczył na rzecz rodziców.

Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniami powodów, że pomoc ta miała wyższy niż przyjął to sąd okręgowy wymiar. Zmarły na stałe nie pracował i jego świadczenia na rzecz rodziny mogły być ponoszone w zakresie posiadanych przez niego środków, które jak wskazał powód gromadził również na planowany ślub (k 146 odwr.). Warunki, w jakich żyła rodzina powodów wraz ze zmarłym były skromne, pomoc finansowa syna uzależniona natomiast od jego sytuacji związanej z możliwością podjęcia pracy.

Nie można wobec tych faktów zgodzić się z twierdzeniami stron by sąd pierwszej instancji naruszył w okolicznościach faktycznych sprawy art. 446 § 3 kc poprzez określenie odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej powodów na kwoty 20.000 złotych i 18.000 złotych.

We wspomnianych wcześniej decyzjach w postępowaniu likwidacyjnym pozwane Towarzystwo (...) przyznało z tytułu zadośćuczynienia (k 11 do 13) kwotę 45.000 złotych. Już tylko z tej przyczyny zarzut przyznania za wysokiego świadczenia zadośćuczynienia na rzecz powodów nie może być uznany za słuszny. Świadczy o tym wysokość ustalonej przez sąd pierwszej instancji z tego tytułu kwoty 60.000 złotych na rzecz powodów. Nie można również zgodzić się z zarzutem powodów określenia kwoty z tytułu tego roszczenia na zbyt niskim poziomie. Sąd okręgowy przedstawił w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wszystkie elementy stanu faktycznego, które mogły być w sytuacji powodów wzięte pod uwagę przy określeniu zadośćuczynienia.

Zadośćuczynienie określone w art. 446 § 4 kc jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy i nie zależy od statusu materialnego. Ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej, traumatycznych przeżyć z nią związanych oraz ułatwienie przystosowania się do zmienionej sytuacji życiowej. Zadośćuczynienie musi obejmować cierpienia fizyczne i psychiczne związane z śmiercią osoby bliskiej już doznane i przyszłe. Intensywność winy sprawcy naruszenia może być czynnikiem zwiększającym zakres doznanej krzywdy. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego wymiar. Przesłanka przeciętnej stopy życiowej nie może jednak pozbawić omawianego roszczenia funkcji kompensacyjnej i eliminować innych istotniejszych czynników kształtujących jego rozmiar.

Przyznane zadośćuczynienie powinno przedstawiać realną wartość. Nie można jednak kierować się przy jego określaniu wyłącznie subiektywnymi odczuciami poszkodowanego. Wprowadzenie do art. 446 § 4 kc klauzuli „odpowiedniej sumy” pozostawia sądowi orzekającemu margines uznaniowości, co do wysokości zasądzanej kwoty (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 1974 r., OSP i KA 1975, Nr 7, poz. 171, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 r.: II CSK 594/14, LEX nr 1801545 i II CSK 595/14, LEX nr 1809874, wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 kwietnia 2006 r., I CSK 159/05, LEX nr 371773, z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, LEX nr 898254 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia: 6 lipca 2015 r., I ACa 67/15, LEX nr 1771335 i 15 września 2015 r. , I ACa 344/15, LEX nr 1808663).

Przyznane na rzecz powodów kwoty zadośćuczynienia uwzględniają stan faktyczny sprawy odnoszący się do przeżyć emocjonalnych i poczucia krzywdy odczuwanej teraz i w przyszłości. Obejmują wszystkie okoliczności, które powinny być uwzględnione przy przyznaniu zadośćuczynienia z art. 446 § 4 kc. W tym znaczeniu są kwotami odpowiednimi.

Przyczynienie poszkodowanego dotyczy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, wynikającej z przepisów art. 436 § 1 kc w zw. z art. 435 kc, będącej szczególnym rodzajem obiektywnej odpowiedzialności ciążącej na posiadaczach mechanicznych pojazdów komunikacyjnych poruszanych za pomocą sił przyrody. Odpowiedzialność ta nie uzasadnia nałożenia obowiązku naprawienia szkody w pełnym zakresie na posiadacza pojazdu mechanicznego (ubezpieczyciela), jeśli przyczyna szkody jest mieszana i jej powstanie pozostaje częściowo w normalnym związku przyczynowym z zachowaniem się poszkodowanego, dotkniętym obiektywną nieprawidłowością lub niezgodnością z powszechnie przyjętymi sposobami postępowania.

Artykuł 362 kc zawiera normę kompetencyjną, która umożliwia zmniejszenie odszkodowania, nie ustanawiając nakazu skorzystania przez sąd z tej kompetencji w każdym przypadku przyczynienia się poszkodowanego do wyrządzenia szkody. Oceny stopnia przyczynienia dokonuje sąd orzekający w konkretnej sprawie. Nie jest to zadanie biegłego. Do zadań biegłego do spraw ruchu drogowego należy określenie prawidłowości zachowania sprawcy szkody i poszkodowanego. Jeśli w sprawie ustalone zostały okoliczności wskazujące na nieprawidłowe zachowania poszkodowanego (niezakwestionowane przy tym przez obie strony postępowania), ich ocena na płaszczyźnie zastosowania art. 362 kc może być dokonana bez udziału biegłego ds. ruchu drogowego. Do sądu należy wówczas ocena zachowania się poszkodowanego i rozstrzygnięcie czy pozostaje ono w normalnym związku przyczynowym ze szkodą. Na podstawie ustalonego stanu faktycznego sprawy sąd musi rozważyć czy bez udziału poszkodowanego szkoda by powstała lub przybrałaby ustalone rozmiary. Przyjęcie, że poszkodowany przyczynił się do powstania szkody wymaga stwierdzenia istnienia po jego stronie obowiązku określonego działania lub zaniechania oraz normalnego związku przyczynowego między wskazanym przez sąd zachowaniem poszkodowanego a szkodą. Wina lub oczywista nieprawidłowość (albo ich brak) po stronie poszkodowanego podlegają uwzględnieniu przy ocenie, czy i w jakim stopniu przyczynienie się uzasadnia obniżenie odszkodowania (zob. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 września 1975 r., III CZP 8/75, OSNC 1976/7-8/151, wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 2 marca 2016 r. V CSK 399/15 LEX nr 2037915, 29 października 2008 r., IV CSK 228/08, OSNC-ZD 2009/3/66, LEX nr 513257, 6 listopada 2014 r., II CSK 42/14, LEX nr 1566717).

Ocena przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego do zdarzenia dokonana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przez sądu pierwszej instancji uwzględnia wszystkie okoliczności ujawnione w sprawie i podnoszone w apelacji strony pozwanej.

Zestawienie stanu nietrzeźwości kierującego samochodem i pasażerów wskazuje, że kierowca miał najniższy z osób uczestniczących w wypadku stan nietrzeźwości (S. K. 2,4⁰/00 - k 61 akt Ds. 1063/13 i zbliżony, choć nieco niższy M. M. (1) - k 96 odwr., 1,2⁰/00 P. M. - k 64 akt Ds. 1063/13). Stan pozostałych osób uniemożliwiał zatem takie poruszanie się by doszło do prowadzenia przez nich samochodu. Z zeznań świadka M. M. (1) wynika, że nie pamięta, kiedy wsiadali do samochodu i przebiegu zdarzenia. Świadek spał. Nie usprawiedliwia to decyzji bezpośrednio poszkodowanego, ale ją wyjaśnia. Zmarły S. K. nie kierował samochodem w czasie zdarzenia. Oddał samochód innej osobie, której stan był lepszy.

Dodatkowo należy podnieść, że strona pozwana (k 11 do 13, k 84, k 188 do 189) wskazuje na skalę przyczynienia wyższą niż przyjmowała w postępowaniu likwidacyjnym, co odbiega od jej stanowiska zajętego w sprawie.

Uwzględnienie przez sąd pierwszej instancji wszystkich okoliczności sprawy rzutujących na ocenę przyczynienia z art. 362 kc nie niweczy możliwości odmiennej oceny zachowania się osoby bezpośrednio poszkodowanej przez sąd drugiej instancji, ale wskazuje na wszechstronne zbadania tego zachowania i odniesienia go do okoliczności konkretnej sporawy. Oceniając adekwatny związek przyczynowy w zakresie przyczynienia się poszkodowanego do zdarzenia należy mieć na uwadze zachowanie pozostałych osób uczestniczących w nim. Zachowanie prowadzącego pojazd decydowało o powstaniu skutku. Nie tylko zgodził się prowadzić samochód w stanie nietrzeźwości, ale naruszył wszystkie pozostałe zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w szczególności prowadził samochód z nadmierną prędkością, znacznie odbiegającą od obowiązującej i nie posiadał prawa jazdy - umiejętności do jego prowadzenia. Zgoda osoby poszkodowanej w takiej sytuacji, jak ustalona w niniejszej sprawie nie może być utożsamiana z odpowiedzialnością za postanie zdarzenia prowadzącego samochód. Stan bezpośrednio poszkodowanego S. K. uniemożliwiał podjęcie decyzji co do prowadzenia samochodu i wykluczał prowadzenie przez niego samochodu. Prowadzący samochód z uwagi na jego stan nietrzeźwości miał jeszcze zachowaną możliwość decyzji. Przyjęty procent przyczynienia się bezpośrednio poszkodowanego do wypadku przez sąd pierwszej instancji uwzględnia te okoliczności. Zarzuty strony pozwanej nie mogły być w świetle tych rozważań uznane za słuszne.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w uzasadnieniu apelacji strony pozwanej dotyczących zasądzenia odsetek (choć nie zostały one zgłoszone w części wstępnej apelacji, ale dotyczą zastosowania w sprawie prawa materialnego) należy wskazać, że z chwilą wezwania przez wierzyciela (art. 455 kc) dłużnika do spełnienia świadczenia na dłużniku ciąży obowiązek niezwłocznego dokonania tej czynności. Nie spełniając świadczenia dłużnik popada w opóźnienie, a to uprawnia wierzyciela do żądania odsetek za czas opóźnienia (art. 481 § 1 kc).

Dłużnik popada w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 13 października 1993 r., I CRN 121/94, OSNC 1995/1/21 i 22 października 2003 r., II CK 146/02, 13 marca 2013 r., IV CSK 512/12, LEX nr 1324319). Uzupełnieniem regulacji kodeksowej jest art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.), który reguluje termin spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela. Zgodnie z powołanym przepisem zasadą jest, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W wyroku z dnia 6 kwietnia 2016 r. Sąd Najwyższy (IV CSK 389/15, LEX nr 2041908) wskazał na dwie możliwości wyboru naliczenia odsetek. Pierwsza możliwość jest w większości wybierana wtedy, gdy od początku znana jest wysokość roszczenia i znajduje ona potwierdzenie w toku przewodu sądowego, wskazując na zasadne twierdzenie powoda zarówno co do przesłanek, jak i wysokości roszczenia. Druga możliwość dotyczy takich okoliczności sprawy, w której wyniku okazuje się dopiero, czy i w jakiej wysokości przyznać należy odszkodowanie i zadośćuczynienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi w okoliczności danej sprawy uzasadniają o potrzebie uwzględnienia wcześniejszej chwili zasądzenia odsetek. Wspomniane wcześniej kryteria ocenne pozostawione sądom przy określeniu roszczeń o odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej osoby bliskiej zmarłego poszkodowanego i zadośćuczynienie nie mogą przesądzać przyjęcia, że dokonanie oceny skali żądań zgłoszonych w sprawie może być kryterium decydującym o przyjęciu daty początkowej zasądzenia odsetek od przyznanych z tego tytułu kwot. Zasądzanie odsetek od daty wyrokowania prowadziłoby w istocie do ich umorzenia za okres sprzed daty wyroku i stanowiło nieuzasadnione uprzywilejowanie dłużnika, skłaniając go do jak najdłuższego zwlekania z zapłatą należnego od niego świadczenia pieniężnego, w oczekiwaniu na orzeczenie sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 roku, II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 października 2013 roku, I ACa 422/13, LEX nr 1383435). Ocena rozmiaru poniesionej przez poszkodowanego szkody i w konsekwencji zasadności żądanego świadczenia pieniężnego podlega, w razie sporu między stronami, weryfikacji sądowej, co miało miejsce w sprawie, lecz nie oznacza to, że strona pozwana nie mogła w sposób należyty dokonać tej oceny. Oceniając stan faktyczny sprawy, wykazane przez powodów okoliczności nie można było przyjąć by właściwa interpretacja przepisów i ich wykładnia na tle sytuacji faktycznej odnoszącej się do wypadku nie była możliwa. Rozpatrując odwołanie powodów pozwane Towarzystwo (...) miało taką możliwość.

Zastosowane przez sąd pierwszej instancji rozliczenie kosztów procesu nie odpowiada regule wyrażonej w art. 100 kpc. Na podstawie art. 100 kpc możliwe jest dokonanie:

- stosunkowego rozdzielenia kosztów,

- wzajemnego zniesienia kosztów procesu,

- obciążenia tylko jednej strony całością kosztów, gdy przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego rachunku albo oceny sądu.

Rozstrzygnięcie o żądaniach stron co do kosztów procesu obejmuje zarówno ustalenia dotyczące wyliczeń w zakresie stosunku wygranej do przegranej, sumy kosztów obu stron, udziału każdej z nich w tej sumie, rozmiaru kosztów przypadających na stronę oraz dokonanie wyboru adekwatnego sposobu ich rozliczenia. Sąd pierwszej instancji podał wprawdzie, jakie koszty poniosły strony i w jakim zakresie każda z nich wygrała proces, lecz zastosowane do tego stosunku rozliczenie kosztów nie odpowiada pierwszej z reguł wymienionych w art. 100 kpc.

Sąd drugiej instancji doszedł jednak do wniosku, że w realiach postępowania możliwe jest wzajemne zniesienie kosztów procesu. O zastosowaniu zasady wzajemnego zniesienia kosztów procesu decyduje kryterium słuszności rozłożenia obowiązku ponoszenia tych kosztów, nie jest natomiast bezwzględnie wymagane dokładne wyliczenie stosunku wygranej do przegranej (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2013 r., III CZ 37/13 LEX nr 1402619).

Powodowie stracili syna w wypadku komunikacyjnym, za który odpowiedzialność ponosi strona pozwana. Dochodzone przez nich żądania stanowić miały rekompensatę doznanych szkód. Dokładne ich wyliczenie nie wynika tylko z porównania rzeczywiście poniesionych strat, dlatego określenie żądania nie mogło mieć decydującego znaczenia dla oceny stopnia wygrania sporu. Subiektywne odczucia powodów dotyczące starty, którą ponieśli w wyniku śmierci syna mogło być inne niż obiektywnie oceniane i uwzględniane na podstawie przepisów prawa. Świadczy o tym opinia biegłego i tenor złożonych przez powodów zeznań. Wynik postępowania nie mógł być w związku z tym kryterium odpowiednim do stanu faktycznego i prawnego niniejszej sprawy. Zastosowanie kryterium słuszności stanowi odzwierciedlenie sytuacji majątkowej i rodzinnej powodów (k 39), wygrania zasady odpowiedzialności oraz wysokości zasądzonych kwot.

Na koszty postępowania sądowego w sprawie składają się koszty sądowego i koszty procesu. Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji strony pozwanej dotyczących kosztów postępowania należy ponieść, że rozstrzygnięcie o kosztach sądowych może odbywać się na innych zasadach niż o kosztach procesu. Sąd pierwszej instancji wskazał w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia (k 171) na rezultat rozstrzygnięcia w przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 4 i 6 sentencji zaskarżonego wyroku) i zastosowane do nich zasady w zależności od oddalonej i uwzględnionej części żądań. Z tego powodu zastosował w odniesieniu do nieuiszczonych kosztów sądowych art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 623, w skrócie „uksc”) w stosunku do powodów. Do okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 113 ust. 4 uksc należą zarówno fakty związane z samym procesem jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej, stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego Ocena, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony ma charakter dyskrecjonalny i należy do sądu orzekającego w sprawie. W związku z tym stanowisko sądu niższej instancji co do istnienia lub braku podstaw do zastosowania w sprawie tego przepisu może być podważone przez sąd wyższej instancji tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwe. Ten przypadek w sprawie nie występuje.

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok w pkt 5 (pkt 1 sentencji) i z uwagi na brak zasadności pozostałych zarzutów apelacji strony pozwanej oraz niezasadność argumentacji powodów w punkcie 2 sentencji oddalił obie apelacje we wskazanym zakresie.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc i art. 391 § 1 kpc, przy uwzględnieniu zakresu (wartości) zaskarżenia obu apelacji, rezultatu postępowania odwoławczego i okoliczności odnoszących się do zastosowania zasady wzajemnego zniesienia kosztów.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE