UZASADNIENIE WYROKU

Sądu Rejonowego w Sandomierzu

z dnia 2 sierpnia 2016r.

Pozwem z dnia 28 sierpnia 2015r. powodowie M. K. (1) i M. K. (2) domagali się zasądzenia od pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. na swoją rzecz kwot po 25 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 sierpnia 2015r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę do jakiej doszło na skutek naruszenia ich dóbr osobistych po śmierci wnuczki L. N. na podstawie z art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. i 24 k.c., a nadto powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnieśli, że są dziadkami zmarłej L. N., która w dniu 21.03.2004r. utonęła jako pasażer samochodu marki S. (...) o nr rej. (...) prowadzonym przez P. S. skazanego następnie za ten czyn wyrokiem Sądu Rejonowego w Sandomierzu z dnia 17.08.2014r. w sprawie II K 140/04. Nadto wywodzili, że pojazd sprawcy wypadku w dniu zdarzenia objęty był polisą ubezpieczeniową obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w pozwanym Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych S.A. z siedzibą w W..

Powodowie uzasadniali, że będąc osobami starszymi do chwili obecnej nie pogodzili się ze śmiercią wnuczki, z którą łączyła ich niezwykle silna więź emocjonalna, a w wyniku jej śmierci zostali pozbawieni na zawsze poczucia bliskości, miłości i przywiązania z jej strony. Utracili również bezpowrotnie możliwość przebywania z nią przy okazji ważnych wydarzeń życiowych, a jej śmierć wywołała w nich trudne do ocenienia cierpienie i ból.

Jako podstawę prawną dochodzonych roszczeń powodowie wskazali art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c. i art. 23 k.c., bowiem śmierć L. N. nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r. Na poparcie swojego stanowiska przytoczyli szerokie orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych uzasadniające, że osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowaną bezpośrednio i dochodzić naprawienia krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego. Wywodzili również, że w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęta została koncepcja, iż więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym, a doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek może polegać nie tylko na osłabieniu jej aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężenia trudności lecz jest także następstwem naruszenia tej relacji między osobą zmarłą, a jej najbliższymi. Nadto uzasadniali, iż dobro osobiste podlegające ochronie, którego naruszenie uzasadnia żądanie zapłaty zadośćuczynienia w razie śmieci osoby bliskiej ujmowane jest jako więź rodzinna, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Ich zdaniem zadośćuczynienie w kwocie po 25 000 złotych należycie zrekompensuje doznane przez nich krzywdy.

Ostatecznie pismem z dnia 5 kwietna 2016 r. powodowie zmodyfikowali żądanie pozwu w zakresie odsetek ustawowych od należności głównej za okres od dnia 01.01.2016 r. domagając się za ten okres odsetek ustawowych za opóźnienie (pismo powodów k. 113).

W odpowiedzi na pozew z dnia 05.10.2015r. pozwany (...) S.A z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

Strona pozwana wywodziła, że w wyniku zgłoszenia szkody przeprowadzono postępowanie szkodowe nr (...), skompletowano oświadczenia rodziny, dokumentację z przebiegu postępowania sądowego oraz przeanalizowano podstawę prawną roszczenia. W wyniku rozpatrzenia żądań powodów zgłoszonych w związku z wypadkiem, strona pozwana nie znalazła podstaw do wypłaty dochodzonych przez nich kwot. Pozwany wywodził również, że sam fakt pokrewieństwa nie stanowi wyłącznej podstawy do przyznania zadośćuczynienia, bowiem nie należy się ono każdej osobie bliskiej zmarłego poszkodowanego i nie każda więź rodzinna należy automatycznie do katalogu dóbr rodzinnych. Zdaniem strony pozwanej powodowie nie wykazali bólu i cierpienia związanego ze śmiercią wnuczki i łączącej ich silnej więzi emocjonalnej. Pozwany wywodził nadto, że stosunki powodów z wnuczką nie były bliskie, każde z nich miało bowiem własne rodziny i prowadziło samodzielne gospodarstwa domowe, a w związku z tym ich kontakty były ograniczone i nie charakteryzowały się szczególną więzią.

Z ostrożności procesowej strona pozwana podniosła, że żądane przez powodów kwoty zadośćuczynienia są rażąco wygórowane (odpowiedź na pozew k. 30-31).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 marca 2004 roku w miejscowości Z. woj. (...) kierujący pojazdem marki S. (...) o nr rej. (...) P. S. nie zachował należytej ostrożności i nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i wjechał do rzeki W. doprowadzając do zatonięcia samochodu i znajdującej się w nim pasażerki L. N..

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Sandomierzu II Wydział Karny w sprawie II K 140/04 sprawca zdarzenia został uznany winnym zarzucanego mu czynu stanowiącego przestępstwo z art. 177 §2 k.k. i za to skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata (dowód: wyrok SR w Sandomierzu w sprawie II K 140/04 k. 15).

Pojazd sprawcy szkody P. S. w dniu zdarzenia objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym (...) S.A. z siedzibą w W. (okoliczność niesporna).

L. N. była najmłodszą córką E. i T. N.. Zmarła tragicznie w wieku 17 lat (dowód: skrócony odpis aktu zgonu nr 8/2004 USC w Z. – k. 16). Początkowo zamieszkiwała wraz z rodzicami w miejscowości S., a następnie po rozwodzie rodziców wspólnie z matką i powodami M. i M. K. (1) w jednym budynku w tej samej posesji. Natomiast gdy rozpoczęła naukę w szkole średniej w M., to zamieszkała w internacie, przyjeżdżając do domu jedynie na weekendy.

Powodowie M. i M. K. (2) byli dziadkami L. N.. Obecnie mają sześcioro wnucząt. O. powodowie leczą się na serce, różnego rodzaju zwyrodnienia i choroby oczu. Dawniej pomagali córce E. w wychowaniu jej córek A. i L. N..

Powód M. K. (2) jest osobą starszą (liczy 82 lata) i schorowaną. Zamieszkuje w miejscowości S. gmina S. wspólnie z żoną M. K. (1). W dacie wypadku pracował jako listonosz, a po zdarzeniu wrócił do pracy. Powoda łączyła bliska emocjonalna więź z wnuczką L. N., z którą miał stały kontakt. W. towarzyszyła mu w codziennych zajęciach, pomagała w pracach polowych, wspólnie spędzali czas wolny. Charakter kontaktów z wnuczką zmienił się gdy L. N. podjęła naukę poza miejscem zamieszkania, rzadziej wówczas przebywali razem., jednak jej nagła śmierć wywołała u powoda ból i cierpienie. Na spotkaniach rodzinnych powód w dalszym ciągu odczuwa brak zmarłej (zeznania powoda k. 104).

W wyniku straty wnuczki powód M. K. (2) przebył w przeszłości reakcję żałoby, jednakże nie podejmował leczenia psychiatrycznego, nie korzystał ze wsparcia psychologicznego, terapii u lekarza rodzinnego, ani innych form pomocy medycznej. Reakcja żałoby jaka wystąpiła u powoda w związku ze śmiercią L. N. nie przekształciła się w zaburzenia wykraczające poza ramy typowej fizjologicznej reakcji żałoby, lecz miała charakter przemijający, a jej objawy ustąpiły. Nie wystąpiły również u powoda patologiczne objawy w obszarze funkcjonowania społecznego lub zaburzeń psychicznych wymagających leczenia.

Z uwagi na postępujący proces starzenia się oraz będące jego następstwem zmiany psychofizyczne u powoda występują jedynie depresyjne zaburzenia nastroju oraz łagodne zaburzenia poznawcze uwarunkowane organicznie (dowód: opinia sądowo psychologiczna biegłego sądowego z zakresu psychologii E. M. k. 76-81). Z uwagi na wiek u M. K. (2) stale postępuje proces otępienny, zaburzenia te nie mają jednak żadnego związku ze śmiercią wnuczki. Zdarzenie to nie doprowadziło również do powstania u niego trwałego, ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (dowód: opinia sądowo-psychiatryczna biegłego z zakresu psychiatrii L. P. k. 115- 118).

Powódka M. K. (1) była babcią zmarłej L. N.. Jest ona osobą starszą, ma również 82 lata, ma trudności z samodzielnym poruszaniem, przemieszcza się za pomocą kuli. Z powodu schorzenia stawów i kręgosłupa dawniej leczyła się specjalistycznie, miała problemy z sercem. Aktualnie jest pod stałą kontrolą lekarza rodzinnego w Ośrodku (...) w S., poza tym leczy się prywatnie u kardiologa. Gdy wnuczka L. była mała i zamieszkiwała wspólnie z powodami, M. K. (1) opiekowała się nią, przygotowywała posiłki, pomagała w nauce, żegnała gdy szła do szkoły, podczas gdy matka L. pracowała zawodowo. Powódkę łączyła z wnuczką L. bardzo bliska więź emocjonalna, przebywały ze sobą na co dzień. Powódka martwiła się o nią gdy ta przebywała poza domem, razem gotowały, rozmawiały, spędzały wspólnie uroczystości rodzinne. M. K. (1) uczestniczyła w życiu rodzinnym córki i była bliską osobą dla wnuczki. Po jej śmierci powódka nie korzystała z pomocy psychiatry, ani psychologa chodziła natomiast do lekarza rodzinnego i zażywała leki uspokajające. Do chwili obecnej powódka wspomina wnuczkę, zamawia msze święte w jej intencji. Wcześniej będąc zdrowszą chodziła na cmentarz na jej grób niemalże codziennie, obecnie z uwagi na problemy z poruszeniem się czyni to raz w miesiącu (zeznania powódki k. 103/2).

W wyniku nagłej śmierci wnuczki powódka straciła szczególnie bliską osobę która uczestniczyła w jej życiu codziennym. Jakkolwiek u powódki w związku ze zdarzeniem nie wystąpiły patologiczne objawy w sferze czynności psychicznych, natomiast doszło do wykształcenia się adekwatnych do wieku zmian funkcji psychicznych oraz ogólnego obniżenie poziomu aktywności życiowej, częściowo uwarunkowanych schorzeniami fizycznymi.

Do tej pory powódka nie potrafi pogodzić się ze śmiercią wnuczki, stale odczuwa jej brak. M. K. (1) przebyła w przeszłości reakcję depresyjną o charakterze łagodnym. Aktualnie w zachowaniu powódki występuje obniżenie napędu życiowego, zmniejszenie aktywności, bezradność, trudności decyzyjne. Stan ten w znacznym stopniu uwarunkowany jest wiekiem powódki i wynika ze zmian związanych z procesem starzenia się oraz jej aktualnym stanem zdrowia fizycznego. W dalszym ciągu powódka silnie reaguje na wspomnienia związane z tragiczną śmiercią wnuczki L. N. (dowód: opinia sądowo psychologiczna biegłego sądowego z zakresu psychologii E. M. k. 69-75).

U powódki doszło do powstania reaktywnych zaburzeń depresyjnych wykraczających poza ramy typowej reakcji żałoby o łagodnym przebiegu zaburzeń. Obecnie powódka ma dolegliwości lękowe i nerwicowe. Powstały u niej epizod zaburzeń depresyjnych reaktywnych charakteryzuje się łagodnym nasileniem objawów. Z opinii biegłego psychiatry wynika, że w związku z powyższym doszło u niej z tego powodu do powstania 5 % długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Natomiast występujący u powódki deficyt funkcji poznawczych oraz zaburzenia o charakterze nerwicowym nie mają bezpośredniego związku ze śmiercią wnuczki (dowód: opinia sądowo-psychiatryczna biegłego z zakresu psychiatrii L. P. k. 115- 124).

W wyniku zgłoszenia szkody pozwany Powszechny Zakład Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w W. przeprowadził postępowanie szkodowe (...) w wyniku którego strona pozwana odmówiła przyznania powodom zadośćuczynienia zgodnie z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. powołując się na brak jest ku temu podstaw prawnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie następujących dowodów:

odpisu wyroku Sądu Rejonowego w Sandomierzu z dnia 17.08.2004 r. w sprawie II K 140/04 (k. 15), odpisu aktu zgonu L. N. (k. 16), odpisu pisma pozwanego (k. 17), odpisu oświadczeń i opisu zdarzeń (k. 18-24), odpisu KRS pozwanego (k. 33-38), zeznań świadka I. S. (k. 45/2-46), zeznań świadka M. P. (k. 46), odpisu dokumentacji lekarskiej powodów (k. 52-66), opinii sądowo psychologicznych biegłej psycholog E. M. (k. 69-81), zeznań powódki M. K. (1) (k. 103/2-104), zeznań powoda M. K. (2) (k. 104), opinii sądowo-psychiatrycznych biegłego z zakresu psychiatrii L. P. (k. 115-124, k. 154/2), pisma procesowego pozwanej (k. 135), pisma pełnomocnika powodów z dnia 13.06.2016r. (k. 138), akt szkody pozwanego nr PL (...);

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne w części co do żądania zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz powódki M. K. (1), natomiast żądanie powoda M. K. (2) należało oddalić w całości jako bezzasadne. W ocenie Sądu Rejonowego powódka M. K. (1) wykazała zasadność swego roszczenia jedynie co do kwoty 5 000 złotych, natomiast w pozostałej części jej powództwo podlegało oddaleniu jako zbyt wygórowane i nieudowodnione.

Przedmiotowe zdarzenie z którym powodowie wiążą swoje roszczenie miało miejsce w dniu 21 marca 2004r. tj. przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008. nr 116. poz. 731), a tym samym w zakresie oceny skutków przedmiotowego zdarzenia należy stosować przepisy sprzed nowelizacji. W orzecznictwie zarówno Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych przesądzona została zasada, zgodnie z którą najbliższemu członkowi rodziny zmarłego w sytuacji kiedy jego śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008r. przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2010, sygn. akt III CZP 76/10). Przedstawiony pogląd w pełni podziela również Sąd Rejonowy orzekający w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.), z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art. 35 cytowanej wyżej ustawy).

Podstawę prawną orzekania w rozpoznawanej sprawie stanowi przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § l k.c. Obecnie stosownie do treści przepisu art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, którego śmierć nastąpiła wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ustawa zmieniająca przepis art. 446 k.c. weszła w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r., przepis ten ma zatem zastosowanie do zdarzeń, które miały miejsce po tej dacie. Poprzednio obowiązujący stan prawny nie dawał tak wyraźnej podstawy do przyznania zadośćuczynienia członkom rodziny zmarłego. Po wejściu w życie z dniem 23 sierpnia 1996 r. art. 448 k.c. uznano, że ten właśnie przepis, a nie art. 446 § 3 k.c., stanowi podstawę ochrony odrębnego dobra osobistego, jaką jest bliska relacja pomiędzy zmarłym, a osobą mu najbliższą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09 nie publ., uzasadnienie uchwały SN z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. akt III CZP 32/11).

Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. doprowadziło bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku w sprawie III CZP 32/11, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 142, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2011 roku w sprawie I CSK 621/10).

W orzecznictwie podkreśla się, że nie każdą więź rodzinną należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 roku, sygn. akt III CZP 32/11). O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, nie zaś formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego czy ewentualnie z powinowactwa. W celu ustalenia czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego, należy stwierdzić czy istniała silna i pozytywna więź pomiędzy dochodzącym tego roszczenia, a zmarłym (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2011 roku, sygn. akt III CSK 279/10, post. SN z dnia 27 czerwca 2014, III CZP 2/14).

Zadośćuczynienie ma na celu naprawienie doznanej krzywdy, poprzez złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej. Krzywda taka jest trudna do wycenienia, jej rozmiar należy oceniać biorąc pod uwagę całokształt okoliczności danej sprawy. Oprócz szczególnej, intensywnej więzi ze zmarłym uwzględnieniu podlegają cierpienia psychiczne skutkujące wystąpieniem ewentualnych zaburzeń, poczucie osamotnienia i pustki, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą. Ustalenie krzywdy ma podstawowe znaczenie dla określenia odpowiedniej sumy, która miałaby stanowić jej pieniężną kompensatę.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, to że w dacie zdarzenia pojazd sprawcy wypadku P. S. objęty był polisą ubezpieczeniową odpowiedzialności cywilnej wystawioną przez pozwany zakład ubezpieczeń. Powyższej okoliczności strona pozwana nie kwestionowała.

Okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalone zostały zwłaszcza w oparciu o opinię biegłej psycholog E. M. (k 69-75, k.76-81), opinię biegłego psychiatry L. P. (115-118, k. 119-124), zeznania świadków I. S. i M. P. (k. 45/2 - 46) oraz zeznania samych powodów M. K. (1) i M. K. (2) (k. 103/2-104), którym Sąd w całości dał wiarę wobec braku jakichkolwiek dowodów im przeciwnych.

Kluczowe znaczenie dla wskazania osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. ma określenie naruszonego dobra osobistego i rozstrzygnięcie czy niezbędnym jego składnikiem jest istnienie formalnych więzów rodzinnych. Niewątpliwie powódkę M. K. (1) łączyła z wnuczką L. N. bliska więź emocjonalna i rodzinna. Zmarła była dla niej osobą najbliższą zarówno na gruncie formalnych relacji pokrewieństwa (wnuczka) jak i w znaczeniu faktycznego układu stosunków ich łączących. Wskazać należy, że z pojęciem osoby najbliższej nierozerwalnie związane jest pojęcie rodziny, funkcjonowania rodziny, więzi fizycznej i emocjonalnej. Nie ulega wątpliwości, że rodzina jako związek najbliższych sobie osób, które łączy szczególna więź wynikająca z pokrewieństwa podlega prawnej ochronie.

W tym znaczeniu wnuczka L. zamieszkując razem z powodami niemalże od urodzenia w miejscowości S. współtworzyła wspólne gospodarstwo domowe i spełniała przyporządkowane jej w nim stosownie do wieku role społeczne. Powódka do chwili obecnej silnie reaguje na wspomnienie wnuczki. Opis relacji je łączących wynikający z przeprowadzonego przez biegłą psycholog wywiadu bezspornie wskazuje, że straciła ona osobę bliską. Jak wynika z relacji przesłuchanych w sprawie świadków I. S. i M. P. więzy emocjonalne między powódką, a wnuczką L. były silne, były zżyte ze sobą, a powódka do chwili obecnej nie pogodziła się ze śmiercią wnuczki. Przeprowadzone badania psychologiczne wskazują jednak, że płaczliwość i silne emocje jakie pojawiają się u powódki na wspomnienie śmierci wnuczki mają charakter sytuacyjny i nie stwierdzają objawów zaburzeń psychicznych. Poza tym nie można tracić z pola widzenia, że w okresie przed wypadkiem wnuczka powodów uczęszczając do szkoły średniej zamieszkiwała w internacie i zdecydowanie rzadziej widywała się i spędzała czas z powodami.

Celem ustalenia stanu psychicznego powodów po śmierci L. N., stopnia związania ze zmarłą oraz m.in. aktualnego stanu psychicznego i stopnia nasilenia cierpień Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej psycholog E. M.. Biegła dla celów badania psychicznego zastosowała badanie Geriatryczną Skalą Oceny Depresji, Kwestionariusz Samooceny (...) oraz badanie (...) (Przymiotnikową Skalą Nastroju). Zastosowane przez biegłą badania nie ujawniły u powódki M. K. (1) występowania patologicznych objawów w sferze czynności psychicznych, a jedynie adekwatne do wieku zmiany funkcji psychicznych oraz ogólne obniżenie poziomu aktywności życiowej, częściowo uwarunkowane schorzeniami fizycznymi. Odczuwane przez powódkę poczucie dyskomfortu, poczucie bezradności, spadek energii związane są niewątpliwie z wiekiem powódki, która jest osobą starszą i są naturalnym następstwem zmian związanych z procesem starzenia się oraz stanem zdrowia fizycznego powódki. Podkreślić należy również, że z relacji powódki wynika: " moje więzi z wnuczką nie były jakiegoś szczególnego rodzaju; po prostu mnie lubiła, a ja ją" (zeznania powódki k. 103/2). Poza tym powódka przyznała, że przed śmiercią wnuczki chorowała, miała zaniki pamięci i nie przypomina sobie na co się wcześniej leczyła (k. 103/2).

Biegła E. M. w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań zaopiniowała, że u powódki doszło do reakcji depresyjnej o charakterze łagodnym. Stosownie do zaleceń biegłego psychologa Sąd poddał ponadto powódkę szczegółowemu badaniu psychiatrycznemu. Biegły psychiatra L. P. na podstawie przeprowadzonego badania jej stanu psychicznego stwierdził, iż po śmierci L. N. wystąpił u powódki epizod zaburzeń depresyjnych reaktywnych o łagodnym nasileniu objawów powodujący długotrwały uszczerbek na zdrowiu powódki, który biegły przyjął na 5%. Podkreślenia jednak wymaga, że biegły psychiatra nie zdiagnozował u powódki objawów depresyjnych, a jedynie zaburzenia funkcji poznawczych oraz zaburzenia lękowe. U powódki wystąpił jedynie epizod zdiagnozowanych zaburzeń tzn. rozpoczął się ale i zakończył. Co prawda powódka nie rozpoczęła specjalistycznego leczenia psychologicznego, ani psychiatrycznego jednak z drugiej strony jak wynika z zalegającej w aktach dokumentacji medycznej leczenia powódki przez okres 2 lat przeciwdepresyjnie leczyło ją dwóch lekarzy i felczer. Przyjęta przez biegłego wysokość długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wynika z faktu, iż powódka leczona była przeciwdepresyjnie przez okres powyżej 6 miesięcy (dowód: dokumentacja medyczna leczenia). Jakkolwiek wyraźnie podkreślić należy, że obecne u powódki deficyty funkcji poznawczych oraz zaburzenia o charakterze nerwicowym nie mają bezpośredniego związku ze śmiercią wnuczki L. N., natomiast nasilenie objawów depresyjnych cechował łagodny przebieg. Mimo to powódka w listopadzie 2005r. zgłosiła się do lekarza rodzinnego z tym problemem czyli po około 1,5 roku od zdarzenia. Gdyby natomiast reakcja żałoby ustąpiła u niej po kilkunastu miesiącach, to nie wymagałaby ona leczenia. Natomiast z wywiadu przeprowadzonego przez lekarza psychiatrę nie wynika, aby w życiu powódki występowały inne stresogenne sytuacje o zbliżonym nasileniu, które mogły być przyczyną reakcji depresyjnej.

Przy ustalaniu wysokości długotrwałego uszczerbku na zdrowiu biegły oparł się w tej mierze na tabelach procentowego trwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek nieszczęśliwego wypadku rekomendowanych przez (...) S.A., gdzie zaburzenia psychiczne ujęte zostały w pkt. 10.b. jako zespół stresu pourazowego, utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo-mózgowym lub ciężkim uszkodzeniem ciała wymagające stałego leczenia. Biegły wykazał, iż tak ujęty zespół stresu pourazowego jest najbliższy stwierdzonym u powódki zaburzeniom. Badana bowiem podjęła leczenie farmakologiczne lekami przeciwdepresyjnymi, które mimo, iż było prowadzone przez lekarzy rodzinnych, to jego oczywistą intencją było leczenie dolegliwości depresyjnych.

Sąd w całości dał wiarę opinii obu biegłych, albowiem zostały sporządzone w oparciu o szczegółowe badanie specjalistyczne powódki oraz bezpośrednie wywiady biegłych, a przedstawione w nich wnioski zostały poparte wyczerpującą i przekonującą argumentacją. Opinie te są w ocenie Sądu zupełne, jasne i należycie umotywowane, oparte na fachowej wiedzy biegłych posiadających w swojej dziedzinie wiadomości specjalne.

Biegli sporządzając przedmiotowe opinie dokonali analizy całości dokumentacji medycznej powódki, co umożliwiło dokonanie kompleksowej oceny jej stanu zdrowia oraz identyfikację wszystkich schorzeń na jakie cierpiała. W ocenie Sądu zostały one wykonane fachowo i rzetelnie, co czyni je wiarygodnym dowodem w sprawie, a ustalenia opinii sąd w pełni podziela. Przedstawione powyżej cechy opinii biegłych w powiązaniu z faktem, że legitymują się oni rozległą, specjalistyczną wiedzą tak teoretyczną jak i praktyczną, uzasadniają uznanie przedmiotowego dowodu za w pełni przydatny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Opinia biegłego psychologa nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, a biegły psychiatra potrzymał w całości opinię pisemną udzielając odpowiedzi na zarzuty strony pozwanej, która nie przedstawiła żadnych wiarygodnych dowodów na podważenie opinii psychiatrycznej.

Powyższa okoliczność przesądziła za zasądzeniem zadośćuczynienia na rzecz powódki M. K. (1) jednak nie w pełnej dochodzonej pozwem wysokości tj. 25 000 złotych lecz jedynie w części - w kwocie 5 000 złotych. Istotne znaczenie miał również fakt, że powódka jakkolwiek doznała krzywdy po śmierci wnuczki, to jednak zdecydowała się na wystąpienie z niniejszym pozwem dopiero po 12 latach od dnia zdarzenia wywołującego szkodę. Ponadto jak wynika z zeznań powódki, obecnie nie doznaje ona intensywnych cierpień związanych ze śmiercią wnuczki, nie korzystała również w przeszłości z pomocy specjalistycznej psychologa, ani psychiatry, ponadto jak sama przyznała nie umie wykazać dlaczego domaga się w sprawie tej właśnie tej kwoty, a do złożenia pozwu została namówiona.

Określając wysokość sumy odpowiedniej tytułem należnego powódce zadośćuczynienia należało mieć również na uwadze, że śmierć każdej osoby jest zdarzeniem pewnym, a zadośćuczynienie rekompensuje w istocie jedynie wcześniejszą utratę członka rodziny.

Reasumując całokształt okoliczności sprawy oraz wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego w tej części Sąd uznał, iż kwota 5000 złotych będzie adekwatną do doznanej przez powódkę krzywdy, bólu i cierpienia po stracie wnuczki L. N., co ma uzasadnienie na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów. Z powyższych względów Sąd uwzględnił powództwo co do kwoty 5 000 złotych, natomiast w pozostałym zakresie oddalił powództwo, o czym orzekł w pkt. I i II wyroku. Dokonując oceny żądań pozwu wskazać należy, że z przepisu art. 24§1 k.c. wynika, iż nie każde naruszenie dobra osobistego umożliwia wystąpienie z roszczeniami ochronnymi.

Rozstrzygnięcie co do odsetek od uwzględnionej części żądania pozwu tj. od dnia 2 sierpnia 2016r. Sąd Rejonowy oparł na utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego (I CSK 243/10, Lex nr 848109). Powódka co prawda zażądała odsetek od dnia 12 sierpnia 2015r. (tj. dnia po wydaniu decyzji o odmowie wypłaty zadośćuczynienia), jednak odsetki te mogłyby być zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu, o ile w toku postępowania wykazane zostałoby, że dochodzona pozwem kwota rzeczywiście powódce należałaby się tytułem zadośćuczynienia. Natomiast wysokość należnego powódce zadośćuczynienia Sąd ostatecznie ustalił na kwotę 5000 złotych tj. w rozmiarze nieodpowiadającym kwocie dochodzonej pozwem, a tym samym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że odsetki od zasądzonego w tym przypadku zadośćuczynienia należne są dopiero od dnia wyrokowania.

W ocenie Sądu drugi z powodów M. K. (2) nie wykazał, aby śmierć wnuczki wywołała u niego zmiany w stanie emocjonalnym lub wewnętrzne cierpienie o szczególnym nasileniu, bądź poczucie braku stabilizacji emocjonalnej, ewentualnie doznane cierpienia fizyczne i psychiczne, których nie mógłby przezwyciężyć. Nie kwestionując bliskiej więzi łączącej powoda ze zmarłą, to jednak z wykonanych na zlecenie Sądu opinii psychologicznej i psychiatrycznej jednoznacznie wynika, iż stwierdzone zmiany w sferze funkcjonowania psychologicznego uwarunkowane są organiczną dysfunkcją. Powód ten wykazuje znaczne trudności w reprodukcji zarówno okoliczności w jakich doszło do tragicznej śmierci wnuczki L., jak również swojej reakcji na zdarzenie, przeżyć psychicznych oraz psychologicznych następstw wynikających z doznanej straty. Nie sposób jednak zaprzeczyć co potwierdzają również zeznania świadków I. S. i M. P., że powód spędzał wspólnie z wnuczką wolny czas.

W oparciu o aktualne badanie psychologiczne powoda stwierdzono u niego jedynie depresyjne zaburzenia nastroju oraz łagodne zaburzenia poznawcze uwarunkowane organicznie (tj. wiekiem oraz postępującym procesem otępiennym). Obraz zmian psychicznych wskazuje na przebytą w przeszłości reakcją żałoby. Nie ma jednak żadnych podstaw do stwierdzenia patologicznych objawów w obszarze funkcjonowania społecznego lub zaburzeń psychicznych wymagających leczenia. Ponadto brak jest w aktach sprawy jakiejkolwiek dokumentacji medycznej potwierdzającej konieczność korzystania przez niego z pomocy specjalistycznej tj. psychiatrycznej bądź psychologicznej. Aktualny stan zdrowia psychicznego M. K. (2) jest warunkowany różnymi czynnikami zarówno endogennymi jak i środowiskowymi. Po śmierci wnuczki wystąpiła u niego co prawda reakcja żałoby jednak nie przekształciła się ona w zaburzenia wykraczające poza ramy typowej fizjologicznej reakcji żałoby, a do chwili obecnej jej skutki ustąpiły. Powód nie prezentuje również żadnych objawów wskazujących na obecność zaburzeń depresyjnych. Na ich obecność nie wskazuje również funkcjonowanie powoda adekwatne do wieku i obniżonej w wyniku procesu starzenia sprawności funkcji poznawczych. Co prawda stwierdzono u powoda zaburzenia funkcji poznawczych, jednak w żadnym stopniu nie wiążą się one ze śmiercią wnuczki L. N., która nie spowodowała powstania u niego żadnego uszczerbku na zdrowiu.

Istotnych ustaleń w tym zakresie Sąd dokonał w oparciu o wyżej powołane opinie biegłych: psychologa oraz psychiatry, które wzajemnie się uzupełniają. Zgodne są również z zeznaniami powoda M. K. (2), który przyznał, że nie było u niego szczególnych następstw po śmierci wnuczki L. N.. Mimo, iż trudno mu było pogodzić się z tą śmiercią, to z czasem to uczynił (zeznania powoda k. 104).

Sąd ocenił zeznania obu powodów jako wiarygodne, jednak potraktował je z dozą ostrożności z uwagi na fakt, że powodowie są osobami starszymi i mającymi kłopoty z pamięcią. Również zeznaniom świadków I. S. i M. P. Sąd dał wiarę, albowiem nie zawierają sprzeczności i są zgodne z pozostałymi zgromadzonymi w sprawie dowodami. Wartość dowodowa dokumentów zgromadzonych w sprawie nie budziła także wątpliwości Sądu jak i przeprowadzone w sprawie dowody z opinii biegłych sądowych, które zostały należycie i wyczerpująco uzasadnione.

Mając zatem na uwadze wyniki postępowania dowodowego Sąd oddalił powództwo M. K. (2) w całości jako oczywiście bezzasadne, o czym orzekł w pkt. IV wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu należnych od powoda M. K. (2) (pkt. III orzeczenia) uzasadnia treść art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc wyrażająca zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, a w stosunku do od powódki M. K. (1) przy zastosowaniu zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu (art. 100 kpc). Powódka M. K. (1) dochodziła pozwem kwoty 25 000 złotych. Zasądzona została na jej rzecz kwota 5 000 złotych, a zatem wygrała proces w 20%. Powódka poniosła w procesie koszty zaliczek na opinię biegłych w kwocie 611,52 złotych (k. 49, k.93, k. 111), kosztów zastępstwa procesowego od uwzględnionej części powództwa w kwocie 600 złotych oraz 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – tj. w łącznej kwocie 1 228,52 złotych, z czego 20% stanowi kwotę 245,70 złotych. Pozwany natomiast poniósł koszty procesu w wysokości kosztów zastępstwa procesowego - 2400 złotych, z czego 80 % stanowi 1 920 złotych. Różnica obu kwot, a więc 1 674,30 zł stanowi wartość należnych pozwanemu od powódki kosztów procesu.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalono odpowiednio na podstawie § 6 pkt. 3 i 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radcy prawnego oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Natomiast w pkt. V sentencji wyroku Sąd zasądził na podstawie art. 98§1 i §3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z §6 pkt. 5 powołanego wyżej rozporządzenia od powoda M. K. (2) na rzecz pozwanego (...) S.A. w W. kwotę 2 417 tytułem zwrotu kosztów procesu, na które również składa się opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych. Powód ten przegrał sprawę w całości, a strona przegrywająca sprawę zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Rozstrzygnięcie z pkt. VI wyroku znajdowało zaś uzasadnienie w treści art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2014, poz. 1025 z późn. zm.) w zw. z art. 98 kpc. Sąd nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 308,50 zł złotych tytułem opłaty od uwzględnionej części żądania powódki M. K. (1) i zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Natomiast w pkt. VII orzeczenia na podstawie art. 113 ust. 4 u.k.s.c. Sąd odstąpił od obciążenia powodów kosztami sądowymi w pozostałym zakresie uznając, że z uwagi na wiek pozwanych i ich sytuacje materialną zachodzą ku temu podstawy.

SĘDZIA:

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE WYROKU

ZARZĄDZENIE