UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 listopada 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział
w Ł. na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 84 ust. 1 i ust. 11 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązał M. C. (1) do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej za okres: - od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku

- od dnia 1 maja 2013 r do dnia 31 sierpnia 2013 roku,

- od dnia 1 października 2013 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku

w kwocie 22263, 15 zł oraz odsetek za okres od dnia 6 grudnia 2012 roku do dnia 12 listopada 2014 roku tj. do dnia wydania decyzji w kwocie -3080,72 zł.

/decyzja - k.306/ 307 akt ZUS/

W dniu 12 grudnia 2014 roku wnioskodawczyni M. C. (1) złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę, podnosząc trudną sytuację rodzinną, problemy z zapewnieniem opieki nad dzieckiem wskazując, że do szkoły uczęszcza, jak może, z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem.

/odwołanie - k. 2/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 stycznia 2015 roku organ rentowy wniósł
o jego oddalenie, wskazując, że w spornych okresach wnioskodawczyni nie uczestniczyła w zajęciach, a więc nie kontynuowała nauki w szkole.

/odpowiedź na odwołanie - k. 3 - 4/

Na rozprawie w dniu 16 lipca 2015 r pełnomocnik wnioskodawczyni ustanowiony z urzędu wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, oświadczając, że koszty nie zostały pokryte w żadnej części.

/protokół – k. 23/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. C. (1) urodziła się w dniu
9 września 1991 roku.

/okoliczność bezsporna/

M. C. (1) na mocy decyzji organu rentowego z dnia 17 sierpnia 2012 roku była uprawniona do renty rodzinnej od dnia 1 września 2012 roku tj. od nabycia uprawnień, do dnia 28 lutego 2013 r.

/bezsporne, a nadto decyzja – k. 186/187akt ZUS/

W decyzji zawarto pouczenie o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oraz o obowiązku osoby uprawnionej do renty rodzinnej powiadomienia organu rentowego o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do renty tj. zaprzestanie uczęszczania do szkoły przez osobę powyżej 16 roku życia. Ponadto organ rentowy ustalił stały termin płatności renty, tj. dzień każdego miesiąca.

/ decyzja – k. 186 - 187 akt ZUS/

Kolejne decyzje doręczane wnioskodawczyni dotyczące wznowienia wypłaty świadczenia, przyznawania renty rodzinnej na dalszy okres również zawierały stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności renty, tj.
5 dzień każdego miesiąca. Decyzją z dnia 25 stycznia 2013 r przyznano świadczenie do dnia 31 sierpnia 2013 r.

Decyzją z dnia 6 maja 2013 r wstrzymano wypłatę świadczenia z uwagi na brak zaświadczenia potwierdzającego naukę w okresie 1 września 2012 r – 31 maja 2013 r. W związku ze złożonym zaświadczeniem z (...) dla Dorosłych w Ł., z którego wynikało, że wnioskodawczyni została skreślona z listy słuchaczy w dniu 28 kwietnia 2013 r a zapisała się ponownie w dniu 18 kwietnia 2013 r, z przewidywanym terminem rozpoczęcia zajęć we wrześniu 2013 roku – zachowuje ciągłość nauki – nadal decyzją z dnia 12 czerwca 2013 r odmówiono prawa do dalszej wypłaty renty rodzinnej.

W wyniku dostarczenia zaświadczenia od (...) dla Dorosłych, z którego wynikało, że wnioskodawczyni została skreślona z listy słuchaczy w dniu 28 kwietnia 2013 r a zapisała się ponownie w dniu 18 kwietnia 2013 r, z przewidywanym terminem rozpoczęcia zajęć we wrześniu 2013 roku – decyzją z dnia 28 czerwca 2013 r uchylono decyzję z dnia 12 czerwca 2013 r, wznowiono wypłatę renty rodzinnej od dnia 1 czerwca 2013 r do dnia 31 sierpnia 2013 r, z informacją, że w przypadku nie podjęcia nauki od września 2013 r zostanie naliczona nadpłata od maja 2013 roku.

/decyzja – k. 196 /197, decyzja – k. 204 /205,decyzja – k.222/223, decyzja – k. 230 /231 akt ZUS, zaświadczenie – k. 220/221, 224/225/

Wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie z (...) dla Dorosłych w Ł., z którego wynikało, że wnioskodawczyni złożyła dokumenty na semestr VI, nauka trwa od 8 września 2013 r , termin rozpoczęcia zajęć – 8 września 2013 r, planowany termin zakończenia nauki – styczeń 2014 r.

/zaświadczenie – k. 234/235/ akt ZUS/

Decyzją z dnia 26 sierpnia 2013 r wnioskodawczyni ponownie przyznano prawo do renty rodzinnej od dnia 1 września 2013 r do dnia 30 września 2013 roku pod warunkiem nauki. Decyzja ta również zawierała stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności świadczenia, tj. 5 dzień każdego miesiąca.

/decyzja – k. 328/239 akt ZUS/

Wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie z (...) dla Dorosłych w Ł., z którego wynikało, że wnioskodawczyni jest słuchaczem w (...) na semestrze VI, termin rozpoczęcia zajęć – 14 września 2013 r, planowany termin zakończenia nauki – styczeń 2014 r.

/zaświadczenie – k. 242/243 akt ZUS/

Decyzją z dnia 19 września 2013 r wnioskodawczyni ponownie przyznano prawo do renty rodzinnej od dnia 1 października 2013 r do dnia 31 stycznia 2014 roku pod warunkiem nauki. Decyzja ta również zawierała stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności świadczenia, tj. 5 dzień każdego miesiąca.

/decyzja – k. 246/247 akt ZUS/

Wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie, że zapisała się na semestr szósty LO dla Dorosłych przy Centrum (...) Dydaktycznym OMEGA w Ł. w roku szkolnym 2013/2014 na semestrze letnim. Semestr rozpoczyna się w lutym.

/zaświadczenie – k. 250/251 akt ZUS/

Decyzją z dnia 20 stycznia 2014 r wnioskodawczyni ponownie przyznano prawo do renty rodzinnej od dnia 1 lutego 2014 r do dnia 28 lutego 2014 roku. Decyzja ta również zawierała stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności świadczenia, tj. 5 dzień każdego miesiąca.

/decyzja – k. 254/255 akt ZUS/

Wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie , że jest w roku szkolnym 2013/2014 słuchaczem semestru szóstego LO dla Dorosłych przy Centrum (...) Dydaktycznym OMEGA w Ł., planowany termin ukończenia szkoły to kwiecień 2014 r.

/zaświadczenie – k. 258/259 akt ZUS/

Wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenie, że była słuchaczem VI semestru LO dla dorosłych (...) w okresie od września 2013 r do stycznia 2014 r.

/zaświadczenie – k. 260/261 akt ZUS/

Decyzją z dnia 12 lutego 2014 r wnioskodawczyni ponownie przyznano prawo do renty rodzinnej od dnia 1 marca 2014 r do dnia 31 sierpnia 2014 roku. Decyzja ta również zawierała stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności świadczenia, tj. 5 dzień każdego miesiąca.

/decyzja – k. 264/265 akt ZUS/

Decyzją z dnia 26 sierpnia 2014 r wstrzymano wnioskodawczyni wypłatę renty rodzinnej od dnia 1 września 2014 r.

/decyzja – k. 284/285 akt ZUS/

Decyzją z dnia 15 września 2014 r wnioskodawczyni wznowiono wypłatę renty rodzinnej od dnia 1 września 2014 r do 31 stycznia 2015 roku. Decyzja ta również zawierała stosowne pouczenia oraz informacje o terminie płatności świadczenia, tj. 5 dzień każdego miesiąca.

/decyzja – k. 292/293 akt ZUS/

Wnioskodawczyni rozpoczęła naukę w (...) dla Dorosłych w Ł. w dniu 20 lutego 2010 . W dniu 29 stycznia 2013 r została skreślona z listy słuchaczy. 17 stycznia 2013 r ponownie zapisała się i była słuchaczem do dnia 12 maja 2013 r , kiedy została skreślona. W dniu 18 kwietnia 2013 r ponownie się zapisała i była słuchaczem do dnia 17 stycznia 2014 r , kiedy została skreślona.

/zaświadczenie – k. 21/

Wnioskodawczyni nie była obecna na zajęciach w ramach (...) dla Dorosłych w okresie:

- grudzień 2012 r – marzec 2013,

- kwiecień 2013 r – 6.04 2013 - nieobecna na 4 godzinach z 9, 7.04. 2013 – nieobecna, pozostałe zjazdy w kwietniu 2013 r – nieobecna,

- wrzesień 2013 r( nieobecna na zjazdach 14/15 września, 28 września – na 4 godzinach z 8 była obecna, 29 września - nieobecna) – grudzień 2013 r.

W okresie maj – sierpień 2013 r zajęcia się nie odbywały.

W okresie od września 2012 r do stycznia 2013 r wnioskodawczyni przystąpiła do egzaminu semestralnego z historii, nie przystąpiła do egzaminów semestralnych z j. polskiego, matematyki, i j. angielskiego, w okresie od lutego 2013 r do kwietnia 2013 r i od września 2013 r do stycznia 2014 r nie podeszła do żadnego egzaminu semestralnego.

W (...) podstawą oceniania i klasyfikowania słuchaczy w szkole są egzaminy semestralne. Do egzaminu semestralnego dopuszcza się słuchacza, który uczęszczał na obowiązkowe konsultacje przewidziane w szkolnym planie nauczania, w wymiarze co najmniej 50 % czasu przeznaczonego na te konsultacje oraz uzyskał z wymaganych ćwiczeń i prac kontrolnych oceny uznane za pozytywne w ramach wewnątrzszkolnego kształcenia.

/wykaz – k. 276/277, 300/301 akt ZUS, zaświadczenie – k. 57, listy obecności – k. 58, pismo – k. 75 /

Wnioskodawczyni była słuchaczem LO dla Dorosłych przy Centrum (...) Dydaktycznym OMEGA w Ł. w okresie od dnia 1 lutego 2014 r do 25 kwietnia 2014 roku – semestru VI. Nie uczestniczyła w tym okresie w zajęciach. W dniu 6 maja 2015 r została skreślona z listy. Dyrekcja wyraziła zgodę na powtórzenie semestru – w okresie od maja do sierpnia 2014 r miała status słuchacza, w tym okresie nie odbywały się zajęcia dydaktyczne. Od 1 września 2014 r do 9 stycznia 2015 r powtarzała semestr VI. Zajęcia trwały od 6 września 2014 r do 20 grudnia 2014 r. W tym okresie nie uczęszczała na zajęcia dydaktyczne oraz nie przystąpiła do żadnego z egzaminów semestralnych. W dniu 19 stycznia 2015 r została skreślona z listy słuchaczy.

Warunkiem dopuszczenia słuchacza do egzaminów semestralnych w roku 2014 był udział w zajęciach dydaktycznych w wymiarze 50 % z każdego przedmiotu biorąc po uwagę cały semestr oraz oddanie pracy kontrolnej z każdego przedmiotu, która musiała być oceniona na ocenę pozytywną.

/zaświadczenie – k. 22, kserokopia dzienników – k. 34 – 38, pismo – k. 69/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie tylko częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku poz. 887) renta rodzinna przysługuje dzieciom (własnym, drugiego małżonka i przysposobionym):

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W myśl ust. 2 art. 68, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Ponadto w myśl art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Zgodnie zaś z ust. 2 pkt 1 w/w przepisu za nienależnie pobrane świadczenia
w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona
o braku prawa do ich pobierania.

W ustępie 4 i 5 cytowanego przepisu ustawodawca określił, za jaki okres można skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. I tak nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadał wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu pozostała okoliczność, czy M. C. (1) w okresie:

- od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku,

- od dnia 1 maja 2013 r do dnia 31 sierpnia 2013 roku,

- od dnia 1 października 2013 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku

kontynuowała naukę, a tym samym czy należnie pobrała w tym okresie rentę rodziną.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika, że w spornym okresie wnioskodawczyni, pomimo zapisania się do szkół, w których miała kontynuować naukę, nie uczęszczała na obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z realizacji podstawy programowej. Ponadto
z informacji przekazanej przez szkoły, których słuchaczem była ubezpieczona wynika, że uzyskanie minimum 50 procentowej frekwencji jest warunkiem przystąpienia do egzaminów semestralnych.

Wnioskodawczyni w toku postępowania negowała fakt nieuczęszczania przez nią na zajęcia dydaktyczne, jednakże z załączonych zaświadczeń ze szkół oraz list obecności wynikały okoliczności przeciwne. Sąd zatem nie dał jej wiary, a także zeznaniom świadka M. C. (2), że wnioskodawczyni uczestniczyła w zajęciach. Wnioskodawczyni nie składała dalszych wniosków dowodowych mających na celu obalenie dowodu z dokumentów.

Wnioskodawczyni podnosiła także, że ma trudności z uczestniczeniem w zajęciach z uwagi na brak możliwości zapewnienia opieki nad dzieckiem. Okoliczność ta jednak nie przesądza o ocenie nienależnie pobranego świadczenia, może być rozważana przy żądaniu odstąpienia od zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (art. 138 ust. 6 ustawy o FUS), co jednak nie było przedmiotem spornej decyzji i odwołania.

Podkreślić w tym miejscu należy, że istota renty rodzinnej służącej dziecku zmarłego ubezpieczonego sprowadza się do zapewnienia mu świadczenia umożliwiającego kontynuację nauki w celu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 3 września 2014 r., sygn. III AUa 1972/13, LEX nr 1506643).

Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie dominujące i utrwalone orzecznictwo,
w myśl którego określenie przez ustawodawcę w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy, iż renta rodzinna przysługuje dziecku po ukończeniu 16 roku życia do ukończenia nauki w szkole należy rozumieć nie tyle formalny status ucznia (słuchacza), co realne wypełnianie tej roli stosownie do regulaminu uczelni, w szczególności poprzez uczestnictwo w zajęciach, podchodzenie do egzaminów i przedkładanie wymaganych prac semestralnych itd. Nie mieści się w tym pojęciu takie postępowanie ucznia (słuchacza), które polega na zapisywaniu się do danej szkoły bez uczestniczenia w całości lub istotnej części zajęć, nie podchodzeniu do egzaminów i nie przedkładaniu wymaganych programem nauczania prac. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 2006 r. III UK 153/11 LEX nr 1318422; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r. I UK 65/12 LEX nr 1231467; wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2012 r. I UK 96/12 LEX nr 1226829; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2013 r. I UK 471/12 LEX nr 1308053; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2014 r. I UK 414/13 LEX nr 1483946).

Oczywisty brak woli kontynuowania nauki, a jedynie stwarzanie pozorów jej pobierania – nie pozwala na uznanie takiej osoby za osobę pobierającą naukę. /tak SA w Białymstoku z dnia 3 września 2014 r , III AUa 1972/13/. Nie można mówić o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje żadnych starań w kierunku przyswajania wiedzy, a status osoby uczącej się uzyskuje tylko poprzez zapisanie się do określonej szkoły. /tak wyrok SA w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2014 r., III AUa 51/14, wyrok SA w Lodzi z dnia 20 maja 2013 r, III AUa 542/13/

W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie można dopatrzeć się w działaniach ubezpieczonej zamiaru kontynuowania nauki w szkole, o czym świadczy to, że nie uczestniczyła w żadnych zajęciach dydaktycznych w spornym okresie. W okresie 1.12.2012 r – 31.03 2013 r nie uczestniczyła w żadnych zajęciach, przystąpiła tylko do jednego egzaminu semestralnego, nie uzyskała wymaganej frekwencji, w konsekwencji w styczniu i kwietniu 2013 r została zakreślona z listy słuchaczy. W tym samych miesiącach ponownie się zapisała. Nie uczestniczyła w zajęciach w okresie maj – sierpień, gdyż wówczas się nie odbywały. We wrześniu 2013 r była ponownie nieobecna na zjazdach 14/15 września, 28 września – na 4 godzinach z 8 była obecna, 29 września - nieobecna), brak zatem wymaganej frekwencji, a od października do grudnia 2013 r ponownie nie uczestniczyła w żadnych zajęciach. Konsekwencją było ponowne skreślenie z listy słuchaczy. Ponownie zapisała się z końcem stycznia 2014 r , tym razem do kolejnej szkoły, ale ponownie nie uczestniczyła w zajęciach w okresie luty – kwiecień 2014r , czego konsekwencją było skreślenie z listy słuchaczy. Na wniosek ubezpieczonej została wyrażona zgoda na powtarzanie semestru, a zajęcia miały zacząć się we wrześniu 2014 r. Wnioskodawczyni miała formalny status słuchacza, gdyż w okresie maj – sierpień nie odbywały się zajęcia. Jednak od września ponownie nie uczestniczyła w żadnych zajęciach, czego konsekwencją było skreślenie z listy słuchaczy w styczniu 2015 r.

Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że wnioskodawczyni nie miała woli kontynuowania nauki, stwarzała jedynie pozory jej pobierania, poprzez zapisywanie się do szkół, ponowne zapisywanie po skreśleniu z listy słuchaczy, by mieć formalny status słuchacza, gdy zajęcia się nie odbywały, a następnie nie uczestniczenie w zajęciach w wymaganym rozmiarze w kolejnym semestrze, co nie pozwala na uznanie skarżącej za osobę pobierającą naukę w rozumieniu art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Sąd ustalił również, że odwołująca się od momentu uzyskania prawa do renty rodzinnej była regularnie pouczana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o obowiązku ciążącym na osobach pobierających rentę rodzinną po ukończeniu 16 roku życia, tj. do poinformowania organu rentowego o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły-uczelni, a jeżeli uczy się nadal to do nadesłania zaświadczenia ze szkoły z podaniem terminu programowego jej ukończenia. Ponadto w doręczanych wnioskodawczyni decyzjach była informacja, iż osoba, która nienależnie pobrała świadczenia zobowiązana jest do ich zwrotu oraz definicja nienależnie pobranego świadczenia.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian
w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możność skonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 roku, sygn. akt I UK 394/07, LEX nr 494135, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia
14 marca 2006 roku, sygn. akt I UK 161/05, publ. OSNP 2007/5-6/78).

Należy w tym miejscu podkreślić, że wnioskodawczyni nie kwestionowała również okoliczności kierowania do niej pouczeń związanych z prawem do renty rodzinnej, ani też ich prawidłowości.

Wobec powyższego w ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki z przytoczonego wcześniej art. 138 ust. 2 pkt 1 o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dla przyjęcia podstaw w nim wskazanych wymagane jest wykazanie dwóch przesłanek. Pierwsza polega na wypłaceniu świadczeń, mimo zaistnienia okoliczności powodujących ich zawieszenie lub ustanie.
W związku z czym należy wskazać, iż organ rentowy słusznie przyjął w zaskarżonej decyzji, iż brak było podstaw do pobrania przez wnioskodawczynię świadczenia w spornym okresie, zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przepis ten uzależnia bowiem prawo do renty rodzinnej przysługującej dziecku po ukończeniu 16 roku życia od kontynuacji nauki w szkole. Druga przesłanka dotyczy zaś wykazania, że osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania, która to okoliczność została przez Sąd zbadana i nie była nawet kwestionowana przez skarżącą.

Należy także podkreślić, iż zgodnie z art. 6 k.c. to na wnioskodawczyni spoczywa ciężar udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki prawne. M. C. (1) zaś nie udowodniła, iż w spornym okresie nie pobrała nienależenie świadczenia rentowego.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c., odwołanie wnioskodawczyni w zakresie obowiązku zwrotu pobranych świadczeń za okres:

- od dnia 1 grudnia 2012 roku do dnia 31 marca 2013 roku,

- od dnia 1 maja 2013 r do dnia 31 sierpnia 2013 roku,

- od dnia 1 października 2013 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku

jako niezasadne oddalił, o czym orzekł w punkcie 2 sentencji.

Natomiast w ocenie Sądu nie jest zasadne obciążenie ubezpieczonej obowiązkiem uiszczenia odsetek naliczanych do dnia wydania decyzji.

Stosownie do treści art. 84 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku,poz. 963.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Zgodnie z ust. 9 analizowanego przepisu przepisy ust. 1-8 stosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.

W myśl przywołanego ust. 11 wskazanego przepisu - jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę.

Istotną kwestią jest zatem ustalenie daty wymagalności nienależnie pobranego świadczenia. Organ rentowy naliczył odsetki za okres od dnia 6 grudnia 2012 roku do dnia wydania spornej decyzji, a zatem niejako uznał, iż miał prawo żądać ich zwrotu już w dacie wypłaty.

Z poglądem takim nie sposób się zgodzić. Trzeba bowiem przypomnieć,
że świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 ustawy systemowej i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 3 lutego 2010 roku w sprawie I UK 210/09 (LEX nr 585713).

Odesłanie do prawa cywilnego w kwestii naliczania i ustalania odsetek oznacza,
że organ rentowy naliczać powinien odsetki ustawowe (art. 359 § 2 k.c.) od dnia doręczenia decyzji obligującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. orzecznictwo Sądu Najwyższego odnoszące się do stosunków cywilnych: wyrok z dnia 8 lipca 1977 roku, sygn. akt II CR 233/77, LEX Nr 7962; uchwała z dnia 6 marca 1991 roku, III CZP 2/91, OSNAPiUS 1991, nr 7, poz. 93; wyrok z dnia 30 marca 1998 roku, III CKN 330/97, OSNAPiUS 1998, nr 12, poz. 209).

W wyroku z dnia 3 grudnia 2013 roku, w sprawie III AUa 436/13 (Lex 1409160) Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazał także, że skoro wydanie decyzji administracyjnej jest konieczne w celu stwierdzenia obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego - na podstawie art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - nienależnie pobranego świadczenia, nie może być mowy o opóźnieniu w spełnieniu tego obowiązku przed wydaniem tej decyzji. "Żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą też chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Konsekwencją powyższego jest, zatem uznanie, że nie ma podstaw do żądania przez organ rentowy zwrotu odsetek naliczanych od dnia wypłaty świadczenia uznanego za nienależnie pobrane.

W związku z powyższym decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie żądania zwrotu odsetek uznać należy za nieprawidłową.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uznając, że M. C. (1) nie ma obowiązku zwrotu odsetek za okres od dnia 6 grudnia 2012 roku do dnia 12 listopada 2014 roku, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji.

W punkcie trzecim wyroku Sąd Okręgowy przyznał i nakazał wypłacić z funduszu Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Łodzi tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu wnioskodawczyni kwotę 73,80 zł w oparciu o § 19,20 w zw. z § 12 ust. 2 i § 2 ust. 3, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z 2013 r poz. 461).

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE