UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2012 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił A. Ł. prawa do emerytury. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawca na rzecz, którego praca była wykonywana przed dniem ustalania prawa do emerytury. Organ rentowy nie uznał zatrudnienia w Zakładzie (...) od 1 kwietnia 1973 r do 3 czerwca 1983 r i od 6 czerwca 1983 r do 31 stycznia 1993 r jako pracy w warunkach szczególnych na podstawie świadectw wykonywania prac w warunkach szczególnych z 6 sierpnia 2012 r, ponieważ ze świadectw pracy złożonych w celu ustalenia kapitału początkowego wynika, że wnioskodawca zajmował również inne stanowiska: robotnik produkcji roślinnej, robotnik. Nadto ZUS wskazał, że pracodawca w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych nie dokonał wyodrębnienia i wyszczególnienia okresów z przyporządkowaniem stanowiska ściśle według wykazu, pozycji i punktu zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r.

Wnioskodawca w odwołaniu od decyzji domagał się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że w spornym okresie pracował jako palacz kotłów i jako kierowca ciągnika kołowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 26 sierpnia 2012 r.

Sąd ustalił, że A. Ł., urodzony (...), nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, pozostaje w stosunku pracy z Zakładem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. W okresie od 1 kwietnia 1973 r do 3 czerwca 1983 r był zatrudniony w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w C. na stanowisku pracownika fizycznego. W pierwszym okresie pracy, do zimy 1974/1975 świadczył pracę traktorzysty. Jako traktorzysta wykonywał opryski w sadzie, brał udział przy sianokosach sianiu nawozu. Prace wykonywał od wczesnej wiosny (marca/kwietnia) do końca listopada. Od grudnia 1973 r do marca 1974 r wykonywał remonty w warsztacie, układał trelinkę. Od kwietnia 1974 r, po ukończeniu kursu palacza w K., rozpoczął pracę palacza. Obsługiwał kotłownię węglową. Dostarczała ona ciepło do budynków mieszkalnych i do gorzelni. Kampania gorzelnicza zaczynała się we wrześniu i kończyła się pod koniec czerwca. w tym okresie wnioskodawca pracował jako palacz. Po zakończeniu kampanii gorzelniczej przez około miesiąc zajmował się czyszczeniem kanałów i kotłów. W pozostałej części roku pracował jako traktorzysta. W 1978 r uzyskał tytuł wykwalifikowanego palacza kotłowego. Stosunek pracy został z wnioskodawcą rozwiązany bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 kp. W dniu 6 czerwca 1983 r wnioskodawca zawarł z tym samym pracodawcą umowę o pracę na stanowisku robotnika. Pozostawał w stosunku pracy do 17 listopada 1987 r. W świadectwie pracy stanowiska wnioskodawcy określono jako: robotnik, traktorzysta, palacz. W powyższym okresie wnioskodawca wykonywał takie same czynności jak poprzednio, tzn. w okresie grzewczym (w czasie trwania kampanii gorzelnianej od września do czerwca) wykonywał pracę palacza, a w pozostałych okresie pracę traktorzysty i czyściciela kotłów. Stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 kp. W dniu 1 grudnia 1987 r wnioskodawca ponownie zawarł umowę o pracę na stanowisku palacza - traktorzysty. Świadczył pracę do 14 stycznia 1988 r. W okresie tego zatrudnienia wykonywał te same czynności co poprzednio. Stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 kp. Dnia 1 lutego 1988 r wnioskodawca ponownie zawarł z tym samym pracodawcą umowę o pracę od marca 1988 r na stanowisku palacza traktorzysty. Pozostawał w stosunku pracy do 28 lutego 1991 r. Wykonywał te same czynności co poprzednio. Stosunek pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 kp. Dnia 1 czerwca 1991 r wnioskodawca ponownie zawarł umowę o pracę na stanowisku robotnika przy produkcji roślinnej. Pozostawał w stosunku pracy do 31 stycznia 1993 r. Stosunek pracy ustał na skutek wypowiedzenia prze pracodawcę. Wykonywał te same prace co poprzednio. W dniu 1 lutego 1993 r wnioskodawca zawarł umowę o pracę na stanowisku robotnika - palacza i pozostaje nadal w stosunku pracy. Do 31 grudnia 1998 r wnioskodawca wykonywał pracę palacza i traktorzysty oraz czyściciela kotłów w okresach wyżej wskazanych. Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy, zeznania świadków oraz dowód z przesłuchania wnioskodawcy.

Sąd wskazał, że odwołanie jest uzasadnione. Sąd zacytował z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227), który mówi, że mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Sąd powołał § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 rozporządzenia, okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Sąd wskazał, że bezspornym jest, że skarżący legitymuje się dwudziestopięcioletnim stażem pracy. Zakres obowiązków pracowniczych wnioskodawcy był w spornych okresach tożsamy z opisanymi w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r – wykaz A, dział VIII „W transporcie i łączności”, poz. 3 „prace kierowców ciągników, kombajnów oraz pojazdów gąsienicowych”. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło ponadto ustalić, że wnioskodawca świadczył pracę w warunkach szczególnych: od 1 kwietnia 1973 r do 30 listopada 1973 r jako traktorzysta – 8 miesięcy, od 1 kwietnia 1974 r do 30 listopada 1974 r, traktorzysta – 8 miesięcy, od 1 grudnia 1975 r do 3 czerwca 1983 r jako palacz kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów zaś w sierpniu jako traktorzysta) – 8 lat, 6 miesięcy 3 dni, od 6 czerwca 1983 r do 17 listopada 1987 r jako palacz co (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów zaś w sierpniu jako traktorzysta) – 4 lata 5 miesięcy 12 dni, od 1 grudnia 1987 r do 14 stycznia 1988 r jako palacz co (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów, zaś w sierpniu jako traktorzysta) - 1 miesiąc 14 dni, od 1 marca 1988 r do 28 lutego 1991 r jako palacz co (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów zaś w sierpniu jako traktorzysta) – 3 lata, od 1 czerwca 1991 r do 31 stycznia 1993 r jako palacz co (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów, zaś w sierpniu jako traktorzysta) - 1 rok 8 miesięcy, od 1lutego 1993 r do 31 grudnia 1998 r jako palacz co (w miesiącach wrzesień – czerwiec, w lipcu jak czyściciel kotłów zaś w sierpniu jako traktorzysta) – 5 lat 11 miesięcy. Łącznie wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych 24 lata 10 miesięcy i 5 dni. Prace, które wykonywał są wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – wykaz A, dział VIII W transporcie i łączności, poz. 3 - prace kierowców ciągników, kombajnów oraz pojazdów gąsienicowych, wykaz A, dział XIV – „Prace różne”, poz. 1 i 2 - prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego i prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§ 2 kpc zmienił zaskarżą decyzję i orzekł jak w sentencji.

Apelację od tego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r Nr 1539, poz. 1227) poprzez uznanie, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury, w tym, że rozwiązał stosunek pracy. Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podał, że nie kwestionuje ustaleń co do okresu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych, nie zgadza się jednak z przyznaniem prawa do emerytury wnioskodawcy, który pozostaje w stosunku pracy.

Apelujący powołał się na art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r, w tym na zawarty tam warunek rozwiązania stosunku pracy przez ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Skarżący podniósł, że wnioskodawca nie spełnił wymaganej do przyznania przedmiotowego świadczenia, przesłanki dotyczącej rozwiązania stosunku pracy, bowiem pozostawał w stosunku pracy, zarówno w dniu złożenia wniosku, jak i w dniu wydania decyzji oraz wyrokowania. Z materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca, składając wniosek o emeryturę w dniu 16 sierpnia 2012 r oświadczył, że pozostaje w stosunku pracy od dnia 1 lutego 1993 r do nadal w Zakładzie (...) w C. Spółce z oo. Na datę złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawca nie udowodnił więc rozwiązania stosunku pracy. Również na datę ukończenia wieku 60 lat, ani na datę wydania decyzji z dnia 30 sierpnia 2012 r faktu takiego nie udowodnił.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest uzasadniona tylko częściowo.

Wnioskodawca ubiegał się o emeryturę, której przesłanki wymienione są w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Przepis ten, w dacie złożenia przez ubezpieczonego wniosku o świadczenie i do 31 grudnia 2012 r, stanowił, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (ust. 1). Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Rozwiązanie stosunku pracy było do dnia 31 grudnia 2012 r jedną z przesłanek prawa do emerytury, dlatego prawo do świadczenia, do daty zmiany przepisu i wykreślenia obowiązku rozwiązania stosunku pracy, powstawało dopiero po spełnieniu również tego warunku. Zgodnie bowiem z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Z powyższych przyczyn do dnia 31 grudnia 2012 r wnioskodawca nie spełniał wszystkich warunków do nabycia emerytury, bowiem nie rozwiązał stosunku pracy.

Inaczej natomiast należy oceniać sytuację wnioskodawcy od 1 stycznia 2013 r, gdyż od tej daty nastąpiła zmiana stanu prawnego.

Przepis art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r, poz. 637) zmienił brzmienie artykułu 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach. Przepis ten otrzymał brzmienie: "2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.".

Zatem od 1 stycznia 2013 r dla powstania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy przez ubezpieczonego ubiegającego się o świadczenie.

W tej sytuacji z dniem 1 stycznia 2013 r wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do emerytury wymienione w art. 184. Wnioskodawca udowodnił do dnia 1 stycznia 1999 r 25 lat ubezpieczenia, ukończył 60 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, czego Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował już w zaskarżonej decyzji. Udowodnił również do 1 stycznia 1999 r 15 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, co organ rentowy przyznał w apelacji.

Zauważyć przy tym należy, że zmiana stanu prawnego nastąpiła w czasie trwania postępowania przed Sądem Okręgowym i w dacie wyrokowania winna być uwzględniona przez Sąd orzekający, stosownie do art. 316 § 1 kpc. Przepis ten stanowi, że po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc i art. 385 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE