UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 17 grudnia 2015 roku

Powódka M. P. w pozwie z dnia 23 lipca 2015 roku ( data prezentaty ) domagała się ( k. 1-4 ) stwierdzenia nieważności uchwały Walnego Zgromadzenia (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. nr (...) podjętej na poszczególnych częściach Walnego Zgromadzenia między 08 a 19 czerwca 2015 roku w sprawie podziału wyniku finansowego (...) za 2014 rok oraz pokrycia niedoborów - z powodu podjęcia jej w sposób sprzeczny z ustawą, tj. z naruszeniem art.8³ust.10 i 12 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i §82 i 109 ust.10 statutu spółdzielni.

Powódka twierdziła, iż w dniu 25 maja 2015 roku został wyłożony do wglądu projekt uchwały zawierający szczegółowy podział wyniku finansowego za 2014 rok. Projekt ten zgodnie z pkt. 9 porządku obrad miał być przedmiotem głosowania podczas Walnego Zgromadzenia (...) w poszczególnych Zespołach (...) ( tzw. (...)ach ). Zdaniem powódki w dniu 05 czerwca 2015 roku, tj. na trzy dni przed pierwszą częścią Walnego Zgromadzenia wyłożono do wglądu jednak zmienioną wersję projektu uchwały, w której dokonano odmiennych przesunięć środków finansowych pomiędzy poszczególne (...)y.

Wyłożenie nowej wersji projektu na 3 dni przed rozpoczęciem pierwszej części Walnego Zgromadzenia stanowi w ocenie powódki naruszenie bezwzględnie obowiązującego przepisu art.8³ ust. 10 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który dla zgłaszania projektów wyznacza termin co najmniej 14 dni przed Walnym Zgromadzeniem lub jego pierwszą częścią. Taki sposób procedowania naruszył prawo członków do zgłaszania poprawek do projektu zgodnie z dyspozycją art.8³ ust.12 powołanej ustawy – nie później niż 3 dni przed walnym zgromadzeniem.

Podczas rozprawy z dnia 08 grudnia 2015 roku powódka M. P. zakwestionowała także ( k. 65 od 01:21:02 ) sam sposób głosowania, ponieważ skoro R. J. oraz J. I. jako członkowie zgłosili poprawkę do projektu, to głosowanie powinno odbyć się co do poprawki, co do projektu z poprawką i co do projektu zasadniczego. Tymczasem podczas Walnego Zgromadzenia głosowano nad projektem uwzględniającym poprawkę wyłożonym zaledwie trzy dni przed walnym zgromadzeniem, a nie nad pierwotnym projektem uchwały. Tym samym zdaniem powódki członkowie zostali wprowadzeni w błąd co do treści uchwały, nad którą głosowali.

Uchybienia te według powódki wskazują, że przedmiotowa uchwała jest nieważna.

Strona pozwana (...) Spółdzielnia Mieszkaniowa w odpowiedzi na pozew wniosła ( k. 22-24 ) o oddalenie powództwa.

Przyznała strona pozwana, iż w czasie zebrań poszczególnych części Walnego Zgromadzenia, które odbywały się od 08 czerwca 2015 roku do 19 czerwca 2015 roku zgodnie z pkt. 9 porządku obrad przedmiotem było podjęcie uchwały w sprawie podziału wyniku finansowego (...) za 2014 rok. Projekt uchwały w tej kwestii rzeczywiście był wystawiony do wglądu w dniu 25 maja 2015 roku.

Podniosła strona pozwana, że w głosowaniu nad projektem uchwały nr (...) zachowane zostały wymogi proceduralne, ponieważ członkowie zarządu jako członkowie spółdzielni mieli prawo zgłoszenia poprawek. Zmiana projektu na trzy dni przed posiedzeniem pierwszej części Walnego Zgromadzenia była konieczna w związku z prawomocnością wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu w sprawie do sygn. akt I C 885/14 w związku z oddaleniem apelacji w dniu 03 czerwca 2015 roku przez Sąd Apelacyjny w Krakowie. Zdaniem strony pozwanej wyrok ten przesądził zasadę równego podziału środków pomiędzy członków. Członkowie Walnego Zgromadzenia znali treść zmienionego projektu uchwały, nad którą głosowali, ponieważ była ona objaśniona przez księgową K. B..

Według strony pozwanej przedmiotowa uchwała została nadto już prawnie skonsumowana, gdyż doszło do rozdziału pożytków, co rodzi nieodwracalne skutki. Ustalenie zaś nieważności uchwały wiązałoby się z koniecznością dokonania zwrotu już rozdysponowanych środków i podniesienia czynszów w (...).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W ramach strony pozwanej - (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. ((...)) – funkcjonuje od lat 80-tych pięć Zarządów Administracji Osiedli – tzw. (...) nr 1, (...) nr 2, (...) nr 3, (...) nr 4 i (...) nr 5.

Powódka M. P. od wielu lat jest członkiem (...) w (...)ie nr 2.

Od początku wyodrębnienia (...)ów, tj. od około 1986 roku w (...) Spółdzielni Mieszkaniowej przyjęta została praktyka, iż każdy (...) pozostaje na własnym rozrachunku, tj. środki wypracowane w danym (...)ie są przeznaczane dla członków zamieszkujących na danym osiedlu i nie są przekazywane do Spółdzielni celem podziału pomiędzy wszystkich członków.

W związku z wyodrębnieniem (...)ów zgodnie z §108 ust. 1 i § 2 ust. 3 statutu (...) Walne Zgromadzenie dzieli się na pięć wyodrębnionych osiedli.

Z treści §109 ust. 1 statutu wynika, iż Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd przynajmniej raz w roku w terminie do 30 czerwca. Po myśli §109 ust. 6 o czasie, miejscu i porządku obrad Walnego Zgromadzenia zawiadamia się na piśmie członków spółdzielni co najmniej 21 dni przed terminem posiedzenia pierwszej części Walnego Zgromadzenia.

Projekty uchwał, które mają być przedmiotem obrad wykłada się w lokalu spółdzielni co najmniej na 14 dni przed terminem posiedzenia pierwszej części Walnego Zgromadzenia w celu umożliwienia członkom zapoznania się z tym dokumentami.

Inicjatywa do opracowania projektów uchwał zgodnie ze statutem (§109 ust. 10-16 ) służy zarządowi oraz członkom spółdzielni przy poparciu projektu przez co najmniej 10 członków. Zarząd z własnej inicjatywy może dokonywać zmian porządku obrad Walnego Zgromadzenia. Członkowie mają prawo zgłaszania poprawek do projektów uchwał nie później niż na 3 dni przed posiedzeniem pierwszej części Walnego Zgromadzenia. Z kolei obowiązkiem zarządu jest przygotowanie pod względem formalnym i przedłożenie pod głosowanie na Walnym Zgromadzeniu projektów uchwał i poprawek zgłoszonych przez członków spółdzielni.

okoliczności bezsporne, fakty znane sądowi z urzędu

Dowód: / uchwała nr (...), k. 8; odpis z KRS nr (...) (...)M k.26-33; statut (...) k.60; zeznania powódki M. P., k. 65 od 01:10:46 /.

Zarząd (...) w N. jest dwuosobowy. Funkcje prezesa zarządu sprawuje J. I., zastępcą prezesa zarządu jest R. J..

W maju 2015 roku zarząd (...) zwołał Walne Zgromadzenie w podziale na części według (...)ów wyznaczając je na okres od 08 czerwca 2015 roku do 19 czerwca 2015 roku.

W porządku obrad w pkt. 9 przewidziano podjęcie uchwały w sprawie podziału wyniku finansowego (...) za 2014 roku.

Wraz ze zwołaniem Walnego Zgromadzenia i wskazaniem porządku obrad przygotowany został projekt uchwały „nr ……/2015 wersja 1” w sprawie podziału wyniku finansowego (...) za 2014 rok oraz pokrycia niedoborów, który dotyczył podziału wyniku finansowego netto w kwocie 2 123 731,01 złotych. Założeniem tego projektu był podział środków w ten sposób, że środki wypracowane w danym (...)ie były dzielone w ramach tego (...)u. Przy tym projekcie rozpiętość podziału środków między (...)ami wahała się od 17 groszy za metr powierzchni do 54 groszy za metr.

Projekt ten został wystawiony do wglądu w siedzibie zarządu.

Z projektem uchwały zaznajamiali się członkowie spółdzielni. Z projektem zapoznała się powódka M. P. w dniu 27 maja 2015 roku.

Dowód: / odpis z KRS nr (...) (...)M k.26-33; uzupełniony porządek obrad Walnego Zgromadzenia, k. 11; projekt uchwały „nr …./2015 wersja1” k. 9-10; lista osób, które zapoznały się z projektami uchwał, k. 67; zeznania świadka K. B., k. 64 od 00:33:46; /.

Przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu w sprawie do sygn. akt. I C 885/14 z powództwa K. W. toczyło się postępowanie o uchylenie uchwały Walnego Zgromadzenia (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. nr (...) z dnia 18 czerwca 2014 roku w sprawie rozpatrzenia i przyjęcia wniosków wynikających z protokołu lustracji pełnej przeprowadzonej w (...) za lata 2010-2012 w następującej treści: „wniosek będzie realizowany w ten sposób, że od 01.01.2015 roku dochody uzyskiwane z nieruchomości stanowiących własność (...) oraz gruntów będących w użytkowaniu wieczystym (...) będą dzielone na dotychczasowej zasadzie”.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 roku Sąd powództwo uwzględnił, uchylił przedmiotową uchwałę uznając, że z uwagi na jej ogólnikowość i blankietowość każdy sposób rozliczenia mógłby zostać pod nią subsumowany, o ile wykazane by zostało, że był dotychczas stosowany.

Sąd Apelacyjny w Krakowie po rozpoznaniu apelacji (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. wyrokiem z dnia 03 czerwca 2015 roku apelację oddalił.

Dowód: / fakty znane Sądowi z urzędu w związku z rozpoznawaniem sprawy I C 885/14 /.

W związku z oddaleniem apelacji w sprawie I C 885/14 przez Sąd Apelacyjny w Krakowie J. I. działając nie jako prezes zarządu lecz jako członek spółdzielni pismem z dnia 03 czerwca 2015 roku skierowanym do (...) wniósł z powołaniem na § 109 ust. 15 statutu o zmianę treści projektu uchwały nr(...) zgodnie z treścią w/w wyroków.

Wniosek ten poparł R. J. działając również jako członek spółdzielni.

Wniosek został wpisany do dziennika korespondencji (...) pod poz.(...) z datą 03 czerwca 2015 roku jako wniosek o zmianę projektu uchwały.

W oparciu o ten wniosek księgowa (...) K. B. na polecenie zarządu w osobach J. I. i R. J. sporządziła w dniu 03 czerwca 2015 roku nowy projekt uchwały oznaczony jako (...) dotyczący podziału kwoty 2 123 731,01 złotych.

Projekt ten zakładał podział środków po równo dla wszystkich członków spółdzielni według powierzchni mieszkalnej każdego (...)u. Projekt uśredniał podział środków na kwotę 42 groszy za metr powierzchni w każdym (...)ie.

Dowód: / wniosek J. I. z dnia 03 czerwca 2015 roku, k. 25; kopia wpisu do dziennika korespondencji, k. 68; projekt uchwały nr (...) z dnia 03 czerwca 2015 roku, k. 12-13; zeznania świadka K. B., k. 64 od 00:33:46;

dziennik korespondencji /.

Powódka M. P. w dniu 05 czerwca 2015 roku ponownie zapoznała się z projektami uchwał na walne zgromadzenie zaplanowane na czerwiec 2015 roku. Podpisując się na liście stwierdziła, że przedłożony projekt uchwały nr (...) roku stanowi zmianę merytoryczną w 100 % w stosunku do pierwotnego projektu oraz, że nie jest ona w stanie z uwagi na termin złożyć poprawki do uchwały.

Dowód: / lista osób, które zapoznały się z projektami uchwał, k. 67 /.

Walne Zgromadzenie odbyło się w poszczególnych częściach ( (...)ach ) zgodnie z planem między 08 czerwca 2015 roku a 19 czerwca 2015 roku.

Do uchwały nr(...) w terminie zakreślonym statutem poprawkę zgłosili członkowie przy ul. (...) w zakresie przeznaczenia dodatniego wyniku w (...)ie nr 5.

W obradach poszczególnych części Walnego Zgromadzenia uczestniczył zarząd oraz księgowa K. B., która referowała sposób podziału wyniki finansowego z zaznaczeniem, że różni się on od dotychczasowego sposobu podziału.

Głosowanie odbyło się w ten sposób, iż najpierw głosowano poprawkę do uchwały nr (...) zgłoszoną przez członków nieruchomości przy ul. (...), następnie głosowano nad projektem uchwały nr (...) w wersji z 03 czerwca 2015 roku z poprawką, a następnie głosowano nad projektem uchwały nr (...) w wersji z 03 czerwca 2015 roku. Nie głosowano natomiast nad pierwotnym projektem uchwały oznaczonym jako „uchwała nr …./2015 wersja 1”.

W wyniku przeprowadzonych głosowań w poszczególnych (...)ach poprawka członków spółdzielni przy ul. (...) nie została przyjęta.

Nie została przyjęte też uchwała nr (...) roku z tą poprawką.

Przyjęto natomiast uchwałę nr (...) w wersji z dnia 03 czerwca 2015 roku

Dowód: / zeznania świadka K. B., k. 64 od 00:33:46; poprawka do uchwały nr (...), k. 41; wyciąg z protokołu posiedzenia części Walnego Zgromadzenia (...) nr 5 z 19.06.2015, k. 57-59; wyciąg z protokołu posiedzenia części Walnego Zgromadzenia (...) nr 1 z 17.06.2015, k. 50; wyciąg z protokołu posiedzenia części Walnego Zgromadzenia (...) nr 2 z 10.06.2015, k. 51-52; wyciąg z protokołu posiedzenia części Walnego Zgromadzenia (...) nr 3 z 08.06.2015, k. 53-54; wyciąg z protokołu posiedzenia części Walnego Zgromadzenia (...) nr 4 z 15.06.2015, k. 55-56; informacja zarządu (...) w sprawie uchwał Walnego Zgromadzenia odbytego w czerwcu 2015 roku, k. 38-44 /.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie przedłożonych do akt dokumentów w postaci Statutu i odpisu KRS (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N., dziennika korespondencji, projektu uchwały nr (...) w pierwotnej wersji ( k. 9-10 ) oraz w wersji z dnia 03 czerwca 2015 roku ( k. 12-13 ), projektu poprawki do uchwały nr (...) ( k. 41), protokołów głosowania nad poprawkami w poszczególnych (...)ach ( k. 50-59 ) oraz zbiorczych wyników głosowania ( k. 38-44 ).

Dokumenty te oraz okoliczności, na które zostały powołane nie były pomiędzy stronami kwestionowane, ani sporne.

Świadek K. B. (od 00:26:39 k. 63/2) zawnioskowana przez stronę pozwaną ( k. 22) pełni funkcję głównej księgowej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N.. W ocenie Sądu złożyła ona zeznania rzeczowe i adekwatne do tematyki postępowania. Wskazała na stosowane w spółdzielni zasady rozliczania wyniku finansowego pomiędzy poszczególnymi osiedlami oraz na okoliczności dotyczące projektów uchwały nr (...) w kontekście rozstrzygnięcia w sprawie I C 885/14.

Fakty podane przez świadka K. B. korespondują z faktami wynikającymi z wymienionych wyżej dokumentów złożonych przez strony do akt. Opisała ona w szczegółach jaki był pierwotny projekt uchwały nr (...) ( k. 9-10 ) oraz w jakich okolicznościach projekt ten zmieniono w dniu 03 czerwca 2015 roku ( k. 12-13 ).

Na rozprawie z dnia 08 grudnia 2015 roku ( k. 64/2 0d 01:02:28 ) profesjonalny pełnomocnik strony pozwanej nie domagał się przesłuchania w charakterze strony członków zarządu.

Dowód z zeznań stron ma bowiem charakter subsydiarny, a potrzeba lub zbędność przeprowadzenia takiego dowodu ( w świetle art. 299 k.p.c. ) indywidualizuje się w konkretnej sprawie, na tle istniejących uwarunkowań.

Dowód z przesłuchania stron powinien być przeprowadzony jedynie wówczas, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie zostały dostatecznie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie było zatem potrzeby przesłuchania w charakterze pozwanego, gdyż sąd za pomocą innych środków dowodowych dokonał ustaleń stanu faktycznego.

Zeznania powódki M. P. stanowią z kolei ( k. 65 od 01:10:46 ) uzupełnienie argumentacji wywiedzionej w pozwie na jego uzasadnienie a w pozostałym zakresie potwierdzają fakty wynikające z dokumentów.

W ocenie Sądu brak podstaw do kwestionowania powyższych ustaleń.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie

Zgodnie z przepisem art. 42 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 roku prawo spółdzielcze (Dz.U.2013.1443 j.t.), uchwała walnego zgromadzenia spółdzielni sprzeczna z ustawą jest nieważna.

Z treści art. 42 § 9 tej ustawy wynika zaś, że orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów.

Zatem zasadą jest, że uchwały walnego zgromadzenia obowiązują wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkie jej organy niezależnie od ustaleń kolegium walnego zgromadzenia, którego zadania mają charakter jedynie deklaratoryjny, w celu stwierdzenia stanu faktycznego w przedmiocie podjęcia uchwały.

Dopiero orzeczenie sądu ustalające nieistnienie albo nieważność uchwały walnego zgromadzenia bądź uchylające uchwałę ma moc prawną względem wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkich jej organów ( tak: wyrok SA w Katowicach V ACa 136/10, publ. LEX nr 686893 ).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2008 roku (IV CSK 462/07, publ. LEX 368445) wyrażono pogląd, że powództwo o ustalenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni nie jest wprost przewidziane żadnym przepisem, ale w sposób niebudzący wątpliwości dopuszczalność takiego powództwa wynika z art. 42 § 9 prawa spółdzielczego. Jego podstawę stanowi art. 189 k.p.c. Zgodnie z tym ostatnim przepisem powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

W tym nurcie orzecznictwa utrzymuje się wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 roku (V CSK 260/09, publ. OSNC - ZD 2010, Nr 4, poz. 106), zgodnie z którym członek spółdzielni może również żądać ustalenia nieważności (art. 58 k.c. i art. 189 k.p.c.) albo nieistnienia (art. 189 k.p.c.)

Sąd orzekający w niniejszej sprawie pogląd ten podziela.

W orzecznictwie przyjęto, iż każdy członek spółdzielni mieszkaniowej ma interes prawny we wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały walnego zgromadzenia ( tak: wyrok SN z dnia 15 lipca 2010 roku IV CSK 24/10, publ. OSNC 2011/3/30 ).

Jednocześnie w orzecznictwie i doktrynie interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. ujmuje się szeroko, dlatego formułowany jest postulat wykładni tego pojęcia z uwzględnieniem prawa dostępu do sądu ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 58/01, publ. Izba Cywilna 2003, nr 11, s. 51). Nie można zakwestionować interesu prawnego, gdy wydanie orzeczenia na podstawie art. 189 k.p.c. ma znaczenie zarówno dla obecnych, jak i przyszłych, możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, albo sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem.

W obecnym stanie prawnym szerokie rozumienie interesu prawnego wynika nie tylko z treści określonych przepisów prawa przedmiotowego, lecz także z uwzględnienia ogólnej sytuacji prawnej osoby poszukującej ochrony. Jest to podstawowa przesłanka zastosowania art. 189 k.p.c., powinna być zatem interpretowana z zapewnieniem sądowej ochrony prawnej, gwarantowanej przez art. 45 Konstytucji i zobowiązaniami międzynarodowymi Polski (zwłaszcza w art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05, niepubl.). (...)

Interes prawny w sprawie o ustalenie stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje. Można zatem powiedzieć, że ustalenie interesu prawnego otwiera tylko osobie zainteresowanej możliwość wykazania swoich racji co do istnienia stosunku prawnego lub prawa. Wskazuje się również, że powództwo na podstawie art. 189 k.p.c. można wytoczyć nie tylko wówczas, gdy interes prawny wynika z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, ale także, gdy zmierza do zapobieżenia temu zagrożeniu.

Powód powinien wykazać zatem, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni mu ocenę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, niepubl.; por. także orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, publ. OSPiKA 1966, nr 7-8, poz. 166 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, niepubl.).

Interes prawny w rozumieniu przepisu art. 189 k.p.c. jest przesłanką materialnoprawną powództwa i istnieje zasadniczo wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego z przyczyn faktycznych i prawnych (na przykład kwestionowania istnienia prawa czy jego naruszenia).

Źródłem interesu prawnego powódki - co wynika wprost z pozwu złożonego w niniejszej sprawie - jest członkostwo M. P. w pozwanej Spółdzielni.

Z tego członkostwa płynęło uprawnienie powódki do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, z którego skorzystała na podstawie powołanych w zaskarżonym wyroku przepisów prawa spółdzielczego i ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a zwłaszcza art. 8³ tej ustawy. Uczestnictwo w zgromadzeniu dało prawo do głosowania nad podejmowanymi uchwałami.

W razie niegodzenia się z ważnością podjętych uchwał, z praw członkowskich wynika uprawnienie do ich podważania.

W pierwszej kolejności wskazać zatem należy, iż zdaniem Sądu powódka M. P. miała interes prawny w zaskarżaniu uchwały nr (...) z przyczyn wskazanych wyżej.

Interes prawny powódki jako członka spółdzielni sprzągł się zatem z interesem samej spółdzielni, w której uchwały powinny być podejmowane legalnie i być ważne.

Jeśli bowiem uchwała jest nieważna, to każdy członek spółdzielni ma interes prawny w tym, aby ją podważyć, zwłaszcza gdy nie podważają jej na drodze prawnej powołane do kontroli organy spółdzielni.

Jeśli członek spółdzielni ma prawo zaskarżyć uchwałę wytaczając powództwo o jej uchylenie (art. 42 ust. 3 i 4 Prawa spółdzielczego), to oczywisty staje się jego interes prawny we wniesieniu powództwa ustalającego (art. 189 k.p.c.), mającego taki sam cel unicestwienia uchwały sprzecznej z prawem.

Należy ponownie stwierdzić, że z samego faktu członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej jej członkowie, mający prawo udziału w walnym zgromadzeniu członków Spółdzielni, mają interes prawny we wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały podjętej przez walne zgromadzenie tej spółdzielni.

Ostatecznie zatem powódka M. P. jako członek spółdzielni posiada interes prawny w wytoczeniu takiego powództwa.

Nadto wskazać trzeba, iż niewątpliwie przedmiotowa uchwała nr (...) podjęta na poszczególnych częściach Walnego Zgromadzenia w dniach od 08 czerwca 2015 roku do 19 czerwca 2015 roku jako że dotyczy podziału wyniku finansowego (...) za 2014 rok dotyka bezpośrednio praw powódki jako członka spółdzielni w zakresie praw i obowiązków majątkowych.

W orzecznictwie wskazuje się, że prawo spółdzielcze nie modyfikuje zasad ogólnych powództwa o ustalenie wobec zasad obowiązujących na gruncie kodeksu postępowania cywilnego ( tak: wyrok SA we Wrocławiu z dnia 15 marca 2012 roku I ACa 173/12, publ. LEX 1130077 ).

Z żądaniem ustalenia nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółdzielni jest integralnie powiązane wskazanie bezwzględnie obowiązującego przepisu ustawy, z którym koliduje kwestionowana uchwała ( tak: wyrok SN z dnia 09 lutego 2011 roku V CSK 239/10, publ. LEX 1102882 ).

Strona zarzucając sprzeczność uchwały z konkretnie wskazanym przepisem prawa może wnosić o stwierdzenie (ustalenie) jej nieważności, przy czym podstawą prawną powództwa będzie art. 189 k.p.c., którego przesłanki muszą być jednocześnie spełnione. Uchwała taka nie może więc podlegać uchyleniu. Uchylenia można się domagać w przypadku, gdy chodzi o nieważność względną (art. 42 § 3 ustawy z 1982 r. Prawo spółdzielcze).

Należy przy czym ze szczególną uwagą potraktować ewentualną sprzeczność uchwały walnego zgromadzenia z postanowieniami statutu spółdzielni, albowiem może być ona podstawą do uchylenia uchwały, w sytuacji gdy nie zachodzi sprzeczność uchwały z przepisami prawa, jak również mogą być sytuacje takie, kiedy na mocy powiązania z konkretnymi regulacjami prawa spółdzielczego, do nich odsyłającymi, naruszenie statutu będzie równoznaczne z naruszeniem przepisów prawa, co będzie mogło skutkować stwierdzeniem nieważności uchwały, nie zaś jej uchyleniem ( tak: wyrok SA w Warszawie z dnia 21 października 2011 roku VI ACa 611/11 publ. LEX 1108500 ).

Zgodnie z przepisem art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą lub mająca na celu obejście ustawy jest nieważna chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek. Zgodnie z przepisem § 2 art. 58 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Tak, więc dla uwzględnienia powództwa koniecznym było wykazanie przez powódkę M. P. sprzeczności uchwały z prawem lub z zasadami współżycia społecznego oraz wykazanie co wyżej wyjaśniono po stronie powódki istnienia interesu prawnego.

Wytaczając powództwo na podstawie art. 42 § 2 i 3 ustawy z 16 września 1982 roku prawo spółdzielcze członek spółdzielni może powoływać zarzuty o charakterze merytorycznym (odnoszące się do niezgodności treści uchwały z ustawą lub statutem), jak i formalne (wskazywać wady postępowania). Jednakże uchybienia natury formalnej, które miały miejsce przy podjęciu uchwały uzasadniają uchylenie tej uchwały tylko wówczas, jeżeli miały lub mogły mieć wpływ na jej treść ( tak: wyrok SN z dnia 10 stycznia 2007 r. I CSK 335/06 publ. LEX nr 507984; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2014 r. I ACa 572/13 publ. LEX nr 1480559, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 czerwca 2014 r. I ACa 1559/13, publ. LEX nr 1493905).

Powódka M. P. jako podstawę ustalenia nieważności uchwały nr (...) przy zastosowaniu art.189 k.p.c. podniosła zarzuty proceduralne.

Powołany przez powódkę przepis art.8³ ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U.2013.1222 j.t.) stanowi w ust. 10, iż projekty uchwał i żądania zamieszczenia oznaczonych spraw w porządku obrad walnego zgromadzenia lub jego wszystkich części mają prawo zgłaszać: zarząd, rada nadzorcza i członkowie. Projekty uchwał, w tym uchwał przygotowanych w wyniku tych żądań, powinny być wykładane na co najmniej 14 dni przed terminem walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części.

W myśl art.8³ ust. 11 tej ustawy członkowie mają prawo zgłaszać projekty uchwał i żądania, o których mowa w ust. 10, w terminie do 15 dni przed dniem posiedzenia walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części. Projekt uchwały zgłaszanej przez członków spółdzielni musi być poparty przez co najmniej 10 członków.

Zgodnie z treścią art.8³ ust. 12 tej ustawy członek ma prawo zgłaszania poprawek do projektów uchwał nie później niż na 3 dni przed posiedzeniem walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części.

Z dyspozycji art. 8³ ust 13 wynika, że zarząd jest zobowiązany do przygotowania pod względem formalnym i przedłożenia pod głosowanie na walnym zgromadzeniu projektów uchwał i poprawek zgłoszonych przez członków spółdzielni.

Powtórzenie tych regulacji zawiera § 109 ust.10-16 statutu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej.

W § 123 ust. 3 statutu (...) uregulowano tryb głosowania nad projektami uchwał.

Głosowanie odbywa się w ten sposób, iż najpierw poddaje się pod głosowanie poprawki, w pierwszej kolejności poprawki najdalej idące, a następnie projekt uchwały z przyjętymi poprawkami.

Uwzględniając powyższe regulacje prawne jako obowiązujące w pozwanej spółdzielni wątpliwość zasadniczą budzi to czy pismo z 3 czerwca 2015 roku ( k. 25 ) skierowane do (...) przez J. I. ( działającego jako członek spółdzielni a nie prezes zarządu ) i poparte przez R. J. ( działającego również jako członek spółdzielni a nie zastępca prezesa ) stanowi faktycznie poprawkę do uchwały nr (...).

W dzienniku korespondencji odnotowano bowiem pod poz. 3183 ( k. 68), że pismo to stanowi wniosek o zmianę projektu uchwały.

W ocenie Sądu w istocie taki jest charakter pisma z 03 czerwca 2015 roku - jest to wniosek o zmianę uchwały a nie poprawka.

Słowo „poprawka” w języku polskim najogólniej rzecz ujmując oznacza korektę lub modyfikację w stosunku do czegoś.

W sytuacji, zaś gdy chodzi – jak to jest w okolicznościach sprawy - o projekt uchwały w przedmiocie podziału wyniku finansowego (...) za rok 2014 odnoszącej się do podziału konkretnej kwoty, słowo „poprawka” będzie zatem oznaczać wprowadzenie modyfikacji merytorycznej do sposobu tego podziału.

Zresztą taką merytoryczną modyfikację niewątpliwie zawiera – co jest poza sporem – poprawka do projektu uchwały nr (...) zgłoszona przez mieszkańców nieruchomości przy ul. (...) ( k. 41 ).

Wniosek J. I. z dnia 03 czerwca 2015 roku ( k. 25 ) zawiera natomiast żądanie zmiany treści projektu uchwały nr (...) enigmatyczne – bo zgodnie z treścią wyroków Sądu Okręgowego w Nowym Sączu i Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie I C 855/14.

Wprawdzie J. I. i R. J. żądanie z 03 czerwca 2015 roku składali formalnie jako zwykli członkowie spółdzielni, ale nie da się ukryć, że jednocześnie występowali jako zarząd i interpretowali wyroki w sprawie I C 855/14 w ten sposób, iż nadwyżka spółdzielni powinna być podzielona równo pomiędzy poszczególnych członków.

Z całą stanowczością podkreślić trzeba, iż rozstrzygnięcie w sprawie I C 855/14 takiego rozumowania nie przesądza.

Z uzasadnienia wyroku Sądu I instancji w sprawie I C 885/14 oraz oddalającego apelację wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 03 czerwca 2015 roku sygn. I ACa 411/15 wynika, iż uchwała Walnego Zgromadzenia pozwanej spółdzielni nr (...) z dnia 18 czerwca 2014 roku w sprawie rozpatrzenia i przyjęcia wniosków wynikających z protokołu lustracji pełnej przeprowadzonej w (...) za lata 2010-2012 została uchylona nie z powodu przyjęcia błędnego sposobu rozliczenia, lecz z powodu ogólności i niedookreśloności zakwalifikowanej przez Sąd Apelacyjny jako sprzeczność z dobrymi obyczajami, ponieważ została tak zredagowana, że nie wiadomo, czy dotyczy ona pożytków i innych przychodów z nieruchomości wspólnej (art.5.1 ), czy też przychodów z własnej działalności gospodarczej spółdzielni, o których mowa w art. 5 ust. 2.

Na podstawie tej uchwały, bez badania dotychczas stosowanego sposobu podziału, nie sposób było określić, jak przychody miały być dzielone. Taki sposób redakcji w istocie uniemożliwiał poznanie jej rzeczywistej treści. Taka wada została zakwalifikowana jako sprzeczność z dobrymi obyczajami, te bowiem powodują konieczność ustanawiania norm wewnątrzspółdzielczych o jasnej i jednoznacznej treści, których konsekwencje są zrozumiałe dla każdego z jej członków. Sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami stanowiła przesłankę jej zaskarżenia stosownie do art. 42 § 3 prawa spółdzielczego, a w konsekwencji przyczynę jej uchylenia.

Sąd Apelacyjny w Krakowie szczegółowo wyjaśnił, że przepis art. 1 ust. 7 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych odsyła do stosowania ustawy prawo spółdzielcze wyłącznie w zakresie nieuregulowanym w pierwszej z wymienionych ustaw. Skoro przepisy art. 4, art. 5 i art. 6 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w sposób pełny regulują kwestie sposobu gospodarowania osiągniętymi przychodami i pożytkami i nie przewidują powstania nadwyżki bilansowej, to tym samym nie znajdą zastosowania regulacje prawa spółdzielczego dotyczące sposobu podziału i przeznaczenia takiej nadwyżki.

Powołane przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych rozróżniają grupy, rodzaje przychodów, których zawarta w nich regulacja dotyczy.

Pierwsza z nich to pochodzące od członków spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, osób nie będących członkami spółdzielni, którym takie prawa przysługują, członków spółdzielni będących właścicielami lokali i właścicieli lokali niebędących członkami spółdzielni wpłaty określone w art. 4. Te przychody służą celom określonym w powołanym przepisie, z którymi wiąże się obowiązek ich wpłaty, a ewentualna różnica między kosztami eksploatacji i utrzymania danej nieruchomości zarządzanej przez spółdzielnię a przychodami z wymienionych opłat zgodnie z art. 6 obligatoryjnie zwiększa odpowiednio przychody lub kosztów eksploatacji danej nieruchomości w roku następnym.

Druga grupa został określona w art. 5 ust. 1 jako przychody i inne pożytki z nieruchomości wspólnej i służy wyłącznie pokrywaniu wydatków związanych z jej eksploatacje i utrzymaniem, a w części przekraczającej te wydatki przypada właścicielom lokali proporcjonalnie do ich udziałów w nieruchomości wspólnej. Rozwiązanie to przesądza wykorzystanie wszystkich przychodów i pożytków z danej nieruchomości, na cel wskazany w art. 5 ust. 1, to jest wyłącznie na tę samą nieruchomość, która te pożytki lub przychody przyniosła, jednak odnosi się wyłącznie do nieruchomości wspólnej, czyli wypadku, kiedy z danej nieruchomości wyodrębniono lokale stanowiące odrębną własność a przychody i pożytki pochodzą z nieruchomości wspólnej w rozumieniu ustawy o własności lokali.

Wreszcie trzecia grupa, której dotyczy art. 5 ust. 2, to przychody z własnej działalności gospodarczej spółdzielni, a zatem działalności prowadzonej z wykorzystaniem jej mienia. Te przychody nie są przeznaczone na tę nieruchomość, w związku z którą powstały, ale spółdzielnia może je przeznaczyć na pokrycie wydatków związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w zakresie obciążającym członków oraz na prowadzenie działalności społecznej, oświatowej i kulturalnej. Skoro w odniesieniu do tych przychodów wskazane zostały tylko cele, na które mogą one zostać przeznaczone, ale nie sposób podziału, to podejmując stosowną uchwałę dotyczącą przeznaczenia tych środków spółdzielnia może stosować zasady wynikające z przepisów ustawy prawo spółdzielcze. W konsekwencji zastosowanie znajdzie także wyrażona w art. 18 § 1 prawa spółdzielczego zasada równości prawa i obowiązków członków spółdzielni. Zatem jeżeli środki miałyby służyć zmniejszeniu opłat eksploatacyjnych uiszczanych przez członków spółdzielni, to koniecznym byłoby zachowanie równości wszystkich członków spółdzielni, a przewidziany przez § 2 ust. 3 Statutu podział na wyodrębnione osiedla mieszkaniowe sam przez się nie mógłby prowadzić do naruszenia zasady z przepisu art. 18 § 1 wynikającej.

Niedookreśloność uchwały nr (...) nie pozwalała jednak na stwierdzenie, jaką zasadę podziału środków w niej ustalono.

Wracając zaś do wniosku J. I. z dnia 03 czerwca 2015 roku ( k. 25 ) stwierdzić też trzeba, że gdyby pismo to stanowiło rzeczywiście poprawkę do uchwały nr (...) to powinno zawierać merytoryczne elementy dotykające projektowanej uchwały.

Z tego względu w ocenie sądu pismo to nie jest poprawką do uchwały nr (...).

Skoro pismo takie nie jest poprawką do uchwały w rozumieniu cytowanego art. 8³ ust. 12, to nie mieści się ono w hipotezie tego przepisu, zgodnie z którym członek ma prawo zgłaszania poprawek do projektów uchwał nie później niż na 3 dni przed posiedzeniem walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części.

Przyjmując zaś, że pismo to jest poprawką, to niedopuszczalnym było także i to - jak się okazuje – że w oparciu o to pismo doszło do sporządzania nowego projektu uchwały nr (...) ( k. 12-13 ) w stosunku do pierwotnego projektu uchwały „nr …./2015” ( k. 9-10 ) prawidłowo wyłożonego na co najmniej 14 dni przed terminem posiedzenia pierwszej części walnego zgromadzenia zgodnie z art. 8³ ust. 10 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Okazuje się także, że nie ten pierwotny projekt uchwały ( k. 9-10 ) lecz ten sporządzony po 03 czerwca 2015 roku ( k. 12-13 ) był rzeczywiście przedmiotem procedowania na częściach Walnego Zgromadzenia.

Nowy projekt uchwały nr (...) ( k. 12-13 ) został więc sporządzony z naruszeniem 14 dniowego terminu wynikającego z art. art. 8³ ust. 10.

Nadto projekt ten zawiera zupełnie odmienne matematyczne wyliczenia co do podziału kwoty 2 123 731,01 złotych w stosunku do tego co zawierał pierwotny projekt.

Jak wynika z listy ( k 67 ) z pierwotnym projektem do dnia 03 czerwca 2015 roku zapoznawali się zainteresowani członkowie spółdzielni, w tym powódka.

W dniu 05 czerwca 2015 roku powódka ponownie miała dostęp do dokumentów i słusznie stwierdziła w formie adnotacji ( k. 68/2 ) - w związku z lekturą projektu uchwały (...) – że zmieniona została zasada rozliczeń.

Ten zmieniony po 03 czerwca 2015 roku projekt jak się okazuje był przedmiotem głosowania ( k. 50-59 ) na poszczególnych częściach Walnego Zgromadzenia. Nie poddano natomiast pod głosowanie pierwotnego projektu ( k. 9-10 w zw. z 38 ).

Niezależnie od tego naruszono także zasady głosowania w rozumieniu § 123 statutu, bo najpierw powinno głosować się poprawki ( tak jak to było w przypadku poprawki mieszkańców przy ul. (...) ), a następnie uchwałę z przyjętymi poprawkami.

Jak się okazuje faktycznie głosowano nad poprawkami, które w terminie były zgłoszone przez innych spółdzielców, zaś poprawka inicjowana przez J. I. ( k. 25 ) –przyjmując, że była to w ogóle poprawka nie była przedmiotem głosowania.

Przegłosowano natomiast uchwałę w wersji zaproponowanej przez zarząd w oparciu o wniosek J. I. zgłoszony 03 czerwca 2015 roku (k. 44 ).

Pozostaje jeszcze do rozstrzygnięcia kwestia, czy wprowadzenie zmian do projektu uchwały nr (...) z uchybieniem terminu do zgłaszania projektów miało wpływ na jej treść.

Odpowiedź na to pytanie jest prosta i nie wymaga wnikliwej analizy.

Pierwotny projekt uchwały nr 5 ( k. 9-10 ) został wyłożony w dniu 25 maja 2015r. z zachowaniem minimalnego terminu 14 dni wynikającego z art.8³ust.10 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Natomiast w dniu 05 czerwca 2015 roku zatem na trzy dni przed rozpoczęciem pierwszej części wyłożono do wglądu nie poprawkę lecz nowy, zmieniony projekt uchwały.

Postępowanie takie zdaniem Sądu stanowiło naruszenie powołanego powyżej terminu do zgłaszania projektów uchwał.

O ile R. J. i J. I. jako członkowie spółdzielni posiadali prawo do złożenia w dniu 03 czerwca 2015 roku poprawki do uchwały, co teoretycznie uczynili poprzez złożenie enigmatycznego wniosku o zmianę przystosowującą do wyroku w sprawie I C 885/14 ( k. 25 ) , o tyle ich poprawka powinna zostać poddana pod głosowanie właśnie jako poprawka, tak jak poprawka zgłoszona przez mieszkańców budynku (...), nie zaś jako nowy projekt uchwały.

Na podstawie ust.13 art. 8³ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zarząd był zobligowany do przygotowanie pod względem formalnym i poddania pod głosowanie zgłoszonej poprawki, ale nie zamiast, lecz obok pierwotnego projektu uchwały wyłożonego w dniu 25 maja 2015 roku.

Słuszność ma powódka podnosząc, że członkowie wobec tak nagłej zmiany projektu zostali pozbawieni prawa zgłoszenia do niego poprawek.

Powyższe uchybienia proceduralne miały wpływ na treść podjętej zaskarżonej uchwały, ponieważ w istocie głosowaniu zostały podane inne rozliczenia, a pierwotny projekt uchwały w ogóle nie został poddany pod rozwagę.

Po części można zgodzić się z powódką, iż członkowie walnego zgromadzanie zostali wprowadzeni w błąd co do projektu, nad którym głosowali.

Co prawda główna księgowa K. B. na każdej części walnego zgromadzenia wyjaśniła, iż głosowanie dotyczy zmienionego projektu uchwały nr (...) w związku z wyrokiem w sprawie I C 885/14 i przedstawiała sposób dokonania rozliczeń jakie miała ustalać uchwała, jednak zarząd z uwagi na biegnące terminy nie miał prawa tworzyć w związku z tym nowego projektu uchwały na 3 dni przed rozpoczęciem pierwszej części Walnego Zgromadzenia i to nawet wtedy, gdy dokonywał interpretacji powołanego prawomocnego wyroku w sprawie I C 855/14. Mógł natomiast – czego nie uczynił – sporządzić poprawkę do uchwały nr (...) roku i poddać ją pod głosowanie, przed głosowaniem nad pierwotnym projektem uchwały z maja 2015 roku ( k. 9-10 ).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd, iż wpływ formalnego uchybienia na podjęcie czy treść uchwały podjętej przez organy spółdzielni jest okolicznością faktyczną, która w razie, gdy nie została w toku postępowania przyznana przez stronę przeciwną, podlega wykazaniu stosownie do reguł przewidzianych w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. Gdy nie jest możliwa ocena wpływu zdarzenia, które już zaistniało, a konieczna jest ocena zdarzenia prawdopodobnego i jego wpływu na podjęcie uchwał, to udowodnieniu podlega zarówno prawdopodobieństwo zdarzenia, jak i ewentualność jego wpływu na uchwały, przy czym, chociaż przesłanki prawdopodobieństwa i ewentualności z natury rzeczy charakteryzują się jedynie stopniowaniem przewidywalności zjawiska, nie zaś pewnością jego zaistnienia, to jednak obie te przesłanki muszą być realne w sensie ich oparcia o konkretne podstawy, nie zaś jedynie o teoretyczne przypuszczenia ( tak: wyrok SA w Rzeszowie z 06 marca 2014 roku I ACa 572/13, publ. LEX 1480559 ).

Reasumując na skutek naruszeń proceduralnych, które miały wpływ na treść uchwały nr (...) i sprzeczność naruszeń proceduralnych z ustawą – art.8³ ust. 10 i 12 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych powództwo należało uwzględnić i ustalić nieważność zaskarżonej uchwały.

Z tych względów Sąd orzekł jak w pkt. I wyroku.

Powództwo zostało uwzględnione.

Strony były reprezentowane przez zawodowych pełnomocników i wniosły o zasądzenie kosztów procesu.

Powódka uiściła opłatę do pozwu w kwocie 200 zł ( k. 14 ).

Zgodnie z dyspozycją art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W myśl art. 98 § 3 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Stosując zatem zasadę odpowiedzialności za wynik procesu Sąd na zasadzie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz art.29 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku prawo o adwokaturze (Dz.U z 2013r. poz.635 t.j.) w zw. § 5 i § 11 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku poz. 461) zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 200 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu oraz 180 zł kosztów zastępstwa procesowego i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa –tj. łącznie 397,00zł.

SSO Paweł Poręba

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE