UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w pkt I postanowił zabezpieczyć roszczenie wnioskodawcy o zapłatę kwoty 589.630,61 zł poprzez zajęcie:

a. przysługujących obowiązanemu wierzytelności wobec (...) sp. z o.o., (...)w W., KRS (...),

b. przysługujących obowiązanemu wierzytelności wobec (...) sp. z o.o., (...)w W., KRS (...),

c. przysługujących obowiązanemu wierzytelności wobec (...) sp. z o.o., (...)w W., KRS (...),

d. wierzytelności z rachunku bankowego obowiązanego prowadzonego przez Bank (...)o nr (...)

przy czym każdą z wierzytelności do wysokości sumy zabezpieczenia w kwocie 652.656,30 zł w taki sposób, aby łączna wysokość zabezpieczonej sumy na wszystkich ww. wierzytelnościach nie przekraczała sumy zabezpieczenia w wysokości 652.656,30 zł;

w pkt II wyznaczył wnioskodawcy 2-tygodniowy termin do wniesienia przeciwko obowiązanemu powództwa o zapłatę kwoty 598.630,61 zł, pod rygorem upadku zabezpieczenia.

Uzasadniając orzeczenie Sąd I instancji stwierdził, że zgodnie z uzasadnieniem wniosku uprawniony zawarł z uczestnikiem umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie robót budowlanych w zakresie kompleksowego wykonania elewacji z ociepleniem zgodnie z dokumentacją projektową przekazaną przez obowiązanego, który był w ramach tej inwestycji generalnym wykonawcą. Wnioskodawca podał, iż obowiązkiem uczestnika było m.in. przekazanie mu jako podwykonawcy dokumentacji projektowej i dokonywanie odbiorów prac, w tym robót zanikających i podlegających zakryciu w terminach i trybie ustalonym w umowie, zapłata wynagrodzenia, zapewnienie ciągłości finansowania inwestycji z własnych środków. Wynagrodzenie uprawnionego zostało ustalone na kwotę 1.820.000 zł i było płatne na podstawie faktur częściowych. Ponadto umowa w §9 przewidywała prawo stron do odstąpienia od umowy, a w przypadku podwykonawcy, gdy nastąpiły opóźnienia w płatności przekraczające 14 dni. Według uprawnionego w czasie wykonywania robót doszło do opóźnień w przekazywaniu dokumentacji projektowej i szczegółów dotyczących montażu pasów stropowych z blachy. Ponadto dochodziło też do opóźnień zamawiającego w realizowaniu płatności na rzecz uprawnionego, które zagroziły ciągłości robót. Uprawniony zmuszony był zawrzeć umowę factoringu z osobą trzecią - (...) S.A. w celu pozyskania środków na kontynuację robót. Obowiązany zlecił mu jesienią 2015 r. wykonanie robót dodatkowych nieobjętych umową i aneksami, a dotyczących wykończenia górnych ościeży otworów okiennych i drzwiowych, montażu płytek cokołowych, etc., przy czym pomimo wielokrotnych monitów obowiązany uchylał się od sporządzenia odrębnego aneksu do umowy na ww. roboty. Ostatecznie na skutek nieuregulowania należności wobec uprawnionego przez obowiązanego, uprawniony pismem z 18 stycznia 2016 r. odstąpił od umowy jako podstawę podając niedostarczenie w wyznaczonym terminie gwarancji zapłaty zabezpieczającej należne uprawnionemu wynagrodzenie za prace już wykonane oraz te, które miały być wykonane w przyszłości. Ponadto uprawniony tym samym pismem wezwał obowiązanego do wyznaczenia terminu inwentaryzacji wykonanych prac. Uprawniony podniósł, iż w odpowiedzi obowiązany również oświadczył o odstąpieniu od umowy z uwagi na rzekome nie wykonanie robót budowlanych, ale oświadczenie uprawnionego o odstąpieniu od umowy zostało obowiązanemu doręczone wcześniej. Uprawniony wskazał, iż obowiązany zalega wobec niego z zapłatą kwot: 353.435,17 zł brutto z tytułu umowy głównej, 37.685,52 zł za prace dodatkowe, 200.171,49 tytułem kary umownej w związku z dokonanym odstąpieniem i 7.388,43 zł tytułem szkody jaką uprawniony poniósł na skutek nieterminowego regulowania przez obowiązanego z tytułu wystawionych faktur w związku z umową factoringu. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uprawniony opierał na złej sytuacji finansowej obowiązanego, która w konsekwencji braku zabezpieczenia, doprowadzić może do uniemożliwienia wyegzekwowania zasądzonych kwot. Według wiedzy uprawnionego, obowiązany zalega z zapłatą wynagrodzenia także na rzecz innych podwykonawców wykonujących na jego rzecz roboty budowlane (m.in. na rzecz P. M. S., O. R. P. R.,(...) sp. z o.o.,(...) F. R.). Ponadto okoliczność, iż obowiązany uchylał się wobec uprawnionego z zapłatą należności, regulował je z opóźnieniem i w kilku ratach, a także uchylał się od odebrania robót w połączeniu z ww. informacjami pozwalają uznać, iż obowiązany utracił płynność finansową i nie jest w stanie w terminie regulować zobowiązań, za czym przemawia również brak możliwości zapewnienia przez obowiązanego ciągłości przerobowej i finansowej, pomimo, iż zobowiązał się do tego w umowie, co spowodowało, że uprawiony musiał skorzystać z usług firmy factoringowej, aby kontynuować roboty. Twierdzenia o złej kondycji finansowej obowiązanego potwierdza też korespondencja pomiędzy stronami. Ponadto uprawniony uzyskał raport o obowiązanym, z którego wynika, iż zadłużenie obowiązanego wzrosło w lutym o 1700% w stosunku do np. lipca 2015 r., a zatrudnienie drastycznie maleje i w grudniu 2015 r. było najniższe, uwzględniając dane od października 2005 r. Również analiza sprawozdania finansowego obowiązanego za 2014 r. wskazuje, iż obowiązany nie posiadał zdolności do natychmiastowej płatności. Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę uprawniony obawia się, iż może dojść w najbliższym czasie do niewypłacalności obowiązanego, a w konsekwencji ogłoszenia jego upadłości. Ponadto brak ewentualnego zabezpieczenia może bardzo negatywnie oddziaływać również na uprawnionego, gdyż wobec braku zapłaty należności za wykonane prace uprawniony najprawdopodobniej utraci płynność finansową, co z kolei pociągnie za sobą utratę miejsc pracy dla ok. 90 osób.

Zdaniem Sądu Okręgowego uprawniony uprawdopodobnił roszczenie umową dołączoną do wniosku i korespondencją pomiędzy stronami, z której wynika, iż kilkakrotnie wzywał obowiązanego do odbioru robót, które umożliwiłyby wystawienie przez uprawnionego kolejnych faktur za wykonane prace (pisma z 22 i 29 grudnia 2015 r. oraz z 15 stycznia 2016 r.). Kwoty: 327.25479 zł tytułem wynagrodzenia za prace wykonane zgodnie z umową i 34.894 zł tytułem wynagrodzenia za prace dodatkowe wynikają z protokołu rozliczeniowego po inwentaryzacji robót na dzień 18 stycznia 2015 r., czyli na dzień odstąpienia przez uprawnionego od umowy którego, pomimo kilkukrotnych wezwań i udziału w spotkaniu w dniu 20 stycznia 2016 r. zwołanego w celu dokonania tej inwentaryzacji, przedstawiciel obowiązanego nie chciał zweryfikować i odnieść się do przedstawionych kwot. Również kwota 7.388,43 zł tytułem naprawienia szkody, którą uprawniony poniósł z uwagi na obciążenie go przez faktora dodatkowym wynagrodzeniem została uprawdopodobniona załączonymi do wniosku fakturami. Natomiast żądanie zapłaty kwoty 200.171,49 zł tytułem kary umownej zostało uprawdopodobnione treścią § (...) ust. (...) umowy z uczestnikiem w powiązaniu z oświadczeniem uprawnionego o odstąpieniu od umowy z przyczyn leżących po stronie obowiązanego. Według Sądu I instancji interes prawny w zabezpieczeniu uprawniony uprawdopodobnił poprzez korespondencję z obowiązanym, w której sam obowiązany przyznaje, iż ma kłopoty z płynnością finansową. Ponadto okoliczność tę uprawdopodabnia zawarcie przez uprawnionego umowy faktoringu w cel umożliwienia mu wywiązania się z umowy z obowiązanym, co z uwagi na opóźnienia w płatnościach należności uprawnionego byłoby utrudnione. Również załączony do wniosku raport o firmie obowiązanego uprawdopodabnia spadek zatrudnienia w ostatnim okresie i znaczny wzrost zadłużenia uczestnika, a elementy sprawozdania finansowego uczestnika za 2014 r. (które co prawda mogą okazać się nieaktualne w 2015 r.), również obrazują tendencję spadkową w zakresie zysku z działalności operacyjnej obowiązanego oraz zysku netto. Istnieje więc według Sądu Okręgowego obawa, iż wobec wielkości roszczenia uprawnionego brak zabezpieczenia utrudni, a nawet uniemożliwi wykonanie przyszłego orzeczenia.

Obowiązany zaskarżył powyższe orzeczenie w całości i wniósł o jego uchylenie i oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił oparcie się na błędnym opisie stanu faktycznego oraz błędnym opisie kondycji finansowej obowiązanej Spółki, która funkcjonuje dobrze i realizuje poważne kontrakty, co potwierdzają dokumenty finansowe, które przedłożył.

W odpowiedzi na zażalenie wnioskodawca wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od uczestnika kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jako zasadne podlegało uwzględnieniu.

Sąd Apelacyjny nie podziela oceny Sądu Okręgowego wyrażonej w zaskarżonym orzeczeniu, że w sprawie zostały spełnione obie konieczne przesłanki udzielenia zabezpieczenia z art. 730¹ § 1 k.p.c., tj. uprawdopodobnienie istnienia roszczenia i interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, a tylko ich kumulatywne wystąpienie daje podstawę do pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Należy jednak podkreślić, że obecnie Sąd Apelacyjny dysponuje daleko szerszym materiałem dotyczącym kondycji finansowej uczestnika, którym nie dysponował Sąd Okręgowy w dacie wydanie zaskarżonego postanowienia (opierał się wyłącznie na twierdzeniach i dokumentach przedłożonych przez wnioskodawcę, które w części okazały się nieaktualne). Jakkolwiek uprawdopodobnienie roszczenia (choć nie bez wątpliwości) mogłoby zostać uznane za wykazane na obecnym etapie, to jednak zdaniem Sądu Apelacyjnego brak podstaw do przyjęcia, iż został uprawdopodobniony interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Przypomnieć należy, że interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730¹ § 2. k.p.c.). Z reguły sytuacja taka w sprawie o zapłatę zachodzi wtedy, gdy istnieją przesłanki do uznania za uprawdopodobnione, że obowiązany nie ma majątku umożliwiającego egzekucję świadczenia pieniężnego lub też zachowanie obowiązanego wskazuje na wyzbywanie się lub ukrywanie tego majątku albo czynienie go trudnodostępnym dla wierzycieli. Sąd Okręgowy interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia oparł na korespondencji z obowiązanym, w której ten miał przyznać, iż ma kłopoty z płynnością finansową, na fakcie zawarcia przez uprawnionego umowy faktoringu - w celu umożliwienia mu wywiązania się z umowy z obowiązanym, na raporcie o firmie obowiązanego uprawdopodabniającym spadek zatrudnienia w ostatnim okresie i znaczny wzrost zadłużenia uczestnika, na sprawozdaniu finansowym uczestnika za 2014 r., które wskazuje na tendencję spadkową w zakresie zysku z działalności operacyjnej obowiązanego oraz zysku netto (które – co zaznaczył - mogą okazać się nieaktualne za 2015 roku). Jak wynika natomiast z przedstawionych przez uczestnika bardziej aktualnych danych na temat kondycji (...) sp. z o.o. (za 2015 r.) kapitał własny (...) sp. z o.o. wynosi 5.293.613,89 zł, kapitał podstawowy 1.100.000 zł, kapitał zapasowy 4.862.150,06 zł, a zysk netto wyniósł 105.977,35 zł (poprawa w stosunku do roku poprzedniego). Spółka zatrudniała średnio 66 osób (w roku poprzednim 76). Posiada też znaczne aktywa trwałe. Stwierdzono, że nie istnieje zagrożenie kontynuowania działalności w roku 2016 r. w niezmniejszonym istotnie zakresie (raport z badania sprawozdania finansowego jednostki (...) sp. z o.o. za rok obrotowy 2015 i opinia niezależnego biegłego rewidenta dla Zgromadzenia Wspólników (...) sp. z o.o., sporządzone w marcu 2016 r., k. 282-288). Nadto, Spółka w 2016 r. realizuje wielomilionowe kontrakty (k. 289). Sam fakt istnienia pewnych opóźnień w regulacji zobowiązań, co wnioskodawca wykazuje oświadczeniami współpracujących z uczestnikiem podmiotów (kserokopie oświadczeń, k. 320-323), a które to zobowiązania wobec podwykonawców także reguluje (k. 277-281) nie przesądza w świetle ww. ustaleń biegłego rewidenta, że zagraża to funkcjonowaniu firmy, grozi niemożliwością wyegzekwowania należnych roszczeń (a może być podyktowane nie tylko niemożnością ich uiszczenia, ale także innymi względami). Wnioskodawca nie wykazał by przeciwko uczestnikowi toczyły się jakiekolwiek postępowania sądowe lub egzekucyjne. Fakt wzrostu zadłużenia – na które wskazuje wnioskodawca (powołując się na załączony raport) w świetle ustaleń specjalisty – biegłego rewidenta nie przesądza o takim pogorszeniu się kondycji firmy, która zagrażać może wierzycielom. Zresztą w powołanym raporcie kondycja firmy została określona jako „dobra” (k. 94). Argumentem za złą kondycją uczestnika nie może być wreszcie nieuiszczenie należności uprawnionemu, skoro strony pozostają w sporze co do dochodzonych kwot. Z kolei nie bez znaczenia dla oceny in plus tej sytuacji pozostaje także zajęcie od uczestnika bez większych problemów kwoty 600.000 zł (w ramach zabezpieczenia).

Reasumując, dostępna na obecnym etapie postępowania dokumentacja odnośnie sytuacji finansowej uczestnika nie daje wystarczających podstaw by przyjąć, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia, co nie uniemożliwia złożenia kolejnego wniosku o zabezpieczenie, w razie gdy ta sytuacja ulegnie pogorszeniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny postanowił jak w sentencji na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Zbigniew Ducki SSA Andrzej Struzik SSA Barbara Baran

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE