UZASADNIENIE

Powódki E. L. (1) i A. L. (1) wniosły o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz każdej z powódek kwot po 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią E. L. (2) – męża powódki E. L. (1) i ojca powódki A. L. (1) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. oraz wniosły o zasądzenie kosztów procesu, w tym kwot po 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego kwot po 17 zł tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictwa. W uzasadnieniu pozwu powódki wywodziły, iż w dniu 17.02.2002r. doszło do wypadku drogowego w wyniku którego śmierć poniósł E. L. (2), przy czym w chwili wypadku pojazd sprawcy objęty był ochroną ubezpieczeniową u pozwanego. Sprawca wypadku – P. P. wyrokiem Sądu Rejonowego w Z. z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K (...)został skazany za popełnienie tego przestępstwa z art.177 § 1 i 2 k.k. na karę dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat. Nadto powódki wskazały, iż w dniu 30.04.2014r. zgłosiły pozwanemu roszczenia o zapłatę zadośćuczynień w związku z naruszeniem dóbr osobistych i pozwany decyzją z dnia 26.05.2014r. wypłacił na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 6.000 zł oraz decyzją z dnia 26.06.2014r. wypłacił na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powódek. W ocenie powódek wskutek wypadku z dnia 17.02.2002r. i będącej jego skutkiem śmierci E. L. (2) zostały naruszone ich dobra osobiste przez zerwanie więzi rodzinnych oraz naruszenie prawa powódek do niezakłóconego życia rodzinnego. Powódki wskazały również, że w wyniku wypadku straciły najbliższego członka rodziny, z którym łączyły je silne więzy emocjonalne i rodzinne, przy czym życie powódki E. L. (1) uległo nieodwracalnym zmianom i powódka po śmierci męża przeżyła silny wstrząs psychiczny. Natomiast powódka A. L. (1), która także brała udział w wypadku, przez długi czas nie mogła dojść do siebie pod względem psychicznym i korzystała z pomocy psychologa oraz psychiatry. Powódka E. L. (1) do dnia dzisiejszego nie może pogodzić się ze śmiercią męża, a powódka A. L. (1) do dnia dzisiejszego nie może pogodzić się ze śmiercią ojca. Nadto powódki wskazały, iż żądanie odsetek uzasadnione jest art.14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20.05.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...), zgodnie z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, co oznacza iż pozwany winien wypłacić należne powódkom świadczenie do dnia 7.05.2014r. (k.2-7,254).

Pozwany Towarzystwo (...) SA w W. wniósł o oddalenie powództwa powódek w całości oraz o zasądzenie od powódek kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Pozwany wskazał, iż kwestionuje wszystkie twierdzenia strony powodowej wyraźnie nie przyznane. Nadto pozwany wskazał, iż wypłacił na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 10.000 zł i na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 6.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych po śmierci E. L. (2), natomiast dochodzone przez powódki zadośćuczynienie jest rażąco zawyżone i znacząco przewyższa kwoty zasądzanie w podobnych sprawach. Nadto pozwany wskazał, iż znaczna część wypłaconego wcześniej powódkom stosownego odszkodowania winna zostać zaliczona na poczet dochodzonego w niniejszym postępowaniu zadośćuczynienia. Pozwany wskazał również, że wypadek miał miejsce 13 lat temu, co winno zostać wzięte pod uwagę przy orzekaniu o wysokości zadośćuczynienia, gdyż upływ czasu pomiędzy wypadkiem, a chwilą dochodzenia roszczeń jest jedną z przesłanek miarkowania wysokości zadośćuczynienia. Pozwany zarzucił, iż powódka E. L. (1) w związku ze śmiercią męża nie potrzebowała pomocy lekarskiej, psychologicznej, ani farmakologii, jak również zarzucił, że powódka nie wskazała, aby z powodu wypadku jej plany życiowe uległy jakiejkolwiek zmianie. Pozwany zarzucił także, że powódka A. L. (1) w chwili wypadku miała 28 lat i z akt sprawy nie wynika, aby wypadek miał istotny wpływ na sytuację życiową powódki, w tym na sytuację zawodową. Pozwany wskazał, iż ewentualne odsetki od kwoty zadośćuczynienia powinny być zasądzone od dnia wyrokowania, gdyż w dacie orzekania sąd kompleksowo ustala wszystkie poniesione przez powoda krzywdy mogące mieć wpływ na wysokość należnego zadośćuczynienia (k.67-75,254).

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwany Towarzystwo (...) SA w W. zawarł w dniu 15.12.2001r. z P. P. umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych dotyczącą samochodu osobowego marki O. (...) nr rej. (...) – polisa nr (...), która to umowa obowiązywała w dniu 17.02.2002r. (bezsporne).

Sąd Rejonowy wZ. prawomocnym wyrokiem z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II (...) uznał P. P. za winnego tego, że w dniu 17.02.2002r. w miejscowości F. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, w ten sposób, że prowadząc bez zachowania szczególnej ostrożności samochód osobowy marki O. (...) nr rej. (...) uderzył w tył samochodu marki F. (...) nr rej. (...) kierowanego przez A. L. (1), która wykonywała manewr hamowania bezpośrednio przed wykonaniem manewru skrętu w lewo, czym nieumyślnie spowodował u pasażera samochodu F. (...) E. L. (2) obrażenia ciała, w następstwie których poniósł on śmierć, a u kierującej tym samochodem A. L. (1) obrażenia ciała w postaci urazu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, stłuczenia klatki piersiowej i drobnych ran tłuczonych głowy, wstrząśnienie mózgu spowodowało u w/w rozstrój zdrowia i naruszenie ośrodkowego układu nerwowego na czas powyżej 7 dni, tj. popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat oraz karę grzywny (dowód: k.18-20).

Powódka E. L. (1) w momencie śmierci męża miała 52 lata i od dnia 4.12.2001r. pobierała świadczenie przedemerytalne, przy czym w tym czasie powódka zamieszkiwała wraz z mężem, który wszystkie prace wykonywał samodzielnie. Powódka E. L. (1) wraz z mężem razem wychodzili na imieniny, urodziny, razem spędzali czas i spożywali posiłki. Powódka E. L. (1) o śmierci męża dowiedziała się od sąsiadów i wówczas zemdlała. Następnie powódka znalazła się w szpitalu, gdzie otrzymała leki uspokajające. Od tego czasu powódka E. L. (1) leczyła się u lekarza rejonowego i brała leki uspokajające. W tym czasie powódka E. L. (1) ciągle płakała, modliła się z różańcem i codziennie odwiedzała grób męża, przy czym taka sytuacja trwała 5 – 6 lat. Powódka E. L. (1), która wcześniej była sobą rodzinną, towarzyską, radosną po śmierci męża schudła, postarzała się, nie wychodziła z domu i przez około rok czasu nie odwiedzała rodziny. Następnie w 2004r. u powódki stwierdzono zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz chorobę wrzodową, w związku z czym powódka przebywała na leczeniu w szpitalu. Powódka E. L. (1) po śmierci męża z nikim się nie związała i zamieszkuje wraz z córką – powódką A. L. (1), przy czym obecnie powódka E. L. (1) odwiedza grób męża co 2 – 3 dzień. Powódka E. L. (1) od czasu śmierci męża otrzymuje rentę rodzinną i zajmuje się utrzymaniem domu (dowód: k. 129,131-194; zeznania powódki E. L. k.121-122 i świadka K. L. k.115-116).

Powódka A. L. (1), która kierowała samochodem marki F. (...) nr rej. (...), którego pasażerem był jej ojciec E. L. (2), w wyniku wypadku także doznała obrażeń ciała i znalazła się w szpitalu. Powódka A. L. (1) o śmierci ojca dowiedziała się, gdy była w szpitalu i wtedy płakała, przy czym powódka nie była na pogrzebie ojca. Powódka A. L. (1), która wówczas miała 28 lat, nie była z nikim związana i pracowała jako szwaczka. Po wypadku powódka A. L. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie powódka wróciła do pracy, gdzie pracuje do chwili obecnej. Powódka A. L. (1) w dniu 18.06.2007r. rozpoczęła leczenie w Poradni P. w T., gdzie rozpoznano u powódki: zaburzenia depresyjne i lękowe adaptacyjne, upośledzenie w stopniu lekkim, przy czym powódka kontynuowała to leczenie do 10.06.2014r. Powódka A. L. (1) nadal bardzo często odwiedza grób ojca i przeżywa jego śmierć, gdyż ojciec był dla powódki wsparciem i pomagał powódce w problemach (dowód: k. 31-57,130,195-209; zeznania powódki A. L. k.122-123 i świadka K. L. k.115-116).

Powódka E. L. (1), pismem z dnia 5.02.2003r. wniesionym przez pełnomocnika powódki, wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 93.861 zł 98 gr, w tym także kwoty 70.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej po śmierci męża E. L. (2), przy czym w uzasadnieniu tego pisma powódka wskazała, iż kwota ta dotyczy również silnego wstrząsu psychicznego na skutek tragicznej śmierci osoby najbliższej. Pozwany pismem z dnia 24.02.2003r. poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce odszkodowania w łącznej kwocie 26.015 zł 40 gr, w tym kwoty 20.000 zł tytułem znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej rodziny po śmierci osoby bliskiej. Następnie pismem z dnia 30.05.2003r. pozwany poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej w łącznej kwocie 35.000 zł (dowód: k.80-81,84-87).

Powódka A. L. (1), pismem z dnia 5.02.2003r. wniesionym przez pełnomocnika powódki, wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 43.830 zł, w tym także kwoty 40.000 zł z tytułu zadośćuczynienia, przy czym kwota ta miała stanowić rekompensatę za doznaną krzywdę tj. przeżycia powódki związane z własnym, długotrwałym cierpieniem fizycznym oraz uraz psychiczny, jaki pozostawiła śmierć ojca. Pozwany pismem z dnia 25.03.2003r. poinformował pełnomocnika powódki o przyznaniu powódce A. L. (1) kwoty 20.150 zł, w tym kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ból i cierpienie, wskazując w powyższym piśmie, iż przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia zostało wzięte pod uwagę: rozmiar krzywdy, stopień natężenia cierpień fizycznych i psychicznych, ich długotrwałość, nasilenie bólu, pobyt w szpitalu i przebyte zabiegi, ewentualne trwałe skutki, stan ogólnej niezdolności fizycznej i psychicznej oraz wiek poszkodowanej (dowód: k.17-18,23 akt Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)).

W dniu 26.04.2004r. wpłynął do Sądu Rejonowego wT.pozew wniesiony przez powódkę E. L. (1), w którym powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem uzupełniającego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci męża; kwoty 4.094 zł 58 gr tytułem zwrotu odliczonego przez pozwanego zasiłku pogrzebowego; renty miesięcznej w kwocie 160 zł tytułem wyrównania szkody poniesionej na skutek śmierci męża obowiązanego do alimentacji. W uzasadnieniu tego pozwu powódka wskazała, iż dotychczas wypłacona przez pozwanego kwota 35.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci osoby bliskiej nie rekompensuje w dostatecznym stopniu uszczerbku, jaki poniosła ona na skutek utraty męża, gdyż powódka bardzo głęboko przeżyła śmierć męża i długo nie mogła poradzić sobie z nagłą zmianą sytuacji życiowej (dowód: k.1-4 akt Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)).

Sąd Rejonowy w T.prawomocnym wyrokiem z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C(...) zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 24.094 zł 58gr wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24.06.2004r., w tym kwotę 20.000 zł tytułem odszkodowania z uwagi na znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci męża oraz rentę miesięczną w kwocie 79 zł, oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekając o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy w T. m.in. wskazał, iż powódka E. L. (1) po śmierci męża wpadła w depresję, była przygnębiona, unikała kontaktów z rodziną, mniej jadła i nastąpiły negatywne zmiany fizyczne i psychiczne zauważone przez otoczenie. Nadto Sąd Rejonowy w T.wskazał, iż powódka na skutek tragicznej śmierci męża doznała silnego wstrząsu, co spowodowało osłabienie jej aktywności życiowej (dowód: k.77,86-88 akt Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)).

Również w dniu 26.04.2004r. wpłynął do Sądu Rejonowego w T. pozew wniesiony przez powódkę A. L. (1), w którym powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 12.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem uzupełniającego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek uszkodzenia ciała i związanych z tym cierpień fizycznych i psychicznych; kwoty 950 zł tytułem uzupełniającego odszkodowania z tytułu poniesionych przez powódkę zwiększonych kosztów odżywiania; renty miesięcznej w kwocie 200 zł; ustalenie, że pozwany ponosi odpowiedzialność za dalsze, mogące wystąpić w przyszłości skutki wypadku. W uzasadnieniu tego pozwu powódka m.in. wskazała, iż dotychczas wypłacona przez pozwanego kwota 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie jest adekwatna do stopnia ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi powódki i nie rekompensuje w dostatecznym stopniu doznanej przez nią krzywdy (dowód: k.2-6 akt Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)).

Sąd Rejonowy w T.prawomocnym wyrokiem z dnia 28.04.2005r. sygn. akt I C (...) zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 950 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7.05.2004r. oraz rentę miesięczną w kwocie 200 zł, oddalając powództwo w pozostałej części oraz orzekając o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy w T. m.in. wskazał, iż wypłacona powódce A. L. (1) przez pozwanego kwota 20.000 zł zaspokaja w pełni roszczenie powódki z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (dowód: k.2-6 akt Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)).

Powódkę E. L. (1) ze zmarłym mężem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały bardzo zażyły charakter. Śmierć męża w dniu 17.02.2002r. wywołała u powódki E. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotności i reakcję żałoby, przy czym żałoba miała następstwa zdrowotne dla powódki, spowodowała negatywne konsekwencje zdrowotne oraz uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Powódka E. L. (1) po śmierci męża nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani leczenia farmakologicznego. U powódki E. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, nie była zainteresowana otoczeniem. Następnie po 2 latach intensywnego stresu doszło do zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego – zapalenie pęcherzyka żółciowego i choroby wrzodowej dwunastnicy, które jest leczone. Powódka E. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, jednakże po zakończonym procesie żałoby trwającym około 5 lat doszło do poprawy funkcjonowania powódki i ustąpienia dolegliwości psychosomatycznych. U powódki E. L. (1) wystąpiła powikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była znacznie nasilona), powikłana objawami psychosomatycznymi i która w tym kształcie wykracza poza postać fizjologiczną. Śmierć męża spowodowała u powódki E. L. (1) długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w wysokości 3% (dowód: opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. k.220-224).

Powódkę A. L. (1) ze zmarłym ojcem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały zażyły charakter. Śmierć ojca wywołała u powódki A. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotność oraz poczucie winy i reakcję żałoby, przy czym żałoba nie miała następstw zdrowotnych dla powódki, nie spowodowała negatywnych konsekwencji zdrowotnych oraz uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Powódka A. L. (1) po śmierci ojca nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani psychiatrycznych. U powódki A. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, mniej radosna ale w środowisku zawodowym funkcjonowała już po 3 miesiącach. Powódka A. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, z którymi całkowicie się uporała i po zakończonym procesie żałoby, który trwał około roku, doszło do pozytywnego przewartościowania, odnalezienia przez powódkę w swoim życiu pozytywnego aspektu. U powódki A. L. (1) wystąpiła niepowikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była nieznacznie nasilona) i która w tym kształcie nie wykracza poza postać fizjologiczną. Po wypadku doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i w 2007r. powódka podjęła leczenie psychiatryczne, jednakże leczenie to podjęte po 5 latach od wypadku nie ma związku z reakcją żałoby. Śmierć ojca nie spowodowała u powódki A. L. (1) trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym, natomiast obecny stan ma związek z cechami osobowości neurotycznej i organicznym uszkodzeniem (...) (dowód: opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. k.225-231).

Powódki w piśmie z dnia 30.04.2014r. skierowanym do pozwanego zwróciły się o wypłatę na rzecz powódki E. L. (1) kwoty 150.000 zł i na rzecz powódki A. L. (1) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej powódki ze zmarłym E. L. (2) (dowód: k.21-26). Pozwany pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c. (dowód: k.29-30). Następnie pismem z dnia 26.06.2014r. pozwany poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c. (dowód: k.27-28).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: zeznań powódki E. L. (1) (k.121-122) oraz częściowo na podstawie zeznań powódki A. L. (1) (k.122-123) i zeznań świadka K. L. (2) (k.115-116) i opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. (2) (k.220-224,225-231), jak również na dokumentów: kserokopii odpisów aktów USC (k.13-14,16), kserokopii dowodów osobistych (k.15,17), kserokopii wyroku Sądu Rejonowego w Z. z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K (...) (k.18-20), kserokopii pisma powódek z dnia 30.04.2014r. (k.21-26), kserokopii pisma pozwanego do powódki E. L. (1) z dnia 26.06.2014r. (k.27-28), kserokopii pisma pozwanego do powódki A. L. (1) z dnia 26.05.2014r. (k.29-30), kserokopii dokumentacji medycznej powódki A. L. (1) (k.31-57,195-209), kserokopii pisma powódki E. L. (1) z dnia 5.02.2003r. (k.80-81), kserokopii wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C (...) (k.82-83), kserokopii pisma pozwanego z dnia 26.02.2003r. skierowanego do powódki E. L. (1) (k.84), kserokopii pisma pozwanego z dnia 30.05.2003r. (k.85), kserokopii pisma pozwanego z dnia 4.06.2003r. skierowanego do powódki E. L. (1) (k.86), kserokopii pisma pozwanego z dnia 24.02.2003r. (k.87), kserokopii zaświadczenia (...) II Oddział w P. Inspektorat w T. z dnia 2.12.2015r. (k.129), kserokopii świadectwa pracy powódki A. L. (1) (k.130), kserokopii dokumentacji medycznej dotyczącej powódki E. L. (1) (k.131-194) oraz dokumentów znajdujących się w aktach Sądu Rejonowego w T. sygn. akt I C (...)i sygn. akt I C (...); kserokopii akt szkody nr (...) oraz (...)-01 i (...)-02

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom powódki E. L. (1), gdyż są one jasne i logiczne oraz znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki A. L. (1) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka od czasu wypadku leczyła się w T., u lekarza psychiatry dr O., gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z dokumentacją medyczną powódki, z której wynika, iż powódka rozpoczęła leczenie w Poradni P.w T. - u dr J. O. dopiero w dniu 18.06.2007r. Natomiast w pozostałej części Sąd dał wiarę zeznaniom powódki A. L. (1), gdyż znajdują one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka K. L. (2) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka E. L. (1) rozpoczęła leczenie u lekarza psychiatry po pogrzebie, gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z zeznaniami powódki E. L. (1), z których wynika, iż powódka nigdy nie leczyła się u lekarza psychiatry. Sąd nie dał również wiary zeznaniom świadka K. L. (2) w części dotyczącej okoliczności, iż powódka A. L. (1) wkrótce po wypadku leczyła się u lekarza psychiatry, gdyż zeznania te w tej części są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w szczególności z dokumentacją medyczną powódki, z której wynika, iż powódka rozpoczęła leczenie w Poradni P.w T. dopiero w dniu 18.06.2007r. Natomiast w pozostałej części Sąd dał wiarę zeznaniom świadka K. L. (2), gdyż znajdują one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie

W ocenie Sądu opinia biegłego sądowego lekarza psychiatry M. R. (2) jest jasna i logiczna, a wnioski należycie i wyczerpująco uzasadnione. Wartość dowodowa dokumentów zaliczonych w poczet dowodów nie budziła zdaniem Sądu wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje :

Powódki E. L. (1) i A. L. (1) roszczenia swoje wywodzą z obowiązującego w dniu wypadku art. 822 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia. Zgodnie natomiast z obowiązującym w dniu wypadku § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.03.2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest m.in. uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2012 r., sygn. III CZP 67/12 OSNC 2013/4/45).

Natomiast z art. 448 k.c. wynika, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Należy przy tym zauważyć, iż przedstawione w art. 23 k.c. wyliczenie dóbr osobistych ma charakter przykładowy i spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14.12.2007 r., sygn. akt I ACa 1137/07, POSAG 2008/1/50; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.01.2010 r. sygn. akt IV CSK 307/09 OSNC – ZD 2010/3/91; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2010 r., sygn. III CZP 76/10 Lex nr 604152; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.05.2011 r., sygn. I CSK 621/10, Lex nr 848128; uchwałę Sądu Najwyższego z 13.07.2011 r., sygn. III CZP 32/11 OSNC 2012/1/10; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2012 r., sygn. III CZP 67/12 OSNC 2013/4/45; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20.12.2012 r., sygn. III CZP 93/12 OSNC 2013/7-8/84).

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – a zwłaszcza z wyroku Sądu Rejonowego w Z. z dnia 21.10.2002r. sygn. akt II K (...) w sposób bezsporny wynika, iż w dniu 17.02.2002r. w miejscowości F. P., kierując samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...) bez zachowania szczególnej ostrożności, nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i uderzył w tył samochodu marki F. (...) nr rej. (...), kierowanego przez A. L. (1), która wykonywała manewr hamowania bezpośrednio przed wykonaniem manewru skrętu w lewo, czym nieumyślnie spowodował u pasażera samochodu F. (...) E. L. (2) obrażenia ciała, w następstwie których poniósł on śmierć, a u kierującej tym samochodem A. L. (1) obrażenia ciała, tj. popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 k.k.

Oznacza to, że skoro winę za spowodowanie tego wypadku ponosi P. P., to pozwany zgodnie z – obowiązującym w dniu wypadku art. 822 k.c. oraz § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.03.2000 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 ze zm.) i art. 448 k.c. jest – co do zasady – zobowiązany do wypłaty powódkom stosownego zadośćuczynienia

Jak już wcześniej wskazano, z art. 448 k.c. wynika, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Oznacza to, iż zasądzenie zadośćuczynienia ma charakter fakultatywny i od oceny Sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy, zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie.

Należy przy tym zauważyć, że podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych jest funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, przy czym należy uwzględnić wszystkie aspekty tej krzywdy. Wobec tego zadośćuczynienie pieniężne, nie będące odszkodowaniem, powinno mieć odczuwalną dla powoda wartość majątkową i wysokość zadośćuczynienia nie może mieć charakteru symbolicznego. Przy określaniu wysokości tego świadczenia trzeba mieć na względzie okoliczności konkretnej sprawy, w tym rozmiar krzywdy oraz indywidualne cechy pokrzywdzonego i jego zdolności powrotu do równowagi psychicznej po upływie określonego czasu, a także brać pod uwagę uzupełniająco wysokość stopy życiowej społeczeństwa.

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że spowodowanie śmierci E. L. (2) naruszyło dobra osobiste powódki E. L. (1) i powódki A. L. (1). Więzi pomiędzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami i dziećmi są jednymi z najsilniejszych więzi międzyludzkich, a rozerwanie tej więzi przez spowodowanie śmierci stanowi naruszenie dóbr osobistych powódek.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, powódka E. L. (1) w momencie śmierci męża miała 52 lata, mieszkała wraz z mężem i pobierała świadczenie przedemerytalne, a od czasu śmierci męża otrzymuje rentę rodzinną. Powódka E. L. (1) wraz z mężem razem wychodzili na imieniny, urodziny, razem spędzali czas i spożywali posiłki. Powódka E. L. (1) o śmierci męża dowiedziała się od sąsiadów i wówczas zemdlała. Następnie powódka znalazła się w szpitalu, gdzie otrzymała leki uspokajające. Od tego czasu powódka E. L. (1) leczyła się u lekarza rejonowego i brała leki uspokajające. W tym czasie powódka E. L. (1) ciągle płakała, modliła się z różańcem i codziennie odwiedzała grób męża, przy czym taka sytuacja trwała 5 – 6 lat. Powódka E. L. (1), która wcześniej była sobą rodzinną, towarzyską, radosną po śmierci męża schudła, postarzała się, nie wychodziła z domu i przez około rok czasu nie odwiedzała rodziny. Następnie w 2004r. u powódki stwierdzono zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz chorobę wrzodową, w związku z czym powódka przebywała na leczeniu w szpitalu. Powódka E. L. (1) po śmierci męża z nikim się nie związała i zamieszkuje wraz z córką – powódką A. L. (1), przy czym obecnie powódka E. L. (1) odwiedza grób męża co 2 – 3 dzień. Powódkę E. L. (1) ze zmarłym mężem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały bardzo zażyły charakter. Śmierć męża w dniu 17.02.2002r. wywołała u powódki E. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotności i reakcję żałoby, przy czym żałoba miała następstwa zdrowotne dla powódki, spowodowała negatywne konsekwencje zdrowotne oraz uszczerbek na zdrowiu psychicznym. Powódka E. L. (1) po śmierci męża nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani leczenia farmakologicznego. U powódki E. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, nie była zainteresowana otoczeniem. Następnie po 2 latach intensywnego stresu doszło do zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego – zapalenie pęcherzyka żółciowego i choroby wrzodowej dwunastnicy, które jest leczone. Powódka E. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, jednakże po zakończonym procesie żałoby trwającym około 5 lat doszło do poprawy funkcjonowania powódki i ustąpienia dolegliwości psychosomatycznych. U powódki E. L. (1) wystąpiła powikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była znacznie nasilona), powikłana objawami psychosomatycznymi i która w tym kształcie wykracza poza postać fizjologiczną. Śmierć męża spowodowała u powódki E. L. (1) długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym w wysokości 3%.

Również z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż powódka A. L. (1) w momencie śmierci ojca miała 28 lat, nie była z nikim związana i pracowała jako szwaczka. Powódka A. L. (1) o śmierci ojca dowiedziała się, gdy była w szpitalu i wtedy powódka płakała, przy czym powódka nie była na pogrzebie ojca. Po wypadku powódka A. L. (1) przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie powódka wróciła do pracy, gdzie pracuje do chwili obecnej. Powódka A. L. (1) w dniu 18.06.2007r. rozpoczęła leczenie w Poradni P.w T., gdzie rozpoznano u powódki: zaburzenia depresyjne i lękowe adaptacyjne, upośledzenie w stopniu lekkim, przy czym powódka kontynuowała to leczenie do 10.06.2014r. Powódka A. L. (1) nadal bardzo często odwiedza grób ojca i przeżywa jego śmierć, gdyż ojciec był dla powódki wsparciem i pomagał powódce w problemach. Powódkę A. L. (1) ze zmarłym ojcem E. L. (2) łączyła silna więź oparta na uczuciach wzajemnej miłości i ich wzajemne relacje miały zażyły charakter. Śmierć ojca wywołała u powódki A. L. (1) poczucie krzywdy i żalu, opuszczenia, samotność oraz poczucie winy i reakcję żałoby, przy czym żałoba nie miała następstw zdrowotnych dla powódki, nie spowodowała negatywnych konsekwencji zdrowotnych oraz uszczerbku na zdrowiu psychicznym. Powódka A. L. (1) po śmierci ojca nie korzystała ze specjalistycznych porad psychologicznych ani psychiatrycznych. U powódki A. L. (1) wystąpiło silne zaprzeczanie, szok, niedowierzanie, a później silne reakcje emocjonalne i dezorganizacja zachowania, powódka przy tym stała się bardziej zamknięta w sobie, mniej radosna ale w środowisku zawodowym funkcjonowała już po 3 miesiącach. Powódka A. L. (1) w trakcie przeżywania żałoby zmierzyła się z bardzo trudnymi emocjami, z którymi całkowicie się uporała i po zakończonym procesie żałoby, który trwał około roku, doszło do pozytywnego przewartościowania, odnalezienia przez powódkę w swoim życiu pozytywnego aspektu. U powódki A. L. (1) wystąpiła niepowikłana reakcja żałoby (faza dezorganizacji była nieznacznie nasilona) i która w tym kształcie nie wykracza poza postać fizjologiczną. Po wypadku doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i w 2007r. powódka podjęła leczenie psychiatryczne, jednakże leczenie to podjęte po 5 latach od wypadku nie ma związku z reakcją żałoby. Śmierć ojca nie spowodowała u powódki A. L. (1) trwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym, natomiast obecny stan ma związek z cechami osobowości neurotycznej i organicznym uszkodzeniem (...).

Mając na względzie powyższe okoliczności, należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenie powódki E. L. (1) dotyczące zadośćuczynienia po śmierci męża E. L. (2) jest uzasadnione co do kwoty 35.000 zł, przy uwzględnieniu, że pozwany pismem z dnia 26.06.2014r. poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c. Natomiast roszczenie powódki E. L. (1) z tego tytułu w pozostałym zakresie należy uznać za wygórowane i bezzasadne. W ocenie Sądu ustalając wysokość należnego powódce E. L. (1) w niniejszej sprawie zadośćuczynienia należy także uwzględnić, iż powódka E. L. (1) - zgodnie z pismem pozwanego z dnia 24.02.2003r. oraz z dnia 30.05.2003r. – otrzymała odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci męża w kwocie 35.000 zł, natomiast zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w T.z dnia 30.06.2004r. sygn. akt I C (...)powódka otrzymała z tego tytułu dodatkowo kwotę 20.000 zł. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy wT. m.in. wskazał, iż powódka E. L. (1) po śmierci męża wpadła w depresję, była przygnębiona, unikała kontaktów z rodziną, mniej jadła i nastąpiły negatywne zmiany fizyczne i psychiczne zauważone przez otoczenie, jak również wskazał, iż powódka na skutek tragicznej śmierci męża doznała silnego wstrząsu, co spowodowało osłabienie jej aktywności życiowej (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.02.2013r. sygn. akt I ACa 10/13 LEX Nr 1316327).

Również mając na względzie powyższe okoliczności, należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenie powódki A. L. (1) dotyczące zadośćuczynienia po śmierci ojca E. L. (2) jest uzasadnione co do kwoty 25.000 zł, przy uwzględnieniu, że pozwany pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c. Natomiast roszczenie powódki A. L. (1) z tego tytułu w pozostałym zakresie należy uznać za wygórowane i bezzasadne. Wprawdzie pozwany, zgodnie z pismem z dnia 25.03.2003r., przyznał powódce A. L. (1) świadczenie w kwocie 20.000 zł, jednakże stanowiło ono zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, ból i cierpienie, gdyż pozwany wskazał w powyższym piśmie, iż przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia zostało wzięte pod uwagę: rozmiar krzywdy, stopień natężenia cierpień fizycznych i psychicznych, ich długotrwałość, nasilenie bólu, pobyt w szpitalu i przebyte zabiegi, ewentualne trwałe skutki, stan ogólnej niezdolności fizycznej i psychicznej oraz wiek poszkodowanej.

W świetle okoliczności niniejszej sprawy należy zdaniem Sądu uznać, iż roszczenia powódki E. L. (1) i powódki A. L. (1) są także uzasadnione co do zasądzenia zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014 r. (por. art. 481 § 1 k.c. i art. 817 § 1 i 2 k.c . ). Powódki w piśmie z dnia 30.04.2014r. skierowanym do pozwanego zwróciły się o wypłatę na rzecz powódki E. L. (1) kwoty 150.000 zł i na rzecz powódki A. L. (1) kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej powódki ze zmarłym E. L. (2). Natomiast pozwany pismem z dnia 26.06.2014r. poinformował powódkę E. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 10.000 zł na podstawie art. 448 k.c., a pismem z dnia 26.05.2014r. poinformował powódkę A. L. (1), że przyznano jej świadczenie w kwocie 6.000 zł na podstawie art. 448 k.c.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powódki E. L. (1) kwotę 35.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. do dnia zapłaty (punkt 1 wyroku). Nadto Sąd zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) SA w W. na rzecz powódki A. L. (1) kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8.06.2014r. do dnia zapłaty (punkt 2 wyroku).

Natomiast roszczenia powódki E. L. (1) i A. L. (1) w pozostałym zakresie Sąd oddalił jako bezzasadne (punkt 3 wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc wzajemnie między stronami te koszty, albowiem żądania powódek zostało częściowo uwzględnione, a nadto określenie należnych powódkom sum zależało od oceny Sądu (punkt 4 wyroku).

SSO Andrzej Nawrocki

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE