UZASADNIENIE

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniósł o dokonanie zmiany wpisu hipoteki umownej łącznej w kwocie 12.000.000 zł wpisanej w księgach wieczystych (...), ustanowionej na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W., poprzez pomniejszenie jej o kwotę 5.655.907,27 zł i wpisanie hipoteki w kwocie 6.344.092,73 zł - z tytułu zapłaty w/w kwoty przez poręczyciela (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w upadłości obejmującej likwidację majątku oraz związanym z tym wstąpieniem poręczyciela w miejsce zaspokojonego wierzyciela. Domagał się ponadto wpisania w w/w księgach wieczystych hipoteki umownej łącznej w wysokości 5.655.907,27 zł na rzecz wnioskodawcy z najwyższym pierwszeństwem zaspokojenia, lecz po hipotece należącej do Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W., wpisanej do księgi wieczystej na pierwszym miejscu, a przed hipotekami należącymi do pozostałych wierzycieli - z tytułu nabycia przez wnioskodawcę wierzytelności (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. w upadłości obejmującej likwidację majątku na podstawie umowy sprzedaży z dnia 22 lipca 2014 roku.

W dniu 11 lutego 2016 roku Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w Białymstoku dokonał wnioskowanego wpisu (DzKw/ (...)).

Po rozpoznaniu skarg na wpis Referendarza, wniesionych przez uczestników postępowania Syndyka masy upadłości (...) Administracja Spółki z o.o. z siedzibą w W. w upadłości likwidacyjnej oraz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W., Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z 7 czerwca 2016 r. zaskarżony wpis utrzymał w mocy i stwierdził, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta (...) jest prowadzona dla zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 1, 5779 ha położonej w B. przy ul. (...), oddanej w użytkowanie wieczyste oraz dla budynków stanowiących odrębną nieruchomość. W dziale II jako właściciel nieruchomości figuruje Skarb Państwa, zaś jako użytkownik wieczysty i właściciel budynków stanowiących odrębne nieruchomości wpisana jest (...) Administracja Spółka z o.o. w W.. W dziale III obok ostrzeżenia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wpisów przyłączenia się kolejnych wierzycieli do toczącej się egzekucji, ujawniony jest wpis o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika (...) Administracja Spółki z o.o. w W. na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w B. z dnia 18 lipca 2013 roku w sprawie (...). Przed dokonaniem zaskarżonego wpisu w dziale IV ujawniona była między innymi hipoteka umowna zwykła w wysokości 12.000.000 zł łączna z hipoteką wpisaną w księdze wieczystej (...) na podstawie umowy kredytowej z dnia 27 czerwca 2006 roku numer (...) na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W.. Wcześniej, jako wierzyciel hipoteczny figurował DZ Bank (...), F. am (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce (następca prawny (...) Bank (...) SA w W.), który umową z dnia 12 września 2014 roku zbył przedmiotową wierzytelność na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W..

Księga wieczysta (...) jest prowadzona dla zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0, 3985 ha położonej w B. przy ul. (...), oddanej w użytkowanie wieczyste oraz dla budynków stanowiących odrębną nieruchomość. W dziale II, jako właściciel nieruchomości figuruje Skarb Państwa - Prezydent Miasta B., zaś, jako użytkownik wieczysty i właściciel budynków stanowiących odrębne nieruchomości wpisana jest (...) Administracja Spółka z o.o. w W.. W dziale III obok ostrzeżenia o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wpisów przyłączenia się kolejnych wierzycieli do toczącej się egzekucji, ujawniony jest wpis o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika (...) Administracja Spółki z o.o. w W. na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w Białymstoku z dnia 18 lipca 2013 roku w sprawie (...). Przed dokonaniem zaskarżonego wpisu w dziale IV ujawniona była między innymi hipoteka umowna zwykła w wysokości 12.000.000 zł łączna z hipoteką wpisaną w księdze wieczystej (...) na podstawie umowy kredytowej z dnia 27 czerwca 2006 roku numer (...) na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W.. Wcześniej, jako wierzyciel hipoteczny figurował (...) Bank(...)Spółka Akcyjna Oddział w P. (następca prawny (...) Bank (...) SA w W.), który umową z dnia 12 września 2014 roku zbył przedmiotową wierzytelność na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W..

(...) Bank (...) SA w W. w zaświadczeniu z dnia 13 sierpnia 2012 roku wydanym w trybie art. 95 prawa bankowego zaświadczył, że na dzień 13 sierpnia 2012 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie B. M., prowadzący postępowanie egzekucyjne z wniosku (...) Bank (...) SA z siedzibą w W. przeciwko (...) Spółce z o.o. z siedzibą w W. pod sygnaturą akt KM (...)w toku w/w postępowania egzekucyjnego spłacił część wymagalnej wierzytelności Banku wobec (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. w kwocie 5.655.907,27 zł na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego wymagalne zadłużenie (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. wobec (...) Bank (...) SA z tytułu poręczenia (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. kredytu udzielonego przez w/w Bank (...) SA z siedzibą w W. na podstawie umowy kredytowej dnia 27 czerwca 2006 roku numer (...), zmienionej kolejnymi aneksami (oryginał zaświadczenia k. 1255 akt księgi wieczystej (...)

W dniu 22 lipca 2014 roku Syndyk masy upadłości (...) Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. sprzedał na rzecz Funduszu (...) Spółki z o.o. w W. wierzytelności wyszczególnione w załączniku 1 do powyższej umowy, między innymi wierzytelności wobec (...) SA w upadłości likwidacyjnej. Podpisy reprezentantów stron umowy zostały poświadczone notarialnie, zaś do wniosku dołączony został oryginał powyższej umowy (k. 1939-11944).

Z akt księgi wieczystej (...)wynika, że wszystkie wierzytelności DZ Bank (...) wynikające z umowy kredytowej z dnia 27 czerwca 2006 roku numer (...) zmienionej kolejnymi aneksami, zawartej z (...) Administracja SA z siedzibą w W. oraz wszystkie prawa z tytułu zabezpieczenia ustanowione na zabezpieczenie powyższej umowy kredytowej, a w szczególności z tytułu hipoteki umownej łącznej zwykłej w wysokości 12.000.000 na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) składającej się z działek gruntu o numerach: (...), dla których prowadzone są księgi wieczyste (...), przeniesione zostały na DZ Bank (...), F. am (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce na podstawie umowy z dnia 31 października 2013 roku przenoszącej przedsiębiorstwo bankowe (...) Bank (...) SA w W. na wnioskodawcę (oświadczenie z 14 listopada 2013 roku - k. 1425).

W ocenie Sądu Rejonowego skargi uczestników postępowania nie zasługiwały na uwzględnienie, zaskarżony wpis był bowiem uzasadniony w świetle przepisów prawa materialnego, a wnioskodawca spełnił wszelkie wymogi formalne, niezbędne do realizacji wnioskowanego wpisu w księgach wieczystych (...).

Sąd Rejonowy stwierdził, że z opisanych wyżej okoliczności faktycznych sprawy wynika, iż (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W. w upadłości likwidacyjnej, jako poręczyciel na zasadzie subrogacji ustawowej (art. 518 § 1 pkt. 1 k.c.), dokonując spłaty kwoty 5.655.907,27 zł wstąpił w prawa zaspokojonego wierzyciela (...) Banku (...) SA z siedzibą w W., którego następcą prawnym był uczestnik postępowania (...) Bank (...) (...) Spółka Akcyjna Oddział wP., a następnie uczestnik postępowania Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W.. Wbrew podnoszonym w skargach zarzutom następstwo prawne wymienionych wyżej banków nie budzi wątpliwości, co potwierdza treść akt księgi wieczystej (...)(oświadczenie z dnia 14 listopada 2013 roku - k. 1425). Wpis Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W. w miejsce dotychczasowego wierzyciela (...)Banku (...) (...) Spółka Akcyjna Oddział w P., który nastąpił na podstawie umowy cesji z dnia 12 września 2014 roku w sprawie (...)jest prawomocny.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko opowiadające się za możliwością zastosowania do instytucji wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 k.c.) przepisów o przelewie wierzytelności, a w szczególności art. 509 § 2 k.c. przewidującego przejście na nabywcę praw związanych z wierzytelnością, w tym hipotek (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2011 roku ( III CSK 548/10, Lex nr 951225). Wywodził, za Sądem Najwyższym, że zbycie wierzytelności bankowej, o którym mowa w art. 95 ust. 5 ustawy prawo bankowe obejmuje również przypadek przewidziany w art. 518 § 1 pkt. 1 kc.. Przemawia za tym przede wszystkim cel instytucji podstawienia, czyli utrwalenie praw osoby trzeciej względem dłużnika w związku z wykonaniem świadczenia, które na nim ciąży. Gdyby osoba trzecia np. poręczyciel nie miała możliwości nabycia wraz z wierzytelnością zabezpieczających ją praw np. hipoteki, uzyskana wierzytelność mogłaby nie mieć dla niej większego znaczenia, co ujawniałoby się w przypadku niewypłacalności dłużnika. A zatem wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela powoduje, podobnie jak przelew, jedynie przejście dotychczasowej wierzytelności na nowego wierzyciela, a więc zmianę osób uczestniczących w stosunku zobowiązaniowym po stronie czynnej, wobec czego wierzytelność na skutek jej spłacenia nie wygasa, lecz trwa nadal (tak też postanowienia Sądu Najwyższego: z 29 lipca 1998 roku, II CKN 864/97, z 21 sierpnia 2008 roku, IV CSK 135/08). W opisanej sytuacji podmiot spłacający wierzyciela hipoteki może więc skutecznie złożyć wniosek o zmianę treści hipoteki i przeniesienie hipoteki w związku ze zbyciem wierzytelności bankowej w oparciu o oświadczenie banku wydane w trybie art. 95 ust. 5 ustawy prawo bankowe.

Powyższy warunek został spełniony przez wnioskodawcę, z treści umowy cesji z 22 lipca 2014 roku wynika bowiem, że Syndyk oświadczył, iż w skład przedsiębiorstwa upadłego (...) spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. wchodzą wierzytelności wyszczególnione w Załączniku nr (...)do tej umowy, stanowiącym jej integralną część. Powołany załącznik obejmuje szczegółowy wykaz należności (...) spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej, w tym wierzytelności w stosunku do (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej na kwoty 7.900.621,66 zł i 2.982.003,34 zł, które zostały zgłoszone na listę wierzytelności. Uczestnik postępowania Syndyk masy upadłości (...) Administracja Spółki z o.o. z siedzibą w W. w upadłości likwidacyjnej, zarzucając brak skonkretyzowania nabytej przez wnioskodawcę w drodze w/w cesji wierzytelności w sposób umożliwiający jej identyfikację, nie zakwestionował jednocześnie, iż wierzytelność będąca przedmiotem umowy cesji z 22 lipca 2014 roku nie obejmuje wierzytelności z tytułu spłaty przez (...) spółkę z o.o. w upadłości likwidacyjnej części kredytu odnawialnego w kwocie 12.000.000 zł udzielonego kredytobiorcy (...) S.A. na mocy umowy kredytowej nr (...), ani też nie podnosił, aby między tymi podmiotami istniały wierzytelności również z innych tytułów. Sąd Rejonowy wskazał ponadto, że w sprawie (...), w której tożsamy wniosek został oddalony z uwagi na brak wymaganej formy umowy cesji, w/w w odpowiedzi na apelację tenże uczestnik nie podnosił, że umowa ta nie obejmowała przedmiotowej wierzytelności, a w swoim stanowisku eksponował, jako przeszkodę do dokonania wpisu, wyłącznie formę dokumentu. W ocenie Sądu Rejonowego postanowienia umowy cesji z 22 lipca 2014 roku wraz z Załącznikiem(...) stanowiącym jej integralną część, w zestawieniu z treścią zaświadczenia z 13 sierpnia 2012 roku nie nasuwają wątpliwości, iż wnioskodawca nabył od Syndyka masy upadłości (...) Spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. wierzytelność w kwocie 5.655.907,27 zł wraz ze związanymi z nią prawami, w tym hipoteką, zgodnie z art. 509 § 2 k.c., co dodatkowo znajduje odzwierciedlenie w § 4 ust. 6 tej umowy.

Sąd Rejonowy prezentował również stanowisko, że, w przypadku wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt. 1 k.c.), wpis w księdze wieczystej przejścia wierzytelności hipotecznej ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, aczkolwiek zagadnienie to w doktrynie i orzecznictwie nie jest postrzegane jednolicie. Według pierwszego stanowiska, wpis w księdze wieczystej w takim wypadku ma charakter konstytutywny i stanowi przesłankę przejścia zarówno hipoteki, jak i zabezpieczonej wierzytelności. Drugie stanowisko opiera się na założeniu, że w razie wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela hipotecznego dochodzi do przełamania zasady akcesoryjności i spłacający nabywa od razu wierzytelność, a hipoteka przechodzi na niego dopiero po dokonaniu wpisu w księdze wieczystej (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 1 czerwca 2011 roku, II CSK 548/10, OSNC 2012, nr 2, poz. 23). Zgodnie z trzecim poglądem, do którego przychylił się Sąd Rejonowy, wpis w księdze przejścia wierzytelności hipotecznej ma charakter deklaratoryjny, a z chwilą zapłaty osoba trzecia nabywa zarówno wierzytelność, jak i zabezpieczającą ją hipotekę (J. Pisuliński, Hipoteka kaucyjna, Kraków 2002; System Prawa Prywatnego tom 4 pod red. E. Gniewka, C.H. Beck, Warszawa 2012, str. 605-606; Księgi Wieczyste i hipoteka. Komentarz pod red. J.Pisulińskiego, LexisNexis, Warszawa 2014, str. 918-923). Za przyjęciem ostatniego stanowiska przemawia to, iż zachowana zostaje akcesoryjność hipoteki i uwzględniona jest specyfika wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela w stosunku do przelewu polegająca na tym, że zmiana wierzyciela jest konsekwencją zapłaty, a nie umowy mającej na celu przeniesienie wierzytelności. Ta odrębność subrogacji uzasadnia odstąpienie w procesie stosowania przez analogię przepisów o przelewie wierzytelności hipotecznej od przewidzianej w art. 79 ust. 1 zd. 2 u.k.w.h. konstytutywności wpisu w księdze wieczystej zmiany wierzyciela. W konsekwencji, w razie wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela na nabywcę wierzytelności przechodzi także hipoteka zabezpieczająca spłaconą wierzytelność.

Sąd Rejonowy przyjął, wobec powyższego, że (...) Spółka z o.o. dokonując, jako poręczyciel kredytu, spłaty kwoty 5.655.907,27 zł wstąpił w tym zakresie w prawa zaspokojonego wierzyciela (...) Banku (...) SA z siedzibą w W., którego następcą prawnym był uczestnik postępowania (...) Bank (...) (...) Spółka Akcyjna Oddział w P., a następnie uczestnik postępowania Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W.. W konsekwencji dokonanej spłaty (...) Spółka z o.o. nabył też hipotekę zabezpieczającą nabytą wierzytelność, a skuteczne przejście wierzytelności wraz z hipoteką nie wymagało dokonania wpisu w księdze wieczystej. Co za tym idzie, niezależnie od negatywnego rozstrzygnięcia w sprawie DzKw/ (...)- (...), w której oddalony został wniosek Syndyka masy upadłości (...) spółki z o.o., wnioskodawca, który na mocy umowy z 22 lipca 2014 roku nabył przedmiotową wierzytelność, mógł skutecznie ubiegać się o zmianę wpisu hipoteki umownej łącznej w kwocie 12.000.000 zł, wpisanej w księgach wieczystych (...), ustanowionej na rzecz Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W., poprzez pomniejszenie jej o kwotę 5.655.907,27 zł i wpisanie hipoteki w kwocie 6.344.092,73 zł a także hipoteki umownej łącznej w wysokości 5.655.907,27 zł na swoją rzecz – zgodnie z wnioskiem. W ocenie Sądu Rejonowego uwzględnienie wniosku nie wymagało wcześniejszego dokonania wpisu tak określonych hipotek na rzecz (...) spółki z o.o., wpis przejścia wierzytelności wraz z tymi hipotekami, który stanowi konsekwencję wstąpienia poręczyciela w miejsce zaspokojonego wierzyciela na podstawie art. 518 § 1 pkt. 1 k.c., ma bowiem charakter wyłącznie deklaratoryjny.

Sąd Rejonowy wskazał również, iż w sprawie został złożony dokument stanowiący podstawę dokonania zaskarżonego wpisu w postaci zaświadczenia (...) Banku (...) SA z siedzibą w W. z dnia 13 sierpnia 2012 roku (k. 1255). Treść powyższego zaświadczenia potwierdza, że (...) Spółka z o.o. w upadłości likwidacyjnej w W. w wyniku częściowego zaspokojenia wierzyciela hipotecznego (...) Bank (...) SA z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest (...)Bank (...) (...) Spółka Akcyjna Oddział w P., wszedł jako poręczyciel kredytu zaciągniętego przez (...) SA z siedzibą w B. – do wysokości dokonanej zapłaty tj. kwoty 5.655.907,27 zł – w prawa zaspokojonego wierzyciela. Powołane zaświadczenie spełnia wymogi przewidziane w art. 95 ust. 5 ustawy prawo bankowe, zostało bowiem podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku stanowią podstawę do ujawnienia w księdze wieczystej zmiany treści hipoteki i przeniesienia hipoteki w związku ze zbyciem wierzytelności bankowej oraz do dokonania wpisu hipoteki obciążającej użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz wierzytelność hipoteczną. W takiej sytuacji nie jest wymagane dodatkowe oświadczenie właściciela nieruchomości o ustanowieniu hipoteki. Skoro istnieje analogia między subrogacją ustawową a zbyciem wierzytelności bankowej w rozumieniu art. 95 ust. 5 ustawy prawo bankowe, to zgodnie z art. 509 § 1 kc nie jest wymagana zgoda dłużnika na zawarcie umowy przelewu, chyba że w umowie łączącej wierzyciela z dłużnikiem wyłączono możliwość przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią. Przelew nie wymaga również udziału dłużnika, bowiem, pomimo zmiany osoby uprawnionej, zobowiązanie pozostaje to samo, co poprzednio (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 27 września 2005 r., I ACa 297/05, LEX nr 175585). Przelew wierzytelności hipotecznej jest czynnością prawną niezależną od ustanowienia hipoteki, stąd nie jest wymagane oświadczenie właściciela nieruchomości w trybie art. 95 ust. 4 prawa bankowego. Powyższy przepis zastrzegający formę pisemną pod rygorem nieważności dla oświadczenia woli właściciela nieruchomości o ustanowieniu hipoteki nie znajduje tutaj zastosowania na mocy odesłania z art. 95 ust. 5 prawa bankowego. Należy bowiem stosować przepisy art. 95 ust. 1-4 prawa bankowego do ujawnienia przeniesienia wierzytelności hipotecznej odpowiednio (art. 95 ust. 5 prawa bankowego), a więc z uwzględnieniem specyfiki sytuacji, dla której konstruuje się normę na podstawie odesłania. Ponieważ art. 95 ust 4 prawa bankowego ma na celu ochronę interesów właściciela obciążonej nieruchomości, zawarty w nim wymóg zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności jest nieadekwatny do przelewu wierzytelności hipotecznej (por. Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz pod red. J. Pisulińskiego, LexisNexis, Warszawa 2014, s. 901; Hipoteka umowna, B. Swaczyna, Oficyna, 2007, s. 263-264).

Zastrzeżeń Sądu Rejonowego pod kątem formalnym nie budziła też umowa z 22 lipca 2014 roku w przedmiocie nabycia przez wnioskodawcę wierzytelności (...) spółki z o.o. w upadłości likwidacyjnej. Powyższa umowa, zgodnie z art. 31 ust. 1 u.k.w.h. złożona została w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Natomiast tożsamość stron oraz żądania w sprawie DzKw/ (...) i w sprawie niniejszej nie uzasadnia zarzutu powagi rzeczy osądzonej i odrzucenia wniosku. Zgodnie z art. 199 § 1 pkt. 2 k.p.c. podstawą odrzucenia wniosku jest nie tylko tożsamość podmiotowa, ale i przedmiotowa spraw, która oznacza identyczność nie tylko żądania, ale również jego podstawy faktycznej. W związku z tym, że w sprawie niniejszej, inaczej niż w sprawie DzKw/ (...), dokument stanowiący podstawę wpisu w postaci wspomnianej umowy z 22 lipca 2014 roku został złożony w wymaganej formie, nie można uznać, iż zachodził stan res iudicata wyłączający możliwość merytorycznego orzekania w sprawie.

Z tych względów Sąd Rejonowy zaskarżony wpis utrzymał w mocy na podstawie art. 518¹ § 3 k.p.c..

Apelacje od tego postanowienia wywiedli uczestnicy postępowania.

Syndyk masy upadłości (...) Administracja Spółki z o.o. z siedzibą w W. w upadłości likwidacyjnej zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku w części utrzymującej w mocy zaskarżony wpis (pkt I). W swojej apelacji zarzucił:

1. naruszenie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu identyfikacji nabytej przez wnioskodawcę wierzytelności w oparciu o inne dowody, niż tylko treść i forma wniosku, dołączone do wniosku dokumenty oraz treść księgi wieczystej,

2. naruszenie art. 79 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 245 ¹ kodeksu cywilnego poprzez przyjęcie, iż w przypadku wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.) wpis w księdze wieczystej przejścia wierzytelności hipotecznej ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny,

3. naruszenie art. 95 prawa bankowego poprzez przyjęcie, iż dokumenty przedłożone do wniosku spełniają wymogi określone w/w przepisem i stanowią podstawę do wpisu,

4. sprzeczność ustaleń przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia z materiałem dowodowym zebranym w sprawie poprzez przyjęcie, iż zarzut powagi rzeczy osądzonej związany jest z postępowaniem Dz.Kw(...), podczas, gdy zarzut dotyczył postępowania z wniosku syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o..

Wskazując na powyższe uczestnik postępowania wnosił o zmianę w całości zaskarżonego postanowienia i odrzucenie wniosku, a w przypadku braku do tego podstaw – o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku, ewentualnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Prokura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W. zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości. W swojej apelacji zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, a to poprzez rozpoznanie wniosku o zmianę wpisu hipoteki łącznej zwykłej w kwocie 12.000.000 i jej podział pomiędzy skarżącego uczestnika a wnioskodawcę pomimo że analogiczny wniosek z tożsamym roszczeniem był już uprzednio przedmiotem rozpoznania i to negatywnego,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. polegające na wadliwej interpretacji umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 22 lipca 2014 r. zawartej w W. pomiędzy Syndykiem Masy Upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. a Funduszem (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. Starszym implikującej wyciągnięcie niezgodnych z rzeczywistością konkluzji w przedmiocie skutecznego nabycia poprzez wnioskodawcę wierzytelności, rodzaju tych wierzytelności i ich tytułu prawnego, podczas gdy dokument stanowiący podstawę wpisu – umowa sprzedaży z 22 lipca 2014 r. nie dawała żadnych podstaw do wnioskowania w tym zakresie, z wyjątkiem tego, że przedmiotem powoływanej umowy był przelew dwóch wierzytelności (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej m.in. wobec (...) S.A. na kwotę 7.900.621,66 zł oraz 2.982.003,34 zł,

3. naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na wadliwej interpretacji zaświadczenia Banku z 13 sierpnia 2012 r. skutkujące uznaniem, że wnioskodawca nabył wierzytelność w kwocie 5.655.907,27 zł z tytułu kapitału zabezpieczonego hipoteką umowną zwykłą łączną ujawnioną na poz. (...) na nieruchomościach zapisanych w księgach wieczystych Kw nr (...), podczas gdy z jego treści wynikało jedynie to, że poręczyciel (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej spłacił wierzyciela do kwoty 5.655.907,27 zł bez rozróżnienia składników tej spłaty (kapitał, odsetki).

W oparciu o powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie zaskarżonego wpisu i odrzucenie wniosku, ewentualnie przez uchylenie zaskarżonego wpisu i oddalenie wniosku, lub uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Wnosił również o zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania za obie instancje.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacje uczestników postępowania zasługiwały na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy nie podzielił w tym zakresie stanowiska skarżących i nie znalazł podstaw do odrzucenia wniosku. Wprawdzie rację ma uczestnik postępowania Syndyk masy upadłości (...) Administracja Spółki z o.o. z siedzibą w W. w upadłości likwidacyjnej wskazując, że podnoszony już przed Sądem pierwszej instancji zarzut powagi rzeczy osądzonej Sąd ten błędnie odniósł do postępowania Dz.Kw(...), podczas gdy dotyczył on innego rozstrzygnięcia - (...) i (...). Niemniej, wniosek, że stan rei iudicatae w przedmiotowej sprawie nie zachodzi jest prawidłowy.

Stosownie do treści art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd odrzuci pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona. Rozstrzygnięcie w oparciu o zasadę ne bis in idem wymaga zatem kategorycznego ustalenia, że w sprawie występuje zarówno tożsamość stron procesowych, identyczność roszczeń, jak i stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w chwili wyrokowania (art. 316 k.p.c.). O powadze rzeczy osądzonej - poza identycznością stron i identycznością przedmiotu rozstrzygnięcia - decyduje także tożsamość podstawy sporu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1950 r., WaC 339/49, OSN 1951/III/65; postanowienie z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, OSNCP 1971/12/226). Z kolei, w myśl art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej co do tego, co w związku z ową podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto między tymi samymi stronami. Zaznaczyć przy tym trzeba, że tożsamość stron procesowych, jako warunek istnienia powagi rzeczy osądzonej, zachodzi nie tylko wtedy, gdy w obydwu sprawach uczestniczą te same strony – bez względu na rolę procesową – ale także wówczas, gdy zamiast strony wcześniejszego postępowania występuje jej następca prawny lub inna osoba objęta w danym wypadku rozszerzoną prawomocnością (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 roku, III CZP 95/03, OSNC 2005/2/25; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 marca 2013 roku, VI ACa 1233/12, LEX nr 1316320).

Powyższe uwagi odnoszą się także do toczącego się w trybie nieprocesowym postępowania wieczystoksięgowego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2010 r. I CSK 73/10). Konkludując, stwierdzenie, że sprawa została już prawomocnie osądzona, a w konsekwencji, że istnieją podstawy do odrzucenia nowego wniosku o wpis, wymagało ustalenia, że w obu sprawach identyczne są strony i kwestia poddana pod osąd, a nadto, że chodzi o ten sam przedmiot rozstrzygnięcia - ukształtowany na tych samych podstawach faktycznych i prawnych.

Jak wynika z akt ksiąg wieczystych (...) Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniami z 16 września 2014 r. ( (...) i (...)) rozpatrzył wniosek (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w W. o zmianę wpisu hipoteki łącznej w kwocie 12.000.000 zł poprzez pomniejszenie jej wysokości o 5.655.907,27 zł i wpisanie hipoteki w tej kwocie na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w W..

Przedmiotem rozpatrywanego obecnie wniosku z 3 sierpnia 2015 r. jest natomiast żądanie zmiany tej samej hipoteki przez pomniejszenie jej o kwotę 5.655.907,27 zł połączone z żądaniem wpisania hipoteki umownej łącznej w wysokości 5.655.907,27 zł na rzecz Funduszu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Porównanie treści wyżej przytoczonych wniosków nie pozwala na uznanie ich za identyczne. O ile rzeczywiście takie same były zgłoszone w obu wnioskach żądania w części dotyczącej zmiany wysokości wpisanej hipoteki łącznej, to już w pozostałej części wnioskodawcy domagali się wpisów o innej treści, a mianowicie wpisania hipoteki łącznej w kwocie 5.655.907,27 zł na rzecz innych podmiotów. Różniły się także podstawy faktyczne i prawne postulowanych wpisów w tej części, gdyż wniosek w sprawie niniejszej opierał się na m.in. na twierdzeniu, że hipoteka w kwocie 5.655.907,27 zł przysługuje Funduszowi (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S., podczas gdy podstawą wniosku oddalonego postanowieniem z 16 września 2014 r. ( (...) i (...)) było twierdzenie, że beneficjentem hipoteki w takiej kwocie jest (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w W.. Jednocześnie w okolicznościach sprawy zasadnym jest przyjęcie, że w/w żądania, objęte w obu wypadkach jednym wnioskiem (zmniejszenia wysokości wpisanej hipoteki i jednoczesnego wpisania hipoteki na rzecz wnioskodawcy), były ze sobą nierozerwalnie związane (drugie jest konsekwencją pierwszego). Wobec powyższego ocena, czy zachodzi tożsamość przedmiotu rozstrzygnięcia odnosić się musi do porównywanych wniosków, jako całości.

Z przytoczonych powyżej uwag wynika, iż dla przyjęcia stanu powagi rzeczy osądzonej w konkretnej sprawie koniecznym jest jednoznaczne stwierdzenie m.in. tożsamości przedmiotowej obu spraw. Tożsamość roszczeń zachodzi zaś, kiedy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym, dysponując tymi samymi faktami, które mają spowodować ocenę tego samego żądania i kiedy rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza rozstrzygnięcie także drugiej (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2013 r., III CSK 43/13 LEX nr 1427740).

Odnosząc to odpowiednio do postępowania wieczystoksięgowego, należało wykluczyć stan powagi rzeczy osądzonej w postępowaniu wywołanym wnioskiem w niniejszej sprawie, jak trafnie, choć z inną argumentacją, uczynił to Sąd Rejonowy. Brak było bowiem podstaw do stwierdzenia tożsamości roszczeń, skoro istniała różnica pomiędzy treścią wnioskowanych wpisów oraz tylko częściowo pokrywały się podstawy faktyczne i prawne obu wniosków.

Sąd Okręgowy podzielił natomiast podniesione w obu apelacjach zarzuty mającego wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenia art. 626⁸§ 2 k.p.c. poprzez przeprowadzenie postępowania dowodowego w celu identyfikacji nabytej przez wnioskodawcę wierzytelności w oparciu o inne dowody, niż tylko treść i forma wniosku, dołączone do wniosku dokumenty oraz treść księgi wieczystej.

W celu wykazania swojego uprawnienia wnioskodawca Fundusz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. do wniosku o wpis w księdze wieczystej złożonego w dniu 3 sierpnia 2016 r. dołączył, jako podstawę wpisu, oryginał umowy przelewu wierzytelności z dnia 22 lipca 2014 r., kopię zaświadczenia z dnia 13 sierpnia 2012 r. o spłacie kwoty 5.655.907,27 zł przez (...) Spółkę z o.o. w upadłości likwidacyjnej w W. na rzecz DZ Bank (...) am (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce oraz poświadczoną kopię umowy poręczenia z dnia 26 lipca 2006 r. wraz z jej późniejszymi aneksami.

O ile zgodzić się można z Sądem I instancji, że dołączone do wniosku dokumenty mogą być podstawą ustalenia, że (...) Spółka z o.o. w upadłości likwidacyjnej w W. w wyniku częściowego zaspokojenia wierzyciela hipotecznego (...) Bank (...) SA z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) (...) Spółka Akcyjna Oddział w P., wszedł - z mocy art. 518 § 1 pkt. 1 k.c.– do wysokości dokonanej zapłaty, tj. kwoty 5.655.907,27 zł, w prawa zaspokojonego wierzyciela, to nie wynika z nich w sposób niewątpliwy, że beneficjentem tej konkretnej wierzytelności jest aktualnie wnioskodawca.

W uzasadnieniu wniosku (pismo przewodnie - k. 1935) Fundusz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. twierdził, iż w/w wierzytelność nabył od poręczyciela na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 22 lipca 2014 r., jednakże twierdzenie to nie znajduje potwierdzenia w treści tej umowy, złożonej wraz z wnioskiem. Trafnie apelujący podnoszą, iż ze złożonych przez wnioskodawcę dokumentów wynika jedynie, iż przedmiotem powoływanej umowy był przelew m.in. wierzytelności (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wobec (...) S.A. na kwotę 7.900.621,66 zł oraz na kwotę 2.982.003,34 zł – wyszczególnionych w załączniku nr (...) do tej umowy, jednakże bez wskazania tytułu czy podstawy tych wierzytelności. W ocenie Sądu Okręgowego, a wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie sposób w takiej sytuacji stanowczo stwierdzić, że w/w umową z 22 lipca 2014 r. wnioskodawca nabył wierzytelność wobec uczestnika postępowania w kwocie 5.655.907,27 zł z tytułu spłaty przez (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej części kredytu, którego był poręczycielem. Nie daje do tego wystarczającej podstawy brak zaprzeczenia takiemu twierdzeniu wnioskodawcy i jego poprzednika przez dłużnika we wcześniejszych stadiach postępowania toczących się na skutek innych wniosków – szczególnie, że to na wnioskodawcy ciąży obowiązek wykazania, że istnieje podstawa do dokonania żądanego wpisu, zaś uczestnicy postępowania nie mają obowiązku podejmowania obrony. Bierność uczestników w zakresie zgłaszania określonych twierdzeń czy też kwestionowania twierdzeń wnioskodawcy nie może zatem prowadzić do ustalenia, że podstawa do wpisu istnieje, szczególnie, gdy złożone przy wniosku dokumenty – jak w tej sprawie – budzą co do tego wątpliwości.

Wnioskowanie Sądu Rejonowego i oparta na nim wykładnia umowy cesji z 22 lipca 2014 roku odwołujące się do stanowisk uczestników poprzednich postępowań udokumentowanych w aktach tej samej księgi wieczystej nie tylko nie usuwają tych wątpliwości, ale również – jak trafnie wskazują apelujący – naruszają przepisy postępowania, w tym w szczególności art. 626⁸§ 2 k.p.c.. Przepis ten ogranicza kognicję sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym jedynie do badania treści i formy wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów i treści księgi wieczystej. Badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu, czy wniosek został złożony przez osobę do tego legitymowaną i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawa dokonania wpisu o żądanej treści, badanie formy polega na ocenie, czy wniosek spełnia wymogi formalne, badanie zaś treści księgi wieczystej odnosi się do ujawnionego w niej stanu prawnego. Nie budzi zatem wątpliwości, że Sąd Rejonowy, czyniąc ustalenia w tej sprawie w oparciu o materiał znajdujący się wprawdzie w aktach księgi wieczystej, ale niepodlegający zaliczeniu do żadnej z w/w kategorii, naruszył art. 626⁸§ 2 k.p.c..

Z przytoczonych względów Sąd Okręgowy uznał, że brak możliwości zweryfikowania w oparciu o załączone do wniosku dokumenty, że wnioskodawca faktycznie nabył od poręczyciela (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej konkretną wierzytelność, z którą wiąże on swoje uprawnienie do zmiany wpisu hipoteki, stanowi przeszkodę do dokonania wpisu zgodnie z wnioskiem. W tym stanie rzeczy zaskarżone postanowienie wymagało korekty przez uchylenie wpisu i oddalenie wniosku - na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 626⁹ k.p.c..

Sąd I instancji uznał, wobec powyższego, że zbędnym, bo przedwczesnym, było w tej sprawie zajmowanie stanowiska w pozostałych kwestiach podniesionych w apelacji, a w szczególności dotyczących zastosowania prawa materialnego.

Na podstawie art. 385 k.p.c. oddaleniu podlegała natomiast apelacja Prokura Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą we W. w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem Rejonowym wobec braku podstaw do odstąpienia od obowiązującej w postępowaniu nieprocesowej reguły ponoszenia przez jego uczestników kosztów związanych z ich udziałem w sprawie. Na tej samej zasadzie (art. 520 §1 k.p.c.) orzeczono również o kosztach postępowania apelacyjnego. Szukaj: Filtry

Historia zmian

Spis Treści

Powiązane dokumenty

Przewodniczący:	SSO Elżbieta Siergiej
Sędziowie:	SSO Renata Tabor
	SSO Bogdan Łaszkiewicz

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE