UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 grudnia 2015r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. uznał, iż podstawę przysługującego K. W. zasiłku chorobowego od 15 października 2015r. stanowi kwota 1057, 91 zł wyliczona z uwzględnieniem przychodów uzyskanych przez ubezpieczoną w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy t.j. w przypadku miesięcy od października do grudnia 2014r. kwot po 504 zł, w przypadku miesięcy od stycznia 2015r. do sierpnia 2015r. kwot po 525 zł, a w przypadku września 2015r. kwoty 9000 zł. Organ wskazał, iż pomimo zgłoszenia adresatki decyzji od 1 września 2015r. do ubezpieczeń społecznych z innym niż dotychczas kodem tytułu ubezpieczenia – (...) odpowiadającym współpracy przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w miejsce wcześniejszego 0570 odpowiadającego prowadzeniu działalności pozarolniczej, ubezpieczenia chorobowego przed wskazaną datą nie można traktować jako pochodzącego z innego tytułu. (decyzja – k. 12 stanowiącego załącznik do akt sprawy pliku akt organu zwanego dalej aktami zasiłkowymi).

K. W. wniosła odwołanie od wymienionej decyzji domagając się jej zmiany poprzez ustalenie, iż podstawę świadczenia objętego decyzją stanowi przychód za wrzesień 2015r. w kwocie 9.000 zł. Wnosząca odwołanie wskazała na błędne przyjęcie przez organ, że zachodzi tożsamość tytułu ubezpieczenia przed 1 września 2015r. i od tej daty. Podniosła, iż przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazane są oddzielnie osoby prowadzące działalność i osoby z nimi współpracujące, a każda z wymienionych grup ma inny kod tytułu ubezpieczenia. O braku tożsamości wskazanych tytułów świadczy też inna osoba płatnika składek. (k. 2 -3, 37- 40)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 9 - 10)

Obie strony wystąpił o koszty procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

K. W. prowadziła od 1 października 2013r. indywidualną działalność pozarolniczą, w ramach której odprowadzała składki jedynie za siebie. Wyłącznie z tytułu tej działalności podlegała od wymienionej daty ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu.

Niesporne, nadto zgłoszenie (...) k. 17, wydruk z (...) k. 43 – 44, przesłuchanie ubezpieczonej – k. 49v

W okresie ubezpieczenia K. W. opłacała składki na ubezpieczenie społeczne na zasadach preferencyjnych t.j. m. in. za październik, listopad i grudzień 2014r. od kwoty 504 zł miesięcznie, a począwszy od stycznia 2015r. od kwoty 525 zł miesięcznie.

Niesporne, nadto deklaracje rozliczeniowe – k. 17

Od dnia 1 września 2015r. ubezpieczona wyrejestrowała się z ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności pozarolniczej w związku z zakończeniem jej prowadzenia z dniem 31 sierpnia 2015r.

Niesporne, nadto (...) k. 17, wydruk z (...) k. 33 - 34

Od 1 września 2015r. została natomiast zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności pozarolniczej przez męża T. W..

Niesporne, nadto zgłoszenie (...) k. 17

Za wrzesień 2015r. płatnik składek odprowadził za K. W. składkę na ubezpieczenie społeczne od podstawy wynoszącej 9000 zł, a za październik 2015r. od podstawy wynoszącej 4064, 42 zł.

Niesporne, nadto raporty imienne – k. 17

Od dnia 15 października 2015r. K. W. pozostawała niezdolna do pracy.

Niesporne, nadto zaświadczenia (...) k. 2, 3, 6 akt zasiłkowych

T. W. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie turystyki – biuro podróży. W ramach tej działalności ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca. Indywidualna działalność pozarolnicza K. W. obejmowała wyłącznie świadczenie usług na rzecz biura podróży prowadzonego przez jej męża, były to przykładowo: prowadzenie rozmów z klientami, przekazywanie ofert, podpisywanie umów.

Zmiana formy wykonywania pracy we wskazanym biurze – z samozatrudnienia na współpracę w ramach działalności nastąpiła w okresie ciąży K. W..

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej – k. 49v, wydruki z (...) k. 43 - 46

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny, ustalony w oparciu o zgromadzone dokumenty i korespondujące z nimi przesłuchanie ubezpieczonej leżał w niniejszej poza sporem. Spornym jedynie pozostawało, czy do podstawy wymiaru świadczenia objętego decyzją powinny być wliczane przychody adresatki decyzji wyłącznie z okresu współpracy z mężem przy jego działalności pozarolniczej, czy też także z okresu, gdy prowadziła ona własną działalność.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. 2016.645), zwanej w dalszej części rozważań ustawą zasiłkową, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, przy czym ubezpieczony dobrowolnie nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się w oparciu o przepisy ustawy zasiłkowej. Ustawa ta przewiduje w osobnych rozdziałach sposoby ustalania podstawy wymiaru świadczeń w niej określonych dla dwóch grup ubezpieczonych: pracowników i osób nie będących pracownikami. Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków dla osób nie mających statusu pracownika uregulowane są w art. 48 - 52a ustawy. W ustawie zasiłkowej opisany jest szczegółowo sposób postępowania przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i do stosowania odpowiednio niektórych z tych regulacji ustawodawca odsyła w przypadku ustalania podstawy pozostałych określonych w niej świadczeń: zasiłku macierzyńskiego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego i zasiłku opiekuńczego.

W myśl art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydawania zaskarżonej decyzji, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu nie będącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Z przepisu nie wynika, czy należy brać pod uwagę przychód z różnych tytułów ubezpieczenia chorobowego, jeśli następowała zmiana tych tytułów w ciągu ostatnich 12 miesięcy, czy też tylko z tytułu ostatniego, ani też czy trzeba uwzględniać cały przychód z wymienionego okresu czy wyłącznie przychód z okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, jeśli w ciągu ostatnich 12 miesięcy ubezpieczony posiadając ten sam tytuł ubezpieczeń społecznych podlegał ubezpieczeniu chorobowemu tylko okresowo. By rozstrzygnąć te kwestie, należy sięgnąć do innych przepisów ustawy zasiłkowej, w tym do art. 36 ust. 4 tej ustawy znajdującego odpowiednie zastosowanie na mocy odesłania zawartego w art. 48 ust. 2 ustawy. Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy zasiłkowej dotyczącym pracowników podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy. Regulacja ta oznacza, iż przy ustalaniu podstawy zasiłku uwzględnia się wyłącznie trwające zatrudnienie, a nie także poprzednie, jeśli w okresie 12 miesięcy doszło do rozwiązania jednego i nawiązania innego stosunku pracy. Jej wprowadzenie wynika z funkcji zasiłku chorobowego mającego kompensować brak dochodu osobie okresowo – z przyczyn od niej niezależnych – nie mogącej wykonywać pracy. Z uwagi na funkcję kompensacyjną ustawodawca wiąże wysokość świadczenia z wysokością utraconego wskutek niezdolności do pracy dochodu (wynagrodzenia).

Ubezpieczona podnosiła, iż trwającym w jej wypadku tytułem ubezpieczenia pozostaje współpraca przy prowadzeniu działalność pozarolniczej i tylko przychód z tego tytułu winien podlegać uwzględnieniu przy liczeniu podstawy wymiaru zasiłku. Organ rentowy stał natomiast na stanowisku, że nie można mówić o dwóch różnych tytułach ubezpieczenia w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej i współpracy przy tej działalności. Strony odmiennie zatem pojmowały pojęcie „tytułu ubezpieczenia”.

W myśl art. 3 pkt 1 ustawy zasiłkowej tytuł ubezpieczenia chorobowego to zatrudnienie lub inna działalność, których podjęcie rodzi obowiązek ubezpieczenia chorobowego lub uprawnienie do objęcia tym ubezpieczeniem na zasadach dobrowolności w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U 2016.963), zwanej dalej ustawą systemową, ubezpieczeniu chorobowemu podlegają obowiązkowo ubezpieczeni wymienieni w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12 tej ustawy tj. pracownicy z wyłączeniem prokuratorów, członkowie spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby odbywające służbę zastępczą, dobrowolnie zaś wymieni w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10 t.j. wykonujący pracę nakładczą, wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenie, prowadzący pozarolniczą działalność i osoby z nimi współpracujące, wykonujący odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, duchowni, jeśli podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W art. 6 ust. 1 ustawy systemowej, który wymienia wszystkie osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące wskazane są w jednym punkcie (art. 6 ust. 1 pkt 5). Dalsze regulacje ustawy systemowej dotyczące np. zbiegów tytułów ubezpieczenia dotyczą obu tych grup (odwołują się do art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy). Uznać należy zatem, że prowadzenie działalności pozarolniczej i współpraca przy prowadzeniu takiej działalności to rodzajowo jeden tytuł ubezpieczenia.

Innego wniosku nie sposób wyprowadzić li tylko z faktu, iż wskazane dwie grupy osób wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej posiadają różne kody tytułu ubezpieczenia. W myśl art. 36 ust. 1 ustawy systemowej każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zawiera w szczególności następujące dane dotyczące osoby zgłaszanej: dane, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1, nazwisko, imię pierwsze i drugie, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty, adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania. (art. 36 ust. 10 ustawy systemowej). Zgodnie z art. 49 ust. 2 ustawy systemowej wzory zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i innych dokumentów określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. Na podstawie wskazanej delegacji ustawowej wydane zostało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2009r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (t.j.Dz.U. 2016.222.). Rozporządzenie to w § 1 określa wzory dokumentów składanych to ZUS zgodnie z załącznikami, w § 2 zaś stwierdza, iż są one wypełniane przy użyciu kodów stanowiących załącznik nr 18 do tego rozporządzenia. W pkt I tego załącznika wskazane zostało, że kod tytułu ubezpieczenia – składa się z 6 znaków, oznaczających:

1.  podmiot podstawowy wraz z rozszerzeniem (4 znaki)

2.  ustalone bądź nieustalone prawo do emerytury lub renty (1 znak)

3.  stopień niepełnosprawności (1 znak)

Kod tytułu ubezpieczenia w istocie zatem zawiera nie tylko określenie symbolem tytułu ubezpieczenia, o jakim mowa w art. 36 ust. 4 ustawy, ale i inne wskazane tam dane, a to prawo do renty i stopień niepełnosprawności. Nie można zatem przyjąć, iż różne kody świadczą o różnych tytułach ubezpieczenia.

Nie sposób też uznać, że określenia odpowiadające pierwszym czterem znakom kodów określają odrębne w rozumieniu ustawy systemowej czy zasiłkowej tytuły ubezpieczenia. W przypadku prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących przewidzianych jest 14 różnych opcji oznaczeń podmiotu podstawowego wraz z rozszerzeniem (05 10, 05 11, 05 12, 05 13, 05 20, 05 30, 05 40, 05 43, 05 44, 05 45, 05 70, 05 72, 05 80, 05 81). Zważywszy na opisy poszczególnych oznaczeń uznać należy, iż tytuł ubezpieczenia opisują tylko dwa pierwsze znaki (05), a pozostałe stanowiące rozszerzenie zawarte są w kodzie jedynie po to, by ułatwić organowi kontrolę prawidłowości składanych comiesięcznie dokumentów rozliczeniowych. Na poparcie tego twierdzenia przytoczyć można okoliczność, iż pod oznaczeniami 05 70 i 05 72 znajdują się osoby rozliczające się na preferencyjnych zasadach, z tym że w jednej grupie posiadające a w drugiej nieposiadające prawa do renty. Rozróżnienie tych dwóch grup wynika z innych zasad podlegania ubezpieczeniom każdej z nich. Trudno uznać by posiadanie lub nie prawa do renty było integralną częścią tytułu ubezpieczenia w rozumieniu ustawy systemowej.

Powyższe rozważanie nie oznaczają jednak bezpodstawności twierdzeń ubezpieczonej o różnych tytułach ubezpieczenia. W istocie bowiem, choć prowadzenie działalności i współpraca przy jej prowadzeniu to rodzajowo ten sam tytuł, to faktycznie stanowią one różne tytuły ubezpieczenia. Są bowiem w rzeczywistości różnymi aktywnościami. Tak samo dokładnie rzecz ma się z innymi tytułami ubezpieczenia wskazanymi w ustawie systemowej. Przykładowo, gdy ta sama osoba pozostaje w zatrudnieniu u różnych pracodawców, to każdy stosunek pracy uważa się za osobny tytuł ubezpieczenia (choć rodzajowo zachodzi tożsamość tytułu).

Definicja przychodu zawarta w ustawie systemowej odnosi się w ocenie sądu do tytułu ubezpieczenia rozumianego rodzajowo. Trudno bowiem przyjąć, by na potrzeby różnych aktów prawnych ustawodawca inaczej posługiwał się tym samym pojęciem. Zauważenia wymaga, iż zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy systemowej osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności. W przepisie mowa o różnych rodzaj działalności, a nie zbiegach różnych tytułów ubezpieczeń, co nakazuje uznanie, iż jako tytuł ubezpieczenia ustawodawca uznaje określony rodzaj aktywności wymieniony w art. 6 ust. 1 ustawy

Art. 36 ust. 4 ustawy zasiłkowej nakazuje odnosić się do „wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy”. W przypadku K. W. doszło do zmiany osoby płatnika – do 31 sierpnia 2015r. płatnikiem tym była ona sama, zaś po wymienionej dacie był nim T. W.. Wydawać zatem mogłoby się, iż dla ustalenia podstawy zasiłku znaczenie ma jedynie okres podlegania ubezpieczeniu z (faktycznego) tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Uwadze jednak nie może ujść, iż art. 36 ust. 4 znajduje w przypadku osób nie będących pracownikami jedynie odpowiednie zastosowanie, co oznacza, że przy jego stosowaniu nie można pomijać całokształtu uregulowań dotyczących takich osób.

Prowadzący działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące należą do ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, co wynika z art. 18 ust. 8 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej. Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe takich ubezpieczonych stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy na dany rok kalendarzowy, przy czym składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, przy czym w przypadku ubezpieczonych dobrowolnie nie może ona przekraczać miesięcznie 250 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (art. 20 ust. 1 i 3 ustawy systemowej). W odniesieniu do osób, które rozpoczynają wykonywanie działalności gospodarczej i które zgłaszają się do ubezpieczenia po raz pierwszy najniższą podstawę wymiaru składki w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi inna kwota niż w przypadku pozostałych przedsiębiorców – kwota zadeklarowana, jednak nie niższa od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ustawy systemowej).

Podstawa wymiaru składek zarówno osób prowadzących działalność jak i osób z nimi współpracujących, inaczej aniżeli w przypadku większości ubezpieczonych, nie musi zatem odpowiadać rzeczywistemu przychodowi tych osób, a może być zarówno od niego niższa jak i nawet wielokrotnie wyższa, przy czym organ, o ile deklarowana kwota mieści się w granicach wskazanych w ustawie nie może w nią ingerować (ustalać jej w drodze decyzji na innym poziomie). Wysokość zasiłku chorobowego w przypadku wskazanych osób nie zawsze zatem kompensuje faktycznie utracony zarobek. Świadczenie takie może być istotnie wyższe niż przychody, jakie dana osoba czerpała z aktywności zawodowej i przeciwnie, znacznie od nich niższe. Wysokość zasiłku adekwatna jest li tylko do kwoty, od której odprowadzane były składki. Z tego względu trudno przyjąć, by do tej grupy osób osób koniecznym było ograniczenie się do przychodu z okresu ubezpieczenia u danego płatnika składek, a nie do przychodu z całego okresu istnienia tego samego (rodzajowo) tytułu.

W niniejszej sprawie nie sposób pominąć okoliczności, iż aktywność ubezpieczonej do 31 sierpnia 2015r. i po tej dacie była taką samą aktywnością. K. W. pomagała mężowi w prowadzeniu działalności z tym że najpierw w ramach świadczenia usług w ramach własnej działalności pozarolniczej, a później w ramach współpracy. Bez wątpienia pierwsza forma była finansowo korzystniejsza dla małżonków, jako że K. W. opłacała składki na ubezpieczenie społeczne na preferencyjnych zasadach (co powodowało mniejsze finansowe obciążenie), a koszt jej usług mógł być wliczany przez jej męża do wydatków związanych z działalnością. Nieprzekonujące są twierdzenia ubezpieczonej, iż rezygnacja z prowadzenia własnej działalności uwarunkowana była troską o stan zdrowia, skoro to od przedsiębiorcy zależy, w jakim rozmiarze będzie on wykonywał pracę. Zakres aktywności K. W. mógł być zatem tożsamy i przy prowadzeniu własnej działalności i przy współpracy z mężem. Niezależnie od motywów, jakimi kierowała się ubezpieczona, w realiach sprawy z uwagi na tożsamy rodzaj aktywności – świadczenie tych samych usług na rzecz tej samej osoby, w obu przypadkach przy podstawach składek nie odpowiadających rzeczywistemu przychodowi, a deklarowanych uznać należało, iż zasiłek winien być liczony z uwzględnieniem przychodów z obu tych aktywności.

Mając na uwadze wszystko powyższe sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Orzeczenie o kosztach wydano na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zasądzona na rzecz pozwanego kwota odpowiada minimalnej stawce wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika określonej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804)