UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku oddalił powództwo (...)we W. przeciwko Z. D. o zapłatę kwoty 1319,80 zł (z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu) tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z bliżej wskazanego lokalu użytkowego w związku z zajmowaniem go po wypowiedzeniu umowy najmu.
U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i ich ocena prawna:

W dniu 18 sierpnia 1989 roku Urząd Miejski we W. – (...)wydał decyzję(...), w której to działając na mocy art. 36 ust. 4 prawa lokalowego przydzielił Z. D. lokal użytkowy przy ul. (...) we W., składający się z dwóch pomieszczeń o powierzchni 41,24 m^{(

2)}. Przeznaczeniem lokalu było prowadzenie w nim przez Z. D. działalności gospodarczej – (...). Decyzja została wydana na czas nieokreślony. Została ona doręczona Z. D. i administratorowi domu tj. (...).

W dniu 16 września 1989 roku został wypełniony druk dokumentu stwierdzającego przedmiot i warunki umowy najmu lokalu użytkowego. W treści pisma odnotowano, że przedmiot najmu został przydzielony najemcy decyzją (...)
z dnia 18 sierpnia 1989 roku. Wskazano także, że umowa zostaje sporządzona na czas oznaczony w decyzji o przydziale lokalu i traci moc z upływem tego terminu lub na wypadek prawomocnego cofnięcia przydziału lub zawieszenia stosunku najmu na podstawie odrębnych przepisów.

Pismem z dnia 6 sierpnia 2012 roku (...) wezwał Z. D. do uiszczenia w terminie 30 dni zaległych opłat za korzystanie z wyżej wymienionego lokalu w kwocie 1526,12 zł.

Pismem z dnia 5 kwietnia 2013 roku (...) wypowiedział Z. D. umowę najmu lokalu użytkowego położonego we W. przy ulicy (...) z dniem 30 kwietnia 2013 roku ze skutkiem na dzień 31 maja 2013 roku
z powodu nieuiszczenia przez Z. D. opłat i czynszu.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy we Włocławku
w sprawie I C 672/14 orzekł eksmisję Z. D. z lokalu użytkowego przy ulicy (...).

Do dnia wyrokowania w niniejszej sprawie Z. D. zajmował lokal, którego dotyczy proces oraz nie uiścił na rzecz (...) kwoty dochodzonej tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu.

(...)we W. zostało ujawnione w KRS w rejestrze (...), innych (...) w dniu 13 lipca 2005 roku. Zakres jego działalności oznaczono jako min. prowadzenie zarządu i administracji nieruchomości.

W świetle tych ustaleń Sąd I instancji uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Nie sposób przede wszystkim przyjąć, by powód był osobą wynajmującą lokal. Źródłem najmu w rozpatrywanej sprawie była decyzja administracyjna z 18 sierpnia 1989 roku, a nie umowa. Pismo z 16 września 1989 roku stanowiło jedynie dokument precyzujący przedmiot i warunki najmu. (...)we W. nie wykazało również praw właścicielskich do lokalu (nieruchomości, na której usytuowany jest budynek, w którym przedmiotowy lokal się znajduje) jak również, by nabył stosowne roszczenie od właściciela. Skutkowało to brakiem po jego stronie legitymacji czynnej. Niezależnie od tego strona powodowa nie udowodniła wysokości dochodzonego roszczenia.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zarzucając obrazę przepisów prawa procesowego (art. 233 w zw. z art. 3 i art. 227 kpc poprzez dowolną ocenę dowodów
i w konsekwencji błędy w ustaleniach faktycznych polegające na przyjęciu, że skarżący nie jest stroną stosunku najmu oraz nie wykazał legitymacji czynnej i wysokości dochodzonego odszkodowania) i materialnego (art. 659 § 1 kc w zw. z art. 680 kc wskutek błędnej wykładni i nieuwzględnienia obligatoryjnego charakteru stosunku najmu – wynajmujący nie musi być właścicielem rzeczy). Powołując się na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku i uwzględnienie powództwa ewentualnie o jego uchylenie
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Włocławku.

Pozwany nie zajął stanowiska odnośnie złożonego środka odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wobec braku uzasadnionych podstaw nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do oceny zasadności apelacji należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na niewłaściwą konstrukcję wymienionego na pierwszym miejscu zarzutu procesowego, za pomocą którego skarżący starał się wykazać wadliwość poglądu
o braku po jego stronie legitymacji procesowej. Przypomnieć trzeba, że legitymacja ta jest szczególnym uprawnieniem wynikającym z określonej sytuacji materialnoprawnej i oznacza, że dany podmiot jest upoważniony, czyli legitymowany do występowania w charakterze strony w konkretnym procesie w stosunku do jego przedmiotu. Aby mogło dojść do udzielenia ochrony prawnej w drodze konkretyzacji norm prawa materialnego musi być ona żądana przez osobę, której służy określone uprawnienie materialne wobec innej osoby.
O istnieniu czy braku legitymacji procesowej decyduje prawo materialne na podstawie podanych w pozwie okoliczności faktycznych. Ewentualne uchybienia w tym zakresie nie mogą zatem być zwalczane za pomocą zarzutów procesowych, w tym poprzez odwoływanie się do dowolnej oceny dowodów. Należało w konsekwencji uznać, że rozpatrywany zarzut jest również w istocie wyrazem zastrzeżeń odnośnie zastosowania prawa materialnego.

Sąd I instancji dokonał prawidłowych i w pełni przydatnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych, które Sąd odwoławczy przyjął jako własne czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym. Wprawdzie ustalenia te zostały zanegowane przez apelującego, ale – o czym będzie jeszcze mowa – analiza tego zarzutu bałaby bezprzedmiotowa.

Przechodząc bezpośrednio do argumentów przedstawionych
w przedmiotowym środku odwoławczym to niezbędne przede wszystkim jest podkreślenie, że kwestia, czy strony łączyła umowa najmu była przedmiotem oceny w sprawie sygn. akt Sądu Rejonowego we Włocławku I C 2068/14 upr. Szczególnie uwypuklił to Sąd Okręgowy we Włocławku oddalając apelację od wyroku z 18 września 2014 roku jednoznacznie stwierdzając, że strony nie łączyła umowa najmu. Źródłem najmu była tutaj decyzja administracyjna, a pismo z dnia 16 września 1989 roku było jedynie stwierdzeniem warunków i przedmiotu najmu.

W orzecznictwie za ugruntowany należy przyjąć pogląd, że przewidziana w art. 365 § 1 kpc moc wiążąca prawomocnego orzeczenia (prawomocność materialna) przejawia się min.

w tym, że w każdym kolejnym postępowaniu Sąd ma obowiązek przyjąć, że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtuje się tak, jak zostało to ustalone
w prawomocnym wyroku. Konsekwencją mocy wiążącej jest tym samym niedopuszczalność ponownej oceny prawnej co do okoliczności objętych prawomocnym wcześniejszym rozstrzygnięciem (z bogatego orzecznictwa przykładowo: uchwała Sądu Najwyższego
z 4 grudnia 2009 roku III CZP 97/09 OSNC 2010/6/88, postanowienie Sądu Najwyższego
z 21 października 1989 roku I CKN 169/98 OSNC 2000/5/86, wyroki Sądu Najwyższego:
z 26 marca 2006 roku IV CSK 89/05 OSNC 2007/1/15, z 23 czerwca 2009 roku II PK 302/08 OSNP 2011/3-4/34, z 11 lutego 2011 roku I CSK 249/10 OSN – ZD 2012/1/6, z 23 stycznia 2014 roku II CSK 239/13 nie publ. LEX nr 1441473 i z 23 stycznia 2015 roku V CSK 192/14 nie publ. LEX nr 1663143. Instytucja związania polega na niemożności kwestionowania poczynionych ustaleń, choćby wydawały się one niewłaściwe i dotyczą prawomocnego orzeczenia wydanego w innym postępowaniu (postanowienie Sądu Najwyższego
z 21 października 2005 roku III CK 125/05 nie publ., LEX nr 371483). Inaczej mówiąc niedopuszczalne jest w innej sprawie o innym przedmiocie dokonanie ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z prawomocnie osądzoną sprawą. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami inny spór muszą przyjmować, iż dana kwestia prawna kształtuje się tak jak przyjęto to we wcześniejszym, prawomocnym wyroku. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia nie może ona już być ponownie badana. Związanie orzeczeniem oznacza więc zakaz dokonania ustaleń sprzecznych z uprzednio już osądzoną kwestią,
a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego (wyroki Sądu Najwyższego z 15 lutego 2007 roku II CSK 452/06 OSNC – ZD 2008/1/20 i z 16 maja 2013 roku IV CSK 624/12 nie publ., LEX nr 1353259, przywołana uchwala (7) Sądu Najwyższego z 17 listopada 2008 roku III CZP 72/08 OSNC 2009/2/20, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 123 listopada 2014 roku I ACa 854/14 nie publ., LEX
nr 1630592).

Wprawdzie co do zasady mocą wiążącą ( i powagą rzeczy osądzonej) objęta jest jedynie sentencja wyroku, a nie jej uzasadnienie jednakże nie sposób pominąć motywów wyroku – zwłaszcza w orzeczeniach oddalających powództwa – w takich granicach w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do określenia jego zakresu (wyroki Sądu Najwyższego: z 15 marca 2002 roku II CKN 1415/00 nie publ., LEX nr 53284,
z 29 marca 2006 roku II PK 163/05 OSNC 2007/5-6/71 nie publ., LEX nr 232587 i z 27 czerwca 2014 roku V CSK 433/13 nie publ., LEX nr 15514746).

Przenosząc powyższe uwagi o charakterze teoretycznym na grunt rozpoznawanej sprawy należało podzielić zapatrywanie Sądu a quo, że strony nie były związane węzłem obligacyjnym na podstawie umowy. Sąd Rejonowy trafnie też wskazał, że (...) we W. nie było właścicielem nieruchomości na której usytuowany jest budynek, w którym znajduje się przedmiotowy lokal użytkowy. Nie sposób zatem mówić, aby stosunek najmu między powodem a pozwanym powstał z mocy decyzji administracyjnej. Wyraźnie przy tym określono status w tym konkretnym przypadku powoda – był on administratorem domu, któremu doręczono decyzję. Oczywiście skarżący ma rację twierdząc, że wynajmujący nie musi być właścicielem rzeczy (może być np. jej użytkownikiem). Ale w zaistniałej sytuacji w żaden sposób nie wykazał on, by przysługiwało mu jakieś prawo do lokalu przy ulicy (...) we W. i by wobec tego zyskał w drodze umowy lub decyzji administracyjnej przymiot wynajmującego. W pełni zasadnie Sąd meriti przyjął w konsekwencji, że powód nie ma legitymacji do domagania się odszkodowania za bezumowne korzystanie ze wspomnianego lokalu. Takie roszczenie może przysługiwać wyłącznie właścicielowi lokalu (nieruchomości) lub wynajmującemu (art. 224 w zw. z art. 225 kc i art. 230 kc).

Brak legitymacji procesowej po stronie powodowej sprawia, że nie ma potrzeby rozważania kwestii wykazania wysokości odszkodowania. Jak już wspomniano byłoby to w tych warunkach bezprzedmiotowe.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

SSO Aneta Sudomir – Koc SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Andrzej Witka-Jeżewski.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE