UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 listopada 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny zasądził tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) od Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta Ł. na rzecz:

1. I. R. kwotę 131.699,75 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu oddalają powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

2. J. K. (1) kwotę 140.000,00 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej ponad zasądzone należności;

3. M. S. kwotę 66.744,31 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

4. I. S. kwotę 22.248,10 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

5. J. B. kwotę 9.433,13 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

6. M. K. (1) kwotę 8.399,82 złote z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

7. G. K. (1) kwotę 933,33 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasadzone należności;

8. J. G. (1) kwotę 33.504 złote z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności;

9. G. K. (2) kwotę 8.378 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowaniu oddalając powództwo tej strony ponad zasądzone należności.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań Sądu I Instancji:

Działki numer (...) (wcześniejsze numery 143/93, 143/73) położone w Ł. przy ulicy (...) wchodziły w skład nieruchomości, która w latach 50-tych i 60-tych została wywłaszczona. Część nieruchomości o powierzchni 4.657 m² oznaczona jako działki ewidencyjne wskazane wyżej (nie ma urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów), nie była przejęta na rzecz Skarbu Państwa w drodze postępowania wywłaszczeniowego. Działki zajęte zostały bez tytułu prawnego przez Skarb Państwa pod ogród działkowy założony w 1981 roku przez (...) oraz pod budowę Ośrodka (...) w Ruchu Drogowym oddanego do użytku w 1972 roku. Od 1997 roku na przedmiotowych działkach przy ulicy (...) znajdowało się Centrum Zajęć Pozaszkolnych, gdzie prowadzone były zajęcia z wychowania komunikacyjnego. Motodrom podlegał Urzędowi Miasta Ł., zaś Centrum Zajęć Pozaszkolnych było placówką miejską placówką.

Na działce (...) posadowiony jest budynek, który częściowo stoi na w/w gruncie osób fizycznych (działka nr (...)), a częściowo na działce nr (...), pozostającej we władaniu Wydziału (...). Budynek ten stanowiło Centrum Zajęć Pozaszkolnych Nr 1 w Ł. - Motodrom, który Uchwałą Rady Miejskiej Nr (...), z dnia 31 maja 2006 roku został zlikwidowany. W przedmiotowym budynku znajduje się także jeden lokal mieszkalny, który zajmuje go na podstawie umowy najmu mieszkania zakładowego, zawartej w dniu 30 listopada 1993 r. z Wydziałem (...) A. S.. Lokal ten znajduje się fizycznie w części budynku, która nie jest posadowiona na działce objętej roszczeniem. Granice podziału geodezyjnego nieruchomości nie przebiegają wzdłuż ścian budynku, lecz przecinają go w dowolny sposób. Niemożliwe jest zatem wyodrębnienie poszczególnych pomieszczeń w budynku w sposób określający, które z nich znajdują się na przedmiotowej nieruchomości, a które poza nią.

Z kolei działka ewidencyjna oznaczona numerem (...) o powierzchni 2.468 m² położona w Ł. przy ulicy (...) była przedmiotem dzierżawy od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku. Pierwsza umowa dzierżawy zawarta została przez Wydział Geodezji, Katastru i Inwentaryzacji Urzędu Miasta Ł. z Zarządem Tymczasowych (...) do dnia 31 grudnia 2001 roku. Od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 31 grudnia 2004 roku zawarto kolejną umowę pomiędzy Miastem Ł. i Zarządem Tymczasowych (...)

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 1997 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II C 2763/95 Sąd Wojewódzki w Łodzi nakazał Skarbowi Państwa Urzędowi Rejonowemu w Ł. wydanie współwłaścicielom: M. C., I. R., M. Ż. (1), T. P., J. W. nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) składającej się z działek oznaczonych numerami (...) o powierzchni 4.657 m², uwidocznionych na mapie z dnia 21 listopada 1994 roku nr (...) i na mapie geodezyjnej z dnia 20 lipca 1981 roku zarejestrowanej pod numerem (...) oznaczonych jako działki nr (...). Z uzasadnienia do powyższego wyroku wynika, iż Skarb Państwa nie był właścicielem nieruchomości i władał nią bez tytułu prawnego.

W dniu 30 czerwca 2006 roku działka nr (...) została protokolarnie przejęta od Zarządu Tymczasowych (...) przez Urząd Miasta Ł. delegaturę Ł.. Protokół przekazany został do Wydziału Gospodarowania Majątkiem, jako jednostki nadzorującej sprawy z zakresu dzierżawy gruntów.

W odniesieniu do przedmiotowych działek, właściciele kilkakrotnie występowali do Wydziału Geodezji o ich zamianę na inną, przyległą nieruchomość, ale z uwagi na nieuregulowany stan prawny sąsiednich działek i brak dostępu do drogi publicznej, zamiana nie mogła mieć miejsca. Pełnomocnik strony, adwokat L. B., wystąpił z wnioskiem o wydzierżawienie części działki nr (...) w celu umożliwienia dojścia i dojazdu do działki nr (...). Działka ma nieuregulowany stan prawny i tym samym, zdaniem Wydziału Gospodarowania Majątkiem nie było możliwości oddania jej w dzierżawę.

W dniu 11 maja 2007 roku nastąpiło wytyczenie granic dla powyższych nieruchomości, jednak do formalnego przekazania nieruchomości protokołem nie doszło.

W dniu 1 lipca 2008 r. Wydział (...) zawarł umowę dzierżawy z (...). Przedmiotem dzierżawy była nieruchomość położona w Ł. przy ul. (...), oznaczona jako działka nr (...), łącznie z budynkiem głównym o pow. 363,18 m², usytuowanym częściowo na nieruchomości, będącej własnością powodów, tj. na działce nr (...) oraz budynkiem garażowym o pow. 33,6 m².

Pomimo wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 roku, pozwany nie wydał współwłaścicielom przedmiotowej nieruchomości, nadal nią władając. W związku z powyższym, powodowie jako współwłaściciele, wystąpili do Sądu Okręgowego w Łodzi z powództwem o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 1 stycznia 1997 roku do dnia 30 maja 2007 roku. Przedmiotowe postępowanie, które otrzymało sygnaturę akt II C 770/07 toczyło się z powództwa J. K., J. R., M. Ż., R. P., W. W., J. S., M. K., B. N., Z. K., D. R., K. S. skierowanego przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi Miasta Ł. i Gminie Ł.. Wyrokiem z dnia 5 listopada 2009 roku sąd oddalił powództwo przeciwko Gminy Ł., a zasądził od Skarbu Państwa zapłatę na rzecz powodów tytułem bezumownego korzystania z nieruchomości łączną kwotę 760.233 złotych wraz z odsetkami i kosztami procesu. W uzasadnieniu przedmiotowego orzeczenia Sąd Okręgowy w Łodzi wskazał, że legitymacja bierna w sprawie występuje tylko po stronie Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł., gdyż zgodnie z art. 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004r, Nr 261, poz. 2603 ze zm.) organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a organami reprezentującymi jednostki samorządu terytorialnego są ich organy wykonawcze. Tym samym skoro w okresie objętym przedmiotowym postępowaniem gospodarowaniem nieruchomości, będących własnością powodów, zajmował się Skarb Państwa, a nie Miasto Ł. to legitymacja bierna jest po stronie Skarbu Państwa. Uzasadnienie powyższego orzeczenia wskazywało także, że w wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 roku wydanym w sprawie II C 2763/95 to właśnie Skarbowi Państwa Urzędowi Rejonowemu w Ł. nakazano wydać nieruchomości położone w Ł. przy ulicy (...) składającej się z działek oznaczonych numerami (...) o powierzchni 4.657 m². Potwierdza to także fakt, że skarga o wznowienie powyższego postępowania została wniesiona przez Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta Ł.. Wskazano nadto, iż art. 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie podważa tezy, a raczej potwierdza, że usytuowanie starosty wynikające z przepisów tej ustawy oraz ustaw reformujących administrację publiczną pozwala na przyjęcie, iż na staroście ciąży obowiązek podejmowania odpowiednich działań w postępowaniu sądowym dotyczącym roszczeń majątkowych podlegających zaspokojeniu przez Skarb Państwa co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2004 roku (II CK 405/03). wykonywanie niektórych działań faktycznych przez organy Gminy M. Ł. nie mogą zmieniać tej oceny. Wynika to w części z unii personalnej władz miasta i jednocześnie miasta na prawach powiatu, a w części z charakteru władania sporną nieruchomością. W toku postępowania nie przedstawiono żadnego dokumentu potwierdzającego przekazanie tych działek w posiadanie Miastu Ł.. To Skarb Państwa uznawał się za właściciela tych terenów i kwestionował prawa powodów. Potwierdzenie braku tytułu prawnego dla Skarbu Państwa do tych działek spowodowało, że uznający się za właściciela stał się samoistnym posiadaczem, który w ostatnim okresie tolerował działania samorządu miejskiego podejmowane wobec terenu (umowy). Tym samym władanie powyższymi gruntami przez Miasto ma raczej charakter faktycznego dzierżenia niż rodzaj posiadania.

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 11 lutego 2010 roku oddalił apelację pozwanego Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 listopada 2009 roku także uznając, że legitymacja bierna w sprawie przysługiwała jedynie Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta Ł., nie zaś Gminie M. - Ł..

Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2011 roku Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną pozwanego Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. w części obejmującej rozstrzygnięcie o roszczeniach powodów M. Ż. (1), R. P. (2), W. W. (2), J. S., M. K. (4), M. K. (5), B. N. (2), Z. K. (2), Z. R., K. S. (2) i G. P.. W punkcie drugim uchylił zaskarżony wyrok w części obejmującej rozstrzygnięcie o roszczeniach powódek J. K. (1) i I. R. i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy polecił aby w świetle zebranego materiału dowodowego Sąd Apelacyjny ponownie rozważył czy pozwany Skarb Państwa w okresie objętym żądaniami zgłoszonymi w pozwach J. K. (1) i I. R., tj. od dnia 1 stycznia 1997 roku do 30 maja 2007 roku, był posiadaczem samoistnym bądź posiadaczem zależnym przedmiotowej nieruchomości. Okoliczność ta warunkuje bowiem odpowiedzialność cywilnoprawną pozwanego za wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy.

Ponownie rozpoznając sprawę z powództwa J. K. (1) i I. R. przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi Miasta Ł., Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 22 lipca 2011 roku oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 listopada 2009 roku.

Pismem z dnia 24 listopada 2010 roku Wydział (...) poinformował, że odbyło się spotkanie ze współwłaścicielami nieruchomości, którzy zgłosili propozycję sprzedaży działki nr (...) za cenę 900 zł/m². Z kolei pismem z dnia 9 grudnia 2010 roku Wydział Geodezji, Katastru i Inwentaryzacji wystąpił do Wydziału Gospodarowania Majątkiem Urzędu Miasta Ł. z prośbą o udzielenie informacji czy działka nr (...) została wydana jej obecnym właścicielom. Poinformowano też, że właściciele wskazanych wyżej nieruchomości złożyli Miastu propozycję odkupu spornych działek za cenę 900 zł/m² jednak Wydział nie posiada na ich zakup środków w budżecie na rok 2011. W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 7 stycznia 2011 roku Wydział Gospodarowania Majątkiem (...) wniósł o pilne przekazanie tychże nieruchomości osobom uprawnionym.

Zgodnie z pismem Sekretarza Miasta Ł. z dnia 29 kwietnia 2011 roku wydanie przedmiotowej nieruchomości właścicielom zostało powierzone do wykonania Delegaturze Ł.. Następnie pismem z dnia 20 września 2012 roku Urząd Miasta Ł. Wydział Skarbu Państwa wystąpił do Wydziału Majątku Miasta Urzędu Miasta Ł. o informację w sprawie wydania nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...).

Wobec niewydania nieruchomości, w dniu 22 października 2012 roku do Urzędu Miasta Ł. wpłynęło wezwanie pełnomocnika J. K. (1), do wydania wyżej wymienionej nieruchomości w 7-dniowym terminie, pod rygorem wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Pismem z dnia 25 października 2012 r. Urząd Miasta Ł. Wydział Skarbu Państwa zwrócił się do Dyrektora Wydziału Majątku Miasta Urzędu Miasta Ł. o wydanie spornej nieruchomości właścicielom w terminie 7 dni informując, że niewydanie nieruchomości skutkować będzie postępowaniem egzekucyjnym oraz kosztami z tym związanymi.

Sąd I instancji, w dalszej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku szczegółowo przedstawił podstawy legitymacji czynnej powodów i określił wielkość ich udziałów we współwłasności spornej nieruchomości, który przedstawia się następująco: I. R. – 1/4, J. K. (1) – 1/4, M. S. i I. S. – 110/960, J. B. – 10/960, M. K. (1) – 9/960, G. K. (1) – 1/960, J. G. (1) – 24/120, G. K. (2) – 5/120, Skarb Państwa jako spadkobierca po zmarłej w dniu 29 kwietnia 1998 roku R. I. 1/24.

Następnie Sąd Okręgowy w Łodzi w powołując się na opinie biegłego sądowego z zakresu wyceny czynszów i zarządu (...). K., szczegółowo przedstawił możliwości gospodarczego wykorzystania spornych działek (...) w enumeratywnie określonych okresach i szacunkowego wyliczenia dochodu z ich wykorzystania. W zawartym w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 listopada 2015 roku zestawieniu tabelarycznym, został przedstawiony hipotetyczny dochód możliwy do uzyskania z dzierżawy spornej nieruchomości przez poszczególnych powodów we wskazanych przez nich okresach, w zależności od sposobu wykorzystania działek.

Pismem doręczonym pozwanemu w dniu 20 września 2012 roku powódka I. R. wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 129.673,60 zł w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania. Z kolei powodowie I. S. i M. S. w dniu 29 czerwca 2012 roku wnieśli do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, którego odpis został doręczony stronie pozwanej w dniu 17 lipca 2012 roku.

Po dokonaniu oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a w szczególności dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny czynszów i zarządu nieruchomościami Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności odniósł się do podnoszonego w odpowiedzi na pozew zarzutu braku legitymacji biernej Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta Ł., który był wywodzony z faktu, iż pozwany nie władał przedmiotową nieruchomością w okresie objętym pozwem, gdyż formalnie dzierżawcą nieruchomości była Gmina M. Ł.. Zdaniem Sądu I instancji wskazał, że w tym zakresie fundamentalne znaczenie ma prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 listopada 2009 roku, wydany w sprawie o sygnaturze akt II C 770/07. Powyższym orzeczeniem Sąd Okręgowy zasądził bowiem od pozwanego Skarbu Państwa na rzecz powodów będących współwłaścicielami nieruchomości stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy określone kwoty tytułem bezumownego korzystania przez pozwanego z należącej do nich nieruchomości. Powodami we wspomnianym procesie była część następców prawnych spadkobierców F. K. (1), to jest F. K. (2) oraz K. K. (2). Osoby biorące udział w charakterze powodów w niniejszym postępowaniu nie miały wówczas uregulowanej sytuacji prawnej w zakresie przeprowadzonych postępowań spadkowych, co spowodowało brak możliwości czynnego w nim udziału. Nie mniej jednak w procesie tym przesądzono, iż legitymacja bierna w sprawie przysługuje jedynie Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta Ł. nie zaś Gminie M. Ł.. Nie zmienia tej oceny wykonywanie niektórych działań faktycznych przez organy Gminy M. Ł., co wynika po części z unii personalnej władz miasta i jednocześnie miasta na prawach powiatu, a w części z charakteru władania sporną nieruchomością. Wprawdzie nie przedstawiono żadnego dokumentu potwierdzającego przekazanie tych działek w posiadanie Gminie M. Ł., lecz co jest oczywiste, za brak tych dokumentów nie mogą ponosić negatywnych skutków powodowie w przedmiotowej sprawie. Natomiast jak podkreślił Sąd Okręgowy w sprawie II C 770/07, to Skarb Państwa uznawał się za właściciela tych działek i to ten podmiot kwestionował prawa powodów gdy chcieli oni jako prawowici właściciele odzyskać władztwo nad nimi. Tak więc w sytuacji gdy stało się oczywistym, że Skarb Państwa nie jest właścicielem przedmiotowych gruntów, należy go traktować nie jako właściciela, ale jako samoistnego posiadacza, który w ostatnim okresie swego władztwa nad tymi terenami tolerował działania samorządu miejskiego podejmowane wobec tych nieruchomości (przejawiające się choćby w zawieraniu umów ich dzierżawy). w rzeczywistości władanie spornymi gruntami przez Gminę M. Ł. miało charakter faktycznego dzierżenia, aniżeli któregokolwiek z rodzajów posiadania.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 365 k.p.c. prawomocne orzeczeni wiąże strony i sąd, który je wydał, jak również inne sądy i organy państwowe. Oznacza to, że w toku dalszego procesu sama zasada roszczenia powodów nie może być już w ogóle badana, a więc nie może być też objęta postępowaniem dowodowym. W szczególności, co potwierdza szeroko przytoczone orzecznictwo, nie jest dopuszczalne prowadzenie ponownego sporu co do okoliczności faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia zakończonego sporu sądowego i odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. Tym samy wyrazem wynikającej z art. 365 k.p.c. prawomocności materialnej orzeczenia jest konieczność brania jej pod uwagę w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, która nie może już podlegać ponownemu badaniu. Zdaniem Sądu Okręgowego związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność dokonywania ustaleń sprzecznych z nim oraz nakaz przyjmowania przez wszystkie podmioty wymienione w tym przepisie, że w objętej orzeczeniem prawomocnym sytuacji faktycznej stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wiążącego orzeczenia. W konkretnym przypadku związanie to rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu, w jakim indywidualizują one sentencję - jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu. Istota uregulowanej w art. 365 § 1 k.p.c. mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia polega bowiem na tym, że gwarantuje on zachowanie spójności i logiki działania organów państwowych, zapobiegając funkcjonowaniu w obrocie prawnym rozstrzygnięć nie do pogodzenia w całym systemie sprawowania władzy, co potwierdza wskazane w uzasadnieniu orzecznictwo. Te okoliczności pozwalają na wyprowadzenie wniosku, że Sąd orzekający w niniejszym postępowaniu jest związany wyrokiem zapadłym przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 5 listopada 2009 roku w sprawie II C 770/07, albowiem zarówno w poprzednim, jak i w aktualnie toczącym się procesie stronami są: Skarb Państwa oraz współwłaściciele nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), zaś stan faktyczny sprawy ukształtowany jest tymi samymi wydarzeniami. Nie do zaaprobowania byłoby zatem, gdyby w jednym postępowaniu Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz powodów kwoty dochodzonych przez nich roszczeń, zaś w drugim oddalił powództwo z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej po stronie pozwanego.

Zdaniem Sądu I instancji powyższa argumentacja ma znaczenie także wobec podnoszonego przez pozwanego zarzutu braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powodów. Nie sposób zgodzić się bowiem ze stanowiskiem Skarbu Państwa jakoby powodowie nie wykazali legitymacji do uczestnictwa w postępowaniu w charakterze strony powodowej. Powodowie załączyli wszelkie dokumenty wykazujące następstwo prawne po pierwotnej właścicielce nieruchomości - F. K. (1). W aktach znajdują się niezbędne postanowienia Sądów stwierdzające ich prawa do spadku po poszczególnych spadkodawcach.

W tym stanie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 listopada 2009 roku wydany w sprawie o sygn. akt II C 770/07 stanowi swego rodzaju prejudykat. Kwestionowanie obecnie stanu posiadania nieruchomości, odnoszące się okresu sprzed wydania wyroku z dnia 5 listopada 2009 roku w powołanej sprawie uznać należy za niedopuszczalne. Zarzut ten był przedmiotem rozstrzygania przez Sąd Okręgowy w Łodzi, dwukrotnie przez Sąd Apelacyjny w Łodzi oraz przez Sąd Najwyższy. Niedopuszczalne jest obecnie powoływanie się przez pozwanego na inny stan faktyczny, niż ustalony w powołanym postępowaniu. Tym samym przeważająca większość dokumentów, załączonych przy piśmie pozwanego z dnia 7 sierpnia 2013 roku nie może wywoływać żadnych skutków dla oceny legitymacji biernej. Również korespondencja Urzędu Miasta Ł. nie może stanowić o innym władztwie nad rzeczą, niż wynikającym ze stanu władania ustalonego w powołanej w sprawie o sygnaturze akt II C 770/07. Dwoistość usytuowania Prezydenta Miasta Ł. jako reprezentanta gminy i jednocześnie reprezentanta Skarbu Państwa uniemożliwia jednoznaczne określenie, w czyim imieniu podejmowane są działania. Bezsporne natomiast jest, że zobowiązanym zarówno z wyroku nakazującego wydanie nieruchomości, jak i wyroku zasądzającym odszkodowanie jest Skarb Państwa. W tym stanie rzeczy - zdaniem Sądu Okręgowego - zarzut braku po stronie pozwanej legitymacji procesowej biernej, a po stronie powodowej – legitymacji czynnej, uznać należało za całkowicie chybiony.

Jak wskazał Sąd I instancji roszczenia powodów w rozpoznawanej sprawie znajdują są podstawę w przepisach dotyczących tzw. roszczeń uzupełniających właściciela (współwłaścicieli) to jest art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. w związku z art. 206 k.c. Pojęcie współwłasności dopuszcza różne sposoby posiadania i korzystania z rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli. Mieści się w nim bezpośrednie i wspólne posiadanie całej rzeczy oraz korzystanie z niej przez współwłaścicieli, bezpośrednie i wyłączne posiadanie oraz korzystanie przez współwłaścicieli z wydzielonych im części rzeczy wspólnej, a także pośrednie posiadanie i korzystanie przez współwłaścicieli z całej rzeczy wspólnej przez pobieranie pożytków cywilnych. Regulacja zawarta w art. 206 k.c. ma na względzie tylko bezpośrednie i wspólne posiadanie oraz korzystanie przez wszystkich współwłaścicieli z całej rzeczy. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 listopada 2007 roku (III CZP 94/07), ten określony ustawą sposób posiadania rzeczy wspólnej i korzystania z niej jest aktualny tylko wtedy, gdy odmienny sposób nie został przewidziany w umowie współwłaścicieli lub orzeczeniu sądu. Ponieważ współwłasność jest postacią własności, środki jej ochrony, do których przede wszystkim należy roszczenie windykacyjne (art. 222 § 1 k.c.), mogą być stosowane także przez współwłaścicieli. Jeżeli osoba trzecia zawładnęła rzeczą będącą przedmiotem współwłasności i wszyscy współwłaściciele wystąpili przeciwko niej z roszczeniem windykacyjnym, dochodzenie tego roszczenia w zasadzie nie różni się od dochodzenia roszczenia windykacyjnego przez jednego właściciela. W szczególności nie ulega wątpliwości, że współwłaściciele mogą w takim przypadku dochodzić także określonych w art. 224 § 2 i art. 225 k.c. roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne. Jeżeli niektórzy współwłaściciele występują z roszczeniem windykacyjnym przeciwko pozostałym współwłaścicielom, którzy sami władają całą rzeczą wspólną, należy mieć na względzie, oprócz art. 222 § 1 k.c., regulację przewidzianą w art. 206 k.c. Według art. 206 k.c., każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli więc w danym przypadku stosuje się art. 206 k.c., gdyż sposobu posiadania rzeczy wspólnej nie normuje umowa współwłaścicieli ani orzeczenie sądu, każdy współwłaściciel jest uprawniony do bezpośredniego posiadania całej rzeczy wspólnie wraz z pozostałymi współwłaścicielami; granicą jego uprawnienia jest takie samo uprawnienie każdego z pozostałych współwłaścicieli. W konsekwencji współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania na zasadach określonych w art. 206 k.c., narusza jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, a sam, w zakresie, w jakim posiada rzecz i korzysta z niej w sposób wykluczający posiadanie i korzystanie innych współwłaścicieli, działa bezprawnie. Jeżeli zatem ze względu na charakter rzeczy wspólnej możliwe jest korzystanie z niej przez każdego współwłaściciela niezależnie od korzystania przez pozostałych współwłaścicieli, współwłaściciel, którego uprawnienie zostało w powyższy sposób naruszone, może na podstawie art. 222 § 1 w związku z art. 206 k.c. dochodzić od współwłaściciela, korzystającego z rzeczy w sposób wykluczający jego współposiadanie, roszczenia o dopuszczenie do współposiadania. Gdy natomiast ze względu na charakter rzeczy wspólnej wykonywanie posiadania zakłada zgodne współdziałanie współwłaścicieli, współwłaściciel pozbawiony posiadania rzeczy przez innego współwłaściciela może wystąpić do sądu o podział rzeczy wspólnej do korzystania.

Zdaniem Sądu Okręgowego roszczenie współwłaściciela przeciwko innemu współwłaścicielowi o wynagrodzenie za korzystanie przez niego z rzeczy wspólnej może uzasadniać tylko ziszczenie się określonych w art. 224 § 2 lub w art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. przesłanek w razie naruszenia przez tego innego współwłaściciela art. 206 k.c. W niniejszej sprawie bezsporne jest, że w okresie objętym pozwem, pozwany – będąc współwłaścicielem spornej nieruchomości zaledwie w 1/24 części, korzystał z całości nieruchomości, a zatem z naruszeniem praw pozostałych współwłaścicieli do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej. Korzystanie z gruntu przez pozwanego w tak szerokim zakresie odbywało się bez tytułu prawnego. Wprawdzie przepis art. 206 k.c. ma charakter dyspozytywny, w związku z czym nie wyłącza odmiennego uregulowania przez współwłaścicieli zakresu i sposobu posiadania wspólnej rzeczy lub korzystania z niej i wzajemnych rozliczeń z tego tytułu. Powyższa regulacja nie znajduje zastosowania w sytuacji gdy współwłaściciele dokonali umownego podziału rzeczy albo też jeśli taki podział został dokonany przez Sąd. Z ustaleń faktycznych dokonanych w rozpoznawanej sprawie nie wynika jednak, iż aby pomiędzy powodami a pozwanym doszło do nawiązania stosunku umownego, na podstawie którego pozwany mógłby korzystać w tak szerokim zakresie ze spornej nieruchomości jak również nie wynika to także z orzeczenia Sądu. Pozwany Skarb Państwa, który objął w posiadanie całą nieruchomość powodów obejmującą działki (...) i traktował ją jak wyłączną własność, realizując na niej swoje inwestycje, może być poczytany za samoistnego posiadacza w rozumieniu art. 336 k.c., z tym, że w sytuacji, gdy mógł bez trudu ustalić stan prawny zajętych nieruchomości, należy go uważać za posiadacza w złej wierze. Skoro bezspornym jest, że powodowie pozbawieni zostali możliwości korzystania z nieruchomości i nawet pomimo wyroku nakazującego wydanie nieruchomości, pozwany nie dopuścił powodów do posiadania, uznać należy, że jest obowiązany do wynagrodzenia powodom za korzystanie z nieruchomości z pominięciem ich praw, a zatem zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. W tej sytuacji - jak wskazał Sąd I instancji - roszczenia strony powodów o zapłatę odszkodowania za korzystanie przez pozwaną z przedmiotowej nieruchomości należało uznać za słuszne co do zasady.

W toku sporu strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia, ale wbrew stanowisku Skarbu Państwa, roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie przedawnia się z upływem lat trzech. Sąd Okręgowy w Łodzi w postępowaniu w sprawie II C 770/07 poddał dokładnej analizie problematykę przedawnienia oraz uznał, iż w sprawie zasadnym jest zasądzenie odszkodowania za miniony okres 10-ciu lat. Powyższa argumentacja pozostaje aktualna także w przypadku odpowiedzialności pozwanego na podstawie dodatkowo art. 206 k.c. Stosownie bowiem do art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, natomiast zgodnie z art. 299 § 1 k.c. roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz. Skoro roszczenie z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy nie wynika z umowy, nie może więc być kwalifikowane jako roszczenie o zapłatę zaległego czynszu, a tym samym jako roszczenie okresowe, które przedawnia się z upływem lat trzech. Wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy nie dzieli się na świadczenia okresowe, gdyż okresowej płatności nie przewiduje ustawa, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego. Przedawnienie takiego roszczenia następuje w terminie określonym w art. 229 k.c., co oznacza, że w okresie jednego roku, o jakim mowa w tym przepisie, właściciel może dochodzić wynagrodzenia za cały okres korzystania z jego rzeczy, nie przekraczający jednak 10 lat, a to ze względu na treść art. 118 k.c. na co wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 grudnia 2004 roku (IV CK 613/03). Właściciel może zatem dochodzić wynagrodzenia za korzystanie przez posiadacza z rzeczy przez cały 10-letni, nieprzedawniony okres posiadania, liczony wstecz od daty wytoczenia powództwa.

Jak zauważył Sąd I instancji termin przedawnienia może jednak zostać przerwany w związku z podjęciem przez wierzyciela działań, których celem jest ochrona przysługujących mu praw. W takim wypadku termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg od nowa, przy czym przy jego obliczeniu nie uwzględnia się terminu, który upłynął do przerwy. Bieg przedawnienia przerywa m.in. zawezwanie do próby ugodowej przed sądem. Jedynym warunkiem jest złożenie takiego pisma do sądu przed upływem terminu przedawnienia roszczenia. Przyjmując termin 10 - cio letni Sąd ustalił, że faktycznie w niewielkiej części roszczenia J. B., M. K. (1), G. K. (1), J. G. (1) i G. K. (2) uległy przedawnieniu, które spowodowało oddalenie roszczeń w części przedawnionej.

Sąd Okręgowy uznał, że właściwym kryterium ustalenia wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, o którym mowa w powołanych przepisach powinna być kwota, jaką posiadacz w normalnym toku rzeczy musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie, a następnie w sposób szczegółowy dokonał rozliczenia roszeń w odniesieniu do każdego z powodów z uwzględnieniem wysokości posiadanego udziału w nieruchomości, okresu za które dochodzone jest roszczenie, wymagalności należności odsetkowych oraz rozliczenia kosztów procesu, którego przytaczanie ze względu na zakres wniesionej apelacji jest bezprzedmiotowe.

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 4 listopada 2015 roku w części uwzględniającej powództwo oraz obciążającej stronę pozwaną kosztami procesu zaskarżył Skarb Państwa -Prezydent Miasta Ł. zarzucając rozstrzygnięciu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 365 § 1 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, ze wyrok wydany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 5 listopada 2009 roku w sprawie o sygnaturze akt II C 770/07, stanowi prejudykat (rozstrzyga o kwestiach prejudycjalnych) dla niniejszego postępowania i wiąże Sąd tak w zakresie ustaleń faktycznych, jak i ocen prawnych, co skutkowało wadliwym działaniem polegającym na zaniechaniu dokonania samodzielnej oceny prawnej, wszechstronnej, swobodnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie, a także ograniczenia postępowania dowodowego jedynie do wysokości "należnego" powodom wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przy założeniu, że " nie do zaaprobowania byłoby (...), gdyby w jednym postępowaniu Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz powodów kwoty dochodzonych przez nich roszczeń, zaś w drugim oddalił powództwo z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej po stronie pozwanego" (s. 24 uzasadnienia wyroku), podczas gdy:

: między sprawą zakończoną zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 listopada 2015 roku, a sprawą zakończoną prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 5 listopada 2009 roku brak jest stosunku zależności, pozwalającej na przyjęcie kwestii prejudycjalnej,
: brak jest tożsamości przedmiotowej i podmiotowej w obu postępowaniach sądowych, a nadto zmieniły się okoliczności faktyczne bowiem Skarb Państwa jest współwłaścicielem nieruchomości,
: Sąd meritii zobowiązany był do wszechstronnej, swobodnej oceny materiału dowodowego przedstawionego przez strony postępowania, a w tym z enumeratywnie wskazanych dokumentów przedstawionych przez pozwanego wynikało, że faktycznie gruntem, za który powodowie domagają się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, w okresie objętym pozwem władała Gmina Ł., która dysponowała nieruchomością (oddawała ją w dzierżawę), uważała się za jego właściciela, a po wydaniu wyroku przez Sąd Wojewódzki w Łodzi w przedmiocie wydania nieruchomości, czuła się zobowiązana do jego realizacji "w związku z utratą tytułu prawnego" do nieruchomości;

Powyższe skutkowało poczynieniem błędnych ustaleń faktycznych (naruszenia 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c.) poprzez przyjęcie, że po wydaniu wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 roku Skarb Państwa nadal władał nieruchomością, a także zaniechaniem przyjęcia, ze faktycznie władała gruntem - jako posiadacz samoistny Gmina Ł..

1. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 225 k.c. w związku z art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 206 k.c. w związku z art. 339 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwany Skarb Państwa włada przedmiotową nieruchomością i w związku z tym jest zobowiązany do zapłaty pozostałym współwłaścicielom wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 336 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że Gmina M. Ł. jest jedynie dzierżycielem (ewentualnie posiadaczem zależnym) nieruchomości, podczas gdy w okresie objętym pozwem (pozwami) Gmina była samoistnym posiadaczem nieruchomości;

3. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 5 k.c. poprzez nie uwzględnienie (nie rozpoznanie) podniesionego przez pozwanego zarzutu nadużycia prawa podmiotowego polegającego na domaganiu się przez powodów wynagrodzenia po próbie wydania nieruchomości jej współwłaścicielom przez Gminę Ł. co świadczy o tym, że osoby te nie są zainteresowane objęciem władztwa nad nieruchomością, a roszczenia cywilnoprawne przeciwko Skarbowi Państwa traktują jako źródło stałych dochodów;

4. naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., Nr 1025 ze zm.) w zawiązku z art. 98 k.p.c. poprzez obciążenie pozwanego Skarbu Państwa obowiązkiem uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwoty 1.113 zł oraz kwoty 1.676 złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, mimo, że Skarb Państwa korzysta z ustawowego zwolnienia od opłat sądowych.

Powołując się na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zamianę zaskarżonego wyroku (łącznego) w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództw i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I instancji, według norm przepisanych, a zasądzenie pozostałych kosztów na rzecz Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta Ł., a ewentualnie skarżący wniósł o uchylenie wyroku z dnia 4 listopada 2015 roku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Nadto strona pozwana wniosła w obu wskazanych wyżej wypadkach o zasądzenie od każdego z powodów na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Pełnomocnicy powodów wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od skarżącego na rzecz każdego z powodów kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna, natomiast skuteczne jest zawarte w jej treści zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Skarżący podnosi zarzuty dotyczące wadliwego ustalenia stanu faktycznego, a zatem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W pierwszej kolejności należy zatem odnieść się do ich treści, bowiem tylko prawidłowo ustalony stan faktyczny daje podstawę do kontroli poprawności zastosowania prawa materialnego. Ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny Sąd Apelacyjny przyjął za własny bowiem wyprowadzony on został z dowodów, których ocena odpowiada wszelkim wskazaniom powołanego wyżej przepisu. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95, Lex nr 1635264). Skuteczne przedstawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000, nr 19, poz.732; z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000, nr 10, poz. 189; z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136; z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56096).

W szczególności postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu przez skarżącego stanu faktycznego przyjętego przez niego na podstawie własnej oceny dowodów. Skarżący może tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że Sąd rażąco naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów oraz że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8 poz. 139; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000, OSNC 2000/10 poz. 189). Takiej argumentacji powód jednak w apelacji nie przedstawia.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. apelujący utożsamia w istocie z przyjęciem przez Sąd I instancji, że wyrok wydany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 5 listopada 2009 roku w sprawie o sygnaturze akt II C 770/07 został uznany przez Sąd I instancji za prejudykat dla niniejszego postępowania i wiąże Sąd obecnie rozpoznający sprawę tak w zakresie ustaleń

faktycznych, jak i ocen prawnych, a postępowanie dowodowe zostało ograniczone do ustalenia wysokości wynagrodzenia należnego każdemu z powodów za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Zdaniem skarżącego obecnie rozpoznając sprawę Sąd nie odniósł się do szeregu dokumentów enumeratywnie wskazanych w apelacji.

Zarzut ten nie może zostać uznany za zasadny, gdyż większość wskazanych w apelacji dokumentów na które powołuje się strona pozwana została po pierwsze jednoznacznie wskazana w uzasadnieniu wyroku jako materiał dowodowy niniejszej sprawy, a po drugie w znacznej części stanowiły one materiał dowodowy sprawy II C 770/07. Dodatkowo należy przypomnieć, że już wyrok Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 roku wydany w sprawie o sygnaturze akt II C 2763/95 nakazał Skarbowi Państwa Urzędowi Rejonowemu w Ł. jako podmiotowi władającemu przedmiotową nieruchomością wydanie jej ówczesnym właścicielom. Powyższe zobowiązanie nałożone na Skarb Państwa nie zostało zrealizowane do chwili obecnej. Co więcej, strona pozwana w istocie nie zareagowała na propozycję współwłaścicieli sprzedaży działek nr (...) za cenę 900 zł/m². Późniejsza korespondencja to jest: pismo z dnia 9 grudnia 2010 roku Wydziału Geodezji, Katastru i Inwentaryzacji do Wydziału Gospodarowania Majątkiem Urzędu Miasta Ł. z prośbą o udzielenie informacji czy działka nr (...) została wydana jej obecnym właścicielom, pismo z dnia 7 stycznia 2011 roku Wydziału Gospodarowania Majątkiem (...) żądaniem pilnego przekazania tychże nieruchomości osobom uprawnionym, pismo Sekretarza Miasta Ł. z dnia 29 kwietnia 2011 roku wskazujące, że wydanie przedmiotowej nieruchomości właścicielom zostało powierzone do wykonania Delegaturze Ł., pismo z dnia 20 września 2012 roku Urząd Miasta Ł. Wydział Skarbu Państwa do Wydziału Majątku Miasta Urzędu Miasta Ł. o informację w sprawie wydania nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), czy wreszcie pismo Urzędu Miasta Ł. Wydziału Skarbu Państwa z dnia 25 października 2012 roku do Dyrektora Wydziału Majątku Miasta Urzędu Miasta Ł. o wydanie spornej nieruchomości właścicielom w terminie 7 dni informując, stanowią w istocie o swego rodzaju "niemocy" wykonawczej i organizacyjnej Skarbu Państwa, zaś z pewnością nie mogą być uznane za dowody wskazujące na przekazanie spornych działek pod jakimkolwiek tytułem Gminie Ł.. Wprawdzie Skarb Państwa zlecał zatem jedynie wskazanym wyżej jednostkom wykonanie oznaczonych czynności w imieniu Skarbu Państwa, ale tym samym potwierdzał równocześnie, że jest dysponentem owych nieruchomości. Co więcej Skarb Państwa jako spadkobierca po zmarłej w dniu 29 kwietnia 1988 roku R. I. posiada udział 1/24 w przedmiotowej nieruchomości. Także wezwanie pełnomocnika J. K. (1) z dnia 22 października 2012 roku o wydanie spornych działek nie doprowadziło do ich faktycznego przekazania powodom. Wszystkie powyższe okoliczności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wskazują jednoznacznie, że do chwili wydania zaskarżonego wyroku nie nastąpiło prawnie doniosłe zdarzenie, które skutkowałoby brakiem legitymacji biernej Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta Ł. w niniejszym sporze. Nie można zatem czynić Sądowi Okręgowemu zarzutu, że nie uwzględnił w tym zakresie wszystkich okoliczności sprawy, skoro sam apelujący nie wskazuje na obiektywne istnienie nowych, istotnych okoliczności w tym zakresie.

Wbrew twierdzeniom apelującego uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie odwołuje się do pojęcia prejudykatu i nie uznaje wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 5 listopada 2009 roku w sprawie o sygnaturze akt II C 770/07 jako wytycznych do orzekania w podobnych przypadkach. Niemniej jednak, co w realiach niniejszej sprawy jest uzasadnione, gdyż powodowie dochodzą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za dalszy okres, Sąd I instancji porównał stan faktyczny istniejący w dacie orzekania w sprawie II C 770/07 ze stanem obecnym. Porównanie to prowadzi do wniosku, że powodowie jako współwłaściciele spornych zindywidualizowanych działek, nadal nimi nie władają, a jak wskazano wcześniej, działki te pozostają nadal w dyspozycji Skarbu Państwa. Skoro przedmiotem postępowania w spawie II C 770/07 i postępowania w niniejszej sprawie są tożsame roszczenia, choć dochodzone za różne okresy, a nadto analogiczne są zręby stanu faktycznego i prawnego, trudno rozumując racjonalnie, prowadzić postępowanie celem wykazania okoliczności, które już raz zostały wykazane i podlegały kontroli instancyjnej, a w tym kontroli Sądu Najwyższego.

Apelujący wskazuje, że w realiach niniejszego postępowania nie można mówić o stosowaniu art. 365 § 1 k.p.c. w odniesieniu do wyroku wydanego w sprawie II C 770/07, z uwagi inny, wynikający ze spadkobrania, skład osobowy strony powodowej. Wskazać jednak należy, że w obu postępowaniach powodowie w znacznej części są tożsami, zaś stroną pozwaną jest bez wątpienia Skarb Państwa - Prezydent Miasta Ł.. Tym samym tylko osoby, które nie były stronami i których nie obejmuje z mocy przepisu szczególnego rozszerzona prawomocność materialna wcześniejszego wyroku, nie są pozbawione możliwości realizowania swego prawa we własnej sprawie, także wtedy, gdy łączy się to z kwestionowaniem oceny wyrażonej w innej sprawie w zakresie przesłanek orzekania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2012 r., II CSK 143/12, L.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2012 r., II CSK 740/11, L.). Takie zastrzeżenia ze strony "nowych" powodów nie były zgłaszane. W doktrynie wyraża się zapatrywanie, że skuteczność wyroku co do osób trzecich może wynikać również z istoty występującego miedzy stronami stosunku prawnego, czego dowodzi treść art. 81 k.p.c. W związku z tym moc wiążąca prawomocnego orzeczenia rozciąga się na wszystkich współuczestników jednolitych, także tych, którzy nie uczestniczyli w sprawie i nie zostali wymienieni w wyroku /art. 73 § 2 k.p.c./ (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1999 r., III CKN 48/99). Związanie innego sądu w innej sprawie treścią wydanego uprzednio orzeczenia oznacza, że sąd ten nie może dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia, wówczas gdy w tej innej sprawie występują te same strony albo osoby objęte rozszerzoną prawomocnością, a ponadto pomiędzy prawomocnym orzeczeniem oraz toczącą się sprawą zachodzi szczególny związek polegający na tym, że prawomocne orzeczenie oddziałuje na rozstrzygnięcie w toczącej się sprawie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 305/11, L.). Pamiętać jednak należy, że przedmiotem prawomocności materialnej jest jedynie ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Oznacza to, że sąd nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, ani poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego wyroku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2009 r., IV CSK 511/08, L.), co nie oznacza, że tychże ustaleń i poglądów prawnych nie może podzielić, a tak stało się co do zasady w niniejszej sprawie.

Za niezasadne uznać także należy zarzuty apelującego dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci art. 225 k.c. w związku z art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 206 k.c. w związku z art. 339 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwany Skarb Państwa włada przedmiotową nieruchomością i w związku z tym jest zobowiązany do zapłaty pozostałym współwłaścicielom wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości. W tym zakresie pozwany wskazuje, że po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie II C 770/07 ujawniła się nowa okoliczność, albowiem na mocy postanowienia z dnia 19 stycznia 2012 roku Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydanego w sprawie III Ns 269/11 Skarb Państwa nabył w całości spadek po zmarłej w dniu 29 kwietnia 1998 roku R. I. i tym samym stał się w 1/24 współwłaścicielem nieruchomości objętej sporem, ale nią nie włada, co ma wykazać, co oznacza, że przyjęcie przez Sąd I instancji okoliczności władania przez Skarb Państwa przedmiotowym gruntem jest wadliwe. W ocenie skarżącego ta okoliczność pozwala na uchylenie stanu związania prawomocnym wyrokiem wydanym w innym procesie, gdyż jest to okoliczność istotna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 roku, V CSK 433/13, Lex nr 1514746). W realiach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, że okoliczność spadkobrania po zmarłej R. I. ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem skarżący nie wykazał by podejmował jakiekolwiek kroki celem uzyskania faktycznego władztwa nad rzeczą, a jego działania już po powzięciu wiedzy o nabyciu spadku, mające zapewnić zwrot nieruchomości współwłaścicielom były bezskuteczne. W istocie można przyjąć, że strona pozwana od kilku lat nie czyni efektywnych starań, aby sama sobie zwrócić sporną nieruchomość. Oczywistym jest także, że właściciel nie ma obowiązku władania rzeczą, a ta okoliczność nie pozbawia go przymiotu właściciela.

W świetle przytoczonych wyżej rozważań i ustaleń niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 336 k.c., gdyż jak trafnie wskazano w odpowiedzi na apelację zarzut naruszenia prawa materialnego może mieć miejsce wyłącznie, gdy nie są skarżone ustalenia faktyczne, a zastosowane prawo materialne pozostaje w sprzeczności z tym stanem. Pozwany jednak podnosząc zarzut naruszenia prawa materialnego w istocie kwestionuje ustalenia faktyczne i swą legitymację procesową w sporze.

Ostatnim zarzutem apelacji jest zarzut naruszenie prawa materialnego w postaci art. 5 k.c. poprzez nie uwzględnienie (nie rozpoznanie) podniesionego przez pozwanego zarzutu nadużycia prawa podmiotowego polegającego na domaganiu się przez powodów wynagrodzenia po próbie wydania nieruchomości jej współwłaścicielom przez Gminę Ł. co świadczy o tym, że osoby te nie są zainteresowane objęciem władztwa nad nieruchomością, a roszczenia cywilnoprawne przeciwko Skarbowi Państwa traktują jako źródło stałych dochodów. Już w tym miejscu należy zaznaczyć, że Gmina Ł. wyłącznie na zlecenie Skarbu Państwa miała dokonać zwrotu nieruchomości, a nie jak wynika z postawionego zarzutu w imieniu własnym. Czynność ta faktycznie nigdy nie została dokonana, a proponowanie powodom zwrotu fragmentów nieruchomości z zabudową nadającą się do rozbiórki nie może być uznana wykonanie wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 roku wydanego w sprawie o sygnaturze akt II C 2763/95 mocą którego nakazano Skarbowi Państwa Urzędowi Rejonowemu w Ł. wydanie współwłaścicielom, nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...) składającej się z działek oznaczonych numerami (...). W treści apelacji skarżący wskazał jednoznacznie: " wyrok Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 30 czerwca 1997 r. nie ma większego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Po pierwsze dlatego, iż wyrok ten nie może stanowić podstawy ustaleń faktycznych co do podmiotów aktualnie władających nieruchomością. (...) Po wtóre, po wydaniu wyroku zmienił się stan prawny nieruchomości, bowiem z dniem 29 kwietnia 1998 r. Skarb Państwa stal się współwłaścicielem nieruchomości." W istocie zatem przez prawie dwadzieścia lat prawomocny wyrok z dnia 30 czerwca 1997 roku nie jest realizowany, co oznacza, że Skarb Państwa postępuje niezgodnie z obowiązującym prawem. W tych wypadkach orzecznictwo formułuje tzw. zasadę czystych rąk, w myśl której na nadużycie prawa nie może powoływać się podmiot, który sam zachowuje się w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1979 r., III CRN 273/78, L.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1972 r., III CRN 566/71, L.). W istocie roszczenia powodów obejmujące wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości są generowane przez Skarb Państwa, który mimo prawomocnego wyroku bezzasadnie nie zwraca właścicielom działek o numerach (...). Za ten stan rzeczy wyłączną odpowiedzialność ponosi wyłącznie strona pozwana.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną, zaś w oparciu o przepisy art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zasądził od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Wysokość przedmiotowych kosztów odpowiada odpowiedni wysokości kwot zasądzonych na rzecz każdego z powodów w zaskarżonym wyroku i jest zgodna z § 6 w związku z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Skarżący natomiast trafnie podniósł, że Sąd I instancji niezasadnie obciążył stronę pozwaną obowiązkiem zwrotu opłat sądowych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi. Zgodnie z art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., Nr 1025 ze zm.) Skarb Państwa nie ma obowiązku uiszczać opłat. Przedmiotowe zwolnienie dotyczy nie tylko sytuacji, w których dokonywane są czynności podlegające opłacie sądowej, ale także wówczas, gdy z mocy przepisu szczególnego (art. 121 k.p.c. i art. 113 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych) Skarb Państwa lub instytucja państwowa mieliby je uiścić za zwolnioną od opłat drugą stronę. Omawiany przepis wprowadza zatem wyjątek od zasady wyrażonej w art. 121 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia z 30 kwietnia 1957 r., IV CR 342/53, NP 1958, Nr 4, s. 116; orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1960 r., II CR 347/60, OSNCK 1961, Nr 4, poz. 112). W tym zakresie dokonać stosownej korekty zaskarżonego wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE