WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Krzysztof Głowacki

Protokolant Artur Łukiańczyk

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2013 r.

sprawy M. A.

obwinionego z art.96§3 kw.

na skutek apelacji wniesionej przez obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia

z dnia 7 maja 2013 roku sygn. akt VI W 4098/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że obwinionego M. A. uniewinnia od przypisanego mu czynu;

II.  kosztami sądowymi w sprawie obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

M. A. został obwiniony o to, że

do dnia 6 marca 2012 r. do godz. 20:30 we W. na ul. (...) w Siedzibie Straży Miejskiej, będąc właścicielem pojazdu marki F. o nr rej. (...) nie wskazał na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd, którego kierujący w dniu 31 stycznia 2012 r. o godz. 11:00 we W. na ul. (...) przekroczył dozwoloną prędkość o 28 km/h, tj. o czyn z art.96§3 kw.

Wyrokiem z dnia 7 maja 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia, sygn. VI W 4098/12:

I.  uznał obwinionego M. A. za winnego czynu opisanego w części wstępnej wyroku, stanowiącego wykroczenie z art.96§3 kw. i za to na podstawie art.96§3 kw. wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 (stu) złotych;

II.  na podstawie art.624§1 kpk w zw. z art.119 kpw zwolnił obwinionego od ponoszenia kosztów postępowania zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obwiniony, wnosząc o jego zmianę i uniewinnienie go od zarzucanego mu czynu. W uzasadnieniu środka odwoławczego obwiniony podniósł, iż z uwagi na niewyraźne zdjęcie dokumentujące wykroczenie drogowe oraz dostęp do auta obwinionego kilku osób, nie jest on w stanie rozpoznać osoby prowadzącej jego pojazd.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obwinionego w zakresie zawartego w niej wniosku o uniewinnienie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy rozważając zasadność zarzutu stawianego obwinionemu, w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku przedstawił wykładnię przepisu art.96§3 kw.

Wskazał między innymi, iż sprawca czynu z art.96§3 kw. pełni rolę gwaranta, zaś obowiązek właściciela lub posiadacza pojazdu wskazania na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, chyba że pojazd został użyty wbrew jego woli i wiedzy przez nieznaną osobę, czemu nie mógł zapobiec, wynika z art.78 ust.4 ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Co więcej – zdaniem Sądu Rejonowego - sam w sobie brak wiedzy osoby uprawnionej w przedmiocie personaliów osoby posługującej się jej pojazdem nie zwalnia osoby z powinności wynikającej z art.78 ust.4 ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Mając na względzie powyższe konstatacje stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy nie dość wnikliwie przeanalizował realia rozpoznawanej sprawy, koncentrując się w istocie na wykładni przepisów kodeksu wykroczeń i ustawy Prawo o ruchu drogowym.

W tym miejscu za Sądem Najwyższym zauważyć warto, że niewskazanie przez właściciela lub posiadacza pojazdu, na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w okolicznościach, o których mowa w art.78 ust.4 ustawy Prawo o ruchu drogowym, może stanowić wykroczenie określone w art.96§3 kw., jednak wymagane jest wówczas wykazanie, że osoba zobowiązana posiadała taką wiedzę, ale odmawiała przekazania jej uprawnionemu organowi (por. wyrok SN z dnia 12 października 2011 r., sygn. akt V KK 137/11).

W rozważanym przypadku natomiast, obwiniony jednoznacznie podał, że nie jest w stanie wskazać osoby, która w dniu 31 stycznia 2012 r. mogła prowadzić jego samochód, podkreślając jednocześnie, że stanowiący jego własność pojazd udostępniał do użytkowania zatrudnianym przez siebie pracownikom. Podkreślił również, że posiada 7 samochodów w stałym użytkowaniu (k.33).

Istotne znaczenie ma w tym zakresie czytelność zdjęcia osoby kierującej pojazdem, a znajdującego się na karcie 4 akt sprawy. Skoro bowiem obwiniony, biorąc pod uwagę ilość pracowników korzystających z jego pojazdów za jego zgodą, mógł nie wiedzieć, kto w krytycznym czasie kierował samochodem F. o nr rej. (...), zasadnicze znaczenie ma możliwość rozpoznania tożsamości tejże osoby, w oparciu o zdjęcie wykonane radarem AD9. Gdyby bowiem jakość przedmiotowego zdjęcia umożliwiała osobie zobowiązanej na bodaj przybliżone wskazanie kierującego pojazdem, można byłoby stwierdzić, iż mimo stosownej wiedzy, nie wskazała ona na żądanie uprawnionego organu, komu powierzyła pojazd do kierowania lub używania. Mając jednak na względzie jakość zdjęcia dołączonego przez Oskarżyciela Publicznego do akt sprawy, nie sposób zgodzić się z kwestionowanym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego. Niedopuszczalnym jest bowiem zastosowany przez Sąd I instancji automatyzm, przejawiający się w stwierdzeniu, że niewskazanie osoby kierującej pojazdem jest jednoznaczne z popełnieniem wykroczenia z art.96§3 kw.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wskazał, iż dla wyczerpania znamion wykroczenia z art.96§3 kw. nie jest wymagane działanie umyślne, bowiem przepis wprost takiego wymogu nie wprowadza. Dla bytu tego wykroczenia, zdaniem Sądu Rejonowego, wystarczy samo stworzenie możliwości do aprobowanego, niekontrolowanego wykorzystania pojazdu przez osoby nieznane osobie uprawnionej.

Ustalenie takie nie powinno jednak stanowić podstawy do przyjęcia, że skoro właściciel pojazdu nie był w stanie - z uwagi na upływ czasu i krąg osób korzystających z pojazdu - jednoznacznie wskazać, kto kierował pojazdem w czasie opisanym we wniosku o ukaranie, to można mu przypisać co najmniej działanie nieumyślne. Takie stanowisko musiałoby bowiem zostać poprzedzone wskazaniem, jaką regułę ostrożności obwiniony naruszył, a w konsekwencji jak powinien był postępować, by móc sprostać wymogom konkretnej normy prawnej (w tym wypadku wymogom normy art.96§3 kw.).

Nie ulega zaś wątpliwości, że po upływie określonego czasu właściciel pojazdu nie ma w zasadzie możliwości ustalenia, jaka osoba kierowała nim w konkretnej chwili, zwłaszcza gdy stałych użytkowników samochodu jest wielu - jak w niniejszym przypadku właściciel pojazdu i jego pracownicy. Nie sposób przy tym wymagać od właściciela, by fakt powierzenia pojazdu innej osobie każdorazowo rejestrował, na wypadek gdyby osoba ta w trakcie prowadzenia pojazdu popełniła jakieś wykroczenie drogowe, a właściciel osobiście zostałby po kilku tygodniach lub miesiącach wezwany przez organy ścigania do precyzyjnego wskazania, komu powierzył pojazd w danym czasie. Stawianie przed właścicielem takich wymogów stanowiłoby oczywiste podważenie konstytucyjnie zagwarantowanych mu możliwości swobodnego dysponowania jego rzeczą oraz prowadziłoby do niczym nieuzasadnionego ograniczenia w korzystaniu z jednej z podstawowych wolności demokratycznego państwa prawnego.

Jak już wyżej wskazano, jednym z warunków przypisania wykroczenia z art.96§3 kw. jest świadomość istnienia obowiązku, o którym stanowi art.78 ust.4 i 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym. Drugim zaś warunkiem jest wiedza właściciela lub posiadacza pojazdu, odnośnie tego, kto kierował lub używał jego pojazdu w oznaczonym czasie (Monika Zbrojewska, Glosa do postanowienia SN z dnia 29 czerwca 2010 r., I KZP 8/10. Teza nr 5, LEX/el 2011, 127541/5). Wymagane jest w takich wypadkach wykazanie, że osoba zobowiązana posiadała taką wiedzę, ale odmówiła jej przekazania organowi zgłaszającemu żądanie, co w rozpoznawanej sprawie nie zostało udowodnione.

Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, na podstawie znajdującego się w aktach zdjęcia dokumentującego fakt przekroczenia przez kierującego samochodem marki F. dozwolonej prędkości (k. 4), nie można jednoznacznie i bez nie dających się usunąć wątpliwości stwierdzić, kto kierował tym samochodem we wskazanym miejscu i czasie, z uwagi na niską jakość tego zdjęcia. Obwiniony kategorycznie zaprzeczając swojemu sprawstwu realizuje przysługujące mu prawo do obrony, na mocy którego nie ma on obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść i z faktu tego nie można wyciągać wobec niego negatywnych konsekwencji. Nie można także wymagać od obwinionego, by wskazał jako sprawcę jakąkolwiek osobę, by sprostać obowiązkowi wynikającemu z art.78 ust.4 i 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym, skoro nie posiada on wiedzy o tym, kto kierował jego pojazdem w oznaczonym czasie.

Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że norma art.96§3 kw. nie powinna być wykorzystywana do wywierania nacisku, którego celem byłoby wskazanie przez właściciela pojazdu danych rzeczywistego sprawcy wykroczenia drogowego. Nie ulega wątpliwości, że kierowane do obwinionego wezwanie o wskazanie osoby, która w konkretnym czasie kierowała pojazdem ma najczęściej związek z ustalonym faktem popełnienia wykroczenia drogowego (najczęściej przekroczenia dozwolonej prędkości). W związku z trudnościami z jednoznacznym ustaleniem rzeczywistego sprawcy czynu, organy ścigania ograniczają się do ustalenia danych właściciela pojazdu, a następnie, pod groźbą odpowiedzialności z art.96§3 kw., wzywają go do wskazania komu w danym czasie powierzył pojazd. Tym samym jednak spoczywający na organach ścigania obowiązek ustalenia sprawcy czynu zabronionego przeniesiony zostaje de facto na właściciela pojazdu.

Mając na uwadze wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można było przypisać obwinionemu winy za zarzucany mu czyn, co musiało skutkować zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnieniem obwinionego od popełnienia wykroczenia z art.96§3 kw.

Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych oparto o normę art.118 pkt.2 kpsw.