UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 października 2016 r.

Pozwem z dnia 24 marca 2016 r. (data nadania na poczcie) T. S. wniósł
o zasądzenie od Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwoty 151.467,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 listopada 2014 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad i gmina E. zawarli w dniu 24 listopada 2010 r. z konsorcjum firm
w składzie: (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Zakład (...) M. i G. M. sp.j. i Przedsiębiorstwo (...) S.A. umowę, której przedmiotem była „Budowa obwodnicy E. (etap III i IV) w ciągu drogi krajowej nr (...)”. W dniu 1 września 2011 r. powód zawarł z (...) S.A. (powstałą z przekształcenia Zakładu (...) M. i G. M. sp.j.) umowę, na mocy której wymieniona spółka zleciła powodowi wykonanie prac ogólnobudowlanych na obiektach mostowych wchodzących w skład przedmiotowej inwestycji. Powód wykonał zlecone prace, które zostały odebrane, i wystawił z tego tytułu faktury: w dniu 4 czerwca 2012 r. na kwotę 77.667,12 zł
i w dniu 4 lipca 2012 r. na kwotę 73.800 zł. Powód nie otrzymał jednak za nie zapłaty od (...) S.A., wobec której ogłoszona została upadłość. W dniu 11 września 2012 r. powód zgłosił należność pozwanemu na podstawie ustawy z 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 891), zwanej dalej również „specustawą pomocową” lub „specustawą”. Pozwany powołując się na art. 1 ust. 2 przywołanej ustawy odmówił umieszczenia powoda na liście uprawnionych przedsiębiorców wskazując, że przepisów ustawy nie stosuje się do należności, które mogą być zaspokojone na podstawie art. 647¹ k.c. W ocenie powoda stanowisko pozwanego jest błędne, ponieważ
z ochrony gwarantowanej przez specustawę podwykonawcy mogą korzystać, gdy niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy nie dysponują roszczeniami płynącymi z art. 647¹k.c. i art. 649¹ – 649⁵ k.c. Powód podniósł również, że na wypadek odmowy uznania roszczenia na podstawie specustawy pomocowej, podstawę do uwzględnienia jego roszczeń stanowią przepisy Kodeksu cywilnego. Pozwany może odpowiadać za szkodę wyrządzoną powodowi na zasadach ogólnych (art. 415 k.c.), bowiem wbrew obowiązkowi wynikającemu ze specustawy nie przyjął zgłoszenia powoda i nie wypłacił należnych mu kwot.

Pozwany Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad
w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Do pozwu zostało załączone zgłoszenie wierzytelności powoda z 11 września 2012 r. Przyjmując trzyletni termin przedawnienia, roszczenie to uległo przedawnieniu przed dniem wniesienia pozwu. Roszczenie powoda nie jest objęte zakresem przedmiotowym specustawy, w związku z czym nie może on żądać na jej podstawie zapłaty od pozwanego. Przepisy specustawy nie mają bowiem zastosowania do należności, które mogą być potencjalnie zaspokojone na podstawie art. 647¹ Kodeksu cywilnego. Zakres prac, które wykonał powód jako podwykonawca należy zakwalifikować jako roboty budowlane. Podwykonawca nie jest objęty zakresem przedmiotowym specustawy, gdyż mógłby dochodzić ochrony na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. Powód wskutek własnego zaniedbania pozbawił się możliwości dochodzenia roszczeń na podstawie wskazanego przepisu, bowiem pozwanemu nigdy nie została przedłożona do akceptacji umowa podwykonawcza. Gdyby nawet przyjąć, iż powód powinien zostać wpisany na listę przedsiębiorców w trybie specustawy, to jego roszczenie nie mogłoby zostać zaspokojone w wysokości dochodzonej pozwem, gdyż godnie z art. 2 i 5 ust. 4 specustawy, w sytuacji, gdy kwota zabezpieczenia należytego wykonania umowy nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności umieszczonych na liście przedsiębiorców kwoty, w jakiej należności mogą być zabezpieczone, są ustalane proporcjonalnie do wysokości każdej z nich. Pozwany wskazał, że z sytuacją taką mamy do czynienia
w niniejszej sprawie i zakwestionował z tej przyczyny roszczenie powoda co do wysokości. Pozwany podniósł także, że nie ma racji powód twierdząc, że zachowanie pozwanego Skarbu Państwa przy rozpoznawaniu zgłoszonej należności powoda było niezgodne z prawem, co rodzić może odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego względem powoda na zasadach ogólnych. Pozwany nie miał obowiązku przyjąć zgłoszenia powoda i wypłacić mu żądanej należności, ponieważ powód nie jest objęty zakresem przedmiotowym specustawy. Wobec tego nie można dopatrzeć się deliktu po stronie pozwanego. Pozwany zarzucił również,
że powód domaga się zapłaty wynagrodzenia z tytułu realizacji umowy podwykonawczej, jednocześnie dążąc do zaspokojenia z majątku wykonawcy poprzez zgłoszenie swojej wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Za bezzasadne należałoby uznać ewentualne nałożenie na pozwanego obowiązku spłaty należności powoda, jeżeli ten podjął już kroki zmierzające do spełnienia roszczenia przez wykonawcę.

W piśmie procesowym z dnia 6 czerwca 2016 r. powód wskazał, że podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia jest chybiony, ponieważ godnie z art. 7 ust. 1 specustawy pomocowej wymagalność roszczenia o wypłatę należności uzależniona jest od doręczenia przez przedsiębiorcę jednego z wymienionych w tym przepisie dokumentów.
w przypadku powoda dokumentem tym była lista wierzytelności oraz pismo z Sądu Rejonowego w Bielsku Białej z dnia 4 listopada 2014 r. potwierdzające istnienie wierzytelności i brak sprzeciwu co do listy wierzytelności. Dokumenty te zostały doręczone pozwanemu wraz z pismem z dnia 17 listopada 2014 r. i data ich doręczenia stanowi najwcześniejszy możliwy termin rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczenia powoda. Pozwany kwestionując wysokość dochodzonego roszczenia nie wskazał jednak, do jakiej konkretnie wysokości to czyni. Brak jakichkolwiek wyliczeń w tym zakresie i dowodów na ich poparcie stanowi podstawę do oddalenia tego zarzutu. Dla powoda cała kwota wynikająca
z niezapłaconych faktur stanowi jego szkodę. Bezpodstawny jest też zarzut dotyczący zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Powód chcąc dopełnić warunków koniecznych do wypłaty należności przez pozwanego zobowiązany był do zgłoszenia swego roszczenia w postępowaniu upadłościowym.

W piśmie procesowym z dnia 30 czerwca 2016 r. pozwany podtrzymał zajęte wcześniej stanowisko i dodatkowo wskazał, że na podstawie wstępnej listy przedsiębiorców
z dnia 16 października 2012 r., na której był ujęty powód (uwzględniającej wszystkich przedsiębiorców, którzy złożyli w terminie zgłoszenia należności) kwota hipotetycznie należna powodowi to 63.993,53 zł. Mając na uwadze hipotetyczną listę przedsiębiorców, gdyby zostało uznane zgłoszenie należności powoda przed dokonaniem wypłat dla przedsiębiorców z pozytywną weryfikacją, kwota hipotetyczna należna powodowi wynosiłaby 99.000,77 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W wyniku rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad i Gmina M. E., jako Zamawiający, i konsorcjum firm: (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Zakład (...) M. i G. M. Sp.j., Przedsiębiorstwo (...) S.A., jako Wykonawca, zawarli w dniu 24 listopada 2010 r. umowę, na mocy której Zamawiający powierzył
a Wykonawca zobowiązał się do wykonania robót polegających na „Budowie obwodnicy E. (etap III i IV) w ciągu drogi krajowej nr (...)”, zwaną dalej (...) lub „kontraktem głównym”. (umowa nr (...) z 24.11.2010 r. –
k. 12-14).

Zakład (...) M. i G. M. Sp.j.
na podstawie uchwały wspólników z dnia 14 grudnia 2010 r. przekształciła się ze spółki jawnej w (...) Spółkę Akcyjną. ( informacja z rejestru przedsiębiorców KRS spółki (...) S.A. – k. 18-22).

W dniu 2 stycznia 2012 r. (...) S.A. zawarła z T. S., prowadzącym działalność gospodarcza pod firmą (...) T. S., umowę, na podstawie której (...) S.A. zleciła T. S. wykonanie prac ogólnobudowlanych na obiektach mostowych wchodzących w skład przedmiotowej inwestycji drogowej, za wynagrodzeniem 24 zł za roboczogodzinę netto. Za wykonane na podstawie przedmiotowej umowy roboty budowlane T. S. wystawił spółce (...) faktury VAT:

1) nr (...) z 4 czerwca 2012 r. na kwotę 77.667,12 zł, za roboty budowlane przy obiekcie nr 3 w E., płatną w terminie 30 dni ,

2) nr (...) z 4 lipca 2012 r. na kwotę 73.800 zł, za roboty budowlane przy obiekcie
nr 7 w E., płatną w terminie 30 dni .

Faktury te zostały przyjęte i podpisane przez przedstawiciela (...) S.A. ( zlecenie
nr 27a/ (...) z 02.01.2012 r. – k. 15-16, informacja z (...) dotycząca przedsiębiorcy (...) T. S. – k. 17, faktury VAT nr (...) – k. 23 i 24).

(...) S.A. (reprezentowana przez prezesa zarządu spółki M. M.) złożyła w dniu 11 września 2012 r. pisemne oświadczenie, że uznaje należności w wysokości 151.467,12 zł T. S., przysługujące mu wobec (...) S.A. za wykonane przez niego zgodnie ze zleceniem z dnia 2 stycznia 2012 r. i odebrane przez (...) S.A. usługi budowlane, w związku z realizacją zamówienia publicznego pn. „Budowa obwodnicy E. (etap III i IV) w ciągu drogi krajowej nr (...))”, objęte fakturami nr (...)
z 4 czerwca 2012 r. i nr (...) z 4 lipca 2012 r. ( oświadczenie o uznaniu długu z 11 września 2012 r. – k. 25).

Pismem z dnia 11 września 2012 r. T. S. zgłosił (...) Oddział
w O. w trybie specustawy pomocowej wierzytelność w kwocie 151.467,12 zł należną mu od (...) S.A. Do zgłoszenia powód dołączył: oświadczenie, że należności wynikają ze zrealizowanych i odebranych prac związanych z realizacją zamówienia publicznego oraz że nie są objęte gwarancją udzieloną przez wykonawcę lub nie zostały zaspokojone przez wykonawcę, oryginał pisemnego oświadczenia wykonawcy o uznaniu należności przez wykonawcę, kopię umowy zawartej z wykonawcą, kopie dokumentów potwierdzających spełnienie definicji małego przedsiębiorcy, kopie faktur, numer rachunku bankowego, na który powinna być wpłacona zaliczka. ( zgłoszenie należności z 11.09.2012 r.
z oświadczeniem i z zaświadczeniami dotyczącymi przedsiębiorcy (...) T. S. – k. 33-39).

(...) Oddział w O. pismem z dnia 21 września 2012 r. wezwała T. S. do uzupełnienia i poprawy zgłoszenia, wskazując, że: oświadczenie powoda z dnia
11 września 2012 r. nie precyzuje, jakich prac dotyczy i w ramach jakiego zadania zostały wykonane, należy przedstawić dokumenty potwierdzające spełnienie kryteriów mikro, m. lub średniego przedsiębiorcy, oświadczenie Wykonawcy o uznaniu należności nie spełnia warunków art. 374 Kodeksu spółek handlowych i nadto w oświadczeniu powołano się na fakturę nr (...) o wartości 77.800 zł brutto, co jest niezgodne z załączonymi fakturami. Jednocześnie poinformowano T. S., że w przypadku pozytywnej weryfikacji
i umieszczenia na liście przedsiębiorców, w celu wypłaty należności będzie on zobowiązany do dostarczenia dodatkowych dokumentów wymienionych w art. 6 (przed wypłatą zaliczki)
i art. 7 specustawy (przed wypłatą pozostałej części). ( pismo (...) z 21.09.2012 r. –
k. 30).

W odpowiedzi T. S. pismem z 9 października 2012 r. przesłał do (...) Oddział w O. poprawione oświadczenie z 11 września 2012 r., dokumenty
z ZUS i Urzędu Skarbowego dotyczące dochodu i ilości zatrudnionych pracowników, poprawione oświadczenie o uznaniu należności przez wykonawcę (poprawiona kwota faktury w tym oświadczeniu). ( pismo T. S. z 09.10.2012 r. – k. 29).

Wobec otrzymanej z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad informacji
o braku prawa do ubiegania się o zapłatę należności na podstawie specustawy, T. S. pismem z dnia 29 października 2012 r. wezwał (...) do zapłaty kwoty 151.467,12 zł na podstawie art. 647¹ § 5 k.c., a kolejnym pismem z dnia 3 grudnia 2012 r. zwrócił się do (...) z wnioskiem o ponownie rozpatrzenie sprawy i umieszczenie powoda na liście przedsiębiorców spełniających warunki określone w art. 5 ust. 2 i art. 8 specustawy, a także o wypłacenie mu wszystkich wynikających z tej ustawy należności. ( pisma T. S. z 29.10.2012 r. – k. 78-79 i z 03.12.2012 r. – k. 40-42).

W odpowiedzi (...) w piśmie z 2 stycznia 2013 r. poinformowała pełnomocnika powoda, że nie może zaspokoić roszczenia T. S. i że zgłoszenie zostaje negatywnie zweryfikowane ze względu na zakres prac o charakterze podwykonawczym.
( pismo (...) z 02.01.2013 r. – k. 43).

Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej VI Wydział Gospodarczy postanowieniem z dnia
19 października 2012 r. ogłosił upadłość likwidacyjną spółki (...) S.A. ( informacja
z rejestru przedsiębiorców KRS spółki (...) S.A. – k. 18-22).

T. S. pismem z 17 grudnia 2012 r. (data nadania na poczcie) skierowanym do Sądu Rejonowego w Bielsku Białej zgłosił do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym (...) S.A. wierzytelności w kwocie łącznej 280.258,21 zł (należność główna 269.015,76 zł, odsetki za rok przed ogłoszeniem upadłości 11.242,45 zł), w tym wierzytelności objęte fakturami nr (...) z dnia 4 czerwca 2012 r. i nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. ( pismo powoda z 17.12.2012 r. wraz z potwierdzeniem nadania – k. 26-28).

Wymienione wyżej wierzytelności powoda zostały uznane przez upadłego i syndyka
oraz umieszczone na liście wierzytelności (...) S.A. W stosunku do wierzytelności powoda ujętej na liście wierzytelności nie zgłoszono w terminie sprzeciwu, o czym T. S. został poinformowany przez Sąd Rejonowy w Bielsku Białej pismem z 4 listopada 2014 r. Lista wierzytelności definiująca wierzytelności T. S. została zatwierdzona postanowieniem sędziego komisarza z dnia 14 kwietnia 2015 r. ( pismo Sądu Rejonowego
w B. VI Wydział Gospodarczy z 04.11.2014 r. wraz z wyciągiem z listy wierzytelności – k. 31-32 i 122-123, pismo Sądu Rejonowego w Bielsku Białej z 28.06.2016 r. – k. 125-126).

Pismem z 17 listopada 2014 r. pełnomocnik T. S. wezwał (...) Oddział w O. do zapłaty na rzecz powoda kwoty 151.467,12 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Do pisma dołączono wyciąg z listy wierzytelności obejmujący należność powoda wraz z pismem Sądu Rejonowego w Bielsku Białej potwierdzającym,
że w stosunku do wierzytelności nie zgłoszono sprzeciwu. W wezwaniu wskazano,
że w przypadku ponownej odmowy zapłaty powód będzie zmuszony wystąpić na drogę postępowania sądowego z roszczeniem odszkodowawczym. ( pismo pełnomocnika powoda
z 17.11.2014 r. – k. 44-47).

W odpowiedzi na to wezwanie (...) w piśmie z dnia 22 grudnia 2014 r. wskazała, że podtrzymuje stanowisko wyrażone we wcześniejszej korespondencji i że nie może zaspokoić roszczenia powoda. ( pismo (...) z 22.12.2014 r. – k. 48).

(...) Oddział w O. w dniu 16 października 2012 r. sporządziła wstępną listę przedsiębiorców, obejmującą należności wszystkich przedsiębiorców, którzy zgłosili swoje należności w trybie specustawy pomocowej. Na liście tej uwzględniono m.in. należność T. S. w kwocie 151.467,12 zł. Wartość należności wszystkich przedsiębiorców umieszczonych na tej wstępnej liście wynosiła 4.611.665,74 zł. Natomiast wartość zabezpieczenia należytego wykonania umowy, którym dysponował Zamawiający od 15 czerwca 2012 r. (do 30 czerwca 2013 r.) wynosiła 1.948.388,20 zł. ( wstępna lista przedsiębiorców z 16.10.2012 r. – k. 116).

Po weryfikacji zgłoszeń (...) sporządziła listę przedsiębiorców, o której mowa
w art. 5 ust. 3 specustawy pomocowej, na której umieszczone zostały należności przedsiębiorców na łączną sumę 2.829.426,83 zł. Na liście tej nie została umieszczona należność T. S.. Jako że posiadana przez Zamawiającego kwota zabezpieczenia
w wysokości 1.948.388,20 zł nie wystarczała na pełne zaspokojenie należności wszystkich przedsiębiorców umieszczonych na liście uznane do wypłaty należności przedsiębiorców podlegały proporcjonalnemu zmniejszeniu. ( lista przedsiębiorców sporządzona na podstawie art. 5 ust. 3 specustawy pomocowej – k. 100).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z przywołanych dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sąd oddalił wniosek powoda o zobowiązanie pozwanego do złożenia dokumentów wymienionych w punkcie 4 petitum pozwu, ponieważ stan faktyczny został już dostatecznie wyjaśniony dokumentami złożonymi do akt sprawy i nie był sporny pomiędzy stronami, które pozostawały w sporze tylko co do oceny prawnej opisanych wyżej faktów. Z tych przyczyn żądane przez powoda dodatkowej dokumenty nie były potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Oceniając żądanie pozwu wskazać potrzeba po pierwsze, że w rozpatrywanej sprawie podstawy do uwzględnienia roszczenia powoda o zapłatę przez pozwanego inwestora wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez powoda na przedmiotowej inwestycji nie mógł stanowić art. 647¹ § 5 k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, zawierający umowę
z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Analiza przepisów art. 647¹ § 2-5 k.c. prowadzi do wniosku, że do powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora (z generalnym wykonawcą) wobec podwykonawcy potrzebne jest spełnienie dwóch warunków: 1) zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy, której przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych, przy czym wymagana jest forma pisemna umowy pod rygorem nieważności (art. 647¹ § 4 k.c.), 2) wyrażenie przez inwestora zgody na zawarcie tej umowy (art. 647¹ § 2 k.c.). Umowa z podwykonawcą spełnia warunki umowy podwykonawczej w rozumieniu art. 647¹ § 1 k.c., jeżeli prace zrealizowane przez podwykonawcę prowadzić będą do wykonania danego obiektu, stanowiąc część składową finalnego rezultatu, to jest gdy rezultat świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem świadczenia wykonawcy wobec inwestora w ramach umowy o roboty budowlane, przy czym w sensie prawnym umowa taka może zostać zakwalifikowana także jako umowa o dzieło. (por. orz. SN z 17.10.2008 r., I CSK 106/08, Biul. SN 2009/3/9, Sądu Apelacyjnego
w K. z 25.04.2014 r., I ACa 244/14, Lex nr 1563514, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 03.07.2014 r., I ACa 242/14, Lex nr 1509109). Zgoda inwestora na zawarcie umowy podwykonawczej może być wyrażona w sposób bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy
z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie lub projekcie (art. 647¹ § 2 k.c.). Wyrażenie zgody w sposób czynny może nastąpić w sposób wyraźny pisemnie lub ustnie albo poprzez inne zachowanie inwestora, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.), w tym poprzez czynności faktyczne (w sposób dorozumiany), np. przez tolerowanie podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie od niego robót oraz dokonywanie podobnych czynności. Zgoda wyrażona w sposób dorozumiany jest jednak skuteczna jedynie wówczas, gdy inwestor znał nie tylko osobę podwykonawcy, ale także wszystkie istotne postanowienia konkretnej umowy łączącej podwykonawcę z wykonawcą,
a szczególnie te, które decydują o wysokości wynagrodzenia podwykonawcy. Informacje na ten temat nie muszą pochodzić z przedstawionego inwestorowi tekstu umowy, lecz mogą wynikać z innych źródeł. Wiedza inwestora o tym, że konkretny podwykonawca wykonuje określony zakres robót, nie jest wystarczająca do powstania odpowiedzialności inwestora przewidzianej w art. 647¹ § 5 k.c. w zw. z art. 647¹ § 2 k.c., jeżeli nie znał on istotnych postanowień umowy podwykonawczej, decydujących o wynagrodzeniu podwykonawcy. ( vide orz. SN z 06.10.2010 r., II CSK 210/10, OSNC 2011/5/59, orz. SN z 04.02.2011 r., III CSK 152/10, LEX nr 11028865, orz. Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 09.02.2015 r., V ACa 798/14, LEX nr 1665773, orz. Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18.02.2015 r., I ACa 1679/14, LEX nr 1667566, orz. Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30.04.2015 r., I ACa 1749/14, LEX nr 1712681, orz. Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 08.05.2015 r., I ACa 42/15, LEX nr 1733656).

Umowa zawarta w dniu 2 stycznia 2012 r. pomiędzy (...) S.A. a T. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) T. S., spełniała warunki umowy podwykonawczej w opisanym wyżej znaczeniu. Nie budziło wątpliwości i nie było przedmiotem sporu pomiędzy stronami, że objęte wskazaną umową roboty budowlane na obiektach mostowych, w tym na obiektach nr 3 i 7 objęte fakturami nr (...) z 4 czerwca 2012 r. i nr (...) z 4 lipca 2012 r., zostały wykonane przez powoda
i stały się częścią realizowanej przez wykonawcę inwestycji drogowej. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad nie może jednak odpowiadać za zapłatę wynagrodzenia powoda za roboty wykonane na budowie przedmiotowej drogi wobec braku spełnienia drugiej z przesłanek warunkujących odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, w postaci wyrażenia przez inwestora zgody na zawarcie umowy podwykonawczej. W rozpatrywanej sprawie było okolicznością bezsporną (niekwestionowaną przez powoda), że powód nie został zgłoszony pozwanemu na przedmiotowym kontrakcie jako podwykonawca oraz że pozwany nie wyraził zgody na zawarcie umowy podwykonawczej z powodem w sposób czynny wyraźny. Skoro pozwanemu nie została przedstawiona umowa podwykonawcza z powodem lub jej projekt, ani odpowiednia część dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie lub projekcie – stosownie do art. 647¹ § 2 k.c. – to nie mogło też dojść do wyrażenia zgody
w sposób bierny. Nie udowodniono również, żeby pozwany wyraził wymaganą zgodę
w sposób dorozumiany (przez czynności konkludentne). Jak już wskazano, dla uznania, że zgoda wyrażona została w sposób dorozumiany, konieczne byłoby wykazanie, że inwestor znał osobę podwykonawcy, ale także wszystkie istotne postanowienia konkretnej umowy podwykonawczej, a szczególnie te, które decydują o wysokości wynagrodzenia podwykonawcy. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika, żeby pozwany miał wiedzę co do faktu, że roboty budowlane na przedmiotowej inwestycji wykonuje podwykonawca T. S.. Nie zostały ujawnione bowiem żadne takie zachowania przedstawicieli pozwanego – umocowanych do składania w imieniu inwestora oświadczeń woli w ramach przedmiotowego kontraktu – z których by wynikało, że wiedzą
o wykonywaniu określonych robót przez pracowników firmy (...) na budowie drogi i że fakt ten akceptują. Tym bardziej nie udowodniono, żeby pozwany znał warunki umowy podwykonawczej powoda ze spółką (...) S.A., zwłaszcza co do wynagrodzenia powoda ustalonego z tą spółką. Brak było dowodów wskazujących, że inwestorowi zostały przedstawione warunki tej umowy podwykonawczej przez którąkolwiek ze stron tej umowy. Dlatego nie było podstaw do przyjęcia, że pozwany wyraził zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej z powodem w postaci domniemanego oświadczenia woli. W rezultacie nie powstała odpowiedzialność pozwanego inwestora za zapłatę wynagrodzenia powoda jako podwykonawcy na podstawie art. 647¹ § 5 k.c.

Po drugie, konsekwencją powyższej konstatacji jest fakt, że do należności powoda za roboty wykonane na przedmiotowej inwestycji zastosowanie znajdowały przepisy ustawy
z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych. Ustawa ta określa zasady spłaty przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad niezaspokojonych przez wykonawcę należności głównych przedsiębiorcy, który zawarł umowę z wykonawcą
w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane, udzielonego przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, wyłącznie za zrealizowane i odebrane prace (art. 1 ust. 1 ustawy). Stosownie do art. 1 ust. 2 tejże ustawy, jej przepisy nie mają zastosowania do należności, które mogą być zaspokojone na podstawie art. 647¹k.c. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy, Generalny Dyrektor spłaca należności do wysokości równej kwocie zabezpieczenia, o której mowa w art. 147 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych. W myśl art. 5 ust. 1 specustawy, przedsiębiorca może zgłosić Generalnemu Dyrektorowi należność, która przysługuje mu od wykonawcy, który zalega ze spłatą za zrealizowane i odebrane prace co najmniej 30 dni albo wobec którego ogłoszono upadłość lub sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 Prawa upadłościowego i naprawczego. Stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy, zgłoszenia dokonuje się
w formie pisemnej a do zgłoszenia dołącza się: 1) pisemne oświadczenie wykonawcy
o uznaniu należności przedsiębiorcy, albo 2) kopie: a) doręczonego wykonawcy wezwania do zapłaty należności, którego termin upłynął bezskutecznie, b) pozwu wniesionego przeciwko wykonawcy o zapłatę należności albo zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, c) umowy zawartej między wykonawcą a przedsiębiorcą. Po dokonaniu weryfikacji zgłoszenia Generalny Dyrektor może ogłosić, a w przypadku, gdy zgłoszone należności przekroczą 3% wartości zamówienia publicznego ogłasza, w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym o otwarciu 21-dniowego terminu na dokonywanie zgłoszeń. Po upływie tego terminu Generalny Dyrektor sporządza listę przedsiębiorców spełniających warunki,
o których mowa w art. 5 ust. 2 i art. 8, i zawiadamia przedsiębiorców o umieszczeniu ich na liście (art. 5 ust. 3 ustawy). W przypadku, gdy kwota określona w art. 2 nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności umieszczonych na liście, kwoty, w jakiej należności te mogą być zaspokojone, są ustalane proporcjonalnie do wysokości każdej z nich (art. 5 ust. 4 ustawy). Przedsiębiorcom umieszczonym na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3, na poczet należności wypłacana jest zaliczka, niezwłocznie po doręczeniu przez nich:
1) nieprawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego należność albo 2) spisu wierzycieli,
o którym mowa w art. 23 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
i naprawcze, obejmującego należność – w wysokości nie większej jednak niż 50% kwoty należności lub kwoty ustalonej zgodnie z art. 5 ust. 4 (art. 6 specustawy). Przedsiębiorcom umieszczonym na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3, jest wypłacana kwota należności lub kwota ustalona zgodnie z art. 5 ust. 4, pomniejszona o kwotę zaliczki, po doręczeniu przez nich: 1) prawomocnego orzeczenia sądu albo 2) ugody zawartej przed sądem w sprawie między przedsiębiorcą i wykonawcą, opatrzonej klauzulą wykonalności, albo 3) listy wierzytelności pod warunkiem niezłożenia w stosunku do danej wierzytelności sprzeciwu,
o którym mowa w art. 256 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze lub zatwierdzonej przez sędziego-komisarza listy wierzytelności – obejmujących należność. (art. 7 ust. 1 specustawy). Do dokumentów, o których mowa w art. 5 ust. 2, art. 6 i art. 7 ust. 1, przedsiębiorca dołącza oświadczenie, iż należności wymienione w tych dokumentach wynikają ze zrealizowanych i odebranych prac związanych z realizacją zamówienia publicznego oraz że nie są objęte gwarancją udzieloną przez wykonawcę lub nie zostały zaspokojone (art. 8 ust. 1 specustawy). Zwrócić trzeba też uwagę na fakt, że art. 4 pkt. 1 specustawy w pierwotnym brzmieniu definiował „przedsiębiorcę” jako przedsiębiorcę
w rozumieniu art. 104-106 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r., nr 220, poz. 1447, z późn. zm.) oraz usługodawcę
w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 47, poz. 278, z późn. zm.) spełniającego wymagania dla mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy, który zawarł umowę z wykonawcą udzielonego zamówienia. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia
18 czerwca 2013 r., sygn. akt K 37/12 ( OTK-A 2013/5/60) orzekł, że art. 4 pkt. 1 „specustawy” w zakresie, w jakim za przedsiębiorcę uznaje przedsiębiorcę spełniającego wymagania tylko dla mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 oraz z art. 2 Konstytucji. Na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego art. 4 pkt. 1 specustawy w przywołanym brzmieniu utracił moc z dniem 9 lipca 2013 r. Ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (Dz.U. z 2014 r., poz. 929), która weszła w życie w dniu 16 lipca 2014 r., zmieniono brzmienie art. 4 ust. 1 specustawy, definiując na nowo „przedsiębiorcę” jako przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.) oraz usługodawcę w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 47, poz. 278, z późn. zm.), który zawarł umowę z wykonawcą udzielonego zamówienia publicznego. Rozszerzono zatem krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia należności Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad, usuwając ograniczenia dotyczące kategorii przedsiębiorców,
tj. objęto regulacjami specustawy również tzw. „dużych przedsiębiorców”.

Przedmiotem regulacji przepisów specustawy jest zatem stosunek cywilnoprawny
o charakterze obligacyjnym, który może powstać – po spełnieniu wskazanych w jej przepisach przesłanek – pomiędzy przedsiębiorcą, jako wierzycielem, i Skarbem Państwa – Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad, jako dłużnikiem. Świadczenie będące przedmiotem tego zobowiązania polega na zapłacie przez Skarb Państwa określonej kwoty pieniężnej na rzecz przedsiębiorcy. Wskutek powstania tego zobowiązania Skarb Państwa staje się dłużnikiem przedsiębiorcy. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych
i Autostrad odpowiada na podstawie komentowanej ustawy za dług cudzy, będący długiem wykonawcy. ( P. D., Ustawa o spłacie przez Skarb Państwa roszczeń podwykonawców w sektorze budowlanym - analiza krytyczna, (...) 2013, nr 7, s. 31 i 33). Zobowiązanie, jakie powstaje pomiędzy Skarbem Państwa i przedsiębiorcą, występuje w dwóch odmianach, tj. jako zobowiązanie do zapłaty zaliczki na poczet należności oraz jako zobowiązanie do zapłaty kwoty należności, która ulega pomniejszeniu o kwotę zaliczki, jeśli została ona wypłacona przedsiębiorcy. Powstanie zobowiązania do zapłaty kwoty należności nie musi być poprzedzone powstaniem zobowiązania do zapłaty zaliczki. Źródłem zobowiązania Skarbu Państwa są przepisy ustawy, przy czym zobowiązanie powstaje ex lege z chwilą złożenia kompletnych dokumentów określonych w art. 6, 7 i 8 specustawy, jeśli spełnione są wszystkie pozostałe przesłanki określone w przepisach ustawy, w tym w szczególności przesłanka umieszczenia przedsiębiorcy na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, która jest warunkiem sine qua non powstania zobowiązania. W okresie pomiędzy wpisem przedsiębiorcy na listę, o której mowa w art. 5 ust. 3 specustawy a złożeniem kompletnych dokumentów, określonych w art. 6, 7 i 8 specustawy, istnieje wierzytelność przyszła przedsiębiorcy wobec Skarbu Państwa. Do momentu umieszczenia przedsiębiorcy na liście dysponuje on co jedynie prawem podmiotowym tymczasowym (ekspektatywą) do żądania spłaty należności przez Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych
i Autostrad. Przekształcenie się tej ekspektatywy w prawo podmiotowe jest uzależnione m.in. od zgłoszenia należności i umieszczenia przez (...) przedsiębiorcy i jego należności na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 komentowanej ustawy. Oznacza to, że do przekształcenia się ekspektatywy w wierzytelność przyszłą może dojść w wyniku postępowania, które wszczyna się wskutek zgłoszenia należności przez przedsiębiorcę. Postępowanie to jest przeprowadzane przez (...) i kończy się umieszczeniem albo odmową umieszczenia przedsiębiorcy na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 specustawy. Do uzyskania zaspokojenia należności w trybie w/w ustawy konieczne jest wpisanie danego przedsiębiorcy na listę sporządzoną przez (...), który to wpis zawiera w sobie stwierdzenie, iż spełnione zostały po stronie danego przedsiębiorcy warunki, o których mowa art. 5 ust. 2 i art. 8 wymienionej ustawy. Uzyskanie wpisu na listę i spełnienie warunków określonych w art. 6, 7 i 8 specustawy prowadzi dopiero do nabycia przez przedsiębiorcę roszczenia przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad o zapłatę niezaspokojonych przez wykonawcę należności głównych przedsiębiorcy, który zawarł umowę z wykonawcą w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane. Od tego dopiero czasu uprawniony przedsiębiorca może domagać się spełnienia świadczenia przez Skarb Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad.

W analizowanym przypadku Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, po zgłoszeniu przez powoda spornej należności na podstawie przepisów specustawy, nie umieścił powoda na liście przedsiębiorców. Zasadniczą okolicznością sporną pomiędzy stronami w tym przedmiocie była kwestia, czy roszczenie powoda jest objęte zakresem przedmiotowym specustawy. Pozwany odmawiając wpisania należności powoda na listę przedsiębiorców stał na stanowisku, że podwykonawcom mogącym żądać ochrony przewidzianej w art. 647¹ k.c., nie przysługuje ochrona wynikająca z przepisów specustawy pomocowej. Jednocześnie pozwany zarzucał, że powód nie może skutecznie dochodzić od inwestora zapłaty należności na podstawie wymienionego przepisu, albowiem nie był zatwierdzonym podwykonawcą. Takie stanowisko pozwanego było wewnętrznie sprzeczne
i niezgodne z przywołanym wyżej art. 1 ust. 1 i 2 specustawy pomocowej. Spłata podwykonawców przez (...) na podstawie specustawy stanowi mechanizm subsydiarny względem solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy powstającej na zasadach ogólnych. Z ochrony gwarantowanej przez specustawę podwykonawcy mogą korzystać wówczas, gdy – niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy – nie dysponują roszczeniami płynącymi z art. 647¹ i art. 649¹ -649⁵ k.c. Mechanizm zaspokajania należności określony
w ustawie o spłacie ma więc charakter uzupełniający względem obowiązujących środków ochrony podwykonawców robót budowlanych przed skutkami nieregulowania lub nieterminowego regulowania przysługujących im należności. ( vide uzasadnienie wyroku TK
z 18.06.2013 r., sygn. akt K 37/12, OTK-A 2013/5/60) . Mechanizmy ochrony przedsiębiorców przewidziane w art. 647¹ k.c. i w specustawie pomocowej są względem siebie alternatywne. Skoro powód nie był zatwierdzonym przez inwestora podwykonawcą na inwestycji (...) obwodnicy E. (etap II i IV) w ciągu drogi krajowej nr (...)” i nie mógł uzyskać od inwestora zaspokojenia swego roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane na podstawie art. 647¹ k.c., to podlegał ochronie na podstawie przepisów specustawy pomocowej. Wbrew stanowisku pozwanego, nie zachodziło zatem
w analizowanym przypadku wyłączenie przewidziane w art. 1 ust. 2 specustawy pomocowej, a należność powoda podlegała regulacji tejże ustawy.

Natomiast spełnienie pozostałych warunków potrzebnych do powstania odpowiedzialności Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na podstawie specustawy pomocowej nie budziło wątpliwości i nie było podważane przez pozwanego. Na gruncie materiału dowodowego sprawy było oczywistym, że przedsiębiorcy T. S. przysługiwała względem generalnego wykonawcy (...) S.A. wymagalna wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia za wykonane na przedmiotowej inwestycji roboty budowlane w objętej pozwem kwocie 151.467,12 zł, wynikająca z umowy
z dnia 2 stycznia 2012 r., która to należność nie została zaspokojona przez generalnego wykonawcę. Należność ta została wykazana przez powoda odpisami umowy (zlecenia)
i faktur przyjętych (podpisanych) przez przedstawiciela wykonawcy, a przede wszystkim została umieszczona na liście wierzytelności upadłej spółki (...) S.A. sporządzonej przez sędziego komisarza, co do której w zakresie należności powoda nie zgłoszono sprzeciwu. T. S. złożył też powodowi wszystkie wymagane dokumenty, w tym oświadczenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 specustawy, a także wymagane w dacie zgłoszenia należności dokumenty potwierdzające status tzw. mikroprzedsiębiorcy (choć wobec orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i nowelizacji specustawy przestało to być konieczne), na co wskazuje lista załączników do pism powoda zgłaszających należność,
a czego pozwany nie kwestionował. W tej sytuacji jako niezasadne – sprzeczne z przepisami specustawy – należało ocenić zachowanie pozwanego, który nie umieścił powoda na liście przedsiębiorców, o której mowa w art. 5 ust. 3 specustawy, uniemożliwiając w ten sposób powodowi uzyskanie zaspokojenia jego należności na podstawie tego aktu prawnego. Przepisy specustawy nie mogły jednak bezpośrednio posłużyć jako samodzielna podstawa do uwzględnienia dochodzonej pozwem należności, skoro po stronie powoda nie powstało roszczenie o zaspokojenie tej należności w trybie specustawy pomocowej, wobec nieumieszczenie go na liście przedsiębiorców.

Po trzecie, rację miał powód, że niezgodne z prawem zachowanie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad przy rozpoznawaniu zgłoszonej w trybie specustawy pomocowej należności przedsiębiorcy rodzić może po stronie Skarbu Państwa odpowiedzialność odszkodowawczą względem przedsiębiorcy na zasadach ogólnych. Zgodnie z ogólną zasadą z art. 415 k.c., kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. W myśl art. 416 k.c., osoba prawna jest odpowiedzialna za szkodę wyrządzoną z winy jej organu. Przepis ten stanowi podstawę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez Skarb Państwa przy wykonywaniu zadań nie należących do sfery imperium. Za szkodę odpowiada zatem osoba (fizyczna, prawna), której zawinione działanie jest źródłem jej powstania. Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są powstanie szkody, zdarzenie, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy oznaczonego podmiotu (czyn niedozwolony) oraz związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą. Przepis ten statuuje ponadto zasadę winy jako naczelną zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej. Zawiniony czyn sprawcy, pociągający za sobą odpowiedzialność cywilną, musi wykazywać znamiona niewłaściwości postępowania zarówno od strony przedmiotowej, co określa się mianem bezprawności czynu, jak i od strony podmiotowej, co określa się jako winę
w znaczeniu subiektywnym. Bezprawność – jako przedmiotowa cecha sprawcy czynu – jest ujmowana jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który rozumie się nakazy i zakazy wynikające nie tylko z norm prawnych (z zakresu prawa cywilnego, karnego, administracyjnego, pracy, finansowego, itp.), lecz także wynikające z norm moralnych
i obyczajowych określane jako „zasady współżycia społecznego” lub „dobre obyczaje”. Bezprawność zaniechania następuje wówczas, gdy istniał nakaz działania, zakaz zaniechania, czy też zakaz sprowadzenia skutku, jaki przez zaniechanie może nastąpić. (por. Gerard Bieniek, w: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom 2, Warszawa 2005, s. 235-236; orz. SN z dnia 19 lipca 2003 r., V CKN 1681/00, LEX nr 121742). Wina w znaczeniu subiektywnym odnosi się natomiast do sfery zjawisk psychicznych człowieka i rozumie się ją jako naganną decyzję odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu, z tym że w przypadku osób prawnych kwalifikacja ta odnosić będzie się do członków organu uprawnionego do reprezentacji osoby prawnej. Zatem na gruncie prawa cywilnego winę można przypisać podmiotowi prawa, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania zarówno z punktu widzenia obiektywnego, jak i subiektywnego – tzw. zarzucalność postępowania (tak: SN w orz. z dnia 26 września 2003 r., IV CK 32/02, LEX nr 146462).

Przenosząc powyższe założenia na grunt rozpatrywanej sprawy wskazać należy,
że zdarzeniem rodzącym odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego Skarbu Państwa względem powoda było nieumieszczenie powoda na liście przedsiębiorców, o której mowa
w art. 5 ust. 3 specustawy i odmowa Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad dokonania zaspokojenia zgłoszonej przez powoda należności zgodnie z procedurą ustanowioną w specustawie, pomimo dopełnienia przez powoda wszystkich warunków wymaganych do zapłaty. Jak już wskazano, zachowania takie były sprzeczne z przepisami specustawy pomocowej, bowiem należność powoda podlegała przepisom tejże ustawy
a powód dopełnił wszystkich warunków formalnych niezbędnych do umieszczenia go na liście przedsiębiorców i do dokonania zapłaty jego należności przez inwestora. Zaniechanie dokonania tych czynności przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad wbrew przepisom specustawy pozwala na postawienie Skarbowi Państwa zarzutu niewłaściwego postępowania przy rozpoznawaniu zgłoszonej należności powoda, a w konsekwencji przypisać pozwanemu winę w opisanym wyżej znaczeniu. W rezultacie takiego zachowania pozwanego po stronie powoda powstała szkoda majątkowa odpowiadająca wartości jego niezaspokojonej należności wynikającej z umowy podwykonawczej zawartej z (...) S.A., która byłaby zapłacona w trybie specustawy pomocowej, gdyby pozwany postępował zgodnie z przepisami tej ustawy. Zachodził także związek przyczynowy pomiędzy owym bezprawnym zachowaniem pozwanego a szkodą powoda, bowiem brak zaspokojenia należności w trybie przepisów specustawy był następstwem nieumieszczenia powoda na liście przedsiębiorców i zastosowania trybu postępowania określonego w specustawie. Zaistniały zatem podstawy do przypisania pozwanemu odpowiedzialności odszkodowawczej względem powoda na podstawie art. 416 k.c.

Granicę odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa wyznacza wysokość szkody (straty) doznanej przez powoda na skutek wskazanych powyżej niewłaściwych (bezprawnych) zachowań pozwanego (art. 361 k.c.). W celu ustalenia wysokości szkody powoda odwołać należy się do regulacji art. 2 i art. 5 ust. 4 specustawy, z których wynika,
że Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad spłaca należności do wysokości równej kwocie zabezpieczenia, o którym mowa w art. 147 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych, a w przypadku, gdy kwota zabezpieczenia nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności umieszczonych na liście przedsiębiorców, kwoty,
w jakiej należności te mogą być zaspokojone, są ustalane proporcjonalnie do wysokości każdej z nich. Jak już wcześniej wskazano, wartość zabezpieczenia, którym w rozpatrywanym przypadku dysponował pozwany od 15 czerwca 2012 r. wynosiła 1.948.388,20 zł, zaś wartość zweryfikowanych należności umieszczonych na liście przedsiębiorców, o której mowa
w art. 5 ust. 3 specustawy pomocowej, wynosiła łącznie 2.829.426,83 zł. Oznacza ta, że kwota zabezpieczenia nie wystarczała na zaspokojenie wszystkich należności i podlegały one proporcjonalnej redukcji. Gdyby na liście przedsiębiorców została umieszczona należność T. S. w wysokości 151.467,12 zł, jak wymagały tego przepisy specustawy pomocowej, to suma należności na liście wynosiłaby łącznie 2.980.893,95 zł (1.948.426,83 zł + 151.4667,12 zł). W takiej sytuacji proporcja zaspokojenia należności przedsiębiorców wynosiłaby 0, (...) (1.948.388,20 zł / 2.980.893,95 zł) i powód otrzymałby wypłatę w kwocie 99.002,77 zł (151.4667,12 zł x 0, (...)). Kwota ta określa wartość szkody doznanej przez powoda na skutek niezgodnego z przepisami specustawy pomocowej postępowania pozwanego i zarazem granice odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego.

Niezasadny był zarzut pozwanego, że nałożenie na pozwanego obowiązku zapłaty należności powoda może prowadzić do podwójnego zaspokojenia powoda, który dochodzi roszczenia również od wykonawcy w postępowaniu upadłościowym spółki (...) S.A. Z przepisów specustawy pomocowej (art. 5 ust. 1 pkt. 2) wynika, że dotyczy ona niezaspokojonych należności przedsiębiorcy należnych mu m.in. od wykonawcy, wobec którego ogłoszono upadłość. Powód chcąc dopełnić warunków koniecznych do wypłaty należności przez (...), zobowiązany był do zgłoszenia swojego roszczenia
w postępowaniu upadłościowym (art. 7 ust. 1 pkt 3 specustawy). Ponadto, zgodnie z art. 10 ust. 1 specustawy, o dokonanej wypłacie należności Generalny Dyrektor zawiadamia sędziego komisarza, co usuwa zagrożenie podwójnej zapłaty należności powoda.

Po czwarte, nie miał racji pozwany zarzucając przedawnienie roszczenia powoda. Jako że źródłem odpowiedzialności pozwanego względem powoda jest czyn niedozwolony, zastosowanie tu znajdzie art. 442^{(
1)} §1 k.c., w myśl którego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynnej niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia,
w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy nie dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W rozpatrywanej sprawie zdarzeniem wyrządzającym szkodę
i rodzącym roszczenie odszkodowawcze dochodzone przez powoda była odmowa umieszczenia powoda na liście przedsiębiorców i odmowa wypłaty należności powoda
w trybie specustawy pomocowej. Zobowiązanie pozwanego do takiej zapłaty na rzecz powoda zaktualizowałoby się z chwilą złożenia przez powoda wszystkich wymaganych dokumentów potrzebnych do dokonania zapłaty w trybie specustawy pomocowej, co nie mogło mieć miejsca przed 4 listopada 2014 r., gdyż dopiero wówczas Sąd Rejonowy
w B. skierował do T. S. pismo z informacją, że w stosunku do zgłoszonej w postępowaniu upadłościowym spółki (...) wierzytelności powoda ujętej na liście wierzytelności nie zgłoszono w terminie sprzeciwu, wraz z dołączoną listą wierzytelności. Dopiero po złożeniu tego dokumentu pozwanemu przez powoda, co nastąpiło niezwłocznie – wraz z pismem powoda datowanym na dzień 17 listopada 2014 r., w którym powód wniósł o umieszczenie go na liście przedsiębiorców oraz o wypłatę należności na podstawie specustawy, pozwany powinien dokonać wypłaty należności powoda w trybie tejże ustawy (z uwzględnieniem wskazanej wyżej proporcji), gdyż wówczas spełnione zostały już wszystkie przesłanki wymagane do wypłaty. Przed uzyskaniem przez powoda wyciągu z listy wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym spółki (...) S.A.
z informacją sądu upadłościowego, że w stosunku do wierzytelności powoda nie zgłoszono sprzeciwu, nie mógł powstać obowiązek Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad do dokonania zapłaty i powód nie mógł uzyskać zaspokojenia swojej należności w trybie specustawy pomocowej (co najwyżej mógł otrzymać zaliczkę na poczet należności). Mimo złożenia przez powoda wyciągu z listy wierzytelności spółki (...) S.A. wraz
z informacją sądu upadłościowego o braku sprzeciwu co do jego wierzytelności, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Austostrad w piśmie z dnia 22 grudnia 2014 r. odmówiła definitywnie zaspokojenia roszczenia powoda. Z tym pismem GDDKiA należy wiązać moment dowiedzenia się przez powoda o szkodzie (jej wysokości) oraz osobie obowiązanej do jej naprawienia, od którego należy liczyć bieg terminu przedawnienia. Pozew
w rozpatrywanej sprawie, który przerwał bieg terminu przedawnienia zgodnie z art. 123 § 1 pkt. 1 k.c., został złożony w dniu 24 marca 2016 r., zatem przedawnienie roszczeń dochodzonych niniejszym pozwem nie nastąpiło.

Po piąte, jeśli chodzi o kwestię odsetek od należności głównej żądanych przez powoda, to wskazać należy, że pozwany mógł znaleźć się w opóźnieniu w zapłacie w/w kwoty odszkodowania dopiero po skierowaniu przez powoda wezwania do jej zapłaty. Skoro Kodeks cywilny nie określa terminu zapłaty odszkodowania z tytułu odpowiedzialności deliktowej, to jako świadczenie o charakterze bezterminowym powinno być ono spełnione niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty, stosownie do art. 455 § 1 k.c. Wszystkie warunki niezbędne do zapłaty należności powoda zostały spełnione po doręczeniu pozwanemu wyciągu z listy wierzytelności (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej obejmującej wierzytelność powoda wraz z zaświadczeniem Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej,
że w stosunku do tej wierzytelności nie zgłoszono w terminie sprzeciwu. Nastąpiło to przy piśmie powoda z dnia 17 listopada 2014 r. W piśmie tym powód wezwał jednocześnie pozwanego do zapłaty kwoty 151.467,12 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Nie został dołączony do akt sprawy ani dowód doręczania, ani nawet dowód nadania tego pisma do pozwanego. Nie ulega jednak wątpliwości, że należna powodowi kwota mogła być zapłacona przez pozwanego do dnia 22 grudnia 2012 r., skoro w tym dniu pozwany odpowiedział na wezwanie powoda. Odmawiając zapłaty pozwany znalazł się w opóźnieniu w zapłacie należności powoda na pewno w dniu 22 grudnia 2014 r. i od tego dnia należą się powodowi odsetki ustawowe z tytułu opóźnienia. Dalej idące żądanie o zasądzenie odsetek było natomiast bezzasadne. Z uwagi na zmianę brzmienia przepisu art. 481 § 2 k.c. z dniem
1 stycznia 2016 r. wprowadzoną ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy
o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1803), zasądzone odsetki od dnia 1 stycznia 2016 r. należało określić jako „odsetki ustawowe za opóźnienie”.

Mając to wszystko na uwadze Sąd orzekł jak w pkt. I i II sentencji wyroku na podstawie powołanych przepisów.

Orzekając o kosztach postępowania w pkt. III sentencji wyroku Sąd stosunkowo rozdzielił je pomiędzy stronami na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., odpowiednio do wyniku sprawy. Z dochodzonej kwoty 151.467,12 zł Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 99.002,77 zł. Powód wygrał zatem sprawę w 65% (99.002,77 zł / 151.467,12 zł x 100) a przegrał
w 35%, zaś w tym stosunku wygrał sprawę pozwany. Zatem strony powinny ponieść koszty w następujących udziałach: powód w 65%, pozwany w 35%. Koszty powoda niezbędne do celowego dochodzenia praw w niniejszej sprawie wyniosły łącznie 14.791 zł, na co składają się uiszczona opłata sądowa od pozwu w wysokości 7.574 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda w wysokości 7.200 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu. Na koszty pozwanego niezbędne do celowej obrony składały się wyłącznie koszty zastępstwa procesowego pozwanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa
w wysokości 7.200 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.
z 2015 r., poz. 1800), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu, w zw. z art. 99 k.p.c. Suma kosztów obydwu stron w niniejszej sprawie wyniosła zatem 21.991 zł. Powód stosownie do wyniku sprawy powinien pokryć koszty procesu w wysokości
7.696,85 zł (21.991 zł z 35%), a poniósł koszty w wysokości 14.791 zł. Wobec tego pozwany winien zwrócić powodowi część kosztów postępowania w wysokości 7.094,15 zł (14.791 zł minus 7.696,85 zł).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE