UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2016 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV P 36/16, z powództwa R. S. przeciwko Skarbowi Państwa –(...) w C., Sąd Rejonowy w Chełmie: w pkt I zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w C. na rzecz powoda R. S. kwotę 5.632,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 23 marca 2016 roku do dnia zapłaty tytułem nagrody rocznej za 2015 rok; w pkt II nie obciążył pozwanego kosztami procesu; w pkt III wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności (wyrok – k. 38 a.s.).

Sąd Rejonowy ustalił, że R. S. jest funkcjonariuszem Służby Więziennej w(...) w C.. Orzeczeniem nr (...) z dnia 11 marca 2014 roku Dyrektor Okręgowej Służby Więziennej w L. utrzymał w mocy orzeczenie nr (...) Dyrektora (...) w O. z dnia 31 grudnia 2013 roku o ukaraniu R. S. karą wyznaczenia na niższe stanowisko służbowe. Pismem z dnia 14 marca 2016 roku Dyrektor (...) w C. odmówił R. S. przyznania nagrody rocznej za pełnienie służby w 2015 roku w wysokości 5.632,04 zł.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo jako zasadne podlegało uwzględnieniu. Zgodnie z art. 196 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz. U. 2016 poz. 713 j.t.) - funkcjonariuszowi za służbę pełnioną w danym roku kalendarzowym przysługuje nagroda roczna w wysokości 1/12 uposażenia otrzymanego w roku kalendarzowym, za który nagroda przysługuje. Nagroda roczna przysługuje, jeżeli funkcjonariusz w danym roku kalendarzowym pełnił służbę przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych.

Zgodnie zaś z art. 198 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej do okresu służby, o którym mowa w art. 196 ust. 1, nie wlicza się okresów:

1) korzystania z urlopu bezpłatnego;

2) przerw w wykonywaniu obowiązków służbowych, za które funkcjonariusz nie zachował prawa do uposażenia, wymienionych w art. 61;

3) zawieszenia w czynnościach służbowych lub tymczasowego aresztowania;

4) wykonywania kary dyscyplinarnej od dnia jej prawomocnego wymierzenia do dnia zatarcia.

Sąd Rejonowy podniósł, iż pracodawca nie przyznając powodowi rocznego wynagrodzenia za 2015 rok rozpatrywał sytuację prawną powoda na gruncie obecnie obowiązujących przepisów art. 196 i art. 198 ustawy o Służbie Więziennej. Natomiast powód podkreślał, iż w jego przypadku zastosowanie ma art. 198 ustawy o Służbie Więziennej obowiązujący w dniu uprawomocnienia się kary dyscyplinarnej, to jest w dniu 11 marca 2014 roku. Zgodnie z wówczas obowiązującym art. 198 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej – jeżeli okres wykonywania kary dyscyplinarnej wykracza poza dany rok kalendarzowy, to pozostałego okresu nie wlicza się do okresów stanowiących podstawę do przyznania nagrody rocznej w następnym roku lub następnych latach kalendarzowych. Sąd Rejonowy podkreślił, iż powód w dniu 11 marca 2014 roku decyzją ostateczną został ukarany karą dyscyplinarną przeniesienia na niższe stanowisko służbowe. Zatarcie takiej kary, zgodnie z art. 260 ust. 1 pkt 3 ustawy o Służbie Więziennej, nastąpiło w terminie 18 miesięcy. Kara uległa zatarciu w dniu 11 września 2015 roku.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko powoda, że w dacie wymierzenia powodowi kary dyscyplinarnej obowiązywał art. 198 ust. 2 ustawy o służbie więziennej w brzmieniu, iż „jeżeli okres wykonywania kary dyscyplinarnej wykracza poza dany rok kalendarzowy, to pozostałego okresu nie wlicza się do okresów stanowiących podstawę do przyznania nagrody rocznej w następnym roku lub następnych latach kalendarzowych”. Zdaniem Sądu Rejonowego pozwany powinien sprawę powoda rozpatrywać przez pryzmat w/w przepisu, skoro czas jego obowiązywania miał miejsce w dacie ukarania powoda karą dyscyplinarną. W przedmiotowej zaś sprawie okres zatarcia wykonania kary upłynął dopiero we wrześniu 2015 roku. Stąd zgodnie z w/w przepisem tego okresu nie wlicza się do podstawy nabycia nagrody jubileuszowej.

Ponadto Sąd Rejonowy zauważył, że choć w stosunku służbowym funkcjonariusza służby mundurowej dominują elementy publicznoprawne, to nie zmienia to faktu, że stosunek ten stanowi w istocie podstawę prawną jego zatrudnienia. Jednocześnie zaś kodeks cywilny regulujący odpowiedzialność deliktową nie zawiera ograniczeń dotyczących źródła tej odpowiedzialności, jak również nie wyłącza jej z uwagi na stosunek prawny łączący osobę odpowiedzialną i poszkodowanego. Gdy chodzi o odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania również nie przewidziano, że ogranicza się ona jedynie do zobowiązań wynikających z umów, lecz może wypływać także z innych stanów. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 roku, sygn. III PZP 1/05, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. II PK 10/08, Sąd Rejonowy uznał, iż powód mógł domagać się zasądzenia odsetek od nie wypłaconej nagrody rocznej za 2015 rok wbrew reprezentowanemu stanowisku pozwanego. Wskazał, iż odsetki od nieterminowo wypłaconego uposażenia oraz innych świadczeń pieniężnych należnych funkcjonariuszom służb mundurowych (również tych, których podstawę prawną stanowią przepisy szczególne) mają cywilnoprawny charakter, a tym samym spór o ich zapłatę stanowi sprawę cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. Sprawami cywilnymi są zaś między innymi sprawy z zakresu prawa pracy. Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Rejonowy nie obciążył pozwanego kosztami procesu.

Od powyższego orzeczenia apelację złożył pełnomocnik pozwanego, który zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości, zarzucił mu naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 198 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2016 roku, poz. 713 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu 11 marca 2014 roku (dzień uprawomocnienia się kary dyscyplinarnej wymierzonej odwołującemu), przez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że okres wykonywania kary dyscyplinarnej w następnym roku kalendarzowym, tj. w 2015 roku nie ma wpływu na podstawę nabycia nagrody rocznej w 2015 roku;

2) art. 196 ust. 1 oraz art. 56 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej przez błędną wykładnię i przyjęcie, że przyznanie nagrody rocznej stanowi świadczenie, do którego wypłaty znajdują zastosowanie reguły rządzące wypłatą uposażenia;

3) art. 481 § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że odwołującemu przysługuje prawo do odsetek z tytułu przyznania nagrody rocznej, pomimo braku odesłania w ustawie o Służbie Więziennej do stosowania w tym zakresie ustawy Kodeks cywilny.

Stawiając powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (apelacja k. 47-50 a.s.).

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie (odpowiedź na apelację k. 62-64 a.s.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, iż stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny. Kwestią sporną była ocena prawna zaistniałego w sprawie stanu faktycznego. Przedmiotem sprawy było roszczenie powoda R. S. o nagrodę roczną za 2015 rok.

Prawo funkcjonariuszy Służby Więziennej do nagrody rocznej regulują przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz.U. 2016 poz. 713 j.t.).

Zgodnie z art. 196 ust.1 i ust. 2 tej ustawy, funkcjonariuszowi za służbę pełnioną w danym roku kalendarzowym przysługuje nagroda roczna w wysokości 1/12 uposażenia otrzymanego w roku kalendarzowym, za który nagroda przysługuje. Nagroda roczna przysługuje, jeżeli funkcjonariusz w danym roku kalendarzowym pełnił służbę przez okres co najmniej 6 miesięcy kalendarzowych.

W myśl art. 198 ust. 1 ustawy, do okresu służby, o którym mowa w art. 196 ust. 1, nie wlicza się okresów:

1) korzystania z urlopu bezpłatnego;

2) przerw w wykonywaniu obowiązków służbowych, za które funkcjonariusz nie zachował prawa do uposażenia, wymienionych w art. 61;

3) zawieszenia w czynnościach służbowych lub tymczasowego aresztowania;

4) wykonywania kary dyscyplinarnej od dnia jej prawomocnego wymierzenia do dnia zatarcia.

Natomiast zgodnie z art. 196 ust. 1 i 2 tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 czerwca 2014 roku, funkcjonariuszowi wykonującemu należycie obowiązki służbowe przez okres roku kalendarzowego przysługuje nagroda roczna w wysokości miesięcznego uposażenia. Funkcjonariuszowi, który pełnił służbę co najmniej przez 6 miesięcy w roku kalendarzowym, przyznaje się nagrodę roczną w wysokości proporcjonalnej do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych służby.

Natomiast w myśl art. 198 ust. 1 i 2 tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 czerwca 2014 roku, do okresu służby, o którym mowa w art. 196 ust. 1, nie wlicza się okresów wykonywania kary dyscyplinarnej - od dnia jej prawomocnego wymierzenia do dnia zatarcia. Jeżeli okres wykonywania kary dyscyplinarnej wykracza poza dany rok kalendarzowy, to pozostałego okresu nie wlicza się do okresów stanowiących podstawę do przyznania nagrody rocznej w następnym roku lub następnych latach kalendarzowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż oceny nabycia przez powoda prawa do nagrody rocznej za 2015 rok należy dokonywać w oparciu o stan prawny obowiązujący w dacie uprawomocnienia się kary dyscyplinarnej, to jest w dniu 11 marca 2014 roku. Takie stanowisko nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego, bowiem przedmiotem niniejszej sprawy jest nagroda roczna, a nie kara dyscyplinarna. Zasadą zaś jest, że wszelkie uprawnienia pracowników czy też funkcjonariuszy do świadczeń wynikających ze stosunku pracy lub stosunku służbowego rozpatruje się w oparciu o przepisy obowiązujące w dacie ewentualnego nabycia prawa do tych świadczeń, chyba że przepisy przejściowe stanowią inaczej.

Przepis art. 201 powołanej ustawy o Służbie Więziennej stanowi, iż nagrodę roczną wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych 4 miesięcy kalendarzowych następujących po roku, za który przysługuje nagroda, z tym że funkcjonariuszowi zwalnianemu ze służby nagrodę roczną wypłaca się nie później niż w ostatnim dniu służby.

W związku z tym prawo do nagrody rocznej funkcjonariusza Służby Więziennej za poprzedni rok może być rozpatrywane wyłącznie w oparciu o przepisy obowiązujące od 1 stycznia następnego roku.

Przepisy art. 196 i 198 powołanej ustawy zostały zmienione z dniem 1 czerwca 2014 roku przez art. 9 pkt 4 ustawy z dnia 24 stycznia 2014 roku (Dz.U.2014.502), która w art. 15 ust. 1 stanowi, iż funkcjonariuszom, którzy rozpoczęli służbę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nagrodę roczną za rok 2014 wylicza się według zasad dotychczasowych (…).

Tak więc w świetle powyższych rozważań nie ma żadnych podstaw prawnych do zastosowania w sytuacji powoda przepisów ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 czerwca 2014 roku. Do powoda mają zastosowanie przepisy ustawy o Służbie Więziennej w brzmieniu obowiązującym na dzień 1 stycznia 2016 roku, a w świetle tych przepisów powód nie nabył prawa do nagrody rocznej za 2015 rok, bowiem nie pełnił służby przez co najmniej 6 miesięcy, gdyż od tego okresu należy odliczyć okres odbywania kary dyscyplinarnej od 1 stycznia 2015 roku do 11 września 2015 roku.

Ubocznie należy podnieść, iż wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, w świetle przepisów ustawy o Służbie Więziennej w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 czerwca 2014 roku, powód również nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do nagrody rocznej za 2015 rok.

Sąd Rejonowy zastosował przepis art. 196 w brzmieniu aktualnie obowiązującym, a przepis art. 198 w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 czerwca 2014 roku, podczas, gdy przepis art. 196 miał również inne brzmienie przed dniem 1 czerwca 2014 roku i przy koncepcji przyjętej przez Sąd Rejonowy należało zastosować obydwa przepisy z tej samej daty.

Z zestawienia przepisów art. 196 ust. 1 i 2 oraz art. 198 ust. 1 i 2, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 czerwca 2014 roku, wynika, że jeśli funkcjonariusz pełnił służbę w danym roku przez okres co najmniej pół roku, to nabywał prawo do nagrody rocznej, której wysokość była obliczana proporcjonalnie do ilości miesięcy służby. Do okresu służby nie wliczało się okresów wykonywania kary dyscyplinarnej - od dnia jej prawomocnego wymierzenia do dnia zatarcia. Natomiast jeżeli okres wykonywania kary dyscyplinarnej wykraczał poza dany rok kalendarzowy (ale nie przekraczał 6 miesięcy), to pozostałego okresu kary nie uwzględniało się przy ustaleniu wysokości nagrody rocznej za dany rok (por. wyrok WSA w Olsztynie, II SA/OI 420/08).

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, iż zarzuty naruszenia prawa materialnego, zawarte w apelacji są zasadne, dlatego uwzględniając apelację pozwanego, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. Jednocześnie jednak Sąd Okręgowy nie obciążył powoda kosztami procesu, mając na względzie zasadę słuszności, wskazaną przepisie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Cytowany przepis wyraża właśnie wspomnianą wyżej zasadę słuszności, stanowiącą jeden z wyjątków od zasady odpowiedzialności finansowej strony za wynik postępowania, wynikającej z przepisu art. 98 k.p.c. Zastosowanie przez sąd przepisu art. 102 k.p.c. powinno być oceniane na podstawie całokształtu okoliczności, które uzasadniałyby odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwraca się uwagę na możliwość skorzystania z dobrodziejstwa art. 102 k.p.c. wówczas, gdy system skomplikowanych norm prawnych lub skomplikowany stan faktyczny wpływa na subiektywne przekonanie powoda o swej racji pomimo zachowania należytej staranności przy wyrobieniu oceny zagadnienia oraz własnych szans procesowych (postanowienie w sprawie II CZ 191/81 z dnia 7 stycznia1982 roku, wyrok z dnia 1 października 1974 roku w sprawie II PR 207/74, postanowienie z dnia 4 lipca 1974 roku w sprawie I CZ 99/87).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że powód spełnia wszelkie warunki niezbędne do zwolnienia go z ponoszenia kosztów procesu – ze względu na zasadę słuszności.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, powód mógł mieć uzasadnione, subiektywne przekonanie o zasadności swojego roszczenia względem pozwanego, zaś koszty procesu za obie instancje wyniosłyby kwotę 3600 zł i byłyby nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do wartości dochodzonego roszczenia.

Mając powyższe rozważania na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSR del do SO Anna Zawiślak SSO Iwona Jawor – Piszcz SSO Jolanta Węs

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE