UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.09.2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz ustawę z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z ze. zm.) odmówił A. B. prawa do wcześniejszej emerytury, gdyż nie udowodnił wymaganego na dzień 01.01.1999 r. stażu pracy w szczególnych warunkach

Odwołanie od powyższej decyzji złożył A. B., domagając się uwzględnienia zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w C. od 01.06.1970r. do 25.08.1971r. do stażu pracy w warunkach szczególnych i przyznania dochodzonego świadczenia. Jego zdaniem praca, którą wówczas wykonywał została objęta rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. (Wykaz A Dział IV poz. 17).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie podtrzymując argumentację z uzasadnienia decyzji.

Wyrokiem z dnia 05.03.2013r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił odwołanie A. B..

Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, iż A. B. spełnił część przesłanek uprawniających do wcześniejszej emerytury, gdyż ukończył wymagany wiek, wykazał wymagany ogólny staż ubezpieczenia, nie przystąpił do OFE i rozwiązał stosunek pracy. Niestety staż pracy w warunkach szczególnych ustalony przez organ rentowy na dzień 01.01.1999r. wyniósł 13 lat 11 miesięcy i 20 dni, przy wymaganych 15 latach.

Spór dotyczył zaliczenia okresu pracy od 01.06.1970r. do 25.08.1971r. wnioskowanego przez odwołującego, jako okres pracy w warunkach szczególnych.

Na okoliczność pracy w warunkach szczególnych w spornym okresie Sąd I instancji dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bhp, który przy opiniowaniu dysponował danymi na temat profilu produkcji w Fabryce (...) S.A. w C., wyjaśnieniami odwołującego oraz aktami osobowymi. Zaopiniował, iż w spornym okresie odwołujący nie wykonywał pracy przy produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych. Świadectwo pracy w warunkach szczególnych uzyskane za ten okres, zostało wystawione z naruszeniem § 2 ust. 2 rozporządzenia z 7.03.1983r. Staż pracy w warunkach szczególnych udowodniony przez odwołującego wynosi 12 lat 11 miesięcy i 15 dni.

Sąd Okręgowy w całości uwzględnił ustalenia i wnioski opinii biegłego z zakresu bhp. Rozstrzygając w sprawie opierał się na dołączonej do akt dokumentacji emerytalnej, aktach osobowych, aktach spraw V U 2491/03, V U 2796/05, V U 1410/09, V U 1680/12, zeznaniach świadka i opinii biegłego.

Apelację od powyższego wyroku złożył odwołujący, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 48 §1 kpc polegające na tym, że w rozpoznaniu sprawy orzekał sędzia orzekający przed tymi samymi stronami w procesie toczącym się już uprzednio, co spowodowało nieważność postępowania na podstawie określonej w art. 379 pkt 4 kpc

2. naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 281 kpc i art. 48 §1 kpc polegające na tym, że przy sporządzaniu opinii brał udział biegły sporządzający już opinię w sprawie toczącej się wcześniej między stronami i sporządzał opinie te w celu wypowiedzenia się na praktycznie identyczne okoliczności w obydwu sprawach tj. dotyczące spornego okresu, którego organ rentowy nie zaliczył do pracy w warunkach szczególnych

3. naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 §1 kpc polegające na braku wszechstronnego i należytego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz poczynienia ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez błędne niezaliczenie okresu pracy odwołującego w szczególnych warunkach od 01.06.1970r. do 25.08.1971r. w sytuacji gdy:

a) zarówno sam odwołujący i świadek K. F. zgodnie zeznali, że odwołujący w tym okresie pracował przy montażu lodówek, a jego praca polegała na wypełnieniu komory watą szklaną, a następnie dopasowywaniu komory z tworzywa sztucznego, w pełnym wymiarze czasu pracy;

b) z załączonego do akt świadectwa pracy wynika wprost, że w okresie od 01.06.1970r. do 25.08.1971r. odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze przy przetwórstwie tworzyw sztucznych, co udokumentował składając świadectwo wykonywania pracy.

Wskazując na powyższe domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwagi na nieważność postępowania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, jako części kosztów postępowania i obciążenie organu rentowego kosztami procesu za obie instancje ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności należało rozważyć zarzut nieważności postępowania przed Sądem I instancji, podniesiony przez skarżącego w apelacji. Jako podstawę nieważności wskazany został art. 379 pkt 4 kpc w związku z tym, że w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy (art. 48 §1 kpc).

Zgodnie z art. 48 § 1 pkt 5 kpc sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia. Przepis ten nie jest podstawą do wyłączenia z mocy ustawy sędziego, który poprzednio orzekał w tej samej instancji w innej sprawie między tymi samymi stronami, a tylko na taką sytuację powołuje się skarżący. Podstawą nieważności postępowania w przypadku określonym w art. 379 pkt 4 kpc jest udział w rozpoznaniu sprawy sędziego wyłączonego z mocy ustawy. Nie jest więc podstawą nieważności postępowania udział w nim sędziego, co do którego strony lub sam sędzia mogą złożyć wniosek o wyłączenie na podstawie art. 49 kpc. Sędzia taki nie jest bowiem wyłączony z mocy ustawy (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 19.02.2002r. sygn. II UKN 307/01, LEX 81954).

W uzasadnieniu apelacji powołano się na orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 08.02.2007r. w sprawie II PK 186/06, w którym wskazano, co nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że udział sędziego wyłączonego z mocy ustawy stanowi bezwzględną przyczynę nieważności postępowania. A także, że sędzia jest wyłączony z mocy ustawy także wówczas, gdy podstawę rozstrzygnięcia sprawy stanowi kwestia ważności zawartej umowy o pracę, będąca uprzednio przez tego sędziego badana w innym postępowaniu sądowym jako przesłanka rozwiązania stosunku pracy, mającego łączyć strony na podstawie tej umowy (art. 48 §1 pkt 5 kpc). Sytuacja ta nie miała jednak miejsca w niniejszym postępowaniu. Wskazany wyrok Sądu Najwyższego dotyczy sytuacji, gdy na podstawie art. 48 §1 pkt 5 kpc sędzia wyłączony jest z mocy ustawy w sprawach ”o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego”. Przez pojęcie „aktu prawnego” należy rozumieć również każdą czynność prawną zawierającą jednostronne lub dwustronne oświadczenie. Tak więc sędzia będzie np. wyłączony na tej podstawie z mocy ustawy w sytuacji, gdy rozpoznając sprawę brał udział w sporządzeniu ugody sadowej w tej sprawie, a następnie w innej badany jest zarzut nieważności tej ugody. Innym przykładem jest sytuacja, gdy w jednej sprawie bada ważność umowy o pracę łączącej strony, a w innej sprawie miałby badać ważność tej umowy, jako przesłankę rozwiązania stosunku pracy.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.03.2010r. w sprawie I UK 291/09) art. 48 §1 pkt 5 kpc nie ma zastosowania do spraw sądowych będących przedmiotem rozpoznania odwołania od różnych decyzji organu rentowego wydanych na podstawie odmiennego stanu faktycznego, w którym ten sam sędzia orzekał. Faktem jest, iż we wskazanej w apelacji sprawie orzekał ten sam sędzia, który orzekał też w niniejszej sprawie, jednak postępowanie dotyczyło rozpoznania odwołania od innej decyzji, dotyczącej odmiennego stanu faktycznego (praca przy produkcji i przetwórstwie kadmu, wiek uprawniający mężczyznę do emerytury – 55 lat). Z tych względów zarzuty dotyczące nieważności postępowania były chybione.

Za niezasadny należało również uznać zarzut naruszenia art. 281 kpc i 48 kpc w związku ze sporządzeniem opinii przez biegłego już wcześniej opiniującego w innej sprawie wnioskodawcy. W myśl art. 281 kpc, aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana. Z kolei zgodnie z art. 48 § 1 pkt 1 kpc sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa i obowiązki. Na tle tych przepisów rodzi się wątpliwość, czy przewidziane w art. 281 kpc wymaganie, aby strona złożyła wniosek o wyłączenie biegłego przed ukończeniem przez niego czynności, ma zastosowanie w sytuacji, gdy biegły jest wyłączony z przyczyn określonych w art. 48 kpc, powodujących wyłączenie sędziego z mocy samego prawa, czy też zaistnienie tych przyczyn powoduje z urzędu wyłączenie biegłego z mocy ustawy w każdym stanie sprawy. Niewątpliwie biegły nie jest żadnym z podmiotów określonych w art. 54 kpc. Przepis ten nie stanowi zatem podstawy do odpowiedniego stosowania do biegłego art. 48 kpc. Do jego odpowiedniego stosowania nie odsyła również art. 281 kpc (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14.03.2013r., sygn. I UK 541/12, LEX 1362593).

Przechodząc do kolejnych zarzutów apelacji należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego oraz przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i akceptuje te ustalenia i właściwą argumentację prawną.

Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga wskazania, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając - to jest - czy i w jakim zakresie analiza ta jest niezgodna z zasadami prawidłowego rozumowania, wiedzą lub doświadczeniem życiowym, względnie - czy jest ona niepełna. Tylko takie skonstruowanie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc pozwala na skuteczne podważenie przeprowadzonej przez Sąd oceny dowodów, a także będących jej konsekwencją ustaleń stanu faktycznego i subsumowanie ich pod określony przepis prawa. Zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego może tylko wówczas wzruszyć zaskarżony wyrok, gdy istnieje dysharmonia między materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do jakiej doszedł Sąd na jego podstawie. To natomiast, że określone dowody ocenione zostały niezgodnie z intencją strony skarżącej nie oznacza jeszcze, iż Sąd dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 kpc. Przekładając powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy wskazać należy, iż zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów. Apelujący podnosząc zarzut naruszenia art. 233 kpc co do istoty skupił się na odmiennej ocenie prawnej, a nie na podważeniu ustalonych przez Sąd Okregowy okoliczności faktycznych. Wbrew wywodom apelacji świadectwo pracy, w tym świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, nie stanowią dokumentu o szczególnej randze. Nie są to bowiem dokumenty urzędowe, lecz dokumenty prywatne, wystawiane przez pracodawcę, a zatem stanowią wyłącznie oświadczenie wiedzy tego pracodawcy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy czy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Postępowanie dowodowe przeprowadzone przez Sad I instancji wykazało, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych za sporny okres, zostało wystawione przez pracodawcę z naruszeniem przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Ustalenia te poparte zostały opinią biegłego z zakresu bhp, który w sposób szczegółowy odniósł się do wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie niniejszej. Nieprawdą jest, aby biegły wybiórczo, z pominięciem np. spraw zawisłych wcześniej przed Sądem Okręgowym w Białymstoku, dokonał oceny rodzaju prac wykonywanych przez odwołującego w spornym okresie w aspekcie pracy w warunkach szczególnych. Na marginesie należy tylko wskazać, iż biegły złożył w sprawie również opinię uzupełniająca, co odbyło się na rozprawie i dało pełnomocnikowi odwołującego możliwość bezpośredniego wyjaśnienia wszystkich wątpliwych kwestii. Odwołujący nie uzyskał jednak satysfakcjonującej go opinii, co nie może stanowić samo w sobie wystarczającej podstawy do skutecznego podważania konkluzji przedstawionych przez biegłego. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, iż opinia została sporządzona w sposób rzeczowy, szczegółowy i zawiera obszerne wyjaśnienie kwestii związanej z zatrudnieniem odwołującego w szczególnych warunkach. Ponadto materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie ograniczał się jedynie do opinii biegłego, gdyż Sąd dysponował również innymi dowodami.

Z tych też względów z mocy art. 385 kpc orzeczono jak w sentencji.

DP/mt

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE