UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w punkcie 1 - zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. na rzecz powoda W. B. kwotę 1.771,20 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 16 września 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; w punkcie 2 – oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie 3 – zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 741,38 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w punkcie 4 – zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 147,44 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych; w punkcie 5 - zasądził od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 53,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części oddalającej powództwo – pkt 2, jak również w zakresie kosztów – pkt 3 i 4, zarzucając:

I. naruszenie przepisu prawa procesowego przez Sąd, które mogło mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnych i przekraczających zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, ustaleń polegających na przyjęciu, iż:

a) najem pojazdu zastępczego w okresie od dnia 20 czerwca 2014 r. do dnia 15 lipca 2014 r. jest nieuzasadniony i poszkodowana powinna w tym czasie podjąć działania zmierzające do zbycia pozostałości i nabycia innego pojazdu w okolicznościach niniejszej sprawy, w sytuacji gdy powód przedłożył stosowne dokumenty na tę okoliczność w postaci umowy najmu pojazdu zastępczego z dnia 11 czerwca 2014 r., faktury VAT z dnia 17 lipca 2014r., umowy cesji wierzytelności z dnia 15 lipca 2014 r. oświadczenia o zasadności najmu auta zastępczego, a także potwierdzenia przelewu odszkodowania z tytułu szkody całkowitej z dnia 14 lipca 2014 r., co potwierdza, iż poszkodowany najwcześniej dopiero w dniu 14 lipca 2014 r. – z chwilą przelewu odszkodowania uzyskał fizyczną możliwość nabycia nowego pojazdu;

b) w okolicznościach niniejszej sprawy zasadne jest zwyczajowe przyjęcie 7 dni na podjęcie przez poszkodowaną działań zmierzających do zbycia pozostałości nabycia innego pojazdu, w sytuacji, gdy z żadnych obowiązujących przepisów prawa nie wynika termin, w którym poszkodowana jest obowiązana do podjęcia w/w działań, w związku z tym ustalenia Sądu w tym zakresie pozostają nieuzasadnione.

c) uzasadniony czas najmu pojazdu zastępczego powinien zakończyć się w dniu 10 czerwca 2014 r., z uwagi na przyjęcie, że poszkodowana dowiedziała się o zakwalifikowaniu szkody w pojeździe jako szkody całkowitej w dniu 13 czerwca 2014 r., podczas gdy pozwany nie udowodnił, aby poszkodowana w tym dniu uzyskała jakąkolwiek informację o sposobie kwalifikacji szkody, w sytuacji, gdy faktycznie mogła ona powziąć taką informację wskutek doręczenia na adres poszkodowanej decyzji wydanej w dniu 8 lipca 2014 r.; w związku z tym hipotetyczny czas na podjęcie czynności zmierzających do zbycia pozostałości i nabycia innego pojazdu zakończyłby się w dniu późniejszym niż 15 lipca 2014 r. – dzień zakończenia najmu pojazdu zastępczego.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez:

a) błędne zastosowanie art. 6 k.c. w niniejszej sprawie i przerzucenie ciężaru dowodu w całości na stronę powodową poprzez stwierdzenie, że powód nie zaoferował materiału dowodowego pozwalającego Sądowi na poczynienie ustaleń, co do indywidualnej sytuacji poszkodowanej uniemożliwiającej jej nabycie innego pojazdu mechanicznego do czasu wypłaty odszkodowania za uszkodzenie samochodu marki C. (...), podczas gdy z linii orzeczniczej sądów powszechnych oraz czynności oraz stanowiska doktryny wynika, iż poszkodowany nie musi podejmować takich czynności, może za to dochodzić zwrotu wydatków koniecznych za czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku ze zniszczeniem własnego pojazdu za okres pomiędzy dniem zniszczenia a dniem zapłaty odszkodowania, jak miało miejsce w niniejszej sprawie.

b) błędną wykładnię art. 822 § 1, 2 i 4 k.c. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w realiach niniejszej sprawy i uznanie, że pozwany nie jest zobowiązany do wypłaty na rzecz powoda odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego w okresie od dnia 20 czerwca 2014 r. do dnia 15 lipca 2014 r. w sytuacji, gdy wskazany okres najmu pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym – kolizją drogową, wskutek, której powstała szkoda całkowita – stwierdzona przez pozwanego decyzją z dnia 8 lipca 2014 r. i w związku z tym zostało wypłacone odszkodowanie na konto poszkodowanego w dniu 14 lipca 2014 r.

c) niezastosowanie art. 17 w zw. z art. 16 § 1 pkt 2 w zw. z art. 826 § 1 k.c. w okolicznościach niniejszej sprawy w sytuacji, gdy to na pozwanym wbrew stanowisku tut. Sądu spoczywa obowiązek udowodnienia faktów, które uzasadniają ograniczenie odszkodowania należnego poszkodowanemu z tytułu kosztów najmu pojazdu następczego do dnia wypłaty odszkodowania, z uwagi na fakt. iż poszkodowany nie przyczynił się swym działaniem w żadnym stopniu do powstania szkody lub zwiększenia jej rozmiarów.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 4.920 zł wraz z odsetkami określonymi w pozwie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji; ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed sądem I i II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Zarzuty naruszenia prawa procesowego (punkt I. apelacji) w niniejszej sprawie w zasadzie nie sprowadzały się do faktów, bowiem fakty tak w zakresie powstania szkody, zasad i wysokości przyznanego i wypłaconego odszkodowania, terminu wypłaty, wynajmowania samochodu są oczywiste, a wysokość stawki wynajmu pojazdu zastępczego ustalone przez Sąd Rejonowy nie była kwestionowana przez strony. Prawidłowo też Sąd I Instancji ustalił, że samochód rzeczywiście był poszkodowanej niezbędny na co dzień.

Zarzuty apelacyjne powoda w istocie dotyczył oceny prawnej tych faktów (subsumcji) - zakresu odpowiedzialności strony pozwanej za wynajem przez poszkodowaną samochodu zastępczego, co stanowiło treść zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego (punkt II apelacji). Powód, jako następca prawny poszkodowanej dochodził bowiem odszkodowania za okres 34 dni, od daty powstania szkody 11 czerwca 2014 r. do 15 lipca 2014 r., tj. z dniem wypłaty odszkodowania z tytułu szkody całkowitej (uznanie rachunku 14 lipca 2014 r.). Sąd Rejonowy zaś rozstrzygając sprawę uznał wydatki na wynajem pojazdu zastępczego przez poszkodowaną za uzasadnione jedynie do dnia 20 czerwca 2014 r. Uwzględnił przy tym okres najmu pojazdu od dnia szkody, a nadto okres od dnia poinformowania poszkodowanej o zasadzie naprawienia szkody jako szkody całkowitej 13 czerwca 2014 r. w wymiarze jak to określił Sąd I instancji „zwyczajowo przyjętym” na podjęcie działań zmierzających do zbycia pozostałości pojazdu i nabycia innego pojazdu, tj. 7 dni.

Co do zasady odpowiedzialność strony pozwanego za szkodę jakiej doznała poszkodowana na skutek kolizji drogowej w dniu 11 czerwca 2014 r. nie budzi wątpliwości. Odpowiedzialność ta obejmuje także wydatki za najem pojazdu zastępczego, przy czym przyjmuje się, że mają to być wydatki celowe i ekonomicznie uzasadnione (art. 361 § 1 i 2 k.c.). Nie może przy tym budzić wątpliwości, że obowiązkiem powoda było podjęcie działań zmierzających do minimalizowania kosztów najmu (art. 354 § 1 k.c.).

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem, z którego szkoda wynikła, pozostają koszty najmu samochodu zastępczego tylko w okresie koniecznym i niezbędnym do dokonania naprawy pojazdu (por. wyrok SN z 5 listopada 2004 r., II CK 494/03, Lex nr 145121). Stanowisko takie ma przy tym zastosowanie jedynie przy szkodzie częściowej, albowiem odmiennie należy oceniać sytuację nastąpienia szkody całkowitej, przy której czas koniecznego najmu obejmuje – co do zasady – okres od dnia zniszczenia pojazdu do dnia, w którym poszkodowany może nabyć podobny pojazd, nie dłuższy niż do dnia zapłaty odszkodowania (tak: wyrok SN z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03, Lex nr 146324). Co jednak istotne, dopuszcza się również wyjątek od tej zasady, iż w sytuacji gdy stwierdzono szkodę całkowitą, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje również celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego także w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego (tak: uchwała SN z 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13). Przedmiotowe stanowisko Sądu Najwyższego Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela.

Odszkodowanie z tytułu najmu pojazdu zastępczego nie jest roszczeniem za okres abstrakcyjny. Potrzeba najmu musi wiązać się z konkretnym przedziałem czasowym, nawet nie „zwyczajowym”. W niniejszej sprawie mieliśmy do czynienia ze szkodą całkowitą. W ocenie Sądu Odwoławczego należy uznać, że omawiany przedział czasowy rozpoczął się w dniu zniszczenia samochodu i trwał do dnia wypłaty odszkodowania. W sytuacji, kiedy następuje likwidacja szkody jako całkowitej, okres wynajmowania pojazdu zastępczego powinien być wyznaczony okresem, w czasie którego poszkodowany mógł nabyć nowy pojazd – taki, jakim dysponował przed wypadkiem. Podstawą ustalenia okresu wynajmowania pojazdu zastępczego przy likwidacji szkody całkowitej, co do zasady winien być okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu.

Nie można zgodzić się z poglądem, że odpowiedzialność strony pozwanej ogranicza się do „zwyczajowych 7 dni” czyli do 20 czerwca 2014 r., który to okres zdeterminowany został datą zawiadomienia poszkodowanej o tym, że szkoda jest całkowita 13 czerwca 2014 r. Data ta byłaby istotna dla rozstrzygnięcia kwestii uzasadnionego okresu najmu tylko w sytuacji gdy po stwierdzeniu szkody całkowitej ubezpieczyciel wypłacił poszkodowanej odszkodowanie. Tymczasem poszkodowana została powiadomiona o szkodzie całkowitej, ale odszkodowania nie dostała.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że w sytuacji kiedy strona pozwana nie wypłaciła odszkodowania uzasadnionym było korzystanie z przez cały okres faktycznego najmu samochodu zastępczego, tj. do daty uwzględniającej właśnie wypłatę tego odszkodowania, skoro najem pojazdu zastępczego ustał z tym dniem. W takim bowiem zakresie istnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem sprawcy szkody, a poniesioną szkodą w postaci kosztów wynajęcia samochodu. Zaznaczyć jednocześnie trzeba, że poszkodowany w przypadku szkody całkowitej, nie ma obowiązku angażowania prywatnych środków finansowych na zakup nowego auta. Jest absolutnie uprawnione oczekiwanie poszkodowanego na wypłatę odszkodowania przez ubezpieczyciela, szczególnie w sytuacji, gdy kwota odszkodowania za zniszczony pojazd nie jest znikoma.

Rzeczywiście, jak wskazuje Sąd Rejonowy, obowiązkiem poszkodowanej było dążenie do minimalizowania szkody, a nie generowania kosztów ekonomicznie nieuzasadnionych. Postawiony jednak Sądowi w apelacji zarzut bezpodstawnego przerzucenie ciężaru dowodu w całości na stronę powodową w zakresie wykazania przez powoda indywidualnych okoliczności uniemożliwiających poszkodowanej nabycie innego pojazdu do czasu wypłaty odszkodowania w realiach rozpoznawanej sprawy musi odnieść skutek (art. 6 k.c. w zw. z art. 354 § 1 i § 2 k.c.).

Działanie reguły ogólnej z art. 6 k.c. wymaga wskazania, że na gruncie prawa cywilnego materialnego fakty (okoliczności), z którymi prawo łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunków cywilnoprawnych, są zdarzeniami cywilnoprawnymi. Reguła art. 6 k.c. ma więc złożone znaczenie materialnoprawne i procesowe. Powszechnie w doktrynie przyjmuje się, że powód powinien udowodnić fakty prawotwórcze a pozwany fakty niweczące to prawo lub uniemożliwiające jego powstanie. Konsekwencją niewykazania przez stronę prawdziwości jej twierdzeń o istotnych faktach jest to, że fakty te nie będą stanowiły podstawy rozstrzygnięcia sądowego, przez co strona nie osiągnie korzystnego dla siebie orzeczenia.

W rozpoznawanej sprawie pozwany kontestując w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k. 31 odwrót) dochodzone za wskazany w pozwie czas najmu pojazdu zastępczego, powołał się jedynie na powinność poszkodowanej podjęcia działań zmierzających do zakupu pojazdu w miejsce uszkodzonego poprzez pozyskanie środków finansowych na zakup w postaci pożyczki bądź kredytu bankowego. Jednocześnie pozwany nie złożył żadnych dowodów ani wniosków dowodowych, z których by wynikało, że poszkodowana zaniechała obowiązku minimalizacji szkody we wskazanym zakresie, albo powinna ponosić koszty kredytowania zakupu nowego samochodu. Pomimo tego Sąd Rejonowy uznał samo stanowisko pozwanego za wystarczające do przyjęcia, że wobec poddawania w wątpliwość zasadności powództwa, to powoda obciążył obowiązek wykazania, że poszkodowana nie miała możliwości zakupu kolejnego samochodu we wcześniejszym czasie niż wypłata odszkodowania. Tymczasem notoryjnie znany jest fakt, że samochód stanowi składnik majątkowy, który angażuje znaczną część środków pieniężnych, jakimi dysponuje rodzina. Zakup kolejnego samochodu najczęściej odbywa się zaś ze środków pochodzących ze sprzedaży pojazdu poprzedniego.

W myśl art. 354 § 1 i 2 k.c. oczywistym jest, że poszkodowany powinien był podjąć kroki zmierzające do tego by generowane koszty najmu samochodu zastępczego były minimalne. Zachowanie poszkodowanego jako wierzyciela, które nie odpowiada wymaganiom przyjętym w art. 354 § 1 k.c. winno być jednak, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., dowiedzione przez dłużnika, w tym wypadku pozwanego. Wobec braku takiej inicjatywy ze strony pozwanego brak było jakichkolwiek podstaw w toku postępowania pierwszoinstancyjnego do przeniesienia na powoda obowiązku procesowego w zakresie dowodzenia w tym zakresie. Sama kontestacja stanowiska strony powodowej, która za pomocą przedłożonych dokumentów (umowy najmu pojazdu zastępczego, faktury VAT obejmującej koszty najmu oraz zawartego w aktach szkody potwierdzenia wypłaty odszkodowania) na tym etapie postępowania wykazała zasadność powództwa, była niewystarczająca do uznania, że pozwany skutecznie je zakwestionował. Z tego też względu na powodzie nie spoczywały żadne obowiązki dowodowe mające na celu wykazanie, że indywidualna sytuacja poszkodowanej nie pozwalała jej na wcześniejszy zakup pojazdu w miejsce uszkodzonego. To pozwany bowiem jako ubezpieczyciel powoływał się na okoliczności ograniczające jego odpowiedzialność, w związku z czym, to na nim spoczywał ciężar dowodu zaistnienia tych okoliczności. Powinnością pozwanego w postępowaniu sądowym było zatem wskazanie na istnienie okoliczności podważających zasadność powództwa i ich udowodnienie.

W związku z zaniechaniem tych czynności procesowych przez pozwanego należało uznać, że wyrok Sądu Rejonowego ograniczający zasadność żądanie powoda nie znajduje podstaw prawnych i ze względu na zasadność podniesionych w apelacji zarzutów zasługuje na zmianę poprzez zasądzenie odszkodowania za najem pojazdu zastępczego za cały wskazany w pozwie okres.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i uwzględnił powództwo w całości zasądzając w punkcie I.2 różnicę pomiędzy dochodzonym a zasądzonym przez Sąd Rejonowy roszczeniem w kwocie 4.920 zł wraz z odsetkami za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. od dnia wytoczenia powództwa.

W związku ze zmianą zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy zmienił rozstrzygnięcie o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego w punkcie I.3 wyroku, zasądzając od pozwanego na rzecz powoda w oparciu o art. 98 § 1, § 3 k.p.c. tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 1.552,00 zł, obejmującą uiszczoną przez powoda opłatę sądową od pozwu 335,00 zł , jak też kwotę 17,00 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa oraz kwotę 1.200,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ustaloną zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 i § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity z 2013 r. Dz. U. poz. 461).

Sąd Okręgowy zmienił orzeczenie w punkcie I.4. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażoną w art. 98 k.p.c. w zw. z art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zasądzając od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwotę 147,44 zł tytułem nieuiszczonych przez stronę powodową kosztów sądowych obejmujących wypłaconą biegłemu tytułem wynagrodzenia częściowo z funduszu Skarbu Państwa.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie II. wyroku także na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. zasądzając od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 846,00 zł, tytułem opłaty sądowej od apelacji w wysokości 246,00 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości 600,00 zł zgodnie z § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).