UZASADNIENIE

Powódka J. S. wniosła przeciwko Gminie M. L. pozew o ustalenie, iż pozwana zawarła z nią umowę najmu lokalu, położonego przy ul. (...) w L., na czas nieoznaczony oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Pozwana wniosła o odrzucenie pozwu względnie o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Zdaniem pozwanej niniejsza sprawa jest tożsama z wcześniej rozpoznawanymi sprawami przed tut. Sądem Rejonowym w L. m.in. z sprawą prowadzoną w przedmiocie wstąpienia w stosunek najmu, czy sprawą prowadzoną w przedmiocie zobowiązania Gminy M. L. do złożenia oświadczenia woli, którego przedmiotem będzie zawarcie umowy najmu. Ponadto pozwany wskazał, że brak jest możliwości prawnych, aby Burmistrz Miasta L. jako dysponent zasobu komunalnego Gminy M. L. mógł zawrzeć umowę najmu z powódką poza zasadami wynajmowania tych lokali ustalonymi uchwałą Nr (...) Rady Miejskiej w L. z dnia 28 września 2001 roku w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy M. L., która to uchwała stanowi prawo miejscowe.

Postanowieniem z dnia 24 października 2016 roku Sąd Rejonowy w L. oddalił wniosek pozwanej w przedmiocie odrzucenia pozwu.

Wyrokiem z dnia 24 października 2016 r. Sąd Rejonowy w L.oddalił powództwo.

Z wyrokiem tym nie zgodziła się powódka. Zaskarżając go w całości, zarzuciła naruszenie prawa materialnego tj. art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 21 czerwca 2011r. o ochronie praw lokatorów (…) w zw. z art. 659 § 1, 660 i 60 kc poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że umowa najmu nie mogła zostać zawarta w sposób dorozumiany oraz art. 5 kc, poprzez uznanie, iż zasady współżycia społecznego nie przemawiają za uznaniem powództwa za zasadne. Nadto apelująca zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez uznanie, iż pozwana nie zawarła z powódką umowy najmu w sposób dorozumiany, uznanie, że wytoczenie powództwa o eksmisję świadczy o fakcie nie posiadania przez powódkę tytułu prawnego do przedmiotowego lokalu oraz poprzez uznanie, iż pisma, którymi pozwana wypowiadała powódce wysokość czynszu najmu nie świadczą o posiadaniu przez powódkę tytułu prawnego do lokalu. W konkluzji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasadzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Na podstawie art. 386 § 2 ¹ kpc, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe i na jego podstawie ustalił stan faktyczny, który zasługuje na akceptację, dlatego Sąd Okręgowy ustalenia te przyjmuje za własne. Podziela równie ocenę prawną tych ustaleń przedstawionych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, natomiast zarzuty apelacji uznaje za nieuprawnioną i nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi rozważaniami Sądu I instancji.

Zarzuty apelacji w zakresie naruszenia prawa materialnego oparte są z zasadzie na nieprawidłowej, niewłaściwej, zdaniem apelującej, ocenie materiału dowodowego. Dotyczy to w szczególności zarzutu pierwszego czyli naruszenia art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 21 czerwca 2011r. o ochronie praw lokatorów (…) w zw. z art. 659 § 1, 660 i 60 kc. Dla oceny zasadności tego zarzutu, należy, zdaniem Sądu Okręgowego, w pierwszej kolejności, rozważyć zasadność naruszenia art. 233 § 1 kpc.

Zarzut naruszenia swobodnej oceny dowodów, która to zasada wynika z art. 233 kpc, został oparty na innej ocenie, niż dokonał tego Sąd Rejonowy, ustalonych faktów, bez zarzutu, iż stan faktyczny w sprawie został ustalony nieprawidłowo. Tymczasem zasada ta służy właśnie ustaleniu podstawy faktycznej orzeczenia. Ocena dowodów, o której jest mowa w tym przepisie, ma charakter następczy, dotyczy bowiem dowodów już przeprowadzonych. Zasadniczym zatem zadaniem sądu w postępowaniu sądowym jest właśnie ocena wiarygodności i mocy przeprowadzonych dowodów. Czynności te stanowią istotę sądzenia, czyli rozstrzygania kwestii spornych . Dlatego też strona nie może skutecznie zarzucić naruszenia art. 233 kpc, opierając się na zaprezentowaniu alternatywnego stanu faktycznego. W doktrynie przyjmuje się, że wobec czynności polegających na ocenie przeprowadzonych dowodów sąd (sędziowie) jest niezależny od norm prawnych i ten fakt stanowi najbardziej istotny element swobodnej oceny dowodów (vide: Komentarz do art. 233 Kpc, pod red. K. Piaseckiego, Legalis). Przejmuje się również, iż wolność (swoboda oceny) w tym zakresie od norm prawnych nie oznacza jednak wolności od świadomości prawnej i społecznej sędziego. Dlatego ocena konkretnego dowodu przez danego sędziego jest zasadniczo odniesieniem jego światopoglądu, systemu przekonań, ocen społecznych do tego właśnie dowodu.

Obowiązkiem Sądu jest ocena wiarygodność i mocy dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jednak ta ocena sędziowska nie może mieć charakteru dowolnego, co gwarantują przyjęte przez ustawodawcę rozwiązania proceduralne. Przepis art. 233 § 1, przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 kpc, nakłada na sąd orzekający obowiązki: po pierwsze – wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie – uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie – skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte – wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej – wyższej instancji i skarżącemu – na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte – przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 29.9.2000 r., V CKN 94/00, L.). Doktryna i judykatura wskazują, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane na podstawie tak ocenionych dowodów nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych, tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania) (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.11.2007 r., III AUa 598/07, Legalis oraz komentarz do art. 233 Kpc, pod red. A. Zielińskiego, Legalis).

Utrwalony jest pogląd, iż granice oceny dowodów wyznaczają trzy czynniki: logiczny, ustawowy oraz ideologiczny, przez który rozumie się poziom świadomości prawnej sędziego, czyli znajomość przepisów, doktryny i orzecznictwa, a także informacje dotyczące różnych faktów życia społecznego, kultura prawna oraz system pozaprawnych reguł i ocen społecznych, do których odsyłają przepisy obowiązującego prawa (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 20.8.2002 r., II UKN 555/01, L.). Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych. Reguła ta, współokreślająca granice swobodnej oceny dowodów, nie będzie zachowana, jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd przy ocenie dowodów nie układają się w logiczną całość zgodną z doświadczeniem życiowym, lecz pozostają ze sobą w sprzeczności, a także gdy nie istnieje logiczne powiązanie wniosków z zebranym w sprawie materiałem dowodowym (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 9.12.2009 r., IV CSK 290/09, L.).

Podkreślić dalej należy, iż przysługujące sądom prawo swobodnej oceny dowodów musi być tak stosowane, by prawidłowość jego realizacji mogła być w toku instancji sprawdzona. Ustawowe zagwarantowanie sądowi swobody w ocenie dowodów ma ten skutek, że zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 23.1.2001 r., IV CKN 970/00; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 19.6.2008 r., I ACA 180/08 - L.). Co więcej, skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 21.5.2008 r., I ACa 953/07, L.). Utrwalony jest pogląd, że zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na jego własnej ocenie lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 kpc kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10.4.2003 r., I ACa 1137/02, L.).

Zdaniem Sądu Okręgowego, apelująca nie wykazała aby Sąd Rejonowy naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów, w rozumieniu wyżej wskazanym. Nie wykazała aby naruszył zasady logiki, aby z przedstawionych i przeprowadzonych dowodów, rzeczywiście wynikało, iż w sposób dorozumiany doszło między stronami do zawarcia umowy najmu. Podkreślić bowiem należy, iż wytoczenie niniejszego powództwa zostało poprzedzone zawiśnięciem kolejnego sporu o eksmisję, w której pozew został doręczony powódce w dniu…. Rację ma Sąd Rejonowy, iż wytoczenie powództwa o opróżnienie i wydanie przedmiotowego lokalu świadczy ewidentnie o stanie świadomości pozwanej, iż powódka zajmuje lokal bez tytułu prawnego. Taka argumentacja znajduje się w uzasadnieniu pozwu, poparta jest stosownymi dokumentami i odwołaniem do wypowiedzenia umowy najmu, dokonanym w czasie kiedy żyła matka powódki, z przyczyn leżących po jej stronie.

Nie można też zgodzić się z argumentacją powódki, dotyczącą przyczyny oddalenie przez Sąd Rejonowy w L. poprzedniego powództwa o eksmisję w sprawie IC 1670/13, bowiem w sprawie tej nie zostało sporządzone uzasadnienie a materiał zgromadzony w tej sprawie świadczy raczej o zastosowaniu art. 5 kc, chociażby z tego powodu, iż córka powódki była wówczas małoletnia z powódka była osobą niepełnosprawną. Za takim rozumowanie przemawia też wielkość lokalu, bowiem przy przysługującej, wówczas pozwanym – aktualnej powódce i jej małoletniej córce – ochronie w zakresie prawa do lokalu socjalnego (z art. 14 ustawy o ochronie lokatorów…), zasadnym było uznanie, iż orzeczenie eksmisji może być sprzeczne z zasadą ochrony rodziny, w skład której wchodzą osoba niepełnosprawna i nieletnia. Artykuł 5 KC znajduje zastosowanie właśnie w sytuacji, gdy osobie uprawnionej przysługuje – formalnie rzecz ujmując – określone prawo podmiotowe, lecz w świetle oceny danego stanu faktycznego i przy uwzględnieniu treści konkretnej normy prawnej korzystanie przez nią z tego prawa pozostaje w sprzeczności z zasadami wskazanymi w tym artykule (vide: wyrok SN z 16.1.2001 r., II CKN 349/00, L.). Natomiast brak jest w aktach sprawy IC 1670/13 materiału dowodowego, z którego bezspornie wynikałoby, że strony, na dzień wydania wyroku, łączyła umowa najmu. Dbając o własne interesy, powódka winna była złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia aby moc odwoływać się do motywów, jakie kierowały Sądem, przy wydawaniu wyroku oddalającego powództwo o eksmisję. Nadto wskazać należy, iż motywy Sądu nie są wiążące, bowiem z art. 366 kpc wynika, iż powagę rzeczy osądzonej ma w zasadzie tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku, a nie jego uzasadnienie. Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006r. (II PK 163/05, L.), iż w sytuacji gdy sentencja wyroku nie zawiera wyraźnych granic rozstrzygnięcia, należy dokonać wykładni wyroku. Gdy wykładnia wyroku nie daje odpowiednich rezultatów, należy posłużyć się treścią uzasadnienia, a jeśli nie zostało ono sporządzone, sąd orzekający musi - na podstawie akt sprawy - odtworzyć rozumowanie sądu, który wydał rozstrzygnięcie.

Dalej wskazać należy, iż oparcie wyroku o art. 5 kc, nie oznacza ochrony na przyszłość, bowiem w razie zmiany stosunków, ochrona ta „przestaje działać”. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że poprzez zastosowanie art. 5 kc prawo podmiotowe może zostać pozbawione ochrony jedynie przez pewien czas (vide: np. wyroki SN z: 27.5.1999 r., II CKN 337/98 i z 22.5.2002 r., I CKN 1567/99; orzeczenie SN z 20.6.2002 r., I CKN 742/00 – wyrok SN z 6.1.2005 r., III CK 129/04 - L.), bowiem zastosowanie tego przepisu nie może prowadzić do utraty prawa podmiotowego.

W związku z podniesionym w apelacji zarzutem naruszenia art. 5 kc, wskazać należy, iż nie może stanowić samodzielnej podstawy roszczenia lub powództwa (vide: wyrok SN z 24.10.2000 r., V CKN 126/00, i wyrok SN z 14.11.2013 r., II CSK 78/13 - L.). Artykuł 5 kc zakreśla jedynie granice, w jakich osoba uprawniona może czynić użytek z przysługującego jej prawa podmiotowego. Znajduje zatem zastosowanie, jak już wyżej wskazano, gdy ocena konkretnego stanu faktycznego, przy uwzględnieniu określonej normy prawnej, prowadzi do wniosku, że korzystanie przez uprawnionego z jego prawa jest sprzeczne z wymienionymi w nim zasadami. Służy wyłącznie ochronie osoby zobowiązanej i nie może być samodzielną podstawą nabycia praw podmiotowych; te bowiem wywodzą się ze stanowiących je norm prawa materialnego (vide: wyrok SN z 28.4.2000 r., I CKN 258/00 i wyrok SA w Warszawie z 8.10.2010 r., VI ACA 1047/09 - L.). Pogląd ten jest akcentowany zwłaszcza w sprawach o ochronę własności, z uwagi na unormowanie jej także w Konstytucji RP (art. 21 ust. 1 i art. 64). Zatem przyjmuje się, że nie można za pomocą środka obrony, jakim jest art. 5 kc, unicestwić roszczenia windykacyjnego właściciela (vide: wyrok SN z 30.5.2000 r., IV CKN 28/00, L.). Oznacza to, iż zasady współżycia społecznego, na które powołuje się osoba, zajmująca bez tytułu prawnego nieruchomość budynkową (lokalową), nie mogą uzasadniać trwałego pozbawienia właściciela uprawnienia do wyłącznego korzystania z budynku. Podobnie też, sam fakt długoletniego posiadania nie może prowadzić do oddalenia powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 kc, jeżeli w następstwie takiego orzeczenia właściciel nie mógłby ponowić swego żądania. Zajęcie odmiennego stanowiska w tym sporze prowadziłoby do przekreślenia prawa podmiotowego pozwanej Gminy, do czego art. 5 kc nie daje podstawy. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela utrwalony i niekwestionowany pogląd, wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 14.4.1966 r. (III CR 26/66, L.).

W konsekwencji należało uznać, iż wszystkie zarzuty apelacji są bezzasadne. Powódka nie udowodniła aby pomiędzy stronami doszło do zawarcia, w jakikolwiek sposób, umowy najmu przedmiotowego lokalu. Nie wykazała też, aby Sąd Rejonowy naruszył wskazane w apelacji przepisy prawa materialnego i wynikającą z art. 233 § 1 kpc, zasadę swobodnej oceny dowodów.

Wobec powyższego, na mocy art. 385 kpc, orzeczono jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 i 98 kpc, przy zastosowaniu § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, mając na uwadze wynik tegoż postepowania.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE