UZASADNIENIE

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Toruniu z 17 maja 2016 r. w sprawie XI Ns 154/16 oddalono wniosek P. S. o ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzeczG.na nieruchomościach wnioskodawcy oznaczonych nr KW (...) oraz (...) a mającej przebiegać w sposób szczegółowo określony we wniosku z 14 stycznia 2016 r. (k. 2).

Powyższe postanowienie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

Właścicielem nieruchomości położonych w M., g.: działki nr (...)oraz działki (...) jest P. S.. Na działkach (...) położone zostały - za zgodą poprzednich właścicieli nieruchomości - rury wodno-kanalizacyjne stanowiące wewnętrzną sieć wodno-kanalizacyjną służącą dostawie wody do wskazanych nieruchomości i odprowdzające z nich ścieki. Rury te znajdują się kilka metrów pod ziemią, ich właścicielem jest G.. P. S. wyzwał Urząd Gminy w W. do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, ale spotkał się z negatywną odpowiedzią.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek P. S. nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem wnioskodawca czyni ze swego prawa użytek, który jest sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego (art. 5 kc w zw. z art. 305^{(

1)} kc). Sąd I instancji podkreślał że przedmiotowa instalacja wodno-kanalizacyjna znajdująca się pod ziemią, biegnie przez nieruchomości wnioskodawcy. Jej celem jest zaopatrzenie nieruchomości wnioskodawcy w wodę i kanalizację. Z pola widzenia nie może bowiem umknąć fakt, że pomimo iż właścicielem urządzeń przesyłowych , zlokalizowanych pod ziemią , na nieruchomościach wnioskodawcy jest G., to służą one zaspokojeniu potrzeb właśnie P. S. , w zakresie zapotrzebowania na wodę i możliwość odprowadzania ścieków oraz stanowią realizację nałożonych na gminę obowiązków. Jeśli wnioskodawcy przeszkadzają te urządzenia to G.jest skłonna urządzenia te usunąć.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca, który przedstawił następujące zarzuty:

1. naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie w jaki sposób Wnioskodawca czyniąc użytek ze swojego prawa polegającego na ustanowieniu służebności przesyłu działa w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczaniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego oraz jaką przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego naruszył Wnioskodawca tym, że korzysta z przyznanego prawa podmiotowego,

2. naruszenie art. 229 kpc w zw. z art. 230 kpc poprzez błędne i dowolne uznanie za bezsporną okoliczność, iż rury wodno-kanalizacyjne na nieruchomościach Wnioskodawcy zostały położone za zgodą poprzednich właścicieli nieruchomości, podczas gdy nie przeprowadzono na tę okoliczność dowodu ani nie była ona przyznana przez Wnioskodawcę,

3. naruszenie art. 232 kpc w zw. z art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie dokonanej wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na przyjęciu, że Uczestnik wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodzi skutki prawne, tj. że Wnioskodawca czyni ze swego prawa użytek sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego podczas gdy twierdzenia Uczestnika w tej kwestii są ogólnikowe i nie uzasadnione okolicznościami faktycznymi,

4. naruszenie art. 5 kc w zw. z art. 305¹ kc poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w ustalonym w sprawie stanie faktycznym podczas gdy działania Wnioskodawcy polegające na realizacji jego prawa podmiotowego nie jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa ani zasadami współżycia społecznego

Mając na uwadze powyższe zarzuty wnioskodawca zażądał uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Ustalenia faktycznie Sądu I instancji są co do istoty trafne, znajdują odzwierciedlenie w przeprowadzonych dowodach, w związku z czym Sąd Okręgowy uznaje je za własne i czyni je podstawą niniejszego rozstrzygnięcia bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c.wchodzi w grę jedynie wówczas, gdy uzasadnienie wyroku (postanowienia) nie zawiera wszystkich elementów w nim wskazanych, wykazuje braki, a co jednocześnie przedkłada się na wynik sprawy. Uchybienie temu przepisowi może być zaś ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej.

Odnosząc się w tym miejscu do zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 328 § 2 kpc, a właściwie art. 328 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, albowiem w sprawie nie został wydany wyrok, lecz postanowienie to należało uznać, że zarzut ten jest chybiony i to w stopniu oczywistym. Lektura uzasadnienia Sądu Rejonowego nie pozostawia wątpliwości, iż Sąd ten wskazał podstawę faktyczną rozstrzygnięcia i wyjaśnił podstawę prawną postanowienia z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd I instancji ustalił, że urządzenia przesyłowe służą przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb wnioskodawcy. Rury zostało położone za zgodą poprzednich właścicieli i biegną kilka metrów pod ziemią. Przedmiotowe ustalenia dotyczyły zdarzeń o charakterze obiektywnym (faktów). Ta „sfera faktów” została następnie poddana ocenie z perspektywy art. 5 kc. Ocena ta należała już jednak do „sfery prawa”. Wnioskodawca nie zgadzał się jednak z tą oceną, ale jej kwestionowanie w oparciu o naruszenie art. 328 § 2 kpc było w niniejszej sprawie bezzasadne.

Nie było również podstaw, aby uwzględnić zarzut naruszenia art. 229 kpc w zw. z art. 230 kpc. Sąd Rejonowy w oparciu o zebrany materiał dowodowy i stanowiska uczestników prawidłowo ustalił, że rury wodno-kanalizacyjne zostały położone za zgodą poprzednich właścicieli nieruchomości. Był to fakt, który niewątpliwe należało uznać za „niezaprzeczony”. Uczestnik konsekwentnie na tę okoliczność zwracał uwagę, a wnioskodawca znał jego stanowisko już z momentem zainicjowania niniejszego postępowania. Do wniosku zostało bowiem załączone pismo uczestnika z 4 stycznia 2016 (k. 11), gdzie wskazywał, iż podstawą wybudowania urządzeń przesyłowych była zgoda właścicieli nieruchomości. Nadto wnioskodawca w toku postępowania nie wypowiedział się w tej kwestii, a tym bardziej nie zaprzeczył wystąpienia tej okoliczności. Zwracanie uwagi na tę okoliczność już w toku postępowania było natomiast spóźnione. Na marginesie należy jedynie dodać, że nawet w apelacji wnioskodawca tej okoliczności nie zaprzeczył. W istocie bowiem zarzut naruszenia art. 229 kpc w zw. z art. 230 kpc sprowadzał się do zakwestionowania sposobu ustalenia tej okoliczności, a nie samego rzeczywistego wystąpienia tej okoliczności.

W ocenie Sądu Okręgowego nie było podstaw, aby na tle realiów niniejszej sprawy podważyć stanowisko Sądu Rejonowego sprowadzającego się do oddalenia wniosku na podstawie art. 5 kc w zw. z art. 305¹ kc. Sąd Okręgowy zgadza się z argumentacją przedstawioną przez Sąd Rejonowy w tym zakresie, podziela rozważania prawne i uznaje je za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

Ujęte w art. 5 k.c. klauzule społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa i zasad współżycia społecznego należy traktować jako normy społeczne ogólne, odnoszące się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony prawnej. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki rozstrzygnięcia w sytuacjach wyjątkowych, które przepis ten ma na względzie. Dla jego zastosowania konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku, w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym.

Wnioskodawca podnosił, że nie można jemu zarzucić nadużywania prawa skoro wprost korzysta z uprawnień przyznanych przez ustawę i określonych w art. 305¹ kc i nast. Jest to rozumowanie całkowicie błędne, albowiem właśnie art. 5 kc daję prawo ocenić, czy wykonywanie ustawowych uprawnień nie stanowi w istocie nadużycia prawa i z tego powodu nie zasługuje na ochronę. Takie stanowisko wyraził również Sąd Rejonowy, który wskazywał, że klauzula generalna ujęta w art. 5 kc ma na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób schematyczny, prowadzący do skutków niemoralnych lub rozmijających się z celem, dla którego dane prawo zostało ustanowione.

Sąd Okręgowy także dostrzega, że żądanie wnioskodawcy w niniejszej sprawie ustanowienia służebności przesyłu stanowi w istocie nadużycie prawa. Uczestnik dokonując instalacji urządzeń przesyłowych działał w interesie mieszkańców gminy, a więc osób które z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową. Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego jest powołana do zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty m.in. poprzez organizację zaopatrzenia w wodę oraz oczyszczania ścieków komunalnych. Wnioskodawca jest członkiem tej wspólnoty samorządowej, a więc uczestnik poprzez instalację urządzeń wodno-kanalizacyjnych działał również w jego interesie. Znajdujące się na nieruchomości przedmiotowe urządzenia służą zaspokojeniu podstawowych potrzeb wnioskodawcy. Dostrzegalna jest zatem już na pierwszy rzut oka sprzeczna postawa wnioskodawcy. Z jednej strony jako członek wspólnoty samorządowej żąda zaspokajania jego bieżących potrzeb. Z drugiej strony, gdy gmina te potrzeby zaspokaja to wnioskodawca występuje w istocie z żądaniem przyznania mu wynagrodzenia za ten fakt.

Z okoliczności sprawy wynikało również, że rury nie przebiegają w jakikolwiek sposób, który utrudniałby korzystanie z nieruchomości przez wnioskodawcę. P. S. nie przedstawił nawet swojego stanowiska w tym zakresie, albowiem wezwany do przesłuchania w charakterze strony nie stawił się. Znamienne jest również to, że dotychczas żaden z mieszkańców gminy z tożsamym żądaniem nie wystąpił.

Niezależnie od powyższych rozważań należy podkreślić, że żądanie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie także w świetle art. 305¹ kc., czego Sąd Rejonowy nie zaakcentował. Przesłanki ustanowienia służebności określone w powołanym przepisie opierają się na założeniu, że przedsiębiorca przesyłowy jest zainteresowany utrzymaniem urządzeń przesyłowych na nieruchomości. W przeciwnym wypadku nie ma sensu, aby ustanawiać służebność przesyłu. Wystarczające jest to, aby przedsiębiorca usunął urządzenia w stosownych czasie, albowiem mogą one stanowić ograniczenie w korzystaniu z prawa własności. W niniejszej sprawie uczestnik wprost wyraził stanowisko, że jest w stanie usunąć urządzenia znajdujące się na nieruchomości wnioskodawcy. Podczas rozprawy apelacyjnej pojawiła się wątpliwość czy sieć biegnąca przez nieruchomość wnioskodawcy nie ma odgałęzienia do nieruchomości sąsiedniej. Ustalenie tego faktu nie jest jednak istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Uczestnik wyraźnie sprecyzował swoje stanowisko w ten sposób, że nawet wtedy gdyby sieć przesyłowa dochodziła do nieruchomości sąsiedniej gotowy jest dokonać demontażu położonych na nieruchomości wnioskodawcy rur i doprowadzenia ich do nieruchomości sąsiedniej w sposób omijający nieruchomość wnioskodawcy. Bezspornym jest zatem to, że niezależnie od przebiegu sieci uczestnik jest gotowy ją zdemontować na żądanie wnioskodawcy.

Nie ma więc jakiejkolwiek potrzeby, aby ustanawiać służebność przesyłu i to za wynagrodzeniem. W takiej sytuacji wnioskodawca, gdy nie chce, aby urządzenia te znajdowały się na jego nieruchomości winien podjąć negocjacje z gminą zmierzające do ich usunięcia. Okoliczność ta nie jest jednak przedmiotem niniejszego postępowania.

Mając na uwadze powyższe apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 2 kpc w zw. art. 391 § 1 kpc oraz §5 pkt 3 i §10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

/Marek Paczkowski/ /Rafał Krawczyk/ /Małgorzata Kończal/

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE