UZASADNIENIE

Miasto J. wniosło o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej prowadzącej firmę (...) w B. kwoty 807.585,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem naprawienia szkody wyrządzonej mu przez pozwaną w wyniku nienależytego wykonania części robót wynikających z zawartej umowy oraz niewykonanie umowy w pozostałym zakresie na skutek bezzasadnego odstąpienia przez pozwaną od umowy w części niewykonanej.

Na dochodzoną kwotę składają się:

- kwota 50.052,70 zł zapłacona innemu wykonawcy za wykonanie prac będących następstwem zdemontowania przez pozwaną całej istniejącej instalacji odgromowej na segmencie sportowo- rekreacyjnym oraz rur spustowych, co stanowiło zagrożenie dla obiektu, jak i jego użytkowników (elewacja i pomieszczenia placówki narażone były na poważne uszkodzenia, pomieszczenia piwnic były zalewane przez wodę deszczową, ściany ulegały zawilgoceniu i pojawiła się pleśń, a elewacja budynku w rejonie niepodłączonych rur ulegała systematycznej degradacji),

- kwota 101.250,74 zł stanowiąca poniesiony przez powoda koszt dostawy i montażu stolarki aluminiowej do zabudowy fasad klatek schodowych (faktura VAT nr (...) z dnia 27 grudnia 2011 r. na kwotę 101.250,75 zł) w związku ze zdemontowaniem przez pozwaną w trakcie trwających robót remontowych szklanych fasad klatek schodowych w segmentach dydaktycznych i pozostawienie klatek schodowych „otwartych”, co spowodowało konieczność zabudowy stolarki aluminiowej w klatkach schodowych celem zapewnienia prawidłowych warunków cieplno-wilgotnościowych w pomieszczeniach szkoły,

- kwota 262.473,80 zł stanowiąca koszt montażu i demontażu rusztowań na elewacjach całego obiektu celem przeprowadzenia oceny wykonanych prac na elewacjach obiektu,

- kwota 10.371,67 zł stanowiąca koszt związanych ze sprawdzeniem stanu technicznego, poprawności i jakości wykonanych robót na elewacjach,

- kwota 383.437,02 zł stanowiąca przewidywane koszty związane z wykonaniem prac naprawczych (poprawkowych) robót, które nie zostały dokończone przez pozwaną, a które - w przypadku robót wykonanych na elewacjach budynków dydaktycznych oraz sportowo-rekreacyjnych - oceniono orientacyjnie na 30%, a odnośnie do prac związanych ze szklaną fasadą w segmencie sportowo-rekreacyjnym na 10%.

Pozwana domagała się oddalenia powództwa podnosząc, że odstąpiła skutecznie od łączącej strony umowy o roboty budowlane w części niewykonanej z powodu braku ze strony powoda współdziałania przy jej wykonywaniu. Nie zgodziła się się również z twierdzeniem powoda, iż część prac budowlanych wykonana była w sposób nienależyty; zakwestionowała również wysokość roszczenia zaprzeczając twierdzeniom powoda, jakoby konieczność przeprowadzania prac udokumentowanych fakturami VAT nr(...) i (...)(na kwoty: 101 250,74 zł i 50 052,70 zł) była rezultatem zaniedbań ze strony pozwanej; plac budowy opuściła, zabezpieczyła bowiem stan robót zgodnie z zasadami sztuki budowlanej przed opuszczeniem placu budowy. Z kolei, kwoty wymienione przez powoda tytułem montażu i demontażu rusztowań i sprawdzenia stanu technicznego, poprawności i jakości wykonanych robót na elewacjach (262 473,80 zł +10 371,67 zł) oraz tytułem szacowanych prac poprawkowych-naprawczych (383 437,02 zł) oparte są jedynie na szacunkach powoda, co sam w treści pozwu przyznaje i z pozwu nie wynika, aby zostały przez powoda poniesione. Ponadto strona powodowa oprócz własnych szacunków nie przedstawiła również wiarygodnego dowodu dokumentującego konieczność wykonania powyższych prac.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015 roku Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 161.695,11 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2013 roku, w pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz orzekł o kosztach procesu ustalając, co następuje.

Na podstawie umowy nr (...) zawartej dnia 18.05.2011 r. w J. pomiędzy zamawiającym - Miastem J. i wykonawcą - Konsorcjum firm: P.H.U. (...) jako liderem oraz członkiem konsorcjum: P.U.H. (...), strona pozwana zobowiązała się do wykonania dla powoda robót budowlanych związanych z zadaniem inwestycyjnym: „(...)”. Termin rozpoczęcia wykonania przedmiotu umowy ustalono na dzień 18.05.2011 r., a ich zakończenia na dzień 10.11.2011 r.

Część robót została przez pozwaną wykonana i odebrana przez powoda protokółami częściowych odbiorów.

W dniu 17 czerwca 2011 r. wykonawca złożył w Urzędzie Miasta J. pismo informujące o konieczności wykonania nieujętych w dokumentacji projektowej zadania czynności naprawczych poziomych falistych betonowych akcentów elewacji. Wykonawca opierał się na zapisach umownych, gdzie została przewidziana możliwość zlecenia robót dodatkowych, w sytuacji gdy ich wykonanie okaże się konieczne. W ocenie Konsorcjum uprzednia naprawa tych elementów była konieczna ze względu na technologiczną chronologię realizacji zadania, a zarazem niezbędna w świetle zasad sztuki budowlanej. W piśmie przedstawiona została technologia jaką wykonawca zaproponował przy przedmiotowych robotach naprawczych, a także została złożona oferta na czynności naprawcze w formie kosztorysu. W dniu 29 czerwca 2011 r. sporządzona została na placu budowy notatka służbowa, w której wskazane zostały roboty zaniechane, dodatkowe oraz zamienne, w tym obejmujące elementy betonowe faliste elewacji. Technologia wykonania czynności naprawczych została zaakceptowana przez projektanta, a same roboty naprawcze jako konieczne do wykonania i wykonawca w dniach: 4.07.2011, 21.07.2011, 27.07.2011, 2.09.2011 złożył pisma informacyjne, kosztorysy na roboty dodatkowe, zamienne i zaniechane oraz oferty na roboty dodatkowe.

Pismem z dnia 31.08.2011 r. powód stwierdził, że w zakresie robót dodatkowych w postaci robót naprawczych poziomych akcentów elewacji przedłożone pisma stanowią wyłącznie podstawę do zlecenia zamówienia dodatkowego, które wymaga realizacji dodatkowych formalności.

Wykonawcy nie byli usatysfakcjonowani powyższą odpowiedzią, gdyż nie byli pewni, czy za roboty dodatkowe otrzymają w ogóle wynagrodzenie, a wykonane roboty dodatkowe wymagały zaangażowania przez nich środków w kwocie kilkudziesięciu tysięcy złotych. Wykonawcy w dniu 28 października 2011 r. uznali, że powód pozostaje zupełnie bierny w powyższej kwestii i dlatego złożyli w Urzędzie Miasta pismo, w którym domagali się sporządzenia aneksu do umowy obejmującej zgłoszone roboty dodatkowe, wyznaczając w tym celu termin do dnia 2 listopada 2011 r.

Z uwagi na brak odpowiedzi ze strony powoda, pismem z dnia 7 listopada 2011 r. wykonawcy złożyli oświadczenie w przedmiocie odstąpienia od umowy w zakresie, w jakim nie została ona wykonana ze względu na brak współdziałania powoda w jej wykonaniu. Równocześnie wykonawcy przedłożyli kosztorysy powykonawcze na łączną kwotę netto 90.791,44 zł obejmująca nierozliczone roboty zarówno objęte umową jak i dodatkowe, wnosząc o ich weryfikację do dnia 10.11.2011 r.

W dniu 9 listopada 2011 r. powód wezwał pozwaną do zakończenia robót i złożenia w terminie do 3 dni zawiadomienia o zakończeniu robót. Natomiast pismem z dnia 14 listopada 2011 r. powód sprecyzował zakres, w którym umowa nie została wykonana oraz podkreślił, że nie ma podstaw faktycznych i prawnych do odstąpienia od umowy.

W dniu 16 listopada 2011 r. został spisany protokół inwentaryzacji robót według stanu na dzień ich zaprzestania, tj. dnia 7 listopada 2011 r. Inwentaryzację przeprowadziła komisja złożona z przedstawicieli zarówno powoda, jak i strony pozwanej. Stwierdziła ona brak odbiorowej dokumentacji powykonawczej, która uniemożliwia ocenę prawidłowości wykonanych prac i zastosowanych materiałów. Ponadto dokładnie określiła zakres wykonanych do dnia 7 listopada 2011 r. robót, w tym wskazała prace wykonane bez informowania i zgody powoda, jak i zakres robót niewykonanych. Przedmiotowy protokół został podpisany wyłącznie przez przedstawicieli powoda, z uwagi na brak odpowiedzi ze strony pozwanych w zakreślonym terminie.

W ekspertyzie wykonanej przez mgr inż. D. F. stwierdzono m.in., iż duża część robót wykonana została w sposób niedokładny, niechlujny, w tym wyjątkowo rażąco, zaś część z tych robót wykonano niepoprawnie, niezgodnie z wymaganiami (...) i sztuki budowlanej, a nadto część robót nie zostało przez wykonawcę dokończone (w wyniku jego zejścia z budowy), co powoduje - ze względów technologicznych - konieczność dokonania dodatkowych prac naprawczych przy robotach wykonanych a nawet częściowo (a w niektórych przypadkach całkowicie) konieczność rozbiórki / demontażu i wykonania tych robót od nowa.

Postanowieniem z dnia 28 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej, w sprawie o sygn. akt VI GU 19/12 ogłosił upadłość likwidacyjną męża pozwanej T. C. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) w B., natomiast pozwana zawiesiła prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą z dniem 1.06.2013 r.

W 2013 r. firma ogólnobudowlana należąca do A. T. przeprowadziła niezbędne prace poprawkowe oraz przeprowadziła dalsze prace związane z dokończeniem zamówienia.

W świetle opinii biegłego sądowego K. M. część robót (szczegółowo wskazanych w opinii) zostało wykonanych przez stronę pozwaną niezgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zaś zaniechanie ich wykonania w momencie odstąpienia od umowy wprowadziło zagrożenie bezpieczeństwa użytkowania obiektu. Naprawa poziomych akcentów elewacji w postaci fal nie była konieczna ze względu na zasady sztuki budowlanej oraz technologiczną chronologię realizacji zadania głównego. Elewację przedmiotowych budynków można było wykonać z pominięciem remontu fal betonowych przez pozwaną lecz rozwiązanie to generowało wyższe koszty dla powoda. Sprawa remontu fal betonowych została ponadto niewłaściwie uzgodniona między stronami sporu. Pozwana wadliwie zabezpieczyła obiekt w momencie odstąpienia od umowy, poprzez zaniechanie ponownego montażu instalacji odgromowej oraz wadliwy oraz prowizoryczny montaż rur spustowych. Wobec tego powód musiał ponieść dodatkowe koszty z tytułu ponownego montażu instalacji odgromowej oraz poprawę odwodnienia dachu w wysokości przedstawionej w fakturze VAT Nr (...) (50.052,70 zł brutto).

Ze względu na czas odstąpienia od umowy tj. okres jesienno-zimowy, zaniechanie montażu stolarki aluminiowej narażało powoda na bardzo wysokie koszty z tytułu ogrzewania obiektu, bądź też wyłączenia części budynku szkoły z czynnej eksploatacji, co ze względów przeznaczenia obiektu nie było możliwe. Pozostawienie klatek schodowych bez zamontowanych fasad przyczyniłoby się również do pogorszenia stanu technicznego elementów wewnątrz pomieszczeń klatek. Wobec powyższego brak montażu fasad szklanych przez pozwaną należy uznać za wadę wykonawczą wprowadzającą zagrożenie bezpieczeństwa użytkowania obiektu i dlatego pozwana powinna pokryć koszty montażu fasad szklanych w klatach schodowych, w wysokości 101 270,74 zł (vide faktura VAT nr (...)).

W wyniku zejścia z budowy przez pozwaną, po sporządzeniu protokołu inwentaryzacji robót wg stanu na dzień zaprzestania robót tj. 7.11.2011 r. oraz po stwierdzeniu usterek oraz wad, powód zlecił rzeczoznawcy sporządzenie opracowania: „Ocena techniczna stanu technicznego, poprawności i jakości wykonanych robót budowlanych. Do opracowania dokonanego przez mgr inż. D. F. w marcu 2012 r., w którym dokonano oceny prac wykonanych przez pozwaną pod kątem zgodności z zasadami wiedzy technicznej oraz zgodności z projektem budowlanym załączono obszerną dokumentację zdjęciową przedstawiającą stan oraz jakość wykonanych prac przez pozwaną. Pozwana poniosła koszty związane ze sporządzeniem tej opinii technicznej w wysokości 10 371,67 zł brutto.

Według biegłego, ze względu na obecne wady w pracach wykonanych przez pozwaną konieczne było przeprowadzenia oceny jakości prac przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje.

W ocenie Sądu Okręgowego, odstąpienie przez stronę pozwaną od umowy było skuteczne. Podzielny charakter świadczenia wykonawcy (pozwanej) mógł prowadzić do zastosowania przepisu art. 491 § 2 k.c., przewidującego możliwość odstąpienia wykonawcy od umowy w zakresie pozostałej części niespełnionego świadczenia. Strony nie potrafiły się porozumieć odnośnie wykonania dodatkowych prac przy falach betonowych. Powód po weryfikacji kosztorysów pozwanej dotyczących prac przy falach betonowych stwierdził jedynie, że prace te muszą być wykonane przez wykonawcę wyłonionego w ramach odrębnego przetargu. W oparciu o takie stwierdzenie, strony sporu powinny sporządzić aneks do umowy, w którym rezygnują z wykonania prac remontowych przy poziomych falach betonowych. Takiego aneksu nie sporządzono, a odpowiedź na zaproponowaną technologię naprawy rozpatrywanych elementów została udzielona kilka tygodni po stwierdzeniu złego stanu technicznego elementów przez kierownika budowy. Wobec powyższego pozwana mogła mieć uzasadnione wątpliwości co do chronologii prowadzenia prac budowlanych, sposobu rozstawiania rusztowań itp., co miało bezpośrednie przełożenie na wydłużenie terminu prowadzenia prac budowlanych. Nie można również pominąć faktu, że ostatecznie pozwana wykonała konieczne roboty dodatkowe na kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych, których strona powodowa przez wiele miesięcy nie chciała uznać. Po tym czasie wykonawcy mogli czuć się zaniepokojeni i mieli prawo domagania się od powoda, aby zajął ostateczne stanowisko w sprawie, wyznaczając w tym celu termin inwestorowi do dnia 2 listopada 2011 r. Nie podzielił Sąd Okręgowy stanowiska powoda, iż na wszelkie kierowane do Urzędu Miasta pisma odpowiadał bez zbędnej zwłoki, a przez kilka miesięcy nie mógł przeprowadzić szczegółowej analizy przedstawionych przez wykonawców propozycji, czy uwag.

W związku z tym, iż pozwana do dnia odstąpienia od umowy wykonała nienależycie część robót roszczenie powoda o zapłatę stosownego odszkodowania jest uzasadnione na podstawie art. 471 k.c.

Na podstawie dokonanej analizy kosztów związanych z wadliwie prowadzonymi pracami budowlanymi przez pozwaną biegły sądowy określił, iż faktyczne koszty przysługujące powodowi stanowią łącznie kwotę 161.695,11 zł brutto.

W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, iż pozwana wadliwie zabezpieczyła obiekt w momencie odstąpienia od umowy poprzez zaniechanie ponownego montażu instalacji odgromowej oraz wadliwy oraz prowizoryczny montaż rur spustowych. Wobec tego powód musiał ponieść dodatkowe koszty z tytułu ponownego montażu instalacji odgromowej oraz poprawę odwodnienia dachu. Ponadto brak montażu fasad szklanych przez pozwaną należy uznać za wadę wykonawczą wprowadzającą zagrożenie bezpieczeństwa użytkowania obiektu, dlatego pozwana powinna pokryć koszty montażu fasad szklanych w klatach schodowych. Również ze względu na obecne wady w pracach wykonanych przez pozwaną konieczne było przeprowadzenia oceny jakości prac przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje, dlatego powodowi należy się zwrot kosztów związanych ze sporządzeniem opinii technicznej przez mgr inż. D. F..

Sąd uznał zatem, iż roszczenie powoda było oczywiście uzasadnione co do poniesionych kosztów:

1) w kwocie 50.052,70 zł brutto, a dotyczących montażu instalacji odgromowej oraz dokończenie odwodnienia dachu, co wynika z faktury VAT Nr (...);

2) w wysokości 101 270,74 zł brutto w zakresie montażu fasad szklanych w klatach schodowych, co zostało potwierdzone fakturą VAT nr (...);

3) w kwocie 10 371,67 zł brutto odnoszącej się do sporządzenia opinii technicznej przez mgr inż. D. F..

Żądanie pozwu w pozostałym zakresie Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadnione, wobec jego niewykazania.

W odniesieniu do roszczenia powoda co do kwoty 262 473,80 zł (w zakresie dotyczącym montażu i demontażu rusztowania w celu przeprowadzenia oceny jakości prac wykonanych przez pozwaną), Sąd zważył , że zgodnie z informacjami przedstawionymi przez powoda, w celu dokonania oceny jakości prac pozwanej zamontowano rusztowania zewnętrzne przy każdej elewacji. Powód nie przedłożył jednakże jakichkolwiek wyników tej weryfikacji, czy to w formie rysunków inwentaryzacyjnych czy też fotogramów. Wszelkie materiały zdjęciowe zawarte w materiale dowodowym zostały sporządzone przez mgr inż. D. F. w marcu 2012 r., który nie korzystał z omawianego rusztowania. Z pisma powoda wynika, że oceny jakości dokonał następny wykonawca prac, dlatego też efektem takiej oceny powinien być pełny obmiar prac, które należało wykonać w celu usunięcia nieprawidłowości oraz kosztorys prac naprawczych. Takiego dokumentu strona powoda nie przedstawiła wobec powyższego biegły sądowy nie mógł zweryfikować poprawności dokonanego przez powoda wyliczenia. Co więcej z żadnego dokumentu nie wynikało również jakie rusztowania były zamontowane, ich ilość, czas pracy itp., co pozwoliłoby odnieść się do wysokości przedstawionej kwoty 262.473,80 zł. Biegły nie miał również możliwości stwierdzenia w jakim stopniu rusztowania te faktycznie były wykorzystywane do usunięcia nieprawidłowości, do których doprowadziła pozwana, a w jakiej części wykorzystywano je do innych prac. Nadto, w ocenie Sądu pierwszej instancji, przeznaczając tak wysoką kwotę na rozstawienie rusztowań, powód powinien sporządzić bardzo szczegółową inwentaryzację uszkodzeń, która uzasadniałaby poniesienie takich kosztów, a powód poprzestał tylko na oszacowaniu ilość prac koniecznych do wykonania poprawek.

Odnośnie do roszczenia powoda co do kwoty 383.437,02 zł stanowiącej wycenę prac naprawczych oraz poprawkowych robót wykonanych przez pozwaną Sąd przyjął, że wprawdzie powód musiał ponieść dodatkowe koszty związane z koniecznością przeprowadzenia takich prac, lecz materiał dowodowy zawarty w aktach sprawy nie pozwala na określenie faktycznej wysokości tych kosztów. Powód oszacował, że do poprawy będzie około 30 % prac dotyczących segmentów dydaktycznych oraz sportowo-rekreacyjnych oraz 10 % prac związanych ze szklaną fasadą w segmencie sportowo-rekreacyjnym. Zebrany materiał dowodowy nie pozwala na określenie faktycznego zakresu uszkodzeń, ich ilości oraz wielkości, które pozwoliłyby na sporządzenie kosztorysu prac naprawczych. Ponadto uszkodzenia się pogłębiały z czasem, dlatego też ich zakres był większy w momencie rozpoczęcia prac przez nowego wykonawcę, niż w momencie odstąpienia od umowy przez pozwaną. Wobec powyższego biegły sądowy nie miał możliwości ani podstaw do weryfikacji kwoty dochodzonej w tym zakresie przez powoda, a koniecznej do usunięcia usterek. Zakres rzeczywistych prac naprawczych usuwających wszystkie nieprawidłowości obecnych w części wykonywanej przez pozwaną, powinien być określony w momencie dokończenia prac przez nowego wykonawcę. Ponadto zgodnie z zeznaniami A. T., wykonawcy prac naprawczych, około 20 % elewacji wykonanej przez pozwaną wymagało przeprowadzenia prac naprawczych. Wobec powyższego, ze względu na rozbieżności co do faktycznego zakresu prac naprawczych biegły nie miał możliwości ich weryfikacji.

Wymieniona kwota nie wynika także z kosztorysu powykonawczego, ponieważ jest to sprzeczne z twierdzeniami wskazanymi w pozwie. Nadto część robót uległa zakryciu, a metodologicznie badanie jest wprawdzie możliwe, ale wyjątkowo pracochłonne i kosztowne, przekraczające wielokrotnie wysokość żądania.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Strona powodowa zaskarżyła powyższy wyrok zakresie początkowej daty odsetek należnych od zasądzonej kwoty oraz w części oddalającej powództwo i podnosząc zarzuty naruszenia:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z treścią zebranego materiału dowodowego przyjęcie, że powódka nie poniosła szkody w postaci kosztów montażu i demontażu rusztowań na elewacjach w kwocie 262.473,80 zł oraz w postaci kosztów prac naprawczych w kwocie 383.437,02 zł, popadła w opóźnienie w płatności świadczenia pieniężnego z dniem 25 czerwca 2013 r., a nie z dniem wytoczenia powództwa i złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy ze skutkiem ex nunc,

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego powódki w przedmiocie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego sądowego w zakresie budownictwa,

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak motywów odnoszących się do rozstrzygnięcia o terminie początkowym płatności zasądzonych odsetek ustawowych,

- art. 481 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że opóźnienie pozwanej ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, od którego należy uwzględnić termin początkowy płatności związanych z tym odsetek, trzeba ustalać w oparciu o datę doręczenia stronie przeciwnej odpisu pozwu, a nie o datę wytoczenia powództwa

wniosła o zmianę wyroku przez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki dalszej kwoty 645.910,82 zł z odsetkami od dnia 25kwietnia 2013 r. oraz zasądzenie od poznanej na rzecz powódki odsetek ustawowych od kwoty określonej w punkcie 1 sentencji zaskarżonego wyroku od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 25 kwietnia 2013 r. ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w uchylonym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w części uwzględniającej powództwo i podnosząc zarzut naruszenia:

- art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 i art. 232 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pozwanej o powołanie innego biegłego sądowego z zakresu budownictwa i sporządzenie przez niego opinii na okoliczność konieczności wykonania zadań dodatkowych ze względu na zasady sztuki budowlanej i technologiczną chronologię realizacji zadania głównego oraz dla ustalenia czy wykonane prace są dotknięte wadami istotnymi oraz prawidłowości i jakości przeprowadzonych przez pozwaną robót,

- art. 233 § 1k.p.c. poprzez podzielenie opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu budownictwa mgr inż. K. M. wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Obie apelacje nie zasługują na uwzględnienie.

Za chybiony należy uznać zarzut powoda naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Jak już było wielokrotnie wyjaśniane w orzecznictwie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II CK 354/03, OSNC 2005, nr 5, poz. 91), wykroczenie przez sąd poza granicę statuowanej tym przepisem zasady swobodnej oceny dowodów zakłada wykazanie, że wnioski wyprowadzone przez sąd z zebranego materiału dowodowego były nielogiczne bądź sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego albo że sąd oparł swe ustalenia na dowodach nieprawidłowo przeprowadzonych lub poczynionych bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Skarżący natomiast takich uchybień Sądu Okręgowego nie wykazał, zaś treść motywów apelacji wskazuje, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest w istocie zarzutem dotyczącym niepoprawnego wnioskowania i że skarżący kwestionuje w istocie ocenę jurydyczną poczynionych ustaleń faktycznych.

Zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego może zostać uznany za skuteczny jedynie wówczas, gdy zachodzi związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem przepisu proceduralnego a treścią orzeczenia. Takiego związku apelująca nie wykazała podnosząc zarzut naruszenia art. 217 i 227 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. uprawniające sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć.

W orzecznictwie podkreśla się, iż specyfika dowodu z opinii biegłego polega m.in. na tym, że jeżeli taki dowód już został przez sąd dopuszczony, to stosownie do treści art. 286 k.p.c. opinii kolejnego biegłego można żądać jedynie "w razie potrzeby". Potrzeba taka nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii. W innym wypadku bowiem Sąd byłby zobligowany do uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty, dopóki nie złożona zostałaby opinia w pełni ją zadowalająca, co jest niedopuszczalne. Okoliczność, że wnioski wynikające z opinii biegłego nie odpowiadają stronie, nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z opinii kolejnego biegłego z tej samej dziedziny (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 10 stycznia 2002 r., II CKN 639/99, niepubl., z 17 grudnia 1999 r., II UKN 273/99, OSNP 2001/8/284, 18 października 2001 r., IV CKN 478/00, niepubl.), a Sąd Apelacyjny nie znalazł również podstaw do podzielenia tak zastrzeżeń skarżącej co do prawidłowości dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń poczynionych na podstawie kwestionowanych przez skarżących opinii, jak i wydanego postanowienia o odmowie przeprowadzenia dowodu z opinii uzupełniającej (art. 380 k.p.c.). Biegły w swojej uzupełniającej opinii i ustnie na rozprawie odniósł się do wszystkich zastrzeżeń, zgłoszone przez strony, przekonująco je umotywował i wskazał, że rzeczoznawca D. F., w marcu 2012 r. nie korzystał z rusztowania, wszelkie materiały zdjęciowe są jego autorstwa, zaś powód nie wykazał by rusztowanie było zmontowane i wykorzystane dla celów związanych z weryfikacją poprawności wykonanych przez pozwaną robót i jaki był jego koszt celem jego zweryfikowania. Jeśli zaś, jak twierdzi powód, oceny jakości dokonał następny wykonawca tych prac, to niewątpliwie jej efektem powinien być pełny ich obmiar oraz kosztorys prac naprawczych. Takiego kosztorysu strona powodowa również nie przedstawiła; nie wykazała również jaką kwotę wypłaciła następnemu wykonawcy za roboty naprawcze i w tej sytuacji nie może skutecznie zarzucać, że wysokość poniesionej przez nią szkody została przez nią wykazana.

Skarżący stawiając zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. powinien był zatem wykazać, a czego nie uczynił, że pominięcie określonego dowodu nastąpiło w wyniku wadliwej oceny okoliczności decydujących, w świetle art. 227 k.p.c., o potrzebie przeprowadzenia dowodu w sprawie (por. z wyrokiem SN z dnia 6 kwietnia 2011 r., I CSK 475/10, LEX nr 846539). Stąd wnioskowany przez powoda dowód z opinii kolejnego biegłego był nieprzydatny dla ustalenia wskazanych przezeń okoliczności faktycznych. Wobec nieprzedstawienia przez powoda bądź to obmiaru i kosztorysu koniecznych robót naprawczych, bądź dowodów wykazujących zapłatę za ich wykonanie kolejnemu wykonawcy przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego dla wyliczenia kosztów koniecznych napraw – jak wskazał trafnie Sąd pierwszej instancji - było bezprzedmiotowe.

Za prawidłowe należało również uznać nieuwzględnienie wniosku pozwanej powołanie kolejnego biegłego na okoliczności wskazane przez pozwaną. Jej zarzuty do opinii biegłego M., do których biegły – jak już wyżej wskazano – szczegółowo się odniósł, nie znalazły uznania Sądu Okręgowego i jego stanowisko Sąd Apelacyjny podziela. Biegły sądowy stwierdził, co tenże Sąd podzielił w całej rozciągłości, że część robót wykonano niezgodnie z zasadami wiedzy technicznej i przepisami techniczno-budowlanymi, bez względu na to czy błędy te wynikały z nieprawidłowego montażu poszczególnych elementów czy też wadliwego zabezpieczenia prawidłowo wykonanych robót w momencie zejścia pozwanej z placu budowy. Wszystkie usterki zostały szczegółowo opisane i nie miał znaczenia dla rozstrzygnięcia zarzut pozwanej, że biegły nie wskazał, czy i które wady były istotne i czy dotyczyły całości prac, jak również zarzut, że te roboty zostały odebrane bez zastrzeżeń. Biegły stwierdził nadto, w odpowiedzi na te zarzuty, że wszelkie wykazane przez niego usterki były wadami istotnymi jako prowadzące do zaburzenia bezpieczeństwa budynku, pogorszenia warunków higieniczno-sanitarnych wewnątrz budynku, utrudnienia w utrzymywaniu obiektu w dobrym stanie technicznym, czy też podwyższające koszty jego eksploatacji. Natomiast stwierdzenie pozwanej, że biegły nie może wnioskować, iż dane roboty prowadzone były niezgodnie z zasadami wiedzy technicznej, w sytuacji gdy inwestor odebrał je bez zastrzeżeń, nie zasługuje na uznanie, ponieważ protokół odbioru w żadnym wypadku nie zdejmuje z wykonawcy odpowiedzialności za wykonane roboty, ani też nie jest ostatecznym wyznacznikiem prawidłowości danego zakresu prac, zwłaszcza że zawsze istnieje ryzyko ujawnienia się w trakcie eksploatacji wad ukrytych.

Ponadto stanowisko pozwanej, iż koszty w wysokości 161 695,11 zł brutto nie wystąpiłyby w przypadku, gdyby pozwana miałaby możliwość dokończenia robót jest bezzasadne, skoro pozwana zeszła z budowy, a następnie zawiesiła działalność gospodarczą. Co więcej, zgodnie z ustaleniami poczynionymi w opinii, realizacja prac dodatkowych przy akcentach falistych nie była konieczna w celu realizacji głównego zadania i trafnie przyjął Sad Okręgowy, że pozwana miała możliwość realizacji zadania głównego, z pominięciem wykonania zadań dodatkowych w obrębie „betonowych fal. Żaden etap procesu wykonywania izolacji cieplnej na ścianach w bezpośrednim sąsiedztwie betonowych fal, nie był bowiem zablokowany. Pozwana miała zatem prawo mieć wątpliwości co do chronologii prowadzenia prac, ale nie zmienia to faktu, że brak przeprowadzenia prac dodatkowych nie blokował ostatecznie prowadzenia dalszych robót termoizolacyjnych.

Nie miała również znaczenia dla rozstrzygnięcia okoliczność, czy wykonanie wskazywanych prac dodatkowych była konieczne, jak i wskazywana w zarzutach apelującego powoda kwestia skuteczności odstąpienia pozwanej od umowy. Rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, w której powód dochodził naprawienia szkody związanej z nienależytym wykonaniem zobowiązania, zależało od ustalenia prawidłowości wykonanych prac i ich zabezpieczenia przed zejściem pozwanej z placu budowy.

Nieuzasadnione okazały się również zarzuty powoda związane z rozstrzygnięciem o odsetkach ustawowych za opóźnienie w zapłacie. Wprawdzie Sąd Okręgowy nie umotywował rozstrzygnięcia oddalającego to roszczenie za okres od daty wytoczenia powództwa do daty doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, to jednak zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie może być uznany za skutecznie podniesiony, gdyż uchybienie to nie uniemożliwiło Sądowi Apelacyjnemu kontroli apelacyjnej.

Nie ulega wątpliwości, że roszczenie odszkodowawcze staje się wymagalne z chwilą skutecznego wezwania do jego zapłaty (art. 455 k.c.). Nie wystarcza tu „sama wiedza pozwanej o stanowisku powoda”. W związku z powyższym zarzut naruszenia tak art. 233 § 2 k.p.c., jak i art. 481 k.c. okazał się nieuzasadniony.

Z powyższych względów i na podstawie art. 385 k.p.c. obie apelacje podlegały oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnia art. 98, 99 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz przepisy taryfy radcowskiej i adwokackiej obowiązującej w dacie wniesienia apelacji.

SSA Zofia Kołaczyk SSA Barbara Kurzeja SSA Wiesława Namirska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE