UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 stycznia 2014 roku, skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., powodowie J. K. i A. K. wnieśli o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 30.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. w P., w tym: 20.000,00 zł z tytułu spadku wartości rynkowej nieruchomości, będącej ich własnością i 10.000,00 zł z tytułu konieczności poniesienia nakładów akustycznych w budynku mieszkalnym powodów oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że dochodzą zapłaty odszkodowania za szkodę wywołaną działalnością lotniska P. - Ł. w P., tj. hałasem emitowanym przez lotnisko, a także faktem wprowadzenia wokół lotniska obszaru ograniczonego użytkowania. Podnieśli, że są właścicielami nieruchomości gruntowej, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P. przy ul. (...), która jest zlokalizowana w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania. Jednym ze skutków działalności lotniska i wzrastającego w ostatnich latach hałasu, co spowodowało wprowadzenie strefy ograniczonego użytkowania, jest spadek wartości nieruchomości powodów. Powodowie argumentowali, że w związku z obniżeniem wartości nieruchomości ponieśli szkodę majątkową, którą pozwany winien naprawić. Wskazali także, że należąca do nich nieruchomość budynkowa nie posiada zabezpieczeń eliminujących uciążliwości wynikające z oddziaływania lotniska na środowisko naturalne, w szczególności z emitowanego hałasu, zatem ich szkoda wynika także z konieczności rewitalizacji akustycznej budynku. Powodowie wezwali pozwanego do dobrowolnego naprawienia szkody, jednak ich żądanie nie zostało spełnione (k. 2-10 akt).

W odpowiedzi na pozew z dnia 7 marca 2014 roku pozwany (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Pozwany podniósł, że w jego ocenie strona powodowa nie wykazała zarówno powstania szkody, jak i związku przyczynowego pomiędzy ewentualną szkodą a utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Z ostrożności procesowej wskazał nadto, że ewentualna szkoda, jaką strona powodowa wywodzi z funkcjonowania lotniska, została skompensowania w dacie nabycia nieruchomości, której wartość rynkowa powinna uwzględniać działalność pozwanego. Zaznaczył też, że przed wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania liczba operacji lotniczych w porze nocnej była zdecydowanie wyższa aniżeli po wprowadzeniu obszaru. To zaś operacje w porze nocnej determinują fakt istnienia albo nie istnienia niekorzystnego oddziaływania akustycznego. Zdaniem pozwanego utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania i wprowadzenie tzw. strefy wewnętrznej, w której jest położona nieruchomość powodów, nie spowodowało zwiększenia immisji hałasu w stosunku do jego poziomu z okresu sprzed wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania. Co więcej, utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania jest korzystne dla właścicieli nieruchomości, albowiem na pozwanego zostały nałożone dodatkowe narzędzia kontrolne, takie jak obowiązek prowadzenia ciągłego monitoringu lub obowiązek przeprowadzenia analizy porealizacyjnej. Nadto wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania nie nakłada na stronę powodową żadnych ograniczeń co do przeznaczenia nieruchomości ani co do sposobu korzystania z niej (k. 96-113 akt).

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2016 roku powodowie rozszerzyli powództwo do kwoty 129.034,00 zł, w tym:

1. na rzecz J. K. kwoty 64.517,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od kwoty:

a) 15.000,00 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 49.517,00 zł od dnia 28 listopada 2015 roku do dnia zapłaty,

2. 2. na rzecz A. K. kwoty 64.517,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi od kwoty:

a) 15.000,00 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

b) od kwoty 49.517,00 zł od dnia 28 listopada 2015 roku do dnia zapłaty.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma wyjaśnili, że na dochodzoną pozwem kwotę 129.034,00 zł składa się kwota 119.034,00 zł, wynikająca ze zmniejszenia wartości nieruchomości oraz kwota 10.000,00 zł z tytułu kosztów potrzebnych do rewitalizacji akustycznej budynku (k. 391-393). Pismo zostało nadane do pełnomocnika pozwanego w dniu 10.02.2016 r. (k. 394).

Z kolei w piśmie procesowym z dnia 25 sierpnia 2016 roku powodowie zmienili powództwo w ten sposób, że zamiast dochodzonych pozwem odsetek ustawowych od kwoty 30.000,00 zł od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty oraz od kwoty 99.034,00 zł od dnia 28 listopada 2015 roku do dnia zapłaty wnieśli o:

a) zasądzenie na rzecz J. K. odsetek ustawowych naliczanych od kwoty 64.517,00 zł od dnia 11 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty,

b) zasądzenie na rzecz A. K. odsetek ustawowych naliczanych od kwoty 64.517,00 zł od dnia 11 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty.

Powodowie podnieśli, że odsetki ustawowe przysługują im od dochodzonej w niniejszej sprawie kwoty 129.034,00 zł od dnia następnego po upływie terminu zakreślonego w przedsądowym wezwaniu do zapłaty, tj. od dnia 11 stycznia 2014 roku (k. 537-539). Pismo rozszerzające powództwo zostało wysłane do pozwanego w dniu 25 sierpnia 2016 roku (k. 540).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie J. K. i A. K. są współwłaścicielami na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości położonej w P., Gmina T. przy ul. (...), stanowiącej działkę o numerze (...), o powierzchni 560 m², dla której Sąd Rejonowy(...) w P. prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

Według stanu na dzień 28 lutego 2012 roku na obszarze, na którym położona jest nieruchomość powodów, obowiązywał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy jednorodzinnej w P. – działka nr (...) - Osiedle (...) – część A - uchwałą Nr (...)Rady Gminy T. z dnia 27 czerwca 2000 roku. Teren przedmiotowej działki oznaczony jest symbolem 13MN i stanowi tereny zabudowy mieszkaniowej.

Na opisanej nieruchomości znajduje się budynek mieszkalny jednorodzinny, w zabudowie wolnostojącej, o jednej kondygnacji nadziemnej z poddaszem użytkowym, niepodpiwniczonym, o powierzchni użytkowej 234,31 m² oraz drewnianą wiatą.

Nieruchomość powodów wchodzi w skład osiedla budynków jednorodzinnych z towarzyszącą infrastrukturą. W najbliższym otoczeniu nieruchomości znajdują się tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w pobliżu znajdują się także tereny zielone – las. Nieruchomość znajduje się przy ulicy (...) o nawierzchni z kostki brukowej, ulica oświetlona. W promieniu ok. 1,5 km znajdują się obiekty użyteczności, punkty usługowo – handlowe oraz przystanek komunikacji publicznej. Dojazd za pomocą transportu własnego, dogodne połączenie z P.. Rejon lokalizacji nieruchomości z punktu widzenia walorów rynkowych jest oceniany jako korzystny, lecz nie należy do lokalizacji szczególnie eksponowanych.

Dowód: okoliczności niesporne, jak również wydruk księgi wieczystej KW nr (...) (k. 72-82 akt), opinia biegłego R. D. z 28.11.2015 r. (k. 345-371 akt).

Lotnisko P. - Ł. powstało w 1913 r. jako pruskie lotnisko wojskowe w Ł. pod P.. W latach 1931 - 1938 nastąpiła rozbudowa cywilnej części lotniska, port w Ł. stał się drugim po W. - O. lotniskiem w kraju.

Rozwój lotniska w kolejnych dziesięcioleciach skutkował wzrostem liczby pasażerów obsługiwanych przez port lotniczy. W 2000 r. skorzystało z niego 227.847 pasażerów, przy liczbie 13.225 operacji lotniczych. W 2008 r. natomiast z portu skorzystało już 1.274.679 pasażerów, a operacji lotniczych odnotowano w liczbie 23.609. W 2012 r. z portu skorzystało 1.595.221 pasażerów i odbyło się 25.261 operacji lotniczych.

Decyzją (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w P. z dnia 28 lutego 2011 roku L. P. – Ł. zostało zobowiązane do utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania.

Lotnisko cywilne P. - Ł. jest własnością pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

Dowód : okoliczności niesporne, a nadto decyzja (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w P. (k. 256-260v.), decyzja (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w P. z 28.02.2011 r. (k. 261-275v.), decyzja Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 07.12.2011 r. (k. 278-289v.), informacja dotycząca wdrożenia decyzji środowiskowej (k. 129-134), raport o oddziaływaniu na środowisko „Rozbudowa i modernizacja (...) sp. z o.o. (k. 135-140), informacje o lotnisku, wydruki dotyczące ruchu na lotnisku, statystyki (k. 142-145, 146, 147).

Na podstawie art. 135 ust. 1, 2, 3a i 3b ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Sejmik Województwa (...) podjął w dniu 30 stycznia 2012 r. uchwałę Nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P., która weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 r. Uchwała ta utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P., podzielony na dwie strefy tzw. strefę wewnętrzną i tzw. strefę zewnętrzną, a w nim określiła ograniczenia w zakresie przeznaczania terenów, wymagań technicznych dotyczących budynków oraz sposobu korzystania z terenów.

Na mocy tej uchwały opisana wyżej nieruchomość, należąca do powodów, znalazła się w tzw. strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania.

Zgodnie z § 3 uchwały, granicę zewnętrzną obszaru ograniczonego użytkowania wyznacza się na podstawie:

1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych;

2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych;

3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska;

4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska.

W myśl postanowienia § 4 uchwały, w obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy:

1) strefę zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, określona w § 3, a od wewnątrz linia będąca obwiednią:

a) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla pory nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych;

b) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska;

1) strefę wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy lotniska.

W obszarze ograniczonego użytkowania zabroniono przeznaczania nowych terenów pod budowę szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz pod strefy ochronne A uzdrowisk (§ 7 uchwały).

W obszarze ograniczonego użytkowania określono następujące sposoby korzystania z terenów w strefie wewnętrznej (§ 8 ust. 2):

a) zabroniono budowy nowych szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

b) dopuszczono rozbudowę, odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

c) zabroniono tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk,

d) dopuszczono lokalizowanie zabudowy mieszkaniowej, pod warunkiem zapewnienia właściwego komfortu akustycznego w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej.

Nieruchomość powodów zlokalizowana jest w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania.

Dowód: okoliczności niesporne, jak również zaświadczenie Marszałka Województwa (...) z dnia 20.09.2013 r. (k. 83), opinia biegłego R. D. (k. 345-371).

Wartość nieruchomości powodów w związku z funkcjonowaniem lotniska i w związku z wprowadzeniem uchwałą Sejmiku Województwa (...) nr (...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. w P. uległa zmniejszeniu o 119.034,00 zł.

Dowód: opinia biegłego R. D. (k. 345-371).

Pismem z dnia 30 grudnia 2013 roku, w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania uchwałą nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012 roku, powodowie zgłosili pozwanemu roszczenia w trybie art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, domagając się z tego tytułu zapłaty na swoją rzecz kwoty 130.000,00 zł, w tym 90.000,00 zł tytułem spadku wartości nieruchomości oraz 40.000,00 zł tytułem kosztów rewitalizacji akustycznej budynku. Pismo zostało nadane listem poleconym w tym samym dniu.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 30.12.2012 r. wraz z dowodem nadania (k. 88-89, 90).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów urzędowych i prywatnych, jak też opinii o zmniejszeniu wartości rynkowej nieruchomości powodów z dnia 28 listopada 2015 roku i ustnych wyjaśnień biegłego.

Dokumenty urzędowe zawarte w aktach sprawy uznano za wiarygodne w całości. Zostały sporządzone w odpowiedniej formie przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji, odpowiadając tym samym dyspozycji art. 244 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 244 § 1 k.p.c., dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Dokumenty prywatne, a za takie uznać należy korespondencję wymienioną przez strony przed zawiśnięciem miedzy nimi sporu, zostały również uznane za wiarygodne. W postępowaniu cywilnym dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie - art. 245 k.p.c.

Autentyczność dokumentów prywatnych i urzędowych oraz prawdziwość treści dokumentów urzędowych nie była kwestionowana przez żadną ze stron w oparciu o treść art. 232 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. i art. 253 k.p.c. Także Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby uczynić to z urzędu. Tym samym okazały się one przydatne w sprawie, stając się podstawą powyższych ustaleń faktycznych. Okoliczność, że żadna ze stron nie kwestionowała treści kserokopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy pozwoliła na potraktowanie tych kopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd oparł także na treści opinii biegłego R. D. z 28 listopada 2015 roku, uzupełnionej zeznaniami złożonymi na rozprawie w dniu 14 października 2016 roku. W ocenie Sądu opinia sporządzona została w sposób jasny, rzeczowy i przejrzysty. Biegły wskazał, na czym oparł dane niezbędne do wydania opinii, z jakich korzystał źródeł i jaką posłużył się metodologią. W sposób zrozumiały przedstawił wnioski opinii. Sąd nie miał też wątpliwości co do tego, że biegły posiada kompetencje i doświadczenie potrzebne dla wydania opinii w sprawie. Powodowie opinii nie kwestionowali. Zastrzeżenia do niej zgłosił natomiast pozwany. Zawarł zastrzeżenia do opinii w piśmie procesowym z dnia 26 lutego 2016 roku (k. 404-412). Biegły podczas przesłuchania na rozprawie odniósł się szczegółowo do uwag poczynionych przez stronę pozwaną. W ocenie Sądu biegły w sposób wyczerpujący wyjaśnił podstawy przyjętych obliczeń i metodologii. Przywołał źródła, na których oparł swoje wnioski. Opinia nie zawiera błędów i niejasności, dlatego może stanowić dowód w sprawie służący do ustalenia stanu faktycznego. W ocenie Sądu uwagi podnoszone przez stronę pozwaną stanowią zwykłą polemikę ze stanowiskiem biegłego i zmierzają do przedłużenia postępowania.

Na rozprawie w dniu 14 października 2016 roku biegły (...) wyjaśnił, ustosunkowując się do zarzutów pozwanego, że nie stosował współczynnika korygującego z uwagi na to, że do porównania wykorzystał wyłącznie transakcje dotyczące nieruchomości obszaru oddziaływania L.. Wskazał także, że nie mierzył poziomu hałasu i liczby operacji lotniczych, ponieważ hałas jest przyczyną pierwotną szkody powodów, ale bezpośrednio przyczyną spadku wartości nieruchomości jest wprowadzenie strefy ograniczonego użytkowania. Biegły odniósł się także do zarzutu niewystarczającej bazy transakcji, wskazując, iż w 2016 roku dokonał ponownych badań analitycznych i jego baza zwiększyła się do ponad 260 pozycji. Mimo tego rezultat w postaci obliczenia spadku wartości nieruchomości okazał się nieistotny, bo w granicach 1% na niekorzyść strony pozwanej. Biegły wskazał nadto, że dokonał wizji lokalnych nieruchomości porównawczych i na tej podstawie wyodrębnił poszczególne cechy.

Biegły wyjaśnił także sposób wyliczenia szkody, wskazując, że wartość pierwotna to wartość takiej samej nieruchomości, która też znajduje się w strefie oddziaływania L., ale poza obszarem ograniczonego użytkowania. Podkreślił, że spadek wartości badał z uwzględnieniem nie tylko strefy, ale również obrębu geodezyjnego, różnicując poszczególne obręby. Wartość tę obliczył na dzień powstania szkody, czyli obszaru ograniczonego użytkowania.

Biegły zaznaczył wreszcie, że w niniejszej sprawie transakcje przed wprowadzeniem strefy byłyby zupełnie nieprzydatne, skoro przedmiotem badania były reakcje na wprowadzenie strefy.

W ocenie sądu sposób przygotowania opinii odpowiada prawu, w szczególności jest zgodny z wymogami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. z 2004 r., Nr 207, poz. 2109). W związku z powyższym niezasadne w ocenie sądu byłoby skierowanie opinii biegłego do Komisji Arbitrażowej (...) w celu oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego, o co wnosiła strona pozwana. W § 4 ust. 2 powołanego rozporządzenia wskazano metody sporządzania operatu szacunkowego. Z treści tego przepisu nie wynika, by któraś z nich była nadrzędna. Do biegłego należy więc wybór jednej z tych metod i zdaniem sądu opinii nie można czynić zarzutu co do nietrafnego wyboru metody tak długo, jak mieści się ona we wskazanym w cytowanym przepisie katalogu. O nieprawidłowości doboru metody sporządzenia opinii w zakresie oszacowania spadku wartości nieruchomości nie może skutecznie przekonywać treść dokumentów złożonych przez pozwanego, w szczególności sporządzonych przez dr K. S.. Zauważyć należy, że wskazana osoba jest statystykiem, a w konsekwencji nie jest specjalistą z zakresu szacowania nieruchomości, który wymaga od biegłego szerszego niż tylko matematyczny spojrzenia na poddany ocenie problem. W konsekwencji wyliczenia statystyczne przedstawione w złożonych przez pozwanego opiniach prywatnych nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do zanegowania wniosków i wyliczeń przedstawionych w opinii biegłego R. D..

Zdaniem sądu o nierzetelności opinii nie mogła także świadczyć ilość i charakter nieruchomości przyjętych przez biegłego do porównania. Zauważyć należy, że biegły sporządził opinię przy zastosowaniu podejścia porównawczego, przy użyciu metody korygowania ceny średniej. Przepis § 4 ust. 4 powołanego rozporządzenia wskazuje, że przy wyborze takiej metody do porównań przyjmuje się co najmniej kilkanaście nieruchomości podobnych, które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz cechy tych nieruchomości. Biegły w sporządzonej opinii spełnił ten warunek (do porównania przyjął 17 transakcji), a w ustnych wyjaśnieniach złożonych na rozprawie szerzej odniósł się do zarzutów pozwanego w tym zakresie.

Mając powyższe na uwadze nie sposób jest postawić biegłemu skutecznie zarzutu, że liczba i charakter nieruchomości przyjętych do porównania wypaczają wyniki wyceny. Pozwany nie przedstawił przekonujących dowodów na okoliczność, że dodanie większej ilości porównywanych nieruchomości miałoby istotny wpływ na wyniki badania. Argument taki podnosić można niezależnie od tego, ile nieruchomości przyjętych zostanie do porównania. Zawsze można przecież twierdzić, że porównać należało jeszcze większą ilość nieruchomości. Argument ten byłby zatem skuteczny tylko wtedy, gdyby działanie biegłego naruszało obowiązujące przepisy. Sytuacja taka nie ma miejsca w niniejszej sprawie. Zdaniem sądu argumentacja pozwanego i jego zastrzeżenia w tym zakresie zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania.

Nie mogły skutecznie podważyć przydatności opinii biegłego sądowego w zakresie szacującym spadek wartości nieruchomości wyliczenia przedstawiane przez pozwanego, a dokonane na skutek kompilacji wniosków i wyliczeń osób, które sporządziły na jego zlecenie opinie prywatne. Abstrahując od zaakcentowanej wcześniej okoliczności kwalifikacji osób, które sporządziły opinie prywatne, Sąd zwraca uwagę, że już z samego charakteru operatu szacunkowego wynika, iż określona w nim wartość nieruchomości (spadku wartości nieruchomości) ma charakter szacunkowy (wartość rynkową determinuje przecież każdorazowo konkretna transakcja). To zaś oznacza, że wartości określone w kilku operatach szacunkowych dotyczących tej samej nieruchomości mogą się różnić, co wcale nie musi oznaczać, że któryś z nich sporządzony został wadliwie. W ocenie sądu opinia biegłego R. D. w zakresie szacującym spadek wartości nieruchomości powodów została sporządzona w sposób prawidłowy, z zachowaniem wszelkich zasad szacowania nieruchomości. W konsekwencji nie można jej postawić zarzutu, że nie jest przydatna dla poczynienia ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie z tej przyczyny, że stosując inną metodologię uzyskałoby się inne wyniki.

Mając powyższe okoliczności na uwadze sąd uznał, że sporządzona przez biegłego opinia w zakresie szacującym spadek wartości nieruchomości powodów poddawała się pozytywnej ocenie, gdyż pozostawała w zgodzie z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, osoba ją sporządzająca dysponowała wysokim poziomem wiedzy i doświadczenia zawodowego, a sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków nie budził zastrzeżeń sądu.

Za bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w zakresie roszczenia o odszkodowanie z tytułu spadku wartości nieruchomości sąd uznał natomiast zeznania świadka T. J. i G. B. (k. 199-200), albowiem okoliczności, które miały być przedmiotem ich zeznań nie miały wpływu na okoliczność szkody poniesionej przez powodów w związku z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł..

Za wiarygodne uznać wreszcie należało zeznania stron, choć nie miały one istotnego wpływu na ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie, gdyż wskazywały przede wszystkim na fakt istnienia hałasu na nieruchomości powodów, a to – jak podkreślał biegły R. D. – było przyczyną pierwotną, ale nie główną powstania szkody.

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd nie wziął natomiast pod uwagę przedłożonych przez pozwanego kserokopii załącznika nr 3 i 4 do opinii Centrum (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., obejmujących listę transakcji w segmencie nieruchomości gruntowych zabudowanych budynkami mieszkalnymi. Biegły R. D. na rozprawie w dniu 14 października 2016 roku wyjaśnił, co zaznaczono już powyżej, że w innych sprawach dokonał nowych badań rynku w marcu 2016 roku i baza transakcji, którą dysponuje, zwiększyła się do ponad 260, a rezultat w postaci obliczenia spadku wartości nieruchomości jest właściwie nieistotny, bo w granicach 1% na niekorzyść strony pozwanej.

W sprawie nie było podstaw do przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego. Na podkreślenie zasługuje, że Sąd ma wprawdzie obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii dalszych biegłych, jednakże sytuacja taka zachodzi jedynie wtedy, gdy jest to potrzebne dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności, gdy przeprowadzona już opinia jest nieprzekonująca, niekompletna, pomija lub wadliwie przedstawia istotne okoliczności, zawiera istotne luki, bo nie odpowiada na postawione tezy dowodowe, jest niejasna, czyli nienależycie uzasadniona lub nieweryfikowalna, tj. gdy przedstawiona przez eksperta analiza nie pozwala organowi orzekającemu skontrolować jego rozumowania co do trafności jego wniosków końcowych. (postanowienie SN z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CSK 7/09, postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 2013 r., I CSK 20/13). W ocenie Sądu, opinii sporządzonej przez biegłego sądowego R. D. nie można postawić takich zarzutów. Strona pozwana nie wykazała, by metoda stosowana przez biegłego była niewłaściwa, niezgodna ze sztuką, albo by prowadziła do nielogicznych wniosków. Na podkreślenie zasługuje, że biegli sądowi sporządzający opinię w przedmiocie zmniejszenia się wartości nieruchomości w związku z wprowadzeniem (...) nie mają obowiązku stosowania jednej metody ustalającej wartość spadku ceny, czego konsekwencją jest, że wyniki dokonywanych przez nich analiz rynku nie są identyczne, a opinie różnią się we wnioskach końcowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 317 § 1 k.p.c., sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu; to samo dotyczy powództwa wzajemnego. Zgodnie z brzmieniem § 2 art. 317 k.p.c., na tej samej podstawie sąd może wydać wyrok częściowy, rozstrzygając o całości żądania powództwa głównego lub wzajemnego. Jak podkreśla się w orzecznictwie, zasadą jest, że sąd danej instancji powinien wydać w sprawie jeden wyrok, może jednak zaistnieć konieczność wydania w konkretnej sprawie wyroku częściowego, gdy do rozstrzygnięcia dostatecznie wyjaśniona jest tylko część żądania, niektóre z roszczeń objętych pozwem, tylko powództwo główne albo tylko powództwo wzajemne.

W rozpoznawanej sprawie powodowie domagali się odszkodowania na podstawie art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. oraz art. 136 ust. 3 u.p.o.ś. w zw. z art. 129 ust. 2 u.p.o.ś., wywodząc swoje roszczenia z faktu utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P. na mocy uchwały Nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 października 2012 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Jest niesporne, że na jej podstawie należąca do nich nieruchomość znalazła się w tzw. strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania. W ramach zgłoszonego powództwa powodowie domagali się odszkodowania za ubytek wartości ich nieruchomości w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w wysokości 119.034,00 zł oraz odszkodowania z tytułu konieczności poniesienia wydatków na rewitalizację akustyczną budynku mieszkalnego usytuowanego na nieruchomości w wysokości 10.000,00 zł. Sąd stanął na stanowisku, że zakończono postępowanie dowodowe w zakresie pierwszego z roszczeń, a co za tym idzie, uzasadnione stało się wydanie wyroku częściowego, w którym rozstrzygnięte zostało roszczenie obejmujące żądanie zapłaty na rzecz powodów kwoty 119.034,00 zł tytułem ubytku wartości nieruchomości położonej w P. przy ul. (...). Za jego uwzględnieniem przemawiała analiza materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy oraz ocena stanu faktycznego, dokonana przez pryzmat przepisów powołanych w uzasadnieniu pozwu. Należało podzielić argumentację powodów o istnieniu odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za tak ustalony stan faktyczny, elementem którego jest utrata wartości rynkowej należącej do nich nieruchomości w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł. w P..

Zgodnie z art.129 ust 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (dalej p.o.ś.), jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części. Zgodnie z ustępem 2 ww. artykułu, w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Odnosząc się do podstawy prawnej roszczenia powodów wskazać należy, że przewidziana w art. 129 p.o.ś. odpowiedzialność odszkodowawcza obejmuje także te szkody, które wynikają z przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emitowanego hałasu. Artykuł 135 ust. 1 p.o.ś., przewidujący możliwość ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 p.o.ś., nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Wyjątek ten polega na tym, że na terenie obszaru ograniczonego użytkowania eksploatacja instalacji może powodować przekroczenie standardów jakości środowiska. W art. 129 - 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, opierając się na założeniu, że ryzyko szkód związanych z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą. Z art. 129 ust. 2 p.o.ś. wynika, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., przez którą rozumie się między innymi zmniejszenie aktywów. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań. Nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym. Według art. 129 ust. 2 p.o.ś., ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jest także ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru, lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. O ile bowiem właściciel przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Inaczej mówiąc, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś., jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje (np. hałas) (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 128/09, LEX nr 578138).

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie istnieje związek przyczynowy pomiędzy utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i ograniczeniami powodów w korzystaniu z ich nieruchomości (i w związku z korzystaniem z niej – ze środowiska), wynikających z hałasu związanego z funkcjonowaniem lotniska Ł., a szkodą powodów w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości. Obszar ograniczonego użytkowania dla terenów wokół lotniska Ł. wprowadzono dlatego, że nie można było dotrzymać standardów emisji hałasu dla środowiska. Hałas natomiast ogranicza sposób korzystania z nieruchomości powodów, bo w związku z utworzeniem obszaru powodowie muszą znosić przekroczenia norm hałasu na swojej nieruchomości. Jak wynika z opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości R. D. nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania przede wszystkim z hałasem. Dla nich strefa obszaru ograniczonego użytkowania wiąże się z uciążliwością zwiększonej emisji hałasu, a to wpływa na decyzje o kupnie nieruchomości położonej w strefie za niższą cenę w porównaniu z nieruchomościami położonymi na terenach podobnych, a położonych poza strefą. W związku z tym jest oczywiste, że zmniejszenie wartości nieruchomości powodów, wyliczone przez biegłego, jest związane z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a konkretnie z ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości związanym z korzystaniem ze środowiska polegającym na obowiązku znoszenia przekroczeń norm hałasu lotniczego.

W ocenie Sądu nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pełnomocnika pozwanego, że w chwili nabycia nieruchomości przez powodów lotnisko już istniało, emitowało hałas, a zatem w kolejnych latach nie doszło do spadku wartości nieruchomości, a co za tym idzie powstania szkody. Wskazać należy, że w tym okresie immisje emitowane przez lotnisko miały znacznie mniejsze natężenie. Jak wskazano powyżej, w 2000 r. z (...) skorzystało 227.847 pasażerów, przy 13.225 operacjach lotniczych. W 2008 r. liczba pasażerów wyniosła już 1.274.679 przy 23.609 operacji lotniczych, natomiast w 2012 r. liczby te odpowiednio wynosiły 1.595.221 i 25.261. Zatem wzrost natężenia ruchu od 2000 roku jest znaczny. Natomiast do 2034 r. Port przewiduje jeszcze zwiększenie operacji lotniczych. Zmniejszenie wartości nieruchomości powodów nastąpiło dlatego, że właściciele nieruchomości zobowiązani są znosić zwiększony poziom natężenia hałasu na tym lotnisku. Poziom ten zresztą zwiększył się znacząco w związku z jego rozbudową. A zatem po nabyciu przez powodów własności nieruchomości nastąpiły zdarzenia, które spowodowały spadek wartości nieruchomości. Nie można było ówcześnie przewidzieć, że dojdzie do wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, który usankcjonuje ponadnormatywny hałas emitowany przez lotnisko, pozbawiając tym samym właścicieli nieruchomości prawa do żądania zaniechania uciążliwych emisji, które są związane immanentnie z własnością nieruchomości (por. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2010 r., II CSK 685/09, Legalis).

W ocenie Sądu bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy były podnoszone przez pełnomocnika pozwanego zarzuty, że pozwany podejmuje środki mające na celu zminimalizowanie uciążliwości związanych z działalnością lotniska dla sąsiednich nieruchomości mieszkalnych. Działania te, jak wynika z opinii biegłego, nie doprowadziły do zmniejszenia poziomu hałasu do takiego poziomu, który odpowiadałby normom wskazanym w wyżej cytowanym rozporządzeniu i tym samym umożliwiłyby zlikwidowanie obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska P. – Ł.. Istnienie tego obszaru generuje po stronie powodów obowiązek znoszenia ponadnormatywnego poziomu hałasu.

Z opinii biegłego wynika, że w związku z wejściem w życie uchwały Sejmiku Województwa (...) nr(...) z dnia 30 stycznia 2012 r. nastąpił spadek wartości nieruchomości powodów znajdującej się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska Ł.. Spadek ten stanowi różnicę między wartością gruntu wg stanu na dzień 28 lutego 2012 r. wg aktualnego przeznaczenia, a wartością gruntu wg stanu z dnia 28 lutego 2012 r. traktowanego jako terenu nie obciążonego ponadnormatywnym hałasem i związanym z nim ograniczeniami. Z wyliczeń biegłego wynika, że spadek wartości rynkowej nieruchomości powodów stanowi kwotę 119.034,00 zł. Powyższa kwota zdaniem Sądu stanowi szkodę powodów w związku z usytuowaniem przedmiotowej nieruchomości w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. w P., która pozostaje w adekwatnym związku z istniejącymi na tym terenie przekroczeniami norm hałasu i wynikającymi z tego ograniczeniami w prawie własności powodów. Obowiązek znoszenia tych przekroczeń wynika zaś z wprowadzenia obszaru ograniczonego ww. uchwałą nr(...). Powodowie nie mogą korzystać ze swojej nieruchomości wolnej od hałasu lotniczego, przekraczającego nadto dopuszczalne przez obowiązujące prawo poziomy emisyjne. W ocenie Sądu utrata wartości nieruchomości powodów nie jest szkodą jedynie hipotetyczną, aktualizującą się dopiero w chwili rozporządzenia prawem. Własność nieruchomości stanowi dobro o charakterze inwestycyjnym, jest lokatą kapitału. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 12.10.2001r. III CZP 57/01 (publik. OSNC 2002, nr 5, poz. 57), że anachronizmem jest przyjmowanie różnych sposobów określenia wartości takich samych rzeczy w zależności od tego, czy są przeznaczone do normalnego używania i korzystania przez właściciela, czy też są przeznaczone do zbycia. W warunkach gospodarki rynkowej każda rzecz mająca wartość majątkową może być w każdym czasie przeznaczona na sprzedaż. Zbycie rzeczy jest takim samym uprawnieniem właściciela, jak korzystanie z niej, wobec czego traci także znaczenie odróżnienie wartości użytkowej rzeczy od jej wartości handlowej. Miernikiem wartości majątkowej rzeczy jest pieniądz, a jej weryfikatorem rynek. Rzecz zawsze ma taką wartość majątkową, jaką może osiągnąć na rynku. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2011 r., I ACa 1028/10, LEX nr 898628, a także wyroki tego Sądu z dnia 14 lipca 2010 r., sygn. akt I ACa 864/09, z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt I ACa 210/10, z dnia 25 sierpnia 2010 r., sygn. akt I ACa 626/09 i z dnia 17 czerwca 2010 r., sygn. akt I ACa 772/09).

Sąd uznał także, że roszczenie powodów zgłoszone zostało w terminie wynikającym z art. 129 ust. 4 ustawy – Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z tym przepisem z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Uchwała Sejmiku Województwa (...), tworząca obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P. – Ł., weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 roku. Powodowie skierowali do pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 130.000,00 zł pismem z dnia 30 grudnia 2013 roku, nadanym w tym samym dniu. Pozew w niniejszej sprawie złożony został w dniu 22 stycznia 2014 roku, zaś strona pozwana w toku postępowania nie kwestionowała faktu otrzymania wezwania do zapłaty. W tych okolicznościach uznać należy, że roszczenie powodów nie wygasło.

Bez znaczenia dla zachowania roszczeń pozostaje przy tym fakt, że powodowie w wezwaniu domagali się jedynie kwoty 90.000,00 zł tytułem spadku wartości nieruchomości. Istotne jest z uwagi na brzmienie art.129 ust. 4 ww. ustawy nawet ogólne zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego. Powodowie wówczas wystąpili z roszczeniem o zapłatę odszkodowania, określając je łącznie na kwotę 130.000,00 zł.

Za skuteczne wezwanie do zapłaty Sąd uznał pismo rozszerzające powództwo z dnia 10 lutego 2016 roku, które zostało przesłane bezpośrednio do pełnomocnika strony przeciwnej. Natomiast dla skutku procesowego, konieczne było doręczenie przez Sąd odpisu pisma, co nastąpiło na rozprawie w dniu 14 października 2016 roku. Sąd podziela bowiem pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 stycznia 2016 roku, sygn.. III CZP 95/15 (Lex nr 1966365), że odpis pisma procesowego, zawierający rozszerzenie powództwa nie podlega doręczeniu na podstawie art. 132 § 1 k.p.c., a powinien zostać doręczony przez Sąd.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów po 59.517,00 zł tytułem spadku wartości nieruchomości (pkt 1 i 2 wyroku).

O odsetkach ustawowych od zasądzonego świadczenia Sąd orzekł na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c.

W myśl art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zgodnie z treścią art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Żądanie zapłaty odsetek ustawowych od zasądzonego świadczenia znajdowało uzasadnienie w powołanych wyżej przepisach. Roszczenie powodów stało się wymagalne z chwilą skutecznego doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty. Podkreślić jednakże należy, że pozwani w wezwaniu określili wartość odszkodowania za spadek wartości nieruchomości na kwotę 90.000,00 zł, zatem pozwany na tym etapie pozwany mógł ocenić zasadność żądania powodów tylko co do tej kwoty. Powodowie, po ostatecznym sprecyzowaniu swojego stanowiska, domagali się zapłaty odsetek ustawowych od dnia 11 stycznia 2014 roku, zatem co do kwoty 90.000,00 zł (czyli po 45.000,00 zł na rzecz każdego z powodów) odsetki ustawowe podlegały zasądzeniu od tej daty.

Natomiast w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 29.034,00 zł (po 14.517,00 zł) roszczenie stało się wymagalne po 2 tygodniach od przesłania stronie pozwanej pisma rozszerzającego powództwo, co nastąpiło w dniu 10 lutego 2016 roku. Tak więc co tych kwot odsetki ustawowe zasądzono od dnia 24 lutego 2016 roku.

W pozostałym zakresie powództwo o zapłatę odszkodowania za spadek wartości nieruchomości podlegało oddaleniu (pkt 3 wyroku).

SSO Ewa Pijańska

WYROK

UZASADNIENIE