sygn. akt IX P 510/16
M. S. (1) w dniu 8 sierpnia 2016 r. wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w S. o ustalenie, iż w okresie od dnia 27 listopada 2015r. do dnia 26 maja 2016r. przysługiwał mu urlop rodzicielski z uposażeniem w wysokości 80% miesięcznego wymiaru składek (uposażenia), o zasądzenie od pozwanego kwoty 3.579,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi tytułem wyrównania uposażenia z tytułu urlopu rodzicielskiego za okres od dnia 27 listopada 2015r. do 26 maja 2016r. oraz zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Na rozprawie w dniu 13 stycznia 2017r. powód sprecyzował, iż odsetek ustawowych od dochodzonej kwoty domaga się od dnia wniesienia pozwu.
W uzasadnieniu wskazał, iż w sprawie zastosowanie znajdują przepisy art. 60a ustawy z dnia 9 kwietnia 2010r. – o Służbie Więziennej oraz na zasadzie odesłania z art. 165 powołanej ustawy przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy. Zdaniem powoda pozwany błędnie zastosował wyżej wymienione przepisy. Podkreślił, iż wniosek funkcjonariusza o udzielenie urlopu rodzicielskiego złożył w oparciu o art. 179 1 Kodeksu pracy, z uwagi na fakt, iż matka dziecka zrezygnowała z urlopu rodzicielskiego, z którego skorzystał ojciec – funkcjonariusz Służby Więziennej. Dodał, iż Państwowa Inspekcja Pracy w piśmie z dnia 18 grudnia 2015r. przytaczając brzmienie powołanych powyżej przepisów (art. 60a ustawy – o Służbie Więziennej w zw. z art. 165 ustawy – Kodeks pracy) prawidłowo przyjęła, iż powodowi przysługuje zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru obliczonego na podstawie art. 179 1 Kodeksu pracy. Powód podkreślił, że stanowisko pozwanego wynika z błędnej interpretacji przepisów ustawy o Służbie Więziennej w oderwaniu od przepisów Kodeksu pracy. Jednakże wykładnia treści art. 60a ustawy – o Służbie Więziennej może prowadzić do błędnego wniosku, że należne funkcjonariuszom uposażenie z tytułu rodzicielstwa wynosi 100% lub 60% miesięcznego uposażenia, gdy tymczasem łączna wykładnia systemowa wskazuje na dodatkowe uposażenie w wymiarze 80%, wynikające z art. 179 1 Kodeksu pracy.
Pozwany Skarb Państwa – Dyrektor Aresztu Śledczego w S. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
W uzasadnieniu wskazał, iż zgodnie z zapisem art. 60a ustawy – o Służbie Więziennej miesięczne uposażenie funkcjonariusza za okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% miesięcznego uposażenia. Jednakże w przypadku okresu urlopu rodzicielskiego przysługuje 60% miesięcznego uposażenia (art.60a ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy). Podkreślił, iż bezspornym jest, że powód korzystał z urlopu rodzicielskiego w terminie od 27 listopada 2015r. do 26 maja 2016r., otrzymując w tym okresie 60% miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, pobieranym na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Pozwany nie podzielił jednak stanowiska powoda w zakresie twierdzenia, iż na zasadzie odesłania z art. 165 ustawy – o Służbie Więziennej w zakresie wymiaru uposażenia funkcjonariusza w okresie korzystania przez niego z urlopu rodzicielskiego, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Jego zdaniem, ustawodawca, co prawda w powołanym przepisie odsyła do przepisów Kodeksu pracy w zakresie szczególnych uprawnień związanych z rodzicielstwem, niemniej jednak stosowanie przepisów Kodeksu pracy dotyczących tych uprawnień może być wyłączone lub ograniczone przez przepisy ustawy – o Służbie Więziennej, co wynika z językowej wykładni omawianej regulacji „ jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej”. Ponieważ art. 60a ust.2 pkt 2 ustawy – o Służbie Więziennej wprost stanowi, że funkcjonariuszowi za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, miesięczne uposażenie wynosi 60%, przepisy Kodeksu pracy nie mają w tym zakresie zastosowania.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
M. S. (1) od dnia 1 czerwca 2007r. pełni służbę jako oddziałowy działu ochrony w Areszcie Śledczym w S..
Niesporne, a nadto: decyzja personalna z dnia 1 czerwca 2007r. nr 313 – k. 2 rozdziału II akt osobowych powoda.
M. S. (1) od dnia 26 maja 2012r. pozostaje w związku małżeńskim z M. S. (2).
Niesporne, a nadto dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa - k. 25 rozdziału I akt osobowych powoda.
Żona M. S. (1) zatrudniona jest (...) w Wołkowie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku referent administracyjny
Niesporne, a nadto dowód: zaświadczenie z dnia 28 października 2015r. – k. 75 rozdziału II akt osobowych powoda.
W dniu (...) urodziła się ich córka H. S..
Niesporne, a nadto dowód: odpis skrócony aktu urodzenia – k. 27 rozdziału I akt osobowych powoda.
Żona M. S. (1) po urodzeniu dziecka w ustawowym terminie złożyła wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.
W okresie od 29 maja 2015r. do dnia 15 października 2015r., tj. przez okres 20 tygodni żona M. S. (1) przebywała na urlopie macierzyńskim, od dnia 16 października 2015r. do dnia 26 listopada 2015r., tj. 6 tygodni przebywała na dodatkowym urlopie macierzyńskim. Za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego pobierała zasiłek w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. PO wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego zrezygnowała ona z korzystania z urlopu rodzicielskiego na rzecz męża M. S. (1).
Żona M. S. (1) nie złożyła wniosku o wyrównanie wcześniej wypłaconego zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Niesporne, a nadto dowód: zaświadczenie z dnia 28 października 2015r. rozdziału II akt osobowych powoda, przesłuchanie powoda M. S. (1) – k. 37.
W dniu 18 listopada 2015r. Dyrektor Aresztu Śledczego w S. na podstawie art. 60a ust.2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010r. – o Służbie Więziennej, udzielił M. S. (3) urlopu rodzicielskiego w terminie od dnia 27 listopada 2015r. do dnia 26 maja 2016r., ustalając jednocześnie miesięczne uposażenie w wysokości 60% miesięcznego uposażenia.
Niesporne, a nadto dowód: pismo z dnia 18 listopada 2015r. – k. 7 akt sprawy, k. 76 rozdziału II akt osobowych powoda.
W dniu 18 listopada 2015r. M. S. (1) złożył do Okręgowego Inspektoratu Pracy w S. wniosek o udzielenie porady w zakresie ustalenia wysokości uposażenia w sytuacji korzystania przez niego jako funkcjonariusza z urlopu rodzicielskiego. W odpowiedzi na skierowane pismo, Okręgowy Inspektorat Pracy wskazał, iż wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego został złożony w oparciu o przepis art. 179 1 Kodeksu pracy – w terminie nie później niż 14 dni po porodzie. Wyjaśnił przy tym, że zasiłek macierzyński za okres urlopów: macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego, rodzicielskiego w wysokości 80% wymiaru wypłacany jest we wszystkich przypadkach, w których urlopy te zostały udzielone w oparciu o przepis art. 179 1 Kodeksu pracy. Dotyczy to także funkcjonariuszy więziennych. Natomiast w związku z tym, iż przepisy ustawy – o Służbie Więziennej nie regulują kwestii dzielenia się rodziców dziecka urlopami związanymi z rodzicielstwem, to zgodnie z przepisem art. 165 ustawy – o Służbie Więziennej, zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy. Zatem, jeżeli ubezpieczona pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, zrezygnuje z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu dodatkowego w całości lub w części lub za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, na rzecz ojca dziecka, ubezpieczonemu ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje również w wysokości 80 podstawy wymiaru.
Dowód: zgłoszenie porady z dnia 18 listopada 2015r. – k. 17, odpowiedź z dnia 18 grudnia 2015r. – k. 16 akt sprawy
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo, znajdujące podstawę w art. 60a w zw. z art. 165 ustawy o Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.) okazało się częściowo zasadne.
Zgodnie z art. 220 ww. ustawy spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 218 ust. 1 i art. 219 ust. 1 i 2 rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.
Sprawy o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy Służby Więziennej są sprawami cywilnymi zgodnie z art. 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Z racji, iż nie są to sprawy ze stosunku pracy, a inne sprawy, do których stosuje się przepisy tego Kodeksu z mocy ustaw szczególnych, zastosowanie znajdują przepisu Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniach odrębnych w sprawach z zakresu prawa pracy. Zależy zważyć, iż Areszt Śledczy nie jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, mimo iż jest jednostką organizacyjną Służby Więziennej, a niektóre uprawnienia dyrektorów są tożsame, z tymi, które przysługują pracodawcom. Areszt Śledczy, pomimo wyodrębnienia organizacyjnego, nie ma samodzielności finansowej. Ponadto dodać należy, iż funkcjonariusz wykonuje swoje obowiązki w oparciu o stosunek służbowy o charakterze administracyjnoprawnym. Dlatego też należało uznać na podstawie art. 67 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, ze zdolność sądowa przysługuje Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub organ jednostki nadrzędnej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 2013r., III PZP 4/13).
Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była ocena czy powodowi jako funkcjonariuszowi Służby Więziennej w okresie od 27 listopada 2015r. do dnia 26 maja 2016r. przysługiwał urlop rodzicielski w wysokości 60% czy 80% miesięcznego wymiaru uposażenia.
Powód stał bowiem na stanowisku, iż przysługuje mu urlop rodzicielski w wysokości 80% miesięcznego uposażenia funkcjonariusza.
Pozwany powołując się na art. 60a ust. 2 pkt 2 ustawy – o Służbie Więziennej wskazywał, iż powodowi przysługuje 60% miesięcznego uposażenia, stanowczo zaprzeczając jakoby w niniejszej sprawie miały zastosowanie przepisy Kodeksu pracy w drodze odesłania na podstawie art. 165 powołanej ustawy. Pozwany wywodził powyższe z literalnego brzmienia przepisu art. 60a ust. 2 pkt 2 oraz ust. 3 ww. ustawy.
Zgodnie z art. 60a. ust.1 ustawy – o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2016, poz. 713) miesięczne uposażenie funkcjonariusza za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% miesięcznego uposażenia, o którym mowa w art. 60.
Miesięczne uposażenie funkcjonariusza za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi:
1) 100% miesięcznego uposażenia, o którym mowa w art. 102, za okres do:
a) 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku, o którym mowa w art. 182 1a § 1 pkt 1 i art. 183 § 4 pkt 1 Kodeksu pracy,
b) 8 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadkach, o których mowa w art. 182 1a § 1 pkt 2 i art. 183 § 4 pkt 2 Kodeksu pracy,
c) 3 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku, o którym mowa w art. 183 § 4 pkt 3 Kodeksu pracy;
2) 60% miesięcznego uposażenia, o którym mowa w art. 102, za okres urlopu rodzicielskiego przypadający po okresach, o których mowa w pkt 1 (ust.2).
Miesięczne uposażenie funkcjonariusza - kobiety, która we wniosku, złożonym nie później niż 21 dni po porodzie, wystąpi o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, wynosi 80% miesięcznego uposażenia, o którym mowa w art. 60, za cały okres odpowiadający okresowi tych urlopów (ust.3).
W przypadku gdy wysokość uposażenia funkcjonariusza pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, obliczonego zgodnie z ust. 1–3, jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, określonego w ustawie z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114, z późn. zm.5), kwotę uposażenia funkcjonariusza pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego (ust.3a).
Na mocy art. 165 ustawy – o Służbie Więziennej do funkcjonariusza stosuje się przepisy Kodeksu pracy dotyczące uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.
W ocenie Sądu, interpretacji przepisów stanowiących o wysokości uposażenia funkcjonariuszy służby więziennej w okresie korzystania z urlopu rodzicielskiego nie sposób dokonać jedynie w oparciu o wykładnię literalną. Należy również sięgnąć do wykładni systemowej i celowościowej, by ustalić cel przyświecający ustawodawcy przy wprowadzeniu tego rodzaju unormowań.
Przepis art. 60a ustawy o Służbie Więziennej został wprowadzony na mocy art. 23 ustawy z dnia 28 maja 2013r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013r., poz. 675). Ustawą tą wprowadzono przepisy: art. 179(1) – 179(5) k.p.:
Art. 179 1 . Pracownica, nie później niż 14 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 1 § 1, a bezpośrednio po takim urlopie – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 1a § 1; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
Art. 179 2 . § 1. W przypadku, o którym mowa w art. 179 1 , pracownica może zrezygnować z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części i powrócić do pracy.
§ 2. Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 1 i 2, pracownik-ojciec wychowujący dziecko może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z części takiego urlopu; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko.
Art. 179 3 . § 1. W przypadku, o którym mowa w art. 179 1 , pracownica może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części i powrócić do pracy.
§ 2. Pracownica składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed przystąpieniem do pracy; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownicy.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 1 i 2, pracownik - ojciec wychowujący dziecko może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z części takiego urlopu; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika - ojca wychowującego dziecko.
Art. 179 4 . § 1. Pracownik - ojciec wychowujący dziecko może zrezygnować z korzystania z części dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z części urlopu rodzicielskiego, udzielonych zgodnie z art. 179 2 § 3 albo z art. 179 3 § 3.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, do pracownika - ojca wychowującego dziecko stosuje się odpowiednio art. 179 2 § 2, a do pracownicy – odpowiednio art. 179 2 § 3, jeżeli skorzystała z pozostałej części dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo z pozostałej części urlopu rodzicielskiego.
Art. 179 5 . W przypadku gdy pracownica oraz pracownik - ojciec wychowujący dziecko dzielą między siebie dodatkowy urlop macierzyński albo urlop rodzicielski zgodnie z zasadami określonymi w art. 179 2 , art. 179 3 lub art. 179 4 , stosuje się odpowiednio przepisy art. 182 1 § 2 lub art. 1821a § 2.”.
Ustawą tą uregulowano też na nowo kwestię wysokości zasiłku macierzyńskiego. Wprowadzono bowiem nowe brzmienie art. 31 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2016r., poz.372):
Art. 31. 1. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.
2. Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.
3. Miesięczny zasiłek macierzyński w przypadku:
1) ubezpieczonej będącej pracownicą, która złożyła wniosek, o którym mowa w art. 179 1 Kodeksu pracy,
2) ubezpieczonej niebędącej pracownicą, która wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyła w terminie i na zasadach określonych w art. 179 1 Kodeksu pracy,
3) ubezpieczonego będącego pracownikiem, który złożył wniosek, o którym mowa w art. 182 4 Kodeksu pracy,
4) ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, który wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożył w terminie i na zasadach określonych w art. 182 4 Kodeksu pracy
– wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.
4. W przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części albo okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części lub w przypadku rezygnacji z zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów. Przepisy art. 64 stosuje się odpowiednio.
5. Do zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3.
Ustawa z dnia 28 maja 2013r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013r., poz. 675) w ślad za zmianami w ustawie z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa wprowadziła zmiany w ustawach dotyczących poszczególnych służb, m.in. w ustawie o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010r., ustawie o Służbie Celnej z dnia 27 sierpnia 2009r., ustawie o Policji z dnia 6 kwietnia 1990r., ustawie o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych z dnia 11 września 2003r., ustawie o Straży Granicznej z dnia 12 października 1990r. Zmiany te również dotyczyły wysokości świadczeń osób uprawnionych za czas korzystania przez nich z urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.
Celem wszystkich projektowanych zmian w ustawach zmienionych na mocy z dnia 28 maja 2013r. o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw było ujednolicenie zasad obowiązujących przy korzystaniu z uprawnień rodzicielskich, jak i wysokości świadczeń przysługujących w związku z korzystaniem z tych uprawnień.
Zgodnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 kwietnia 2013r. (druk 1310), projektowana ustawa miała na celu w większym niż dotychczas stopniu, umożliwienie rodzicom dziecka dzielenie się uprawnieniami rodzicielskimi przysługującymi w związku z opieką nad małym dzieckiem, co miała umożliwić nowa instytucja urlopu rodzicielskiego. Obojgu rodzicom przyznano prawo do skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. W tym celu został uchylony art. 182 2 Kodeksu pracy, który określał w jakich wypadkach pracownik -ojciec wychowujący dziecko może korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz została przyjęta zasada redagowania przepisów dotyczących dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykorzystaniem określenia „pracownik”, co przesądza, że projektowane przepisy będą adresowane zarówno do pracownika-ojca dziecka, jak i pracownicy - matki dziecka. Projektowana ustawa przewidywała wprowadzenie nowego uprawnienia związanego z pełnieniem funkcji rodzicielskich, tj. urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26 tygodni. Z urlopu mogliby skorzystać pracownica -matka dziecka, a także pracownik - ojciec dziecka. Natomiast ze względu na proponowany, stosunkowy długi wymiar tego urlopu, projekt zakładał możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego jednorazowo albo w częściach, nie więcej niż trzech, z których każda nie mogłaby być krótsza niż 8 tygodni. Pracownicy nadto zostało przyznane prawo zadeklarowania, nie później niż 14 dni po porodzie, że zamierza ona korzystać, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po wykorzystaniu takiego urlopu, z urlopu rodzicielskiego, także w pełnym wymiarze. W takim wypadku pracownica uzyskała uprawnienie do złożenia jednego wniosku o udzielenie tych urlopów. Projekt zakładał możliwość rezygnacji przez pracownicę z wykorzystania dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części. W takim przypadku cały dodatkowy urlop macierzyński lub jego pozostała część mogłaby być udzielona pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko. Zarówno rezygnacja z urlopu lub jego części przez pracownicę, jak i przejęcie tego uprawnienia przez pracownika - ojca wychowującego dziecko - wymagałoby złożenia pisemnego wniosku, z zachowaniem 14-dniowego wyprzedzenia. Taki wniosek byłby wiążący dla pracodawcy. Przyjęte rozwiązania miały na celu ochronę poziomu wypłacanych zasiłków macierzyńskich w przypadku zmiany sytuacji życiowej rodziców dziecka, którzy zdecydowali się na skorzystanie z prawa do przysługujących zasiłków z tytułu urodzenia (przysposobienia) dziecka, a wiec za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego. Propozycja ta miała więc na celu ochronę ubezpieczonych, którzy z różnych względów zmienili swoją decyzję w zakresie okresie opieki nad dzieckiem i nie różnicuje ich sytuacji w odniesieniu do matek/ojców, którzy sukcesywnie podejmować będą decyzje o korzystaniu z zasiłków macierzyńskich (za okresy odpowiadające okresowi urlopu macierzyńskiego dodatkowego). W związku z projektowanymi zmianami w Kodeksie pracy oraz w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby macierzyństwa konieczne było także dokonanie zmian w innych ustawach, w tym regulujących sytuację funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych, które zmierzały do określenia sytuacji prawnej tych osób w zakresie uprawnień związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich oraz wysokością należności otrzymywanych w czasie urlopów związanych z tą funkcją w sposób analogiczny do sytuacji pracowników kształtowanej przepisami projektowanej ustawy. Chodzi zwłaszcza o określenie wysokości uposażenia funkcjonariuszy służb mundurowych żołnierzy zawodowych w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w wysokości analogicznej do wysokości zasiłku macierzyńskiego, otrzymywanego w czasie takich urlopów przez pracowników, a także o wprowadzenie zasady wyrównywania wysokości tego uposażenia w przypadku rezygnacji z całości lub z części dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) lub z całości urlopu rodzicielskiego w razie korzystania z takich urlopów na podstawie jednego wniosku.
Pomimo kierowania się przedstawionymi wyżej założeniami, ustawodawca wprowadzając zmiany w konkretnych ustawach objętymi ustawą zmieniającą, zamieścił niekiedy sformułowania niefortunne jak w przypadku ar. 60a ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej, czy w art. 125a ust. 3 ustawy o Straży Granicznej, gdzie mowa o miesięcznym uposażeniu w okresie urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu rodzicielskiego i urlopu rodzicielskiego w wysokości 80% dla „f unkcjonariusza – kobiety”, podczas gdy zmieniając ustawę o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych w art. 90 ust. 1b tej ustawy użył już sformułowania „ w przypadku złożenia przez żołnierza zawodowego, nie później niż 14 dni po porodzie, wniosku o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po takim urlopie – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego żołnierz otrzymuje 80% uposażenia, o którym mowa w art. 89 ust. 1”. Wprowadzając zmiany we wszystkich ustawach zmienionych na podstawie ustawy z dnia 28 maja 2013r. ustawodawca kierował się przy tym tymi samymi założeniami i celami, jednakże niekonsekwentnie operował używanymi pojęciami. W przypadku jedynie literalnego odczytywania intencji ustawodawcy należałoby niezasadnie przyjąć, iż pracownikowi – ojcu i żołnierzowi zawodowemu – ojcu, w przypadku rezygnacji z urlopu rodzicielskiego przez matkę dziecka, pobierającą zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru, przysługiwałby zasiłek (czy uposażenie) w wysokości 80 % podstawy wymiaru, zaś funkcjonariuszowi Służby Więziennej - ojcu i funkcjonariuszowi (...) G. – ojcu w podobnej sytuacji – zasiłek (czy uposażenie) jedynie w wysokości 60 % podstawy wymiaru. Naruszałoby to zasadę równości obywateli wobec prawa wyrażoną w art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Nie sposób w związku z tym podzielić stanowiska pozwanego, że prawo do uposażenia w wysokości 80% uposażenia miesięcznego przysługuje wyłącznie funkcjonariuszowi (Służby Więziennej) - kobiecie. Jeżeli matka wyraziła chęć korzystania bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (80% wynagrodzenia/uposażenia), a następnie wróciła do pracy/służby, to złożona deklaracja jest wiążąca również dla funkcjonariusza - mężczyzny, który skorzysta z urlopu rodzicielskiego w jej zastępstwie. Wniosek złożony w trybie art. 179 1 Kodeksu pracy przez kobietę inicjuje wypłatę uposażenia w wysokości 80% za cały ciąg urlopów (macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego), przy czym wypłata ta dotyczy każdego z rodziców, który w danym czasie korzysta z określonego urlopu. Niefortunne określenie „funkcjonariusz - kobieta” zawarte w art. 60a ust.3 ustawy o Służbie Więziennej nie należy oceniać w oderwaniu od celu jaki przyświecał wprowadzeniu tych regulacji, w tym, aby miały one charakter jednolity dla wszystkich osób korzystających z uprawnień rodzicielskich. Oceniając powyższe sformułowanie należałoby raczej zastosować wykładnię rozszerzającą, a nie zawężającą.
Niezależnie od powyższego, należy stwierdzić, że prawo powoda do 80% uposażenia za czas korzystania z urlopu rodzicielskiego możnaby wywieść także z przepisów Kodeksu pracy i ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa w związku z art.165 ustawy o Służbie Więziennej. Ze względu na odesłanie w ustawie o Służbie Więziennej do przepisów Kodeksu pracy dotyczących uprawnień rodzicielskich (art. 165), do funkcjonariuszy tej służby mają bowiem zastosowanie przepisy Kodeksu pracy w zakresie między innymi urlopu rodzicielskiego.
W związku z tym, że przepisy ustawy o Służbie Więziennej nie regulują kwestii dzielenia się rodziców dziecka urlopami związanymi z rodzicielstwem, to zgodnie z powołanym powyżej przepisem, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Kwestię wysokości zasiłku macierzyńskiego reguluje art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2016r., poz.372). I tak zgodnie z art. 31 ustawy zasiłkowej (według stanu prawnego obowiązującego w okresie spornym), wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego była zróżnicowana i wynosiła:
1) 100% podstawy wymiaru zasiłku – za okres korzystania z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i na warunkach dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
2) 60% podstawy wymiaru zasiłku – za okres urlopu rodzicielskiego,
3) 80% podstawy wymiaru zasiłku ( niezależnie czy jest on wypłacany matce czy ojcu dziecka ) za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w przypadkach gdy:
- ubezpieczona będąca pracownicą złożyła wniosek, o którym mowa w art. 179 1 Kodeksu pracy ( Pracownica, nie później niż 14 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 1 § 1, a bezpośrednio po takim urlopie – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 1a § 1 )
- ubezpieczona niebędąca pracownicą, która wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożyła w terminie i na zasadach określonych w art. 179 1 Kodeksu pracy,
- ubezpieczony będący pracownikiem, który złożył wniosek, o którym mowa w art. 182 4 Kodeksu pracy (rodzic adopcyjny),
- ubezpieczony niebędący pracownikiem, który wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożył w terminie i na zasadach określonych w art. 182 4 Kodeksu pracy (rodzic adopcyjny).
Zatem, aby otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru w okresie spornym, pracownica musiała złożyć, nie później niż w ciągu 14 dni po porodzie, wniosek o udzielenie jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art. 179 1§1 K. pracy). W przypadku złożenia takiego wniosku, pracownica może dzielić się z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym - ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie pracy.
Jednocześnie w art. 31 ust. 4 ustawy zasiłkowej przewidziana jest możliwość jednorazowego wyrównania wysokości zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru. Zgodnie z treścią powołanego przepisu (w wersji obowiązującej do dnia 2 stycznia 2016r.) - w przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części albo okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części lub w przypadku rezygnacji z zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres odpowiadający okresom tych urlopów.
Jeżeli ubezpieczona pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy jego wymiaru zrezygnuje z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w całości lub w części albo urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze na rzecz ojca dziecka, ubezpieczonemu ojcu dziecka zasiłek macierzyński przysługuje również w wysokości 80% podstawy wymiaru. Natomiast, gdy następnie ubezpieczony ojciec dziecka zrezygnuje z części lub całości przejętego od matki dziecka urlopu, może ona ponownie wykorzystać jego niewykorzystaną cześć, za którą nadal będzie jej wypłacane świadczenie w wysokości 80% wymiaru zasiłku. Bez znaczenia w tym przypadku jest, kto będzie korzystał z tego świadczenia, a więc np. wyłącznie matka dziecka lub matka dziecka, a następnie po jej rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego ojciec dziecka, a gdy on zrezygnuje z części tego urlopu, ponownie matka dziecka. Natomiast w przypadku, gdy matka zrezygnuje z części urlopu rodzicielskiego lub jego pełnego wymiaru, z którego skorzysta ojciec dziecka, nie przysługuje jej jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymiaru zasiłku (art. 31 ust.4 ustawy zasiłkowej). Intencją ustawodawcy wprowadzającego zasiłek macierzyński w wysokości 80% było jednoczesne wydłużenie okresu korzystania z uprawnień rodzicielskich przez rodziców dziecka (o okres urlopu rodzicielskiego) i jednocześnie zapewnienie im środków utrzymania przez ten wydłużony okres, choć w mniejszej wysokości (80%) aniżeli wówczas gdyby korzystali oni jedynie z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego (100%) pod warunkiem zadeklarowania przez matkę dziecka krótko po porodzie, że będzie korzystała z dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Przyznanie w takiej sytuacji funkcjonariuszowi - ojcu dziecka uposażenia za czas urlopu rodzicielskiego jedynie w wysokości 60 % podstawy wymiaru, w sytuacji gdy matka dziecka rezygnuje z korzystania z urlopu rodzicielskiego i nie może domagać się wyrównania pobranego zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru (z tego powodu, że pobieranie zasiłku przejął ojciec dziecka), zaprzeczałoby sensowi wprowadzenia zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80 % podstawy wymiaru za cały okres korzystania z przysługujących urlopów.
Stanowisko takie zaprezentował także Okręgowy Inspektorat Pracy w S. (k. 9 akt sprawy), który stwierdził, iż zasiłek macierzyński za okres urlopów macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego, rodzicielskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru wypłacany jest we wszystkich przypadkach, w których urlopy te zostały udzielone w oparciu o przepis art. 179 1 Kodeksu pracy. Dotyczy to także funkcjonariuszy Służby Więziennej.
Mając na uwadze powyższe rozważania należało się zgodzić z powodem, iż w okresie urlopu rodzicielskiego przysługiwało mu uposażenie w wysokości 80% podstawy wymiaru miesięcznego uposażenia. Pozwany nie kwestionował przy tym roszczenia powoda co do wysokości, lecz co do zasady.
W zakresie roszczenia o ustalenie prawa, iż powodowi w okresie od dnia 27 listopada 2015r. do dnia 26 maja 2016r. przysługiwał urlop rodzicielski z uposażeniem w wysokości 80% miesięcznego wymiaru składek (uposażenia), sąd oddalił powództwo, uznając, iż zgodnie z art. 189 Kodeksu postepowania cywilnego, powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu powyższego. Należy podkreślić, iż przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest interes prawny, rozumiany jako potrzeba ochrony sfery prawnej powoda, którą może uzyskać przez samo ustalenie stosunku prawnego lub prawa (wyr. SN z 10.6.2011r., II CSK 568/10, L.). Natomiast powództwo o ustalenie jest niedopuszczalne, gdy istnieje możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie. W takich sytuacjach brak jest bowiem interesu prawnego, gdyż ustalenie jest tylko przesłanką do uwzględnienia roszczenia o świadczenie (orz. SN z 19.10.1959 r., 4 CR 537/58, NP 1960, Nr 9, s. (...); zob. wyr. SN z 20.10.1970 r., II CR 190/70, L.). Interes prawny w ustaleniu stosunku prawnego będzie istniał wyjątkowo obok możliwości dochodzenia świadczenia wówczas, gdy ze spornego stosunku wynikają jeszcze dalsze skutki, których dochodzenie powództwem o świadczenie nie jest możliwe lub na razie nie jest aktualne (zob. orz. SN z 11.9.1953 r., I C 581/53, L.; por. też wyr. SN z 2.6.2006 r., I PK 250/05, L.). Możliwość żądania ustalenia prawa, pomimo że samo roszczenie jest wymagalne może być uzasadniona szczególnym interesem strony powodowej (wyr. SN z 13.11.1980 r., I CR 372/80, L.). Reasumując, art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego nie znajduje zastosowania wtedy, gdy ochrony swoich praw można dochodzić w drodze powództwa o świadczenie albo o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (por. wyr. SN z 5.9.2012 r., IV CSK 589/11, L.).
Z powyższych względów powództwo było w części uzasadnione.
O odsetkach ustawowych orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zasądzając je, zgodnie z żądaniem powoda, od dnia wniesienia pozwu. Wymagalność tego roszczenia miała miejsce w terminie wypłaty miesięcznych uposażeń za okres urlopu rodzicielskiego, zaś powództwo wniesiono po upływie 2 miesięcy od zakończenia pobierania tego uposażenia.
O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i w sprawie opat za czynności radców prawnych. Powód wygrał postępowanie w części dotyczącej uposażenia, należne był mu zatem zwrot kosztów procesu w postaci wynagrodzenia jego pełnomocnika w osobie adwokata w kwocie 900 zł (na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie). Pozwany wygrał postępowanie w zakresie ustalenia, należny był mu więc zwrot kosztów procesu w postaci wynagrodzenia jego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w kwocie 120 zł (na podstawie § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych). Po pomniejszeniu należności powoda o należność pozwanego, na jego rzecz należało zasądzić od pozwanego tytułem kosztów procesu kwotę 780 zł (900 zł – 120 z).
1. (...),
2. (...),
3. (...),
4. (...).
6.02.2017r.