Sygn. akt II Ca 1237/16
Dnia 29 grudnia 2016 r.
Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący: SSO Teresa Strojnowska
Protokolant: starszy protokolant sądowy Beata Wodecka
po rozpoznaniu w dniu 29 grudnia 2016 r. w Kielcach
na rozprawie
sprawy z powództwa T. S. (1)
przeciwko L. G.
o zapłatę
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach
z dnia 31 maja 2016 r., sygn. akt VIII C 586/16 - upr
oddala apelację.
II Ca 1237/16
Wyrokiem z dnia 31 maja 2016 roku Sąd Rejonowy w Kielcach, w sprawie VIII C 586/16 upr. zasądził od L. G. na rzecz T. S. (1) kwotę 1 239,00 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 6 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem iż jeżeli tak określone odsetki umowne po dniu 1 stycznia 2016 roku byłyby wyższe niż odsetki maksymalne, za opóźnienie należą się odsetki maksymalne za opóźnienie (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II) oraz rozstrzygnął o kosztach procesu (pkt III).
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód T. S. (1), zaskarżając go częściowo, tj. co do punktu II i III i zarzucił:
1. naruszenie prawa materialnego, tj.:
- art. 58 § 1 i 3 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że postanowienia umowy pożyczki gotówkowej (...)z dnia 5 marca 2013 roku dotyczące prowizji od udzielenia kredytu oraz opłaty zabezpieczającej udzielony kredyt są nieważne, albowiem mają na celu obejście przepisów prawa określającego wysokość odsetek maksymalnych, wynikającego z przekonania, iż jedynym wynagrodzeniem z tytułu udzielenia pożyczki winny być odsetki w sytuacji, gdy ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim posługuje się sformułowaniem całkowitego kosztu kredytu, dopuszczając jednocześnie naliczanie tzw. pozakodeksowych kosztów kredytu, które w dacie zawarcia umowy nie były limitowane przepisem ustawy;
- art. 385 1 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie na skutek przyjęcia, że postanowienia umowy kredytowej przewidujące prowizję od udzielenia kredytu oraz opłatę zabezpieczającą, nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą pozwanej (konsumenta), bowiem kształtują prawa i obowiązki pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, w sytuacji gdy postanowienia określają głównie świadczenia stron i zostały jednoznacznie (także kwotowo) sformułowane w umowie pożyczki (§ 7), co w oparciu o art. art. 385 1 § 1 zd. 2 k.c. wyklucza sankcję braku indywidualnego związania.
Z uwagi na powyższe powód wniósł o:
- zmianę wyroku w zaskarżonej części, poprzez uwzględnienie powództwa co do kwoty 371,70 zł, a w konsekwencji zmianę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania poprzez zasądzenie od pozwanej na jego rzecz pełnych kosztów procesu, ewentualnie
- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja powoda jest niezasadna, co skutkuje jej oddaleniem.
Mając na uwadze, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym i Sąd drugiej instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego, to stosownie do art. 505 13 § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zostaje ograniczone jedynie do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.
Wskazać należy, że zarzuty sformułowane przez apelującego zmierzają do wykazania, iż zastrzeżenia umowne zawarte w § 7 umowy pożyczki i przewidujące z góry określone z tytułu prowizji w wysokości 5 % kwoty pożyczki, tj. 80,54 zł oraz opłaty zabezpieczające w wysokości 291,16 zł, które stanowią całkowity koszt pożyczki mieściły się w granicach swobody kontraktowej i jako takie nie mogły stanowić niedozwolonych klauzul umownych. Z takim zapatrywaniem skarżącego nie sposób się zgodzić.
Zgodnie z art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).
Z kolei za sprzeczną z dobrymi obyczajami należy uznać klauzulę godzącą w równowagę kontraktową, natomiast „rażące naruszenie interesów konsumenta” polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku umownym (tak SN w wyrokach: z 13 lipca 2005 r., I CK 832/2004 Biul SN 2005/11/13, I CK 297/2005, Biul SN 2006/5/12, oraz z 13 października 2010 r., I CSK 694/2009 lex nr 786553). Przy czym klauzule wymienione w przepisie art. 385 3 k.c. nie będą mogły być uznane za niedozwolone postanowienia umowne w szczególności wówczas, gdy były przedmiotem indywidualnych uzgodnień lub dotyczyły jednoznacznie określonych głównych świadczeń stron, bądź też gdy analiza treści umowy i wzorca oraz kontekstu sytuacyjnego wskazują, że postanowienia te nie naruszają równowagi kontraktowej. Z koeli postanowienia umowy "nieuzgodnione indywidualnie" to takie, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Chodzi tu więc o takie klauzule umowne, które zostały objęte " indywidualnym", odrębnym uzgodnieniem (np. stanowiły przedmiot negocjacji). Takimi postanowieniami z reguły nie są postanowienia wzorców, bo te, w trybie związania nimi konsumenta w ogóle nie podlegają " uzgodnieniu ", niezależnie od tego, czy chodzi o drobne umowy, czy nie.
W niniejszej sprawie bezsporny był fakt, że pozwana L. G. zawarła umowę pożyczki jako konsument (art. 22 1 k.c.), zaś postanowienia tej umowy nie były uzgodnione indywidualnie (tego powód nie wykazał), a zatem podlegały ocenie przez pryzmat określonych w art. 385 1 § 1 k.c. przesłanek sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszania interesów konsumenta. Dokonując w oparciu o powyższe kryteria kontroli postanowień umowy dotyczących opłat dodatkowych dotyczących opłat zabezpieczających i prowizji od udzielenia kredytu, Sąd Rejonowy doszedł do słusznego wniosku, że klauzule te cechują się abuzywnością. Wymaga podkreślenia, że postanowienia zawarte w § 7 umowy pożyczki nie zostały uzgodnione indywidualnie z pozwaną, kształtują prawa i obowiązki pozwanej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy strony pozwanej. W żaden sposób powód nie wykazał, by postanowienia te zostały indywidualnie uzgodnione, by pozwana miała na nie rzeczywisty wpływ, aby były wynikiem konsensusu, czy rzetelnych i wyrównanych negocjacji. Są to postanowienia przyjęte z wzorca, jakim posługuje się powód w prowadzonej przez siebie działalności, narzucając je konsumentowi i nie dając mu możliwości negocjacji w tym zakresie. Przewidziane w umowie pożyczki stawki prowizji i opłaty zabezpieczającej pożyczkę, których powód dokonał naliczenia wobec pozwanej z tytułu zawarcia w/w umowy pożyczki przewidują jednostronne uprawnienie dla powoda obciążenia skarżącej obowiązkiem zapłaty arbitralnie ustalonych przez niego należności, których wysokość była rażąco wygórowana w stosunku do rzeczywistego kosztu przygotowania umowy pożyczki oraz postawienia do dyspozycji pozwanej faktycznie kwoty 1.239 zł, stanowiącej kwotę pożyczki do wypłaty. Z żadnego dowodu nie wynika, by na treść wskazanych postanowień pozwana miała rzeczywisty wpływ.
Nie jest również zasadny, zawarty w apelacji zarzut naruszenia art. 58 § 1 i 3 k.c.
W okolicznościach przytoczonych przez Sąd Rejonowy uznać należy za trafne stanowisko tego Sądu, że określone w § 7 umowy pożyczki koszty kredytu, na które składa się prowizja oraz opłata zabezpieczająca zmierza do obejścia przepisu ustawowego określającego maksymalną wysokość opłaty i postanowienia te są nieważne. Zauważyć należy, że maksymalna wysokość odsetek w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP od niespłaconego w terminie zadłużenia przeterminowanego została przewidziana w § 5 zawartej umowy pożyczki. Umowa w żaden sposób nie precyzuje, w jaki sposób obliczona została prowizja za udzielenie pożyczki, która zastrzeżona została obok umownych odsetkach określonych w maksymalnej wysokości. Również powód nie wskazał w jaki sposób ustalono wysokość opłaty zabezpieczającej pożyczkę. Powód poza cyfrowym wskazaniem ich wysokości nie wskazał, w jaki sposób zostały obliczone. Biorąc pod uwagę wysokość tych kosztów w stosunku do całości kwoty pożyczki, trzeba je uznać za nadmierne, a ich zastrzeżenie w stosunkach z konsumentem, jako nie dotyczące świadczeń głównych stron, stanowi obejście przepisów prawa określającego wysokość odsetek maksymalnych i w związku z tym nieważna jest umowa pożyczki w zakresie, w jakim przewiduje ona, że przedmiotem umowy są koszty z tytułu opłaty zabezpieczającej i prowizji za udzielenie pożyczki.
Odnosząc się z kolei do definicji „całkowitego kosztu kredytu” o której mowa w art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 20 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tj. Dz.U.2016.1528), podkreślić należy, że w/w przepis przewidywał, że całkowity koszt kredytu oznacza wszelkie koszty wraz z odsetkami, opłatami, prowizjami, oraz koszty usług dodatkowych w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, które konsument jest zobowiązany ponieść, w związku z zawartą umową pożyczki, za wyjątkiem kosztów szczegółowo w przepisie określonych Okoliczność, iż przepisy powołanej ustawy o kredycie konsumenckim nie zawierają obecnie maksymalnego progu prowizji, nie oznacza możliwości nieograniczonej swobody regulacji w tym zakresie, w szczególności zastrzegania ich w wysokości wygórowanej. Pomimo, iż w obecnym systemie prawnym brak jest ustawowo określonego limitu prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki i strony posiadają swobodę kontraktową w tym zakresie, to nie można pomijać wyznaczonych przepisem art. 353 1 k.c. ograniczeń w swobodnym umownym kształtowaniu treści zobowiązania, który wskazuje trzy źródła tych ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwości (naturę) stosunku. Przepis ten nakazuje jednocześnie, aby poddawać badaniu nie tylko treść, ale i cel zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów. Skarżący posiadał swobodę w zakresie zawarcia umowy pożyczki z pozwaną, jednakże nie oznacza to, że powód może w sposób zupełnie dowolny kształtować prawa i obowiązki oznaczone w umowie poprzez zastosowanie gotowego wzorca umownego, powodując automatycznie niepożądanego efektu w postaci choćby narzucenia przez niego postanowień umownych, które nie będą korzystne dla konsumenta.
Ponadto z całą pewnością powód nie posiada statusu instytucji finansowej, która mogłaby ewentualnie jakiekolwiek prowizje ustalać.
W konsekwencji, zdaniem Sądu Okręgowego, § 7 umowy pożyczki w zakresie uregulowanej w nim kwoty 80,54 zł i 291,16 zł jest zapisem umownym stanowiącym obejścia prawa (tj. przepisów o odsetkach maksymalnych), a związku z tym tę część umowy należało uznać zgodnie z art. 58 § 1 i 3 k.c. za częściowo nieważną w zakresie wykraczającym ponad odsetki maksymalne.
Mając powyższe na uwadze, apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu o czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
SSO Teresa Strojnowska
(...)
(...)