Sygn. akt II Cz 51/17
Dnia 16 lutego 2017r.
Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy
w następującym składzie:
Przewodniczący: SSO Janusz Roszewski
Sędziowie: SO Barbara Mokras
SR del. Mariusz Drygas (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2017r. w Kaliszu
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą we W.
przeciwko pozwanej M. Ł.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną
na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 16 listopada 2016r. w sprawie I C 2170/16
postanawia:
oddalić zażalenie.
SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski SSR del. Mariusz Drygas
Sygn. akt II Cz 51/17
Postanowieniem zawartym w punkcie 2 wyroku z dnia 16 listopada 2016r. Sąd Rejonowy w Kaliszu zasądził od pozwanej M. Ł. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 2 742 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd wskazał art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 § 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. Na koszty zasądzone od pozwanej jako przegrywającej sprawę na rzecz powoda jako wygrywającego złożyła się kwota 2 400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, 325 zł tytułem opłaty od pozwu oraz 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa. Zdaniem Sądu Rejonowego, nie zaszły w sprawie przesłanki z art. 101 k.p.c. Wprawdzie pozwana uznała powództwo przy pierwszej czynności procesowej, jednakże dała powód do wytoczenia powództwa. Jego przyczyną było bowiem zawarcie przedmiotowej umowy darowizny. Przy czym nie ma żadnego znaczenia, czy pozwana wiedziała o zobowiązaniach swojego ojca, czy nie. Wyrok w sprawie ze skargi paulińskiej ma charakter konstytutywny, wobec tego powód nie może uzyskać ochrony w inny sposób niż przez wytoczenie powództwa. Powód nie miał żadnych pozaprocesowych środków prawnych, aby doprowadzić do możliwości zaspokojenia się z prawa objętego pozwem. Charakter sprawy nie wymaga także wcześniejszego wezwania osoby trzeciej, jaką jest córka dłużnika do zapłaty. Istotą bowiem skargi paulińskiej jest uznanie za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią, zaś celem skargi jest umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia z majątku osoby trzeciej w zakresie, w jakim byłoby to skuteczne w stosunku do dłużnika, gdyby ten nie pozbył się swojego majątku lub nie zrezygnował z jego powiększenia. Pełnomocnik pozwanej podnosił w toku rozprawy, iż pozwana po otrzymaniu odpisu pozwu w przedmiotowej sprawie chciała zapłacić kwotę 6 500 zł. Nie zmienia to jednak faktu, iż czynności te, jeżeli rzeczywiście miały miejsce, nastąpiły, gdy pozew już został złożony i poniesione zostały przez powoda koszty z tym związane. Podstawą rozstrzygnięcia po myśli strony pozwanej nie może być w szczególności art. 104 k.p.c., który przewiduje wzajemne zniesienie kosztów procesu w przypadku zawarcia ugody. Po pierwsze bowiem, z wykładni literalnej wprost wynika, iż dotyczy sytuacji, gdy doszło do zawarcia ugody. Po drugie, jego dyspozycja odnosi się do wypadku, gdy strony w ugodzie nie postanowiły inaczej.
Na przedmiotowe postanowienie zażalenie wniosła pozwana. Zaskarżyła je w części dotyczącej zasądzenia od niej na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 2 417 zł. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 104 k.p.c., które miało wpływ na treść zaskarżonego postanowienia poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji obciążenie pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sytuacji, gdy pozwana uznała powództwo przy pierwszej czynności procesowej, dzięki czemu nie było potrzeby prowadzenia długiego postępowania dowodowego, dążyła do ugodowego zakończenia sporu jeszcze przed terminem pierwszej rozprawy. W wypadku uznania przez pozwaną powództwa, Sąd w orzeczeniu kończącym uprawniony był do wzajemnego zniesienia kosztów procesu, bowiem w tym układzie obie strony dążyły do osiągnięcia takiego samego wyniku procesu i żadna z tych stron procesu nie przegrała ani też nie wygrała. W związku z powyższym, pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie o wzajemnym zniesieniu się kosztów zastępstwa procesowego oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zażalenie jest niezasadne.
Sąd II instancji w całości podziela wyrażone w zaskarżonym orzeczeniu stanowisko o braku podstaw do odstąpienia od określonej w art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. W szczególności nie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 104 k.p.c. i wzajemnego zniesienia kosztów procesu. Co prawda w orzecznictwie sądowym pojawiła się wykładnia powołanego przepis, którą przytacza pozwana w zażaleniu, dopuszczająca stosowanie art. 104 k.p.c. w sprawach dotyczących stosunku prawnego możliwego do ukształtowania tylko wyrokiem (wyrok SN z dnia 15 lipca 1974r. I CZ 99/74, publ. Legalis nr 18169), to jednak na gruncie przedmiotowej sprawy właściwszym jest odwołanie się do tej linii orzeczniczej, jaka została zaprezentowana w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1977r. (II CZ 36/77 publ. OSNCP1978/1/14). Zgodnie z tym stanowiskiem, w sprawach, w których stosunki prawne mogą być ukształtowane jedynie za pośrednictwem wyroku, sąd może również nałożyć obowiązek zwrotu kosztów na uczestnika procesu, po którego stronie leży wyłączna przyczyna danego ukształtowania. W niniejszym sporze powód nie brał udziału, ani nie miał żadnego wpływu na zawarcie kwestionowanej umowy darowizny, zatem nie przyczynił się w żadnym stopniu do powstania sytuacji prawnej skutkującej koniecznością wydania przedmiotowego wyroku. W tej sytuacji zasadnym jest obciążenie kosztami procesu pozwanej, jako strony umowy uznanej za bezskuteczną w stosunku do powoda.
Mając powyższe na uwadze, zażalenie jako niezasadne podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.
SSO Barbara Mokras SSO Janusz Roszewski SSR del. Mariusz Drygas