UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 17 grudnia 2012 r. stwierdził, że Z. S. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wyniosło łącznie 8.345,29 zł, w tym na: ubezpieczenie społeczne (zakres nr deklaracji 01-39) za okres od lipca 2006 r. do sierpnia 2006 r. w kwocie 564,62 zł oraz należnymi odsetkami w kwocie 439 zł; na ubezpieczenie zdrowotne (zakres nr deklaracji 01-39) za okres od lutego 2005 r. do stycznia 2009 r. w kwocie 3.289,98 zł oraz należnymi odsetkami w kwocie 2.739 zł; na Fundusz Pracy (zakres nr deklaracji 01-39) za okres od stycznia 2005 r. do sierpnia 2006 r. w kwocie 702,69 zł oraz należnymi odsetkami w kwocie 610 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji Z. S. podniósł, że decyzja jest nieważna, gdyż została wydana przez osobę, wobec której złożył wniosek o wyłączenie. Ponadto, nie został on ponownie wezwany do zapoznania się ze zgromadzonym materiałem, a także że zaskarżona decyzja jest objęta abolicją.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 15 października 2015 r. oddalił odwołanie, zasądził od Z. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz odstąpił od obciążania Z. S. opłatami w sprawie, od których ponoszenia dotychczas był zwolniony.

Sąd Okręgowy podkreślił, że wady decyzji administracyjnych spowodowane naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostają poza przedmiotem rozpoznania w postępowaniu cywilnym. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r. (IV CK 12/05) stwierdzono, że kompetencja sądu cywilnego do orzekania w poddanej jego osądowi sprawie o uznaniu decyzji administracyjnej za pozbawioną skuteczności zachodzi tylko w przypadkach kwalifikujących taką decyzję jako akt nieistniejący (pozorny), tj. w razie wydania decyzji przez organ oczywiście niewłaściwy lub bez zachowania jakiejkolwiek procedury albo w przypadku oczywistego braku prawa materialnego administracyjnego. Koncepcja bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczy więc wad decyzji, które dyskwalifikują ją jako indywidualny akt administracyjny z punktu widzenia podstawowych cech kreatywnych przesądzających o bycie prawnym aktu administracyjnego w ogóle (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2007 r., III CZP 46/07, OSNC 2008 nr 3, poz. 30). Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może więc i powinien uwzględniać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które dyskwalifikują decyzję w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania. W wypadkach innych wad, wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a. i w przepisach, do których odsyła art. 156 § 1 pkt 7 k.p.a., konieczne jest wszczęcie odpowiedniego postępowania administracyjnego w celu stwierdzenia nieważności decyzji i wyeliminowania jej z obrotu prawnego. Rozstrzygnięcie kończące to postępowanie następuje w drodze decyzji (art. 158 § 1 k.p.a.) podejmowanej przez organ administracji publicznej (art. 156 § 1 k.p.a.), toteż orzekanie w tej kwestii przez sąd powszechny byłoby naruszeniem kompetencji właściwego organu administracji publicznej. W związku z tym wśród przewidzianych w art. 477⁹ § 3 k.p.c., art. 477¹⁰ § 2 k.p.c. i art. 477¹⁴ k.p.c. sposobów rozpoznania odwołania przez sąd nie przewidziano stwierdzania nieważności decyzji organu rentowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2006 r., I UK 314/05, OSNP 2007 nr 11-12, poz. 173; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010 r., I UK 151/09, LEX nr 585708; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 5 września 2008 r., (...) SA/Wa 816/08, LEX nr 522483).

Sąd Okręgowy zaznaczył, że odwołanie wniesione przez stronę zastępuje „pozew", a sprawa po zakończeniu etapu postępowania administracyjnego zamkniętego odpowiednią decyzją zaczyna toczyć się według zasad procesowych zawartych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego ze wszystkimi tego konsekwencjami. Istotą sprawy jest prawidłowość i zasadność zaskarżonych decyzji, nie zaś błędy proceduralne organu rentowego. Stąd, niezależnie od wadliwości postępowania przed ZUS, sąd ma obowiązek ustalić, czy decyzje były uzasadnione pod względem faktycznym i prawnym. Nie jest natomiast dopuszczalna zmiana decyzji przez sąd i orzeczenie co do istoty sprawy bez merytorycznego rozpoznania przedmiotu decyzji jedynie na tej podstawie, że postępowanie administracyjne było dotknięte wadami. W takim wypadku sąd może co najwyżej skorzystać z możliwości, jakie stwarza przepis art. 467 § 4 k.p.c. (zwrot organowi rentowemu w celu uzupełnienia braków materiału).

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 121), według którego obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące działalność gospodarczą od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy Sąd podkreślił, że od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Należnościami z tytułu składek - zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy - są składki, odsetki za zwłokę, dodatkowa opłata, koszty egzekucyjne oraz koszty upomnienia. W myśl art. 46 ust. 1 ustawy płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Według art. 32 ustawy, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Odnosząc się do art. 66 ust. 1 pkt 1c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 581 ze zm.), Sąd stwierdził, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Osoby te - stosownie do art. 87 ust. 1 - są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić i rozliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając na uwadze te przepisy, Sąd podkreślił, że ustawodawca nałożył na płatników składek wymóg znajomości przepisów dotyczących podlegania, opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy. Stąd skoro do momentu wydania decyzji odwołujący nie uregulował należnych składek, organ rentowy stwierdził istnienie zaległości w wysokości określonej w zaskarżonej decyzji. W ocenie Sądu, skarżący nie wskazał, że wysokość zaległych składek jest niewłaściwa bądź nieprawidłowo wyliczona. Nie kwestionował w jakimkolwiek zakresie operacji rachunkowych dokonywanych przez organ rentowy przy wydawaniu zaskarżonej decyzji ani nie podniósł, by wyliczenia te były obarczone błędami natury matematycznej. Z tego względu Sąd uznał, że Z. S. jest zobowiązany do zapłaty zaległych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy wraz z odsetkami.

Stwierdzając, że w zaskarżonej decyzji z dnia 17 grudnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych obliczył kwoty zaległych składek oraz odsetek za zwłokę zgodnie z zasadami określonymi w Ordynacji podatkowej oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2008 r. nr 78, poz. 465 ze zm.), Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., zaś o kosztach zastępstwa procesowego orzekł w oparciu o art. 98 i art. 99 k.p.c. w zw. § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490).

Z. S. złożył nieformalną apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Zaznaczył, że wyrok został wydany przez sędziego Sądu Okręgowego objętego wnioskiem o wyłączenie od rozpoznania sprawy. Zarzucił naruszenie Konstytucji RP oraz rozporządzenia w sprawie rozliczenia płatności ZUS, które wymaga równoczesnego zaliczenia wpłat na poszczególne fundusze. Skarżący wskazał na nielegalne zerwanie układu ratalnego oraz wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego ze wskazaniem sposobu rozliczenia płatności zgodnego z rozporządzeniem, ewentualnie o skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. W toku postępowania apelacyjnego wniósł również o: 1) zawieszenie postępowania z uwagi na toczące się postępowanie sądowe wskutek złożenia odwołania od decyzji z dnia 19 września 2016 r.; 2) zobowiązanie organu rentowego w zakresie przedstawienia tytułów przelewów po dniu 4 maja 2009 r. w celu sprawdzenia, czy dokonywane wpłaty były związane z realizacją układu ratalnego, o którego rozwiązaniu skarżący – jak twierdził – nie wiedział; 3) przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego i akt sprawy V U 1098/16 z powodu nierzetelnego wykonania pracy przez biegłego i nieuwzględnienia okoliczności toczącego się postępowania w sprawie V U 1098/16, które według skarżącego dotyczy tego samego przedmiotu, co w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie zachodzi nieważność postępowania z tej przyczyny, że w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy (art. 379 pkt 4 k.p.c.). Wprawdzie sędzia Sądu Okręgowego w Białymstoku E. K., wydająca wyrok w pierwszej instancji, była objęta wnioskami Z. S. o wyłączenie z rozpoznania niniejszej sprawy, ale nie została skutecznie wyłączona od jej rozpoznania z powodu niewskazania przez skarżącego okoliczności uzasadniających wyłączenie tego sędziego. Ponadto, z oświadczenia sędzi Elżbiety Krupińskiej wynika, że pomiędzy nią a stronami niniejszego postępowania nie występowały żadne stosunki osobiste, o których mowa w art. 49 k.p.c., które mogłyby wywołać wątpliwości co do jej bezstronności w sprawie, jak również nie występowały okoliczności wymienione w art. 48 k.p.c. uzasadniające wyłączenie jej z mocy ustawy. Z tych powodów składane wnioski o wyłączenie tego sędziego od rozpoznania sprawy skarżącego nie wywoływały skutków prawnych, a rozpoznanie sprawy skarżącego w pierwszej instancji przez sędzię E. K. nie mogło stanowić podstawy do stwierdzenia nieważności postępowania prowadzonego przed Sądem Okręgowym.

Nie istniała również podstawa do zawieszenia niniejszego postępowania w oparciu o art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Podstawą sformułowanego przez Z. S. wniosku w tym zakresie jest założenie, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależy od wyniku postępowania sądowego wszczętego wskutek złożenia odwołania od decyzji z dnia 19 września 2016 r. stwierdzającej, że Z. S. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń i luty 2011 r., maj, wrzesień, październik i grudzień 2015 r. w wysokości 1.332,01 zł oraz odsetek za zwłokę w kwocie 347 zł. Jednakże nie zachodzi związek pomiędzy sprawą rozpoznawaną w postępowaniu sądowym od decyzji z dnia 19 września 2016 r. a sprawą rozpoznawaną w niniejszym postępowaniu, ponieważ w niniejszej sprawie zakres i przedmiot postępowania sądowego wyznacza decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 17 grudnia 2012 r., którą stwierdzono, że Z. S. jest jego dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za okres od lipca 2006 r. do sierpnia 2006 r. w wysokości 564,62 zł oraz odsetek za zwłokę w wysokości 439 zł; 2) składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2005 r. do stycznia 2009 r. w wysokości 3.289,98 zł oraz odsetek za zwłokę w wysokości 2.739 zł; 3) składek na Fundusz Pracy za okres od stycznia 2005 r. do sierpnia 2006 r. w wysokości 702,69 zł oraz odsetek za zwłokę w wysokości 610 zł. Już z tego wynika, że postępowanie sądowe wszczęte wskutek odwołania od decyzji z dnia 19 września 2016 r. dotyczy należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za inne okresy niż okresy objęte decyzją z dnia 17 grudnia 2012 r. zaskarżoną w niniejszym postępowaniu. Stąd też orzeczenie, które zapadnie w toku postępowania sądowego wszczętego wskutek odwołania od decyzji z dnia 19 września 2016 r. nie będzie stanowiło podstawy rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu.

Zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja z dnia 17 grudnia 2012 r. jest wynikiem niewywiązania się przez Z. S. z realizacji umowy nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek zawartej w dniu 5 stycznia 2007 r. z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.. Na podstawie tej umowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. (wierzyciel) i Z. S. (dłużnik) ustalili, że wierzyciel rozkłada na raty należności z tytułu składek według stanu na dzień 2 października 2006 r. w ogólnej kwocie 14.333,18 zł, z tego tytułem składki 13.190,18 zł i odsetek za zwłokę – 1.143 zł. W umowie ustalono terminarz wpłat kwot ratalnych składek, odsetek i opłaty prolongacyjnej i w § 7 ust. 1 zawarto postanowienie, że umowa ulega rozwiązaniu w przypadku: 1) nieopłacenia dwóch kolejnych rat; 2) opłacenia rat w częściowej wysokości, jeśli kwota zaległości przekroczy wartość dwóch kolejnych rat; 3) opóźnienia się dłużnika o okres dłuższy niż 14 dni w wykonywaniu ustawowego obowiązku opłacania – w wysokości wynikającej z odrębnych przepisów i terminach ustawowo określonych – składek bieżących na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; 4) nieopłacenie bieżących składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, zaś zwłoka w ich opłaceniu przekroczyła okres 14 dni. Na podstawie tej umowy dłużnik zobowiązał się do opłacania poszczególnych rat należności z tytułu składek w terminach wynikających z ustalonego harmonogramu spłat, w wysokości ustalonej odrębnie dla każdego z tytułu zobowiązań, tj. zgodnie z postanowieniem § 4 ust. 1 umowy. Warunki umowy nie zostały spełnione przez dłużnika w zakresie realizacji harmonogramu spłat, co stanowiło podstawę do rozwiązania umowy nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek zawartej w dniu 5 stycznia 2007 r. Zgodnie z § 7 ust. 3 umowy, po rozwiązaniu umowy, należności z tytułu składek stają się wymagalne wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137, poz. 926 ze zm.) i podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Po rozwiązaniu umowy organ rentowy ustalił zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonego na dzień wydania decyzji, tj. na dzień 17 grudnia 2012 r.

Z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby skarżący – jak twierdził – nie wiedział o rozwiązaniu umowy o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek. W świetle dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, pismem z dnia 7 kwietnia 2009 r. skarżący został zawiadomiony, iż w związku z niedotrzymaniem warunków określonych w umowie nr (...) z dnia 5 stycznia 2007 r. o rozłożeniu na raty z tytułu składek uległa ona rozwiązaniu zgodnie z § 7 ust. 1 umowy. Jednocześnie pismem tym wezwano skarżącego do uregulowania zadłużenia wraz z należnymi odsetkami w terminie do dnia 4 maja 2009 r. (odsetki wyliczone na dzień 4 maja 2009 r.) na: Fundusz Ubezpieczeń Społeczny w kwocie 5.503,62 zł (w tym odsetki 1.477 zł); Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego w kwocie 4.797,33 zł (w tym odsetki 1.292 zł); Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 1.000,69 zł (w tym odsetki 298 zł). Nie ulega wątpliwości, że po rozwiązaniu umowy ratalnej wnioskodawca dokonywał wpłat na ubezpieczenia społeczne, a dokonane w 2009 r., 2010 r., i 2011 r. wpłaty były zaliczane proporcjonalnie na pokrycie należności z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych lub Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za poszczególne okresy w latach 2005, 2006, 2008 i 2009. W latach 2009, 2010 i 2011 płatnik dokonał wpłat na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w łącznej kwocie 5.022 zł, z czego 1.560 zł zostało pobrane na odsetki za zwłokę, natomiast na składki zaliczono kwotę 3.462 zł. Na dzień 17 grudnia 2012 r., tj. na dzień wydania zaskarżonej decyzji, na koncie wnioskodawcy powstało zadłużenie z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres lipiec-sierpień 2006 r. w wysokości 564.62 zł (4.026,62 zł – 3.462 zł) oraz z tytułu odsetek za zwłokę w wysokości 439 zł.

Nie istniała potrzeba zobowiązania organu rentowego w zakresie przedstawienia tytułów przelewów po dniu 4 maja 2009 r. w celu sprawdzenia, czy dokonywane wpłaty były związane z realizacją układu ratalnego. W piśmie z dnia 29 listopada 2016 r. (k. 551 akt sprawy) organ rentowy wyjaśnił w jaki sposób zostały rozliczone wpłaty dokonane przez skarżącego w latach 2009-2011. Stąd też wniosek w tym zakresie podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c.

W celu wypowiedzenia się co do prawidłowości naliczonych kwot należności głównej i odsetek wynikających z zaskarżonej decyzji z uwzględnieniem układu ratalnego Sąd Apelacyjny uzupełnił materiał dowodowy sprawy o dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości. W opinii podstawowej biegły odniósł się do zaskarżonej decyzji, umowy nr (...) o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek zawartej w dniu 5 stycznia 2007 r. pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. a Z. S. oraz okoliczności rozwiązania tej umowy, a w konkluzji stwierdził na podstawie dokumentów będących w posiadaniu organu rentowego na datę wydania zaskarżonej decyzji oraz ustaleń przeprowadzonych w opinii, że kwoty należności głównej i odsetek wynikających ze skarżonej decyzji z uwzględnieniem układu ratalnego zostały prawidłowo naliczone.

Z. S. złożył zastrzeżenia do opinii biegłego. Podkreślił, że niespłacone przez niego należności układu ratalnego podlegają umorzeniu, a biegły nie wziął pod uwagę tego, że w sprawie został złożony wniosek o umorzenie należności. Stwierdził też, że organ rentowy nie dopełnił obowiązku wynikającego z § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W opinii uzupełniającej biegły z zakresu księgowości odniósł się do zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, które określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 78, poz. 465). Wskazał, że zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych dokonane przez płatnika składek po terminie określonym w ustawie, powinny obejmować również odsetki za zwłokę. W przypadku, gdy wpłata, o której mowa wyżej, nie uwzględnia odsetek za zwłokę, mimo jej dokonania po terminie określonej w ustawie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozlicza dokonaną wpłatę proporcjonalnie na pokrycie kwoty zaległych składek oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości z tytułu składek do kwoty odsetek za zwłokę (ust. 4). Jeżeli wpłata składek na ubezpieczenia społeczne jest wyższa niż kwota należnych składek z tego tytułu wynikająca z rozliczenia dokonanego w deklaracji za dany miesiąc kalendarzowy, nadwyżkę pozostałą po pokryciu należnych składek na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc kalendarzowy zalicza się proporcjonalnie na pokrycie zaległych należności funduszu emerytalnego i otwartych funduszy emerytalnych, począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności (§ 13 rozporządzenia). Biegły stwierdził, że po rozwiązaniu umowy ratalnej wnioskodawca dokonał wpłat na ubezpieczenia społeczne, które zostały rozliczone zgodnie z postanowieniem § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zadłużenie z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za grudzień 2005 r., styczeń 2006 r. i luty-sierpień 2006 r. wynosiło 4.026,62 zł (5.503,62 zł – 1.477 zł), z tym że w latach 2009, 2010 i 2011 płatnik dokonał wpłat na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w łącznej kwocie 5.022 zł, z czego 1.560 zł zostało pobrane na odsetki za zwłokę, natomiast na składki zaliczono kwotę 3.462 zł. Wobec tego na dzień 17 grudnia 2012 r., tj. na dzień wydania zaskarżonej decyzji, na koncie wnioskodawcy powstało zadłużenie z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres lipiec-sierpień 2006 r. w wysokości 564.62 zł (4.026,62 zł – 3.462 zł) oraz z tytułu odsetek za zwłokę liczonych do dnia zapłaty włącznie.

Biegły stwierdził, że wpłaty dokonane przez skarżącego w 2009 r. zostały rozliczone zgodnie z § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. Z uwagi na brak należności z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za 2009 r., wpłaty dokonane przez wnioskodawcę na ten fundusz w 2009 r. zostały w całości rozliczone (zarachowane) na zaległe okresy. Na spłatę zaległości z okresów ubiegłych zostały również rozliczone w całości wpłaty dokonane w latach 2010-2011. Biegły zaznaczył, że w wyniku niedotrzymania warunków określonych w umowie nr (...) z dnia 5 stycznia 2007 r. o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek umowa została rozwiązana z dniem 7 kwietnia 2009 r., a po jej rozwiązaniu, należności z tytułu składek stały się wymagalne wraz z odsetkami za zwłokę. W dniu 17 maja 2011 r. wnioskodawca dokonał ostatniej wpłaty oznaczonej na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, zaś po jej rozliczeniu powstała zaległość za lipiec-wrzesień 2006 r. w łącznej kwocie 564,62 zł oraz odsetkami za zwłokę liczonymi do dnia zapłaty włącznie.

Odnosząc się zaś do podnoszonej przez skarżącego kwestii umorzenia należności z tytułu składek, biegły powołał się na art. 1 ust. 7 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r., poz. 1551), zgodnie z którym umorzeniu podlegają również należności, o których mowa w ustępie 1 i 6, które do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zostały rozłożone na raty i nie zostały opłacone do dnia złożenia wniosku o umorzenie. Należności te podlegają wyłączeniu z umowy o rozłożeniu należności z tytułu składek na raty. Biegły stwierdził, że skarżący złożył wniosek o umorzenie składek na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. w dniu 14 stycznia 2015 r., a na ten dzień zadłużenie nie było już objęte układem ratalnym. Z tych względów biegły podtrzymał ustalenia i wnioski zawarte w opinii podstawowej.

Tak uzupełniony w postępowaniu apelacyjnym materiał dowodowy sprawy o dowód z podstawowej i uzupełniającej opinii biegłego z zakresu księgowości nie prowadził do zmiany rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje szczegółowe ustalenia dokonane przez biegłego z zakresu księgowości i podziela konkluzje zawarte w sporządzonych opiniach, uznając, że pod względem merytorycznym, a w szczególności pod względem matematycznym, są one prawidłowe. Powołany w sprawie biegły dysponował wiadomościami specjalistycznymi, niezbędnymi do stwierdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy. Wydanie opinii nastąpiło zgodnie z tezą dowodową i zostało poprzedzone analizą dokumentacji zgromadzonej w aktach ZUS i aktach sprawy. Ponadto, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wydane opinie zawierały fachowe, przekonujące uzasadnienie przyjętego przez biegłego stanowiska, które jednoznacznie potwierdza prawidłowość wyliczenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy na dzień wydania zaskarżonej decyzji z dnia 17 grudnia 2012 r. Z tych też względów nie zasługują na uwzględnienie zastrzeżenia zgłaszane przez skarżącego do obu opinii biegłego z zakresu księgowości oraz dodatkowe wnioski o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego i akt sprawy V U 1098/16, które skarżący uzasadnia nierzetelnym wykonaniem pracy przez biegłego i nieuwzględnieniem okoliczności toczącego się postępowania w sprawie V U 1098/16 wszczętej na skutek odwołania od decyzji z dnia 19 września 2016 r. Zgłoszone wnioski dowodowe podlegały zatem oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c.

Z uwagi na to, że organ rentowy prawidłowo wyliczył wysokość zadłużenia wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji z dnia 17 grudnia 2012 r., apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt I sentencji wyroku).

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c. (pkt II sentencji wyroku). Zasadą w procesie cywilnym jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, obciążenie skarżącego kosztami zastępstwa prawnego w sprawie o ustalenie wysokości zaległych składek na ubezpieczenie społeczne, w której wysokość opłat radcowskich podlegałaby liczeniu od wartości przedmiotu zaskarżenia, byłoby dodatkowym obciążeniem finansowym i mogłoby powodować dalsze opóźnienia w spłacie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za sporne okresy.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE