Sygn. akt VIII Ga 525/16, VIII Ga 526/16
Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie wyrokiem z dnia 8 lipca 2016 roku zasądził od pozwanej J. B. (1) na rzecz powódki J. K. kwotę 24.649,78 zł z ustawowymi odsetkami, oddalił powództwo w stosunku do J. B. (1) pozostałej części i oddalił powództwo w stosunku do (...) Technologicznego w S..
Wyrok zapadł w sprawie, w której strona powodowa domagała się J. B. (1) zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane w ramach stosunku podwykonawstwa, a od pozwanego (...) Technologicznego w S. jako od inwestora.
Sąd ustalił, że 19 września 2012 roku pozwana J. B. (2), reprezentowana przez B. B. (1), na skutek złożonej oferty, zawarła z (...) Uniwersytetem Technologicznym w S. umowę nr (...), na podstawie której zobowiązała się do przebudowy budynku koszarowego nr (...) położonego na terenie Campusu nr 2 dla potrzeb Wydziału Ekonomiki i Organizacji (...) przy ul. (...) - obecnie Wydziału Ekonomicznego pozostającego w zasobach (...) w S. II etap. Zakres rzeczowy robót został ustalony w załączniku nr 9 do umowy. Kosztorysowe wynagrodzenie za zlecone do wykonania prace zostało ustalone na kwotę 87.391,80 zł brutto, przy czym zastrzeżono, że ostateczna wysokość wynagrodzenia zostanie ustalona w oparciu o sporządzony kosztorys powykonawczy. Zgodnie z umową pozwaną zobowiązana była do wpłaty zabezpieczenia należytego wykonania robót w kwocie 4.369,59 zł. 15 października 2012 roku pozwana J. B. (1), reprezentowana przez B. B. (1), zawarła z K. J. umowę nr (...) o podwykonawstwo, na podstawie której K. J. zobowiązana była do wykonania szczegółowo określonych prac związanych z przebudową budynku koszarowego nr (...) przy ul. (...) będącego w zasobach (...). Wynagrodzenie zostało ustalone na kwotę 54.294 zł brutto. Zgodnie z umową K. J. wpłaciła kwotę 3.500 zł tytułem zabezpieczenia należytego wykonania robót, podlegającego zwrotowi w terminie 30 dni od bezusterkowego odbioru robót. K. J. na podstawie umowy zrealizowała niewielką część prac, a następnie - na wniosek pozwanej - wyraziła zgodę na odstąpienie przez nią od umowy i na zawarcie umowy z powódką J. K., na warunkach określonych w umowie. Pomimo odstąpienia od umowy pozwana nie zwróciła K. J. wpłaconego przez nią zabezpieczenia.
15 października 2012 roku sporządzony został projekt umowy pomiędzy stronami na wykonanie prac remontowo-budowlanych i remontu ogrodzenia zewnętrznego, w ramach przebudowy Budynku koszarowego nr (...) przy ul. (...), będącego w zasobach (...). Wynagrodzenie ustalone zostało na kwotę 48.800 zł brutto. Projekt umowy nie został podpisany przez pozwaną. Zakres prac zleconych do wykonania powódce niemalże w całości odpowiadał zakresowi prac zleconych pierwotnie do wykonania K. J.. Pozwana nie brała udziału w realizacji zadania. 13 grudnia 2012 roku przy udziale przedstawicieli (...) w S. i pozwanej sporządzony został protokół obioru robót, w którym ustalono, że stwierdzone podczas odbioru usterki zostaną usunięte do dnia 30 kwietnia 2013 roku. W związku z odstąpieniem przez (...) od realizacji części pierwotnie zleconych robót, wysokość wynagrodzenia należnego pozwanej za wykonane prace na podstawie sporządzonego kosztorysu powykonawczego ustalona została na kwotę 48.229,68 zł i na taką kwotę pozwana w dniu 21 grudnia 2012 roku wystawiła (...) w S. fakturę VAT nr (...). Należność została w całości uregulowana przez (...).
Według ustaleń Sądu 3 stycznia 2013 roku strony postępowania reprezentowane przez I. K., z ramienia pozwanej i B. B. (1) z ramienia powódki sporządziły protokół odbioru robót budowlanych. Wartość których wg kosztorysu powykonawczego ustalona została w treści protokołu na kwotę 48.800 zł. Tego samego dnia powódka wystawiła pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 21.999,78 zł, płatną w terminie 21 dni. Pozwana uregulowała należność wynikająca z wskazanej faktury VAT do kwoty 19.050 zł.
2 kwietnia 2013 roku powódka wystawiła pozwanej kolejną fakturę VAT (...) na kwotę 22.600 zł. Należny podatek VAT od tej kwoty wynosił 4.226,02 zł. Pomimo upływu 7-dniowego terminu płatności pozwana nie uregulowała należności. Kolejna fakturę VAT nr (...), opiewająca na kwotę 4.200,45 zł, powódka wystawiła pozwanej w dniu 8 sierpnia 2013 roku. Pozwana, pomimo otrzymania faktury VAT, nadanej w dniu wystawienia, nie uregulowała należności w zakreślonym 7-dniowym terminie płatności. Pozwana zaksięgowała jedynie fakturę VAT nr (...) roku, którą następnie wycofała. Faktura Vat nr (...) nigdy nie została przez pozwaną zaksięgowana. W związku ze złożona korektą VAT powódka uzyskała zwrot VAT w kwocie 4.226 zł.
W dniu 7 sierpnia 2013 roku odbyło się posiedzenie pojednawcze w sprawie z wniosku powódki przeciwko pozwanej, jednakże wobec niestawiennictwa pozwanej do ugody nie doszło.
Pozwana początkowo kwestionowała należności ustalone przez powódkę fakturą VAT nr (...), uznając ja za zapłaconą w całości oraz nr 2/04/2013 uznając ją za bezpodstawną. Jednak w dniu 30 sierpnia 2013 roku strony postępowania zawarły ugodę pozasądową na podstawie której pozwana przyznała, że na wierzytelność przysługującą powódce, w związku z wykonaniem prac w (...) w S. składają się kwoty 2.050 zł z tytułu faktury VAT nr (...) i kwota 22.600 zł z tytułu faktury VAT nr (...)
Sąd przyjął, że powództwo przeciwko J. B. (1) jest niemalże w całości zasadne. Według Sądu I instancji w sprawie nie znajduje zastosowania art. 647 1 , skoro zgodnie z art. 647 1 § 4 k.c. umowa między wykonawcą robót budowlanych (pozwaną), a ich podwykonawcą (powódką) wymaga dla swojej ważności zachowania formy pisemnej, zaś brak przewidzianej ustawą formy skutkuje nieważnością zawartej umowy (art. 73 § 1 k.c.). Strony nie zawarły umowy w formie pisemnej, umowa o podwykonawstwo jest nieważna, zastosowanie powinny znaleźć przepisy regulujące roszczenie o zwrot należnego świadczenia (art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.), które odpowiada wartości wykonanych prac. Ustalono, że zakres powierzonych powódce do wykonania prac pozostaje zbieżny z zakresem prac powierzonych pierwotnie K. J.. Według Sądu Rejonowego, na powódce spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności przemawiających za istnieniem oraz wysokością zgłoszonego roszczenia.
O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. co do należności wynikającej z faktury VAT nr (...) zgodnie z żądaniem pozwu - od dnia wymagalności, co do należności z faktury VAT nr (...) – od dnia doręczenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (X GCo 144/13).
Przy rozstrzygnięciu o kosztach procesu między powódką a pozwaną J. B. (3) uwzględniono koszty postępowania wywołanego zawezwaniem do próby ugodowej w wysokości 40 zł.
Powództwo wobec inwestora (...) Technologicznego oddalono przy ustaleniu, że między powódką a pozwaną J. B. (3) nie doszło do zawarcia umowy o podwykonawstwo, ponadto pozwany inwestor skutecznie podniósł zarzut przedawnienia.
Wyrok został zaskarżony w części apelacją przez powódkę, w zakresie:
pkt II. wyroku co do oddalenia powództwa o zapłatę odsetek umownych w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych od kwoty 2.049,78 zł od dnia 24 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 22.600 zł od dnia 2 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty,
pkt IV wyroku co do braku zasądzenia dalszej kwoty 200 zł z tytułu zwrotu kosztów poniesionych przez powódkę w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej - sygn. akt X GCo 144/13.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:
1. sprzeczność wyroku z jego pisemnym uzasadnieniem, polegającą na oddaleniu powództwa o odsetki w zakresie ponad odsetki ustawowe przy jednoczesnym ustaleniu, iż powódka oraz pozwana J. B. (1) zawarły ugodę pozasądową, w której strony ustaliły obowiązek zapłaty odsetek umownych w wymiarze dwukrotności ustawowych, w przypadku niewywiązania się pozwanej z obowiązku zapłaty należności głównej w terminie wskazanym w ugodzie,
2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe dokonanie przez Sąd oceny materiału dowodowego oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w szczególności poprzez uznanie, iż brak jest podstaw do przyjęcia, że pozwanej ad. 1 doręczono fakturę VAT (...) w dniu 2 kwietnia 2016 roku, podczas gdy z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż w kwietniu 2013 roku sporna FV została przez pozwana ad 1. zaksięgowana jako dokument potwierdzający koszt uzyskania przychodu,
3. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez brak wskazania przyczyn oddalenia powództwa w zakresie żądania zasądzenia odsetek umownych, które to żądanie zostało zgłoszone w treści pisma procesowego powódki z dnia 12 października 2015 r. (k. 123), ponadto poprzez brak wskazania przyczyn oddalenia żądania o zasądzenie od pozwanej ad 1. zwrotu kosztów wywołanych sprawą o zawezwanie do próby ugodowej, w zakresie ponad kwotę 40 zł z tytułu uiszczonej opłaty sądowej.
Powódka domagała się zmiany wyroku w zaskarżonej części przez zasądzenie od pozwanej ad. 1 na rzecz powódki odsetek umownych w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych od kwoty 2.049,78 zł od dnia 24 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 22.600 zł od dnia 2 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty, a także zasądzenie od pozwanej ad. 1 na rzecz powódki dalszej kwoty 200 zł z tytułu zwrotu kosztów wywołanych zawezwaniem do próby ugodowej i zasądzenia od pozwanej ad. 1 na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji. Ewentualnie wniesiono o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej.
Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwaną J. B. (3) w całości. Wyrokowi zarzucono:
1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez:
a. niedokonanie przez Sąd analizy protokołu odbioru z dnia 3 stycznia 2013 roku, gdzie w części dotyczącej wskazania wartości robót według faktur wskazano nr faktury (...) i dalej wartość 48.800 zł, co oznacza, iż wystawiający protokół już w dniu 3 stycznia 2013 roku wiedział, iż na wartość robót składają się także faktury wystawione w kwietniu 2013 roku oraz w sierpniu 2013 roku. Okoliczność ta tymczasem koreluje z zeznaniami świadka B. B. (2), który wskazywał, iż protokół odbioru nie obrazuje faktycznej czynności, tylko został wypełniony przez pozwaną lub jej pełnomocnika jedynie na potrzeby niniejszego postępowania;
b. bezkrytyczne uznanie przez Sąd, iż pozwana wykazała swoje roszczenie tak co do zasady jak i wysokości w sytuacji, skoro powódka nie wykonała całości zleconych przez (...) prac nadto w sprawie nie przeprowadzono stosownego dowodu mającej na celu wyliczenie wartości wykonanych robót, a tymczasem wobec nieważności umowy o podwykonawstwo to właśnie wartość świadczenia powódki winna determinować wysokość jej roszczenia;
c. sprzeczne z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego uznanie Sądu, iż pozowana miałaby zlecić powódce prace za wynagrodzeniem w kwocie tożsamej z wynagrodzeniem, które sama uzyskała od ZUS;
d. brak dania wiary zeznaniom złożonym przez reprezentanta pozwanej - B. B. (1) - co do przebiegu współpracy pomiędzy stronami, i to w sytuacji gdy nota bene Sąd I instancji nie dysponował w tym zakresie odmiennym materiałem dowodowym, co sam przyznał w uzasadnieniu wyroku, nadto w sytuacji gdy zeznania te znajdują odzwierciedlenie w materiale dowodowym w szczególności w niewiarygodnym protokole odbioru prac z dnia 3 stycznia 2013 roku, w którym to z niewiadomych przyczyn uwidoczniona została już faktura wystawiona w miesiącu sierpniu 2013 roku.
Pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.
Strony wniosły o oddalenie wzajemnie wniesionych przez siebie apelacji.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
1. Ponowne rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym, wyrażające się w ponownym ustaleniu stanu faktycznego sprawy i ocenie zasadności roszczenia na podstawie prawa materialnego prowadzi do wniosków analogicznych, jak przedstawione przez Sąd I instancji. Sąd Odwoławczy przyjmuje ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny za własne ustalenia, bez konieczności ponownego jego przytaczania z następującymi zmianami.
2. Trafnie Sąd I instancji ustalił, że sporządzony został projekt pisemnej umowy między stronami postępowania i opatrzony datą 15 października 2012 roku, niepodpisany przez pozwaną J. B. (3). Materiał dowodowy daje jednak podstawę do ustalenia, że strony złożyły w formie konkludentnej (art. 60 k.c.) oświadczenia woli prowadzące do zawarcia umowy o treści odpowiadającej treści projektu pisemnej umowy. Ostatecznie należało przyjąć, że strony łączył stosunek umowny o treści inkorporowanej w dokumencie podpisanym jedynie przez powódkę, co wynika z następujących argumentów.
3. Błędnie w postępowaniu przed Sądem I instancji przyjęto, że umowa między podwykonawcą a wykonawcą wymaga dla swojej ważności formy pisemnej. Przewidziana w art. 647 1 § 4 k.c. nieważność zawartych bez zachowania formy pisemnej umów o podwykonawstwo pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą oznacza jedynie wyłączenie solidarnej odpowiedzialności inwestora oraz podmiotu zawierającego umowę z podwykonawcą za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Niezachowanie formy pisemnej nie prowadzi do nieważności umowy o podwykonawstwo (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 maja 2016 roku, V ACa 779/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 czerwca 2015 roku, sygn. akt I ACa 208/15). Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 28 lutego 2013 roku (I ACa 62/13) stwierdził, że brak zastosowania pisemnej formy i nieważność umowy, o jakiej mowa w art. 647 1 § 4 k.c. nie pozwala na powstanie stosunku trójstronnego z udziałem inwestora, t.j. powstanie stosunku podwykonawstwa pozwalającego powodowi kierować roszczenia względem głównego inwestora i odwrotnie. Nie oznacza to jednak nieważności umowy. Nieważność czynności prawnej umowy o podwykonawstwo robót budowlanych nie wyklucza konwersji i uznania umowy łączącej strony za umowę o roboty budowlane skoro treść stosunku łączącego strony odpowiadała treści art. 647 k.c. w zw. z art. 648 § 1 k.c.
Umowa o podwykonawstwo, z uwagi na jej essentialia negotii, jest umową o roboty budowlane, z tą jedynie różnicą, że zawieraną między wykonawcą a podwykonawcą. Nie ma żadnych argumentów w stosunkach między wykonawcą a podwykonawcą, aby norma art. 647 1 § 4 k.c. wyłączała stosowanie art. 648 § 1 k.c. W stosunkach między wykonawcą a podwykonawcą umowa o roboty budowlane wymaga formy pisemnej dla celów dowodowych.
4. Stosownie do art. 74 § 2 k.c. w brzmieniu znajdującym zastosowanie w rozpoznanej sprawie, niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, ma ten skutek, że dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Projekt umowy, niepodpisany przez pozwaną, uprawdopodabnia dokonanie czynności prawnej, więc w procesie dopuszczalne były dowody z zeznań świadków i przesłuchania stron dla ustalenia treści umowy łączącej strony.
5. Oświadczenie woli strony powodowej prowadzące do zawarcia umowy o roboty budowlane pozwaną zostało złożone przez podpisanie dokumentu umowy (projektu), oświadczenie woli pozwanej J. B. (3) zostało złożone przez dopuszczenie powódki do wykonywania robót w zakresie ustalonym uprzednio z K. J.. Powyższe ustalenie, a w konsekwencji wysokość wynagrodzenia należnego powódce w wysokości wynikającej z umowy łączącej strony, więc 48.800 zł wynika z następujących faktów.
6. K. J. w piśmie z dnia 20 października 2012 roku (k. 75) jednoznacznie wskazała, że wyraża zgodę na odstąpienie przez pozwaną od zawartej umowy z dnia 15 października 2012 roku i zawarcie tej umowy z powódką. Oświadczyła, że zmiana podwykonawcy odbywa się na prośbę pozwanej oraz wprost odniosła się do łączącej ją i pozwaną umowy. Z pisma jednoznacznie wynika, że zamiarem pozwanej była jedynie zmiana wykonawcy, a nie zmiana zakresu robót.
7. Fakt, że obowiązki z umowy łączącej pozwaną z K. J. ma przejąć powódka wynika z zeznań L. J., który dokładnie wyjaśnił procedurę „przejęcia” umowy (k. 141). Nie są wiarygodne zeznania B. B. (3) (k. 110), który twierdzi, że powódka miała wykonać roboty, które były zrobione źle i roboty, które nie były zrobione, a wynagrodzenie określono na 22.000 zł. Wynika z tego, że powódka miała wykonać jedynie część robót określonych uprzednio umową z K. J., a część robót miała wykonać pozwana. Zeznania B. B. (3) są sprzeczne z zeznaniami obiektywnego świadka L. J., z których wynika, K. J. wykonała jedynie nieznaczną część robót („znalazłem firmę brukarską, oni zaczęli robić te prace..”, k. 141), nie mogła więc wykonać jakiś robót źle, jak właśnie wynika z zeznań B. B. (3). Z zeznań L. J. wynika także, że pozwana nie realizowała żadnych robót przy udziale własnych pracowników i nie istnieje dowód dla ustalenia, że pozwana wykonywała jakiekolwiek prace w zakresie wynikającym z umowy zawartej z K. J.. Zeznania męża pozwanej są niewiarygodne również i z tej przyczyny, że jest ona osobą bezpośrednio w zainteresowaną korzystnym rozstrzygnięciem dla pozwanej. Stanowi to o bezzasadności w części zarzutu 1 b. i 1 d. apelacji pozwanej. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd rejonowy jest prawidłowa.
8. Powódka wystawiła fakturę nr (...) w dniu 2 kwietnia 2013 roku na kwotę 22.600,02 zł, a roszczenie z niej wynikające pozwana kwestionuje. Jednak jednocześnie wykonała szereg czynności wskazujących, że uznała, że roszczenie o zapłatę wynagrodzenia wynikające z tego dokumentu w rzeczywistości istnieje. Po pierwsze zaksięgowała tę fakturę, a dopiero po roku wyksięgowała; po drugie podpisała się pod notą korygującą (k. 117) dotyczącą tej faktury. Mając na uwadze elementarne zasady staranności cechujące osoby prowadzące działalność gospodarczą zupełnie niewiarygodne jest księgowanie faktury przekraczającej znacznie rzekomo ustalone wynagrodzenie i podpisywanie noty korygującej tę fakturę w sytuacji, kiedy strony miały ustalić wynagrodzenie za wykonanie robót wysokości 22.000 złotych. Takie zachowanie przedsiębiorcy jest zupełnie nieracjonalne, a wytłumaczenie tej sytuacji podane przez stronę pozwaną jest zupełnie nielogiczne.
9. Opisane fakty są podstawą dla ustalenia, że strony zawarły umowę o roboty budowlane w sposób konkludentny, przy czym zachowanie stron wyraziło wolę zawarcia umowy w sposób dostateczny, o treści wynikającej z dokumentu podpisanego jedynie przez powódkę i nazwanego jako umowa (...) z 15 października 2012 roku. Wynagrodzenie za roboty, które wykonała powódka, ustalono na 48.800 złotych jako wynagrodzenie ryczałtowe. W umowie zawarto również zapis, według którego zamawiający zapłaci wykonawcy wynagrodzenie na podstawie faktury po spisaniu bezusterkowego protokołu odbioru robót. Zapis ten należy rozumieć zgodnie z art. 647 k.c., więc wynagrodzenie za wykonanie robót budowalnych należy się wykonawcy w sytuacji, kiedy roboty zostały wykonane, a nie w sytuacji, kiedy kontrahent dokonał ich odbioru. W tej drugiej sytuacji wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia uzależniona byłaby od woli dłużnika, więc od tego, czy podpisał protokół odbioru robót. Rozumienie rozważanego zapisu umowy w sposób uzależniający wymagalność roszczenia o wynagrodzenie od woli dłużnika jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.), więc zapis tej treści jest nieważny, przy ważności pozostałych postanowień umowy. Powódce należy się więc wynagrodzenie za wykonane roboty bez względu na okoliczność, czy został podpisany protokół odbioru, w wysokości 24.649,78 zł, przy uwzględnieniu pozostałej do zapłaty części należności z faktury VAT nr (...) w kwocie 2.049,78 zł oraz nieuiszczonej kwoty 22.600 zł wynikającej z faktury VAT nr (...).
10. Zupełnie bez znaczenia pozostaje fakt, jaką wysokość wynagrodzenia ustaliła ostatecznie pozwana z inwestorem (...) Uniwersytetem Technologicznym. Z treści stosunku prawnego łączącego powódkę oraz pozwaną J. B. (3) wynika wysokość wynagrodzenia i to ustalenie jest wiążące. Co do sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego, wystarczy zauważyć, że przez zlecenie robót powódce pozwana uniknęła zapłaty kar umownych inwestorowi, w takiej sytuacji wysokość wynagrodzenia należnego powódce przestaje mieć znaczenie.
11. Trafnie zarzuca apelująca powódka naruszenie przez Sąd art. 233 § 2 k.p.c. przez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych w odniesieniu do wymagalności roszczenia stwierdzonego fakturą VAT (...) (zarzut 2. apelacji powódki). W aktach sprawy znajduje się wydruk z rejestru VAT (karta 94), z którego wynika, że 2 kwietnia 2013 roku pozwanej doręczono fakturę VAT (...) i została ona zaksięgowana jako dokument potwierdzający koszt uzyskania przychodu. Z dokumentu umowy niepodpisanego przez pozwaną, a którego treść odzwierciedla treść umowy zawartej konkludentnie między stronami, wynika, że płatność miała nastąpić w terminie 14 dni od, między innymi, otrzymania faktury. Zapis o 7-dniowym terminie płatności zawarty w fakturze nie ma znaczenia, pozostaje w opozycji do treści łączącej strony umowy. Pozwana pozostaje w opóźnieniu w zapłacie kwoty 22.600 zł od dnia 17 kwietnia 2013 roku (art. 481 § 1 k.c.), więc odsetki należą się od tego dnia, co decyduje o zmianie wyroku Sądu I instancji w rozważanym przedmiocie na podstawie art. 386 § 2 k.p.c.
12. Zupełnie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje kwestia wiarygodności dokumentu nazwanego przez strony protokół odbioru robót budowlanych, w którym podpisujący według daty dokumentu - 3 stycznia 2013 roku wskazał wartość robót według faktur, która wystawiono później 2 kwietnia 2013 roku i 8 sierpnia 2013 roku. Wytłumaczenie tej sytuacji przez stronę powodową jest zupełnie nieweryfikowalne. Kwestia wiarygodności dokumentu podnoszona przez stronę pozwaną w apelacji nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia strony powodowej nie wynika z faktu popisania protokołu, a z faktu wykonania robót. Jest oczywiste, że roboty, które zostały zlecone stronie powodowej, zostały wykonane, skoro inwestor (...) Technologiczny odebrał roboty wykonane przez stronę pozwaną i zapłacił wynagrodzenie. Oznacza to wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia powódki, przy uwzględnieniu kwot już zapłaconych albo niedochodzonych - w wysokości, którą zasądził Sąd I instancji. W postepowaniu przed Sądem II Instancji Sąd nie przyjmuje ustalenia Sądu I instancji, że protokół odbioru robót między stronami został sporządzony 3 stycznia 2012 roku - ustalenie to jest zbędne dla rozstrzygnięcia. Z tej przyczyny zbędne staje się odniesienie do zarzutu apelacji pozwanej w punkcie 1 a.
13. Należy jednoznacznie przyjąć, że w tym procesie nie udowodniono, że strony zawarły ugodę pozasądową. Ustalenie Sądu I instancji w tym przedmiocie nie jest uzasadnione materiałem dowodowym sprawy, Sąd odwoławczy nie przyjmuje tego ustalenia za własne. Na przedstawionym w toku procesu dokumencie mającym inkorporować ugodę znajdują się nieidentyfikowalne w tym procesie podpisy dłużników, nie można ustalić, czy którykolwiek z tych podpisów złożyła pozwana J. B. (3) albo działający w jej imieniu mąż. Nie istnieje dowód dla ustalenia, przy przyjęciu, że jeden z podpisów złożył mąż pozwanej, że reprezentował ją w zakresie tej czynności prawnej.
14. Konsekwentnie - wobec powyższego wniosku nie ma podstawy do zasądzenia odsetek umownych zgodnie z żądaniem rozszerzonego powództwa, co stwierdza po raz pierwszy Sąd Odwoławczy, skoro rozważenie żądania w tym przedmiocie nie nastąpiło przez Sąd I instancji. W postępowaniu pierwszoinstancyjnym pominięto w ogóle treść pisma powódki J. B. (3) z 12 października 2015 roku (k. 123). Zarzut apelacji powódki (3.) naruszenia w rozważanym przedmiocie art. 328 § 2 k.p.c. jest słuszny, jednak nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.
15. W uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji istnieje niekonsekwencja; stwierdzono, że strony zawarły ugodę pozasądową i jednocześnie jako podstawę roszczeń wskazuje się nienależne świadczenie. Wypadku zawarcia ugody pozasądowej podstawą roszczeń nie mogą być przepisy nienależnym świadczeniu, lecz ten właśnie nowopowstały stosunek prawny, więc powódka domagałaby się realnego wykonania zobowiązania przez pozwaną zgodnie z treścią łączącej strony umowy - ugody. Trafnie także apelująca powódka podnosi, że istnieje sprzeczność między rozstrzygnięciem Sądu a uzasadnieniem wyroku, skoro oddalono powództwo o odsetki umowne i przyjęto jednocześnie, że strony zawarły ugodę, która w konsekwencji jest materialnoprawną podstawą powstania roszczenia o odsetki umowne. Wobec przyjęcia przez Sąd Odwoławczy, że nie istnieje dowód dla ustalenia, że strony zawarły ugodę, trafność zarzutu nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia (zarzut 1. apelacji powódki).
16. W postępowaniu przed Sądem I instancji błędnie także przyjęto, że materialnoprawny rozkład ciężaru dowodu decyduje o tym, że pozwana powinna udowodnić, że powódka wykonała jedynie prace odpowiadające kwocie 21.999,78 zł, ustalonej fakturą VAT nr (...). Błędnie stwierdzono, że „pozwana nie przedstawiła miarodajnych i wiarygodnych dowodów, które mogłyby doprowadzić do skutecznego zakwestionowania roszczenia” (str. 10 uzasadnienia) albo że pozwana powinna „wskazać konkretne środki dowodowe, które przemawiałby za przyjęciem jej twierdzeń za słuszne”. Przy przyjęciu za podstawę prawną powództwa przepisów o nienależnym świadczeniu, na stronie powodowej spoczywa ciężar dowodu wysokości wzbogacenia pozwanej, jako faktu prawotwórczego. Wobec ustalenia, że strony łączył stosunek umowny, okoliczność ta nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Ostatecznie jednak Sąd I instancji trafnie przyjął, że na powódce spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności przemawiających za wysokością zgłoszonego roszczenia, jednak rozwinięcie tej tezy w odniesieniu do materiału dowodowego nastąpiło błędnie. Apelująca pozwana trafnie stwierdza, że przy roszczeniu kondykcyjnym wartość wzbogacenia determinuje wysokość roszczenia, jednak przepisy o nienależnym świadczeniu nie stanowią podstawy prawnej powództwa, co stanowi to o bezzasadności w rozważanej części zarzutu 1 b. apelacji pozwanej.
17. Częściowo trafne są zarzuty apelacji powódki w odniesieniu do rozstrzygnięcia o kosztach procesu (zarzut 3. apelacji powódki), nieuwzględnienia przez Sąd I instancji kosztów postępowania o zawezwanie do próby ugodowej w postaci kosztów przejazdu pełnomocnika wzywającej z K. do S. i z powrotem (art. 186 § 2 k.p.c.). Stosownie do art. 98 § 2 k.p.c., do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się koszty przejazdów do sądu jej pełnomocnika. W tej sprawie Sąd Odwoławczy przyjmuje, że koszt ten jest określony znajdującym przez analogię zastosowanie rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów użycia dla celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Koszt dojazdu samochodem C. (...) to 145,43 zł (174 km w obie strony), co decyduje o zmianie wyroku Sądu Rejonowego w części dotyczącej kosztów procesu przez zasądzenie od pozwanej także tej sumy. W pozostałym zakresie powódka nie udowodniła, aby jej pełnomocnik utracił zarobek w kwocie 54,57 zł, w tym zakresie apelacja podlegała oddaleniu.
18. Zupełnie błędnie apelująca powódka utrzymuje, że zasądzenie roszczenia wraz z odsetkami powinno zawierać sformułowanie „do dnia zapłaty”. Po dniu zapłaty nie są naliczane odsetki, więc sformułowanie to jest zbędne, a praktyka sądów zamieszczanie tego zwrotu prawidłowo ustała przed wieloma laty.
19. Zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji nie skutkuje zmianą orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu tego Sądu, uwzględnienie częściowo roszczenia o odsetki ustawowe i o zwrot kosztów procesu ma skutek mieszczący się w normie art. 100 k.p.c., ponieważ oznacza, że pozwana J. B. (3) uległa w dalszym zakresie tylko co do nieznacznej części roszczenia.
20. Powódka wygrała postępowanie apelacyjne w części nieuzasadniającej zwrot kosztów tego postępowania, pozwana uległa tylko co do nieznacznej części żądania (art. 100 k.p.c.). Uzasadnia to obciążenie powódki obowiązkiem zwrotu wszystkich kosztów postępowania apelacyjnego, wynagrodzenia radcy prawnego reprezentującego pozwaną w wysokości wynikającej z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym do 26 października 2016 roku.
21. Pozwana przegrała postępowanie apelacyjne w całości, co uzasadnia zwrot powódce celowych kosztów tego postępowania, wynagrodzenia adwokata reprezentującego powódkę w wysokości wynikającej z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych i Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym do 26 października 2016 roku.
SSR (del.)(...)SSO (...)(spr.) SSO (...)