UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 8 lipca 2010 r. E. M. wniosła o ustalenie nieważności:

1)  umowy pożyczki nr (...), z dnia 14.05.2009 r., z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W., na kwotę 11.959,75 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe; wypowiedzenie umowy przez bank nastąpiło w dniu 01.10.2009 r., a zadłużenie na ten dzień wynosiło 12.409,61 zł,

2)  umowy kredytu nr (...), z dnia 21.08.2007 r., z (...) Bank S.A. z siedzibą w K., na łączną kwotę 41.578,95, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy Prawo bankowe i umową przewłaszczenia samochodu na zabezpieczenie, na dzień 14.04.2009 r. kwota do spłaty wynosiła 16.017,07 CHF; wypowiedzenie umowy przez bank nastąpiło w dniu 27.08.2009 r.,

3)  umowy kredytu złotowego nr (...) z dnia 11.01.2007 r. z (...) Bank S.A. z siedzibą we W., łączna wierzytelność w kwocie 20.000 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe i umową przewłaszczenia na zabezpieczenie – wypowiedzenie tej umowy nastąpiło przez Bank z dnia 29.10.2009 r., zaległość na dzień 6.05.2009 r. wynosiła 13.958,54 zł, wezwanie do wydania pojazdu V. (...) nr (...),

4)  umowy pożyczki nr (...)z dnia 07.02.2008 r., z (...) Bank S.A. z siedzibą we W., łączna wierzytelność w kwocie 48.474,58 zł, oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe, umową przewłaszczenia samochodu V. (...) na zabezpieczenie, zaległość na dzień 6.05.2009 wynosiła 20.029,95 CHF oraz 65,10 zł tytułem kosztów banku, wypowiedzenie umowy nastąpiło w dniu 29.09.2009 r.,

5)  umowy kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) z dnia 16.12.2008 r. z (...) Bank S.A. z siedzibą w K., Centrum (...) w K., łączna wierzytelność w kwocie 20.684,52 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe; wypowiedzenie tej umowy kredytu nastąpiło w dnia 18.12.2008 r.,

6)  umowy nr (...), z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K., Oddział w W., Oddział w O., dopuszczającej występowanie salda debetowego na rachunku, do kwoty 5.900 zł,

7)  umowy nr (...) z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K., Oddział w W., Oddział w O., o wydanie karty kredytowej Banku (...) S.A. i udzielenie limitu kredytowego; wypowiedzianej przez bank w dniu 30.10.2009 r., należność na ten dzień wynosi 2.893,58 zł,

8)  umowy kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 26.01.2007 r., (...) Bank S.A. z siedzibą w G., łączna wierzytelność w kwocie 26.096,66 zł, oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe, wypowiedzenie umowy przez bank nastąpiło w dniu 2708.2009 r., wezwanie do zapłaty należności z dnia 30.07.2009 oraz z dnia 7.09.2009 r.,

9)  umowy kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...) z dnia 15.05.2008 r., z (...) Bank S.A. z siedzibą w K., łączna wierzytelność w kwocie 30.927,84 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe; wypowiedzenie tej umowy przez bank z dnia 18.10.2008 r.,

10)  „umowy o kredyt na miarę" z dnia 1.12.2006 r. z (...)Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W., łączna wierzytelność w kwocie 30.000 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe,

11)  umowy o kredyt gotówkowy nr (...) z dnia 13.11.2008 r., (...) Bank (...) z siedzibą we W., na łączną wierzytelność w kwocie 12.020,12 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe; zaległość na dzień 21.04.2009 r. wynosiła 14.330,97 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe; zaległość na dzień 21.04.2009 r. wynosiła 14.330,97 zł, natomiast na dzień 10.08.2009 r., opóźnieniem w spłacie zadłużenia wynosiło 1.419,23 zł, wypowiedzenie przez bank w dniu 22.09.2009 r.,

12)  umowy kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 3.11.2008 r. z (...) Bank S.A. z siedzibą w W., łączna wierzytelność w kwocie 14.192 zł, oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe,

13)  umowy kredytu gotówkowego nr (...) z dnia 22.01.2009 r. z (...) Bank S.A. z siedzibą w W., łączna wierzytelność w kwocie 13.192,61 zł, oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe,

14)  umowy kredytu nr (...)z dnia 03.11.2008 r., z (...) Bank S.A. z siedzibą we W., łączna wierzytelność w kwocie 25.640,97 zł, zabezpieczonej oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe, wezwanie do zapłaty z dnia 27.07.2009 r. wypowiedzenie umowy przez bank z dnia 28.09.2009 r., łączne zadłużenie wynosi 26.246,50 zł,

15)  umowy karty kredytowej z dnia 27.11.2006 r. powódki z (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce, ul. (...), (...)-(...) W.,

16)  umowy karty kredytowej z dnia 20.05.2009 r. z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W., zabezpieczeniem jest oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 97 ustawy prawo bankowe, wypowiedzenie przez bank w dniu 01.10.2009, zadłużenie umowy ubezpieczenia nr (...) w Towarzystwie (...) S.A., samochodu V. nr rej. (...), zaległość z tytułu składki na dzień 26.10.2009 r. w wysokości 547,35 zł,

17)  umowy ubezpieczenia nr (...) w Towarzystwie (...) S.A., samochodu V. nr rej. (...), zaległość z tytułu składki na dzień 26.10.2009 r. w wysokości 547,35 zł.

W odpowiedziach na pozew, pozwani: (...) S.A. Oddział w Polsce (później (...) S.A., a obecnie (...) – KRS k. 748 i n.), Bank (...) S.A. (przejął majątek (...) Bank S.A.), (...) Bank S.A., (...) Bank S.A., (...) Bank S.A., (...) S.A. (obecnie (...) Bank S.A.) oraz (...) Bank S.A. (obecnie Bank (...) S.A.) wnosili o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania od powódki, dopuszczenie dowodów z ww. umów i dokumentacji związanej z kredytami zaciąganymi przez powódkę, nagrań rozmów telefonicznych przeprowadzonych z powódką na okoliczność w pełni świadomego postępowania ( (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W.). Pozwani uzasadniali swoje stanowiska tym, że w ich ocenie powódka podjęła świadome decyzje o zawarciu umów z pozwanymi, co potwierdzają np. wpłaty jakich dokonywała przez jakiś czas w związku z obowiązkiem spłaty wierzytelności pozwanych, oraz racjonalne rozmowy na temat zaciągnięcia kredytów. Ponadto pozwani wskazywali, iż powódka nie udowodniła braku świadomego podejmowania decyzji w chwili składania oświadczeń woli.

Pozwany Bank (...) S.A. natomiast, uznał powództwo w całości (k. 282).

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2013 r. Sąd w trybie art. 59 k.p.c. zawiadomił o toczącym się postępowania Prokuratora Okręgowego w Warszawie (postanowienie – k. 1026), który zgłosił swój udział w postępowaniu (pismo – k. 1056) i wniósł o uwzględnienie powództwa (protokół rozprawy z 31 stycznia 2014 r. – k. 1070).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka E. M. od 21 roku życia jest leczona psychiatrycznie na genetycznie uwarunkowaną schizofrenię paranoidalną i zaburzenia schizoafektywne typu maniakalnego ( dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego w Szpitalu w (...) – k. 128, zeznania M. M. – k. 504). Choroba ta charakteryzuje się zmiennymi fazami depresji i manii. Powódka kilkakrotnie przebywała w różnych szpitalach psychiatrycznych (m. in. w (...), (...)). Powódka miała omamy urojeniowe i skłonność do egzaltacji także na podłożu religijnym, słyszała też często głosy. Pomimo choroby, która występowała u niej fazami, pracowała ona w szkole jako nauczyciel wychowania świetlicowego i przez cały czas leczenia przyjmowała regularnie kilka razy dziennie lekarstwa psychotropowe ((...), (...), (...)), co było warunkiem jej prawidłowego funkcjonowania ( dowód: zeznania powódki – k. 366–367, zeznania M. M. – k. 504v).

Powódka skończyła studia pedagogiczne, studiowała podyplomowo matematykę, a także ma ukończony roczny kurs pedagogiczny.

Po ukończeniu studiów, mimo jej stanu zdrowia, powódka podjęła pracę. Już wtedy zażywała leki. W okresach gorszego samopoczucia, raz lub dwa razy w miesiącu brała podwójne dawki lekarstw, co skutkowało poprawą ( dowód: zeznania powódki – k. 366-367).

Choroba prowadziła do coraz większej utraty kontaktu ze światem zewnętrznym u powódki, zainteresowania przeżyciami wewnętrznymi, rozpadu osobowości objawiającego się brakiem kontaktu intelektualnego z rzeczywistością i otoczeniem, brakiem zgodności treści uczuć i myśli, jednoczesnym występowaniem dwóch sprzecznych sądów. Zaburzenia schizoafektywne typu maniakalnego występujące u powódki cechowały się przeciwstawnymi zaburzeniami nastroju i aktywności, następującymi bezpośrednio po sobie. Zażywane lekarstwa psychotropowe obniżały u niej poziom krytycyzmu, podczas podejmowania ważnych decyzji życiowych, jednakże w okresach częściowej remisji radziła sobie, z pomocą rodziny, w bieżącej nieskomplikowanej pracy i codziennym życiu ( dowód: zeznania powódki – k. 366, zeznania M. M. – k. 504v, opinia biegłych – k. 367).

E. M. w sierpniu 2006 r., poznała poprzez matrymonialne ogłoszenie prasowe J. J.. Od października 2006 r. pozostawała z nim w związku konkubenckim. Na początku znajomości J. J., który rozpoczął wówczas prowadzenie działalności gospodarczej, pożyczył od powódki kwotę 1.700 zł. Po pewnym czasie J. J., który figurował już jako nierzetelny dłużnik w Biurze Informacji Kredytowej, zwrócił się do powódki z propozycją zaciągnięcia kredytu i przeznaczenia go na zakup maszyn stolarskich i narzędzi dla jego firmy ( dowód: zeznania powódki – k. 367, zeznania M. M. – k. 504v). Powódka zaciągała pod wpływem konkubenta kolejne pożyczki bankowe i kredyty ulegając szantażom konkubenta, (że „przyjdą Ukraińcy i utną mu łeb"), groźbom i manipulacyjnym oraz emocjonalnym naciskom ( dowód: zeznania powódki – 367).

Przez cały okres związku z J. J. oraz zawierania umów powódka znajdowała się w stanie częściowej remisji i w stanie ograniczonej świadomości. Od początku choroby przyjmowała (...) oraz inne leki psychotropowe, była uzależniona od (...) – przyjmowała dziennie 7,5 mg (...) – leki te sprawiały, iż miała ograniczone możliwości podejmowania ważnych decyzji życiowych. Dopiero od grudnia 2009 r. stan psychiczny powódki uległ niewielkiej poprawie dzięki nowemu lekowi o nazwie (...) ( dowód: zeznania powódki – k. 1068, 1069, zeznania M. M. – k. 504v, zaświadczenie (...) w S. – k. 15).

Pod wpływem J. J. od grudnia 2006 r. dłużniczka E. M. zaciągnęła w sumie 16 kredytów i pożyczek w różnych bankach na ogólną kwotę znacznie przekraczającą 300.000 zł. Pieniądze te bezpośrednio z banków zabierał J. J. i przeznaczał na swoje rosnące zobowiązania.

Powódka nie była ubezwłasnowolniona ( dowód: zeznania powódki – k. 1070). Narastające zobowiązania w stosunku do banków oraz naciski i groźby konkubenta wpływały na pogorszenie się stanu psychicznego powódki. W okresie, gdy powódka spłacała w Banku (...) ratę kredytu ze swojego ROR-u, bank ten zaproponował jej kolejny kredyt, mimo iż były opóźnienia ze spłatą dotychczasowych zobowiązań w innych bankach. Krótko po zaciągnięciu tego kredytu nastąpiła próba samobójcza powódki zakończona pobytem w Szpitalu (...) w (...) ( dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 128, zeznania powódki – k. 1068).

Obecnie umowy kredytowe zostały wypowiedziane przez banki, a wobec powódki prowadzone są czynności windykacyjne ( dowód: informacje o egzekucjach – k. 418, 422, 428, 431, 433).

E. M. zawiadomiła o groźbach i wyłudzeniach Prokuraturę, jednakże kolejne postępowania przygotowawcze zostały umorzone ze względu na brak dowodów lub znamion przestępstwa ( dowód: postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia – k. 31).

E. M. dwukrotnie była leczona na (...)w (...) ( dowód: historia choroby – k. 131, skierowanie do szpitala oraz oświadczenie o wyrażeniu zgody na leczenie w szpitalu psychiatrycznym – k. 133, karta informacyjna dla poradni zdrowia psychicznego – k. 134-145) i(...) ( dowód: historia choroby – k. 129, zaświadczenie (...) – k. 146) oraz wiele razy w W. w różnych szpitalach ( dowód: zeznania powódki – k. 1069). W Szpitalu (...) znalazła się też w lecie 2009 r. Przyczynę depresji stanowiła świadomość wykorzystania i porzucenia przez konkubenta oraz narastające zadłużenie.

W związku z koniecznością oceny stanu zdrowia powódki w okresie zawierania umów wskazanych w pozwie Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych psychologa i psychiatry.

Biegli R. W. – specjalista psychiatra oraz P. B. – psycholog, po przeanalizowaniu materiału dowodowego oraz po zbadaniu powódki, rozpoznali u E. M. chorobę psychiczną pod postacią zaburzeń schizoafektywnych. Biegli w opinii stwierdzili, iż u podłoża działań podejmowanych przez powódkę w czasie zawierania umów kredytowych leżała zmieniona chorobowo motywacja i sugestywność, a nie dezorganizacja procesu myślowego czy zachowania. Biegli wyrazili pogląd, iż istota zaburzeń, na które cierpi E. M. polega na wahaniach nastroju, napędu psychoruchowego, zaburzeniach aktywności pod postacią ich naprzemiennego zmniejszania i wzmożenia, a także zaburzenia sfery motywacyjnej, sfery woli i działania. Typową cechą tych zaburzeń (tak jak w przypadku powódki) jest podejmowanie działań nieprzemyślanych, bez liczenia się z ich możliwymi konsekwencjami, tworzenie nierealnych planów z głębokim przekonaniem ich realizacji. Zaburzenia te są niezauważalne przez osoby bez wykształcenia medycznego, a nawet osoby z takim wykształceniem i doświadczeniem w psychiatrii mogą mieć wątpliwości diagnostyczne. Zdaniem biegłych choroba występująca u powódki miała i nadal ma wpływ na jej procesy decyzyjne i motywacyjne, a co za tym idzie w czasie zaciągania zobowiązań finansowych w bankach, procesy motywacyjne były u niej znacznie zaburzone.

Biegli podkreślili, że negatywny wpływ na zdolność powódki do podejmowania decyzji i wyrażania woli jest kwestia zwiększonej sugestywności występującej u osób cierpiących na chorobę psychiczną. Ich zdaniem, działania podejmowane przez E. M. w zakresie zaciągania kredytów były podejmowane w stanie zwiększonej chorobowo sugestywności. Sama powódka podkreślała, że rano znajduje się w stanie nadaktywnym, to znaczy wydaje pieniądze, zaciąga kredyty, podejmuje spontaniczne decyzje np. o wyjeździe na wycieczkę ( dowód: opinia biegłych – k. 839–840).

Zborne wypowiedzi powódki w trakcie rozmów o kredycie konsolidacyjnym oraz załatwianie swoich spraw finansowych nie wyklucza choroby psychicznej, bowiem zaburzenia schizoafektywne nie w każdym przypadku skutkują całkowitą dezorganizacją myślenia i zachowania. W ocenie biegłych, u podłoża działań podejmowanych przez powódkę leżała zmieniona chorobowo motywacja i sugestywność, a nie dezorganizacja myślenia czy zachowania. We wnioskach końcowych, biegli stwierdzili, iż w datach podpisywania umów kredytowych, na skutek choroby psychicznej, powódka znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podejmowanie decyzji i wyrażanie woli ( dowód: opinia biegłych – k. 836–840).

Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2013 r. biegli podtrzymali swoje stanowisko dodając, iż najnowsze badania wykazują, że okresy remisji przy zaburzeniach schizoafektywnych nie występują ( dowód: protokół rozprawy – k. 1024, nagranie z rozprawy 00:22:13–00:23:05).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy, nagrania rozmów telefonicznych powódki z pracownikami banku (k. 217), opinię biegłych sądowych z zakresu psychologii i psychiatrii – R. W. i P. B., a także w oparciu o zeznania świadków oraz powódki.

Sąd uznał sporządzoną przez biegłych opinię, pomimo jej kwestionowania przez pozwanych, za pełnowartościowy materiał dowodowy. W obu opiniach, zarówno pierwszy zespół biegłych – B. B. i J. H., jak i drugi – R. W. i P. B., stwierdził u powódki przewlekłą chorobę psychiczną pod postacią psychozy psychoafektywnej. Różnica w opiniach wynikała z tego, jaki wpływ zdaniem biegłych miała ta choroba na działania powódki w związku z zaciąganiem zobowiązań. Biegli B. B. i J. H. w pierwszej opinii pisemnej stwierdzili, że z powodu choroby psychicznej, powódka znajdowała się w stanie nie pozwalającym na świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażania woli (dowód: opinia biegłych – k. 555–556). Jednakże opinia ta została wydana bez zapoznania się przez biegłych z nagraniem audio rozmów powódki z pracownikami banku. Po odsłuchania nagrań biegli stwierdzili, że nie można wykluczyć, że w czasie zawierania umów kredytowych powódka znajdowała się w okresie normalizacji nastroju, umożliwiającym działanie w stanie pozwalającym na świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Jednakże, we wnioskach końcowych biegli wyrazili pogląd, iż nie mogą się wypowiedzieć kategorycznie na temat stanu psychicznego powódki w trakcie zawierania umów kredytowych ( dowód: opinia biegłych – k. 638). Jednakże biegli ci nie byli w stanie w sposób przekonujący uzasadnić swojego stanowiska (protokół rozprawy z 18 stycznia 2013 r. – CD – k. 773). Stanowiło to podstawę do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych.

Zdaniem Sądu, pomimo zastrzeżeń zgłaszanych przez pozwanych, to opinia drugiego zespołu biegłych lepiej umotywowana, w sposób jasny i precyzyjny, z odwołaniem się przez biegłych do najnowszych poglądów prezentowanych w nauce, uzasadnia wnioski z niej płynące. Pomimo oczywistych braków w materiale dowodowym (powódka nie była badana w dacie zawierania poszczególnych umów) biegli byli w stanie rozciągnąć swoje wnioski również na daty zawierania poszczególnych umów. Z tych względów, Sąd swoje ustalenia oparł na opinii sporządzonej przez R. W. i P. B..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Między stronami bezsporne było samo istnienie zaburzeń psychicznych u powódki, zaś spór dotyczył jej stanu psychicznego w dniach podpisywania umów kredytowych z pozwanymi, a w konsekwencji ważności oświadczeń woli złożonych przez E. M..

Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Z treści art. 82 k.c. wynika, że przyczyna wyłączenia świadomości lub swobody nie ma znaczenia, jedynie przykładowo są wyliczone takie przyczyny, jak choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo inne, choćby przemijające zakłócenie czynności psychicznych. Przyczyny mają tu charakter drugorzędny, z punktu widzenia skutków prawnych są bez znaczenia, ważny jest skutek, a nie przyczyna tych zaburzeń psychicznych. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006 r. (IV CSK 7/05, Lex nr 180191), wyłączenie świadomości lub swobody musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Zaburzenie czynności psychicznych, o jakim mowa w art. 82 k.c., należy oceniać wyłącznie na moment składania przez daną osobę oświadczenia woli, natomiast nie w odniesieniu do dłuższego okresu. Sąd jednak, na zasadzie domniemania faktycznego, wnioskuje o stanie psychicznym osoby na moment składania oświadczenia woli, biorąc za podstawę wiadomości o jej stanie w dłuższym okresie.

Brak świadomości lub swobody to wada, która może wystąpić i z reguły występuje po jednej ze stron czynności prawnej. Jej występowanie po jednej ze stron skutkuje nieważnością czynności prawnej w całości. W tym sensie można tu mówić nie tylko o wadzie oświadczenia woli, lecz także o wadzie całej czynności prawnej (Adam Jedliński, Komentarz do art. 82 Kodeksu cywilnego w: Kidyba A. (red) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna., WKP 2012).

Stan wyłączający świadomość to najogólniej rzecz ujmując brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Stan taki musi przy tym wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Sformułowanie art. 82 k.c. wskazuje, że wada oświadczenia woli określona w tym przepisie obejmuje dwa różne stany faktyczne, które mogą występować samodzielnie, trzeba jednak zauważyć, że granica między stanem wyłączającym świadome powzięcie decyzji, a stanem wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest bardzo płynna. Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi również wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej. Tak pojmowanemu brakowi swobody towarzyszyć będzie natomiast najczęściej także pewne ograniczenie świadomości. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r. IV CSK 7/05, LEX nr 180191)

Złożenie oświadczenia woli w stanie określonym w art. 82 k.c. powoduje jego nieważność bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek dalszych okoliczności. W szczególności bez znaczenia jest okoliczność, czy druga strona czynności prawnej miała świadomość wyżej wymienionego stanu. Porządek prawny chroni osobę składającą oświadczenie woli w stanie wyłączającym świadomość lub swobodę. Ochrona dobrej wiary jej kontrahenta w ogóle nie wchodzi w rachubę. Czynność prawna jest bezwzględnie nieważna i każda osoba zainteresowana może żądać ustalenia tej nieważności, nawet wówczas, gdy same strony ważności czynności nie kwestionują (uchwała SN z dnia 7 sierpnia 1970 r., III CZP 49/70, OSNC 1971, nr 3, poz. 42).

Oświadczenie woli złożone przez osobę w okolicznościach wskazanych w art. 82 k.c. jest nieważne z mocy prawa (ex tunc), a sąd wydaje jedynie orzeczenie deklaratoryjne potwierdzające ten fakt – ustala nieważność oświadczenia woli (Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 stycznia 2012 r., I ACz 86/12, LEX nr 1108798).

W świetle powyższych rozważań, dokumentacji medycznej oraz opinii biegłych sądowych, na podstawie których ustalono w toku postępowania, iż powódka w momencie podpisywania umów kredytowych z pozwanymi była w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji z powodu choroby psychicznej, na którą cierpi – Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku. Z opinii biegłych wynika, że choroba psychiczna powódki powoduje stałe wyłączenie jej świadomości przy podejmowaniu decyzji zarówno w przeszłości jak i obecnie. Stąd Sąd uwzględnił powództwo także w zakresie umowy z (...) S.A. 15 listopada 2001 r., zatem w okresie przed poznaniem J. J..

Strona powodowa kwestionowała również skuteczne zawarcie umowy ubezpieczenia z Towarzystwem (...) S.A., jednakże ubezpieczyciel ten nie został pozwany w niniejszym postępowaniu. Z uwagi zatem na brak legitymacji biernej pozwanych banków w zakresie żądania określonego w punkcie 18 pozwu, w tej części powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu natomiast Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 461). Na zasądzoną od pozwanych na rzecz powódki kwotę składają koszty zastępstwa procesowego w łącznej kwocie 7.200 zł. Natomiast na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał pobrać od pozwanych kwoty po 3.668,20 zł, które składają się na łączną kwotę 22.009,20 zł (opłata od pozwu od uiszczenia której powódka była zwolniona – 16.000 zł, koszty opinii biegłych – 6.009,20 zł – k. 563, 642, 774, 846, 849, 1037 i 1040).

Jednocześnie z uwagi na uznanie powództwa przy pierwszej czynności, Sąd na podstawie art. 101 k.p.c. nie obciążał kosztami procesu pozwanego Banku (...) S.A.