UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w punkcie I ustanowił na rzecz (...) S. A. w K. służebność przesyłu, obciążającą nieruchomość położoną w S., obejmującą działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Oławie prowadzi księgę wieczystą nr (...), polegającą na prawie do posadowienia na gruncie tej nieruchomości elektroenergetycznego słupa trakcyjnego o konstrukcji rurowej (obecnie oznaczonego numerem (...)), zaś ponad gruntem tej nieruchomości elementów napowietrznych wielotorowej, dwunapięciowej linii elektroenergetycznej P.-W. 400 kV + 2 x 110 kV, w postaci wiązki światłowodowej i trzech wiązek przewodów elektroenergetycznych, w tym jednej 400 kV i dwóch 110 kV oraz na prawie do utrzymywania tych elementów linii elektroenergetycznej, prawie do ich eksploatacji, napraw, konserwacji oraz całodobowego dostępu w niezbędnym zakresie, w ramach obszaru o powierzchni 0,1739 ha i w sposób wskazany w opinii biegłego sądowego Z. T. (k. 78-79 akt sprawy); w punkcie II zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kwotę 38.000 zł (trzydzieści osiem tysięcy złotych) jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności, o której mowa w punkcie pierwszym postanowienia; w punkcie III dalej idący wniosek oddalił; w punkcie IV orzekł o wzajemny zniesieniu między stronami kosztów zastępstwa; w punkcie V pozostałymi kosztami postępowania obciążył w całości wnioskodawcę.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało poprzedzone następującymi ustaleniami stanu faktycznego.

Uczestnik postępowania jest właścicielem nieruchomości położonych w miejscowości S., gmina S., obejmujących m.in. działki nr (...), dla których Sąd Rejo-nowy w Oławie prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Ponad gruntem działki nr (...) przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna 400 kV + 2 x 100 kV. Przeprowadzone są przewody elektroenergetyczne (dwie wiązki przewo-dów 110 kV, jedna wiązka przewodów 400 kV oraz wiązka światłowodowa), przy granicy usytuowany jest także słup o konstrukcji rurowej, oznaczony obecnie numerem (...).

Na działce nr (...) nie są zlokalizowane jakiekolwiek urządzenia przesyłowe, związane ze sporną linią elektroenergetyczną.

Zgodnie z obowiązującym planem zagospodarowania Gminy Ś. (uchwała Rady Gminy Ś. nr (...) z dnia 6 października 2004 r.) ob-szar działki nr (...) zakwalifikowany jest jako teren upraw rolnych, łąk i pastwisk, wraz ze strefą ograniczonego użytkowania wzdłuż planowanej linii elektroenergetycznej ze strefą ograniczonego użytkowania wzdłuż linii elektroenergetycznej o napięciu 400 kV.

Decyzją nr (...) z dnia 19 października 2010 r. Wojewoda (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia (...) S. A. w K. na budowę napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV + 2 x 110 kV, m. in. na działce gruntu o numerze ewidencyjnym (...), obręb S.. Decyzja zatwierdziła projekt budowy napowietrznej elektroenergetycznej linii 400 kV w zakresie ustawienia słupów nr (...) i (...)i poprowadzenia linii napowietrznej, obejmujący zawieszenie przewodów fazowych wraz z osprzętem.

W dniu 21 kwietnia 2011 r. wnioskodawca zawiadomił Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowalnego w Powiecie (...) o zakończeniu budowy napowietrznej linii elektroenergetycznej.

W dniu 4 sierpnia 2010 r. wnioskodawca uzyskał decyzję Starosty Powiatu (...) (nr (...)), ograniczającą sposób korzystania m. in. z działki nr (...), poprzez ze-zwolenie spółce (...) S. A. w K. na przeprowadzenie przez tę nieruchomość fragmentu spornej linii elektroenergetycznej, z uwzględnieniem innych ograniczeń dla właściciela gruntu (decyzja wydana na podstawie art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Decyzja ta uchylona została jednakże przez organ drugiej instancji, zaś skargę inwestora oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny we W.. Kasacji od orzeczenia tego nie wniesiono.

Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego o obrębie S., pas gruntu, w obszarze którego (z uwagi na linię elektroenergetyczną) występują ograniczenia w sposobie korzystania z działki o numerze (...) ma szerokość 90 metrów (po 45 metrów od osi słupów) i zajmuje powierzchnię 1,9824 ha. Obszar niezbędny do obsługi urządzeń energetycznych ma natomiast szerokość 7 metrów (po 3,5 metra od osi słupów) i zajmuje powierzchnię 0,1739 ha.

Wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w ra-mach pasa gruntu o powierzchni 1,9824 ha dla wynosi 38.000 zł. W wypadku pasa gruntu o powierzchni 0,1739 ha wynagrodzenie to wynosi 3.300 zł.

Linia elektroenergetyczna 400 + 2 x 110 kV stanowi mienie przedsiębiorstwa (...) S. A. w K. (uprzednio działającej pod firmą (...) S. A.) i wciągnięta została do ewidencji środ-ków trwałych za numerami (...) i (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że wniosek zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 305¹ k. c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Wedle zaś art. 3052 § 2 k. c., jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, w rozpoznawanej sprawie uczestnik postępowania nie godził się na wysokość jednorazowego wynagrodzenia, zaproponowanego przez wnioskodawcę (k. 92). Okoliczność ta upoważniała natomiast przedsiębiorstwo przesyłowe do wystąpienia z wnioskiem. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 października 2010 r. (III CZP 66/10, LEX nr 621345), już sam tylko spór o wysokość wynagrodzenia wystarczający jest dla skierowania sprawy o ustanowienie służebności przesyłu na drogę sądową.

Sąd I instancji podniósł, że w toku postępowania, niezależnie od polemiki z wysokością wynagrodzenia, uczestnik postępowania zakwestionował legitymację wnioskodawcy podnosząc, że spółka nie wykazała, by faktycznie przysługiwało jej prawo własności urządzeń przesyłowych, zlokalizowanych ponad spornym gruntem (art. 49 § 1 k. c.). Pełnomocnik M. S. argumentował, że po pierwsze wnioskodawca nie przedstawił dowodu jednoznacznie pozwalającego zaliczyć sporny fragment linii elektroenergetycznej do mienia przedsiębiorstwa, po drugie zaś, powołując się na liczne decyzje administracyjne oraz wyroki sądów administracyjnych wywodził, że wnioskodawca nie przeprowadził prawidłowo procedury lokalizacyjno-budowalnej, wobec czego zamiany w stanie nieruchomości uczestnika (przeciągnięcie ponad powierzchnią działki przewodów elektroenergetycznych i ulokowanie tam jednego słupa trakcyjnego) nie powinny być sanowane decyzją sądu powszechnego o ustanowieniu służebności przesyłu. W wypadku bowiem, gdy wnioskodawca nie dochował, przed finalizacją inwestycji, obowiązku uzyskania ostatecznej decyzji środowiskowej, lokalizacyjnej oraz udzielającej inwestorowi pozwolenia na budowę, nie może on obecnie sankcjonować uchybień tych wnioskiem o ustanowienie służebności. Pełnomocnik uczestnika postępowania podniósł również, że w sprawie nie zaoferowano dowodów pozwalających na przyjęcie, że sporna linia elektroenergetyczna włączona została do sieci przedsiębiorstwa i – w konsekwencji – że stanowi ona mienie, o którym mowa w art. 49 § 1 k. c.

W ocenie Sądu I instancji, argumentacja uczestnika postępowania, choć poparta licznymi orzeczeniami wydanymi w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym, nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku z art. 305¹ k. c.

Sąd Rejonowy zauważył, że jak wynika bowiem z powołanej regulacji i przepisów kolejnych, w toku postępowania o ustanowienie służebności przesyłu sąd zobowiązany jest ustalić:

- czy wnioskodawca lub uczestnik postępowania (w zależności od tego, kto wystąpił z wnioskiem) jest właścicielem (ewentualnie wieczystym użytkownikiem) gruntu, na obszarze którego znajdują się lub mają się znaleźć urządzenia przesyłowe;

- czy istniejące lub planowane urządzenia przesyłowe wykorzystywane są (lub wykorzystywane mają być) przez przedsiębiorcę przesyłowego występującego w sprawie;

- czy istniejące lub planowane urządzenia przesyłowe wchodzą (lub będą wchodzić) w skład przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 49 § 1 k. c.;

- czy którakolwiek ze stron odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu (także z uwagi na brak zgody w zakresie proponowanego wynagrodzenia).

Sąd Rejonowy podniósł, że bezspornie strony nie porozumiały się co do warunków finansowych ustanowienia opisanego we wniosku ograniczonego prawa rzeczowego. Bezsprzecznie przy tym M. S. jest właścicielem działki nr (...), przez którą przebiega sporny odcinek linii elektroenergetycznej. W ocenie Sądu ponadto, zaoferowane przez wnioskodawcę dowody potwierdzają, że jest on przedsiębiorcą przesyłowym i właścicielem urządzeń zlokalizowanych m. in. na działce nr (...) w S..

Status wnioskodawcy jako przedsiębiorcy profesjonalnie trudniącego się przesyłem energii elektrycznej jest – zdaniem Sądu Rejonowego– niewątpliwy i jednoznacznie wynika on z odpisu z KRS. Przysługujące spółce (...) (uprzednio (...)) prawo własności infrastruktury wchodzącej w skład linii elektroenergetycznej oznaczonej symbolem 400 kV + 2 x 110 kV wystarczająco poświadcza natomiast dokumentacja techniczno-projektowa, wyciąg z wykazu środków trwałych oraz oświadczenie członków zarządu. Sąd I instancji zaznaczył, że ustawa nie daje odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób należy wykazać własność urządzeń niestanowiących części składowej gruntu. Niemniej jednak ocena taka winna, zdaniem Sądu, dokonywana być z uwzględnieniem okoliczności każdej konkretnej sprawy. W rozpoznawanym przypadku natomiast, w ocenie Sądu Rejonowego, z pewnością sporna inwestycja powstała w wyniku zaangażowania sił i środków wnioskodawcy, bezsprzecznie również uczestnik postępowania nie brał udziału w tym przedsięwzięciu. Zważywszy więc, że to spółka (...) była inwestorem w zakresie całego przedsięwzięcia budowy linii 400 kV + 2 x 110 kV i inwestycje tę zrealizowała niewątpliwie w celu umożliwienie przesyłu energii elektrycznej przy użyciu spornej infrastruktury, należało – zdaniem Sądu – uznać za wiarygodne oświadczenie spółki oraz wyciąg z wykazu środków trwałych w zakresie, w jakim dokumenty te poświadczają, że sporna infrastruktura stanowi mienie wnioskodawcy, na podstawie art. 49 § 1 k. c.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że w art. 305¹ k. c. ustawodawca przewidział możliwość ustanowenia służebności przesyłu także na rzecz przedsiębiorcy, który „zamierza wy-budować” urządzenia opisane w art. 49 § 1 k. c. W wypadku zatem inwestycji dopiero planowanej lub będącej w fazie realizacji nie będzie w ogóle wymagane wykazanie własności urządzeń przesyłowych, skoro w pierwszym przypadku urządzenia te jeszcze nie istnieją, a w drugim ich zaawansowanie konstrukcyjne może nie być jeszcze na tyle daleko posunięte, by mogło pozwolić na trwałe połączenie z siecią przedsiębiorstwa. Powołany przepis pozwala zatem, jak się wydaje, na planowanie i realizację inwestycji przesyłowych w kilku różnych miejscach, bez konieczności uprzedniego połączenia konstruowanej sieci przesyłowej w jednolitą całość i przyłączenia jej do reszty przedsiębiorstwa. Sam fakt eksploatacji wybudowanych lub planowanych urządzeń ustawodawca odkłada zatem na plan dalszy.

Tym samym nie sposób, zdaniem Sądu Rejonowego, wymagać, by przedsiębiorca przesyłowy obowiązany był w postępowaniu zainicjowanym na podstawie art. 305¹ k. c. bezwzględnie wykazać, że sporny fragment sieci przesyłowej został trwale włączony do sieci przedsiębiorstwa. Po pierwsze bowiem ten element infrastruktury nie musi w ogóle istnieć w dacie złożenia wniosku i w dacie orzekania (wystarczające będzie jedynie udowodnienie zamiarów jego budowy), po drugie zaś nawet w wypadku faktycznie realizowanej inwestycji nie jest konieczne, by w chwili zgłoszenia żądania elementy infrastruktury objętej wnioskiem tworzyły zwartą sieć, stale połączoną z pozostałym mieniem przedsiębiorstwa.

Sąd Rejonowy, odnosząc się do argumentacji dotyczącej decyzji administracyjnych (środowiskowej, lokalizacyjnej i budowanej), podniósł, że w świetle poczynionych ustaleń i przedstawionej oceny prawnej wymogów wniosku z art. 305¹ k. c., ewentualne uchybienia przy administracyjnej procedurze, warunkującej legalizację inwestycji, pozostają bez wpływu na ocenę zasadności żądania ustanowienia służebności. Dokonywana przez sąd powszechny ocena sprowadza się bowiem – jak już wskazano – wyłącznie do weryfikacji kwestii własnościowych (odnośnie do nieruchomości i urządzeń przesyłowych), profilu działalności gospodarczej przedsiębiorcy (przesył) oraz braku porozumienia stron co do ustanowienia służebności.

Przeprowadzenie zatem inwestycji przesyłowej bez wymaganych pozwoleń administracyjnych nie pozbawia przedsiębiorcy przesyłowego (o ile jest on właścicielem wybudowanych urządzeń) prawa do wystąpienia z wnioskiem w trybie art. 305¹ k. c. W takim wypadku ryzykuje on oczywiście poniesieniem sankcji administracyjnych (np. nakaz rozbiórki wzniesionej konstrukcji) a nawet karnych, o kwestiach tych nie decyduje jednak sąd rozpoznający sprawę z wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Zakładając zatem teoretycznie, że po sądowym ustanowieniu służebności tego rodzaju nastąpi przymusowa rozbiórka urządzeń przesyłowych, przedsiębiorca utracić może całość lub część wynagrodzenia zapłaconego właścicielowi nieruchomości, zaś rozważenia wymagało będzie wystąpienie z żądaniem w trybie art. 295 k. c. z zw. z art. 305⁴ k. c. Niemniej jednak okoliczności tego rodzaju nie dają wystarczającej podstawy dla oddalenia wniosku.

Z tych też względów Sąd Rejonowy uznał zgłoszone żądanie za uzasadnione, co do zasady.

Sąd I instancji wskazał, że wysokość jednorazowego wynagrodzenia ustalono na podstawie sporządzonej na potrzeby postępowania opinii biegłego rzeczoznawcy, z uwzględnieniem obszaru położenia i oddziaływania urządzeń przesyłowych, który oznaczył na szkicu biegły geodeta.

Zdaniem Sądu, zarzuty zgłoszone do operatu szacunkowego biegłego M. W. przez uczestnika postępowania nie podważyły wartości dowodowej tej ekspertyzy. W szczególności Sąd Rejonowy nie podzielił poglądu pełnomocnika M. S. co do tego, że przyjęte przez biegłego do porównania ceny nieruchomości rolnych zweryfikowane być powinny na podstawie transakcji wcześniejszych (w tym zakresie pełnomocnik uczestnika wnioskował na rozprawie w dniu 19 lipca 2013 r. o przeprowadzenie wyliczeń uzupełniających, uwzględniających obrót nieruchomościami podobnymi z lat ubiegłych). Abstrahując bowiem od kwestii wahań na rynku gruntów tego rodzaju, podstawowe kryterium wyceny wynagrodzenia za ustanowienie służebności stanowi konstytutywny charakter orzeczenia sądowego w sprawie tego rodzaju. Postanowienie wydane w trybie art. 305¹ k. c. tworzy bowiem ograniczone prawo rzeczowe, wobec czego jedynie ceny i stan rynku najbliższy chwili jego wydania stanowią miarodajne przesłanki dla określenia świadczenia wzajemnego w postaci wynagrodzenia. Stąd też, nie znajdując przesłanek dla określenia wynagrodzenia tego na podstawie odmiennych od przyjętych przez biegłego kryteriów, określono je na poziomie 38.000 zł.

Sąd Rejonowy podniósł, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie odnośnie do żądania ustanowienia służebności na obszarze działki nr (...). Jak wynika bowiem z opinii geodezyjnej i pisemnych wyjaśnień biegłego, na obszarze nieruchomości tej nie są zlokalizowane jakiekolwiek urządzenia przesyłowe, związane ze sporną linią elektroenergetyczną. Grunt ten częściowo dotknięty jest jedynie obszarem oddziaływania pasa ochronnego. Podstawowym warunkiem możliwości ubiegania się o ustanowienie służebności przesyłu jest natomiast obecność w granicach jego nieruchomości (na gruncie, pod lub nad jego powierzchnią) urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej itp., wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Urządzeń takich na obszarze działki nr (...) natomiast nie ma. Sąd Rejonowy zauważył, że ani wnioskodawca, ani uczestnik postępowania nie twierdzili natomiast, by spółka (...) zamierzała w najbliższym czasie infrastrukturę tego rodzaju przeprowadzić przez grunt M. S.. Żądanie dotyczyło bowiem wyłącznie istniejącej linii przesyłowej, której wszelkie elementy – czego jednoznacznie dowodzi opinii geodezyjna – znajdują się na nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...).

Sąd Rejonowy podniósł, że z tych też względów wniosek dalej idący został oddalony.

Określając zakres służebności i dokonując jej opisu w punkcie pierwszym postanowienia, Sąd Rejonowy wskazał, że posiłkował się ustaleniami biegłych z zakresu geodezji i rzeczoznawstwa majątkowego. Na podstawie ekspertyz tych ustalono, że obszar niezbędny do korzystania infrastruktury przesyłowej znajdującej się na gruncie i ponad gruntem M. S. wynosi 0,1739 ha i tak też oznaczono zakres wykonywania służebności w orzeczeniu. Nie-mniej jednak wartość jednorazowego wynagrodzenia za jej ustanowienie odnosi się już do obszaru znacznie większego, bo określonego z uwzględnieniem norm prawa miejscowego (planu zagospodarowania przestrzennego), który przy lokalizacji urządzeń przesyłowych na gruncie przewiduje dodatkowe uciążliwości i ograniczenia dla jego właściciela. Stąd też strefa, w ramach której służebność ma być wykonywana, nie jest tożsama ze strefą odziaływania urządzeń przesyłowych, wedle której to wyliczono należne M. S. wynagrodzenie. Zważywszy natomiast, że na działce nr (...) znajduje się jeden słup trakcyjny o konstrukcji rurowej (zaznaczony na szkicu geodezyjnym), zaś ponad powierzchnią gruntu rozciągnięto trzy wiązki przewodów (w tym jedna 400 kV i dwie 110 kV) oraz jedną wiązkę światłowodową, fakt ten zaznaczono w treści orzeczenia, by uniknąć ewentualnej, szerszej niż dotychczasowa ingerencji wnioskodawcy w prawo uczestnika postępowania w przyszłości.

Sąd Rejonowy zauważył, że wprawdzie w dniu 4 sierpnia 2010 r. wnioskodawca uzyskał decyzję Starosty Powiatu (...) (nr (...)), ograniczającą sposób korzystania m. in. z działki nr (...), poprzez zezwolenie spółce (...) S. A. w K. na przeprowadzenie przez tę nieruchomość fragmentu spornej linii elektroenergetycznej, z uwzględnieniem innych ograniczeń dla właściciela gruntu (decyzja wydana na podstawie art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Decyzja ta uchylona została jednakże przez organ drugiej instancji, zaś skargę inwestora oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu. Kasacji od orzeczenia tego nie wniesiono. Tym samym, skoro decyzja Starosty została wyeliminowana z obrotu, wnioskodawca nie legitymuje się prawem o treści analogicznej do służebności przesyłu, przewidzianym przez regulacje prawa publicznego. W tej sytuacji był on więc uprawniony do wystąpienia z wnioskiem skierowanym do sądu powszechnego.

Z tych też względów, na podstawie art. 305¹ k. c. w zw. z art. art. 305² § 1 k. c., orzeczono jak w punkcie pierwszym i drugim zaskarżonego postanowienia.

Wobec sprzecznych interesów stron i częściowego uwzględnienia żądania, na podstawie art. 520 § 2 k. p. c. zniesiono wzajemnie koszty zastępstwa prawnego pomiędzy nimi. Biorąc natomiast po uwagę, iż pełnomocnik wnioskodawcy nie żądał obciążenia uczestnika kosztami postępowania, na podstawie art. 520 § 1 k. p. c. koszty te pokryć winna strona inicjująca postępowanie (punkt piąty postanowienia).

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł wnioskodawca i uczestnik postępowania.

Uczestnik postępowania zaskarżył opisane postanowienie w całości, zarzucając naruszenie przepisu art. 305¹ k.c. w zw. art. 49§1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do ustalenia, iż dla uwzględnienia wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności nie jest konieczne wykazanie stanu (faktu) przyłączenia danej infrastruktury elektroenergetycznej do sieci tego przedsiębiorcy. W oparciu o powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości i oddalenie wniosku wnioskodawcy w całości.

Uczestnik podniósł, że wnioskodawca w toku postępowania nie wykazał, jakoby spełniony został warunek w postaci przyłączenia do sieci wnioskodawcy infrastruktury elektroenergetycznej objętej wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu.

Wnioskodawca zaskarżył postanowienie w całości, zarzucając naruszenie przepisu art. 305¹ k.c. poprzez jego błędna wykładnię prowadzącą do ustalenia, że dla uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, niezbędna jest lokalizacja urządzeń przesyłowych, że położenie nieruchomości w pasie technologicznym (ochronnym) nie daje podstaw do jej ustanowienia, jak również nie określił zakresu służebności zgodnie z wnioskiem, przez co naruszył również przepisy postępowania mające wpływ na rozstrzygnięcie – nie orzekł o całości wniosku. Wskazując na powyższe zarzuty, wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości, ewentualnie uchylenie i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawca podniósł, że nieruchomość o nr (...)leży w tzw. pasie technologicznym, co potwierdza opinia biegłego geodety. Jest on również uwzględniony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Skarżący wskazał, że pas technologiczny dla przedmiotowej linii wynosi po 35 m po obu osiach linii.

Skarżący podniósł również, że Sąd Rejonowy wybiórczo ustalił zakres służebności co do możliwości eksploatacji linii, napraw, konserwacji oraz całodobowego dostępu w niezbędnym zakresie, pominął możliwość wnioskodawcy do modernizacji, przebudowy linii krzyżujących się, jak również nie uwzględnił ograniczeń dla właściciela, tj. zakazu wznoszenia budynków mieszkalnych, utrzymywania drzew i krzewów powyżej 3 m itd., co jest niezbędne dla prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania urządzeń.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo:

Do wykonywania wszelkiego rodzaju zabiegów eksploatacyjno-konserwacyjnych, a także usuwania awarii oraz przeprowadzenia remontu napowietrznej, wielotorowej linii elektroenergetycznej 400+110 kV relacji P.-W. (M.), wystarczający jest pas terenu o szerokości równej rozpiętości przewodów linii, tj. 13,6 m. W przypadku analizowanej linii szerokość obszaru, który powinien pozostać wolny od zadrzewień i zakrzewień wynosi 24,2 m (po 12,1 m od osi linii w obie strony). Wnioskowany przez wnioskodawcę „pas technologiczny” o szerokości 70 m (2 x 35 m po obu stronach linii) nie ma racjonalnego uzasadnienia. Celem ustanowienia służebności przesyłu na obszarze o szerokości 70 m (2 x 35 m) jest przede wszystkim ustanowienie zakazu realizacji zabudowy mieszkaniowej wewnątrz tego obszaru. W przypadku analizowanych działek nie jest to konieczne, gdyż realizacja zabudowy mieszkaniowej jest na nich niedopuszczalna na mocy ustaleń planu miejscowego.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki, k. 407-436 .

Obszar objęty służebnością przesyłu wynosi 0,3461 ha. Dodatkowo wyznaczono pas o szerokości 3,50 m pełniący funkcję drogi dojazdowej do pasa służebności przesyłu z drogi gminnej 77. Całkowita powierzchnia służebności przesyłu wraz z drogą dojazdową wynosi 0,3504 ha.

Dowód: opinia biegłego sądoweg o z zakresu geodezji, k. 476 -479

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na działce nr (...) wynosi 4 619 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, k. 490-515.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy, po przeprowadzeniu dodatkowego postępowania dowodowego, uznał, że apelacja wnioskodawcy zasługiwała częściowo na uwzględnienie, natomiast apelacja uczestnika, dalej idąca, była bezzasadna.

Na wstępie stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie, wykorzystując inicjatywę dowodową stron. Następnie dokonał ustaleń faktycznych, nie uchybiając przy tym regułom wynikającym z art. 233 § 1 k.p.c. Dotyczy to zwłaszcza stanu prawnego nieruchomości objętej wnioskiem oraz faktu i zakresu korzystania z tej nieruchomości przez uczestnika postępowania. Ustalenia te Sąd Okręgowy uczynił podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Zarzut naruszenia przepisu art. 305¹ k.c. w zw. art. 49 § 1 k.c., sformułowany w apelacji uczestnika, nie zasługiwał na uwzględnienie. W ocenie uczestnika, wnioskodawca w toku postępowania nie wykazał, jakoby spełniony został warunek w postaci przyłączenia do sieci wnioskodawcy infrastruktury elektroenergetycznej objętej wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu.

Stosownie do treści regulacji zawartej w art. 49 k.c., urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa (§1). Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca (§2). W myśl art. 305¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zdaniem skarżącego, skoro urządzenia te zostały wybudowane przez wnioskodawcę, to jego obowiązkiem było wykazanie, że urządzenia te weszły w skład jego przedsiębiorstwa.

Odnosząc się do powyższego zarzutu, zważyć należy, że pojęcie „przedsiębiorstwa”, o którym mowa w art. 49 k.c., użyte zostało w znaczeniu przedmiotowym, a więc jest rozumiane jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzania działalności gospodarczej (art. 55¹ k.c.). Regulacja zawarta w art. 49 k.c. uważana jest za wprowadzająca wyjątek od zasady superficies solo cedit. Przesłankę zerwania z tą zasadą stanowi w istocie wejście urządzeń przesyłowych w skład przedsiębiorstwa. W ocenie Sądu Okręgowego, w tym aspekcie wystarczające było oświadczenie z dnia 17 września 2013 r. oraz wyciąg z kartoteki środków trwałych. W treści przedmiotowego pisma z dnia 17 września 2013 r., wnioskodawca oświadczył, że jest właścicielem linii elektroenergetycznej 400+2 x 110kV P.-W., wybudowanej w 2011 r. Oczywiście samo powyższe oświadczenie nie mogłoby przesądzić o tym, że w istocie wnioskodawca jest właścicielem tychże urządzeń. Niemniej uwzględniając okoliczność, że to wnioskodawca wybudował przedmiotowe urządzenia, złożono zawiadomienie o zakończeniu budowy napowietrznej linii elektroenergetycznej, od którego właściwy organ administracji publicznej nie wniósł sprzeciwu (k.37), stanowią one również środki trwałe (o nr (...) i (...)) ujęte w dokumentacji przedsiębiorstwa, nie sposób przyjąć, jakoby nie weszły w skład przedsiębiorstwa.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy również zasadnie przyjął, że istnieje możliwość ustanowienia służebności przesyłu, na podstawie przepisu art. 305¹ k.c., na infrastrukturze, która ma zostać dopiero wybudowana. Powyższa regulacja dopuszcza możliwość ustanowienia służebności przesyłu w związku z dopiero planowanym zamierzeniem inwestycyjnym. Nie można zatem wymagać tak szerokiego postępowania dowodowego od wnioskodawcy i wykazywania, że urządzenia są przyłączone do przedsiębiorstwa. Jeśli nawet hipotetycznie przyjąć, że inwestycja została zrealizowana w oparciu o wadliwe akty administracyjne, powyższe nie oznacza, iż nie istniałaby prawna możliwość ustanowienia służebności przesyłu. Występuje tu pewien styk prawa administracyjnego i cywilnego, jednakże pozostawanie w obrocie prawnym poszczególnych rozstrzygnięć nie determinuje pozostałych – w tym znaczeniu, że, w analizowanym przypadku, możliwe byłoby ustanowienie służebności przesyłu nawet sytuacji, gdyby wyeliminowano akty administracyjne, wydane niezgodnie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego.

Uwzględniając powyższe, oddalono apelację uczestnika, o czym orzeczono, jak w punkcie II postanowienia, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c..

Sąd Okręgowy, poddając analizie zarzuty apelacyjne sformułowane przez wnioskodawcę, po ponownej analizie zgromadzonego materiału dowodowego i przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego z zakres elektroenergetyki, uznał je za częściowo zasadne.

Pełnomocnik wnioskodawcy powoływał się na inne orzeczenia dotyczące przedmiotowej linii co do zakresu służebności. Sąd Okręgowy zauważa, że każda sprawa ma charakter indywidualny, zaś odnoszenie się do innych spraw może być nieadekwatne do okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy. Podobieństwo pomiędzy porównywanymi sprawami polega jedynie na tym, że jest to w istocie jedna linia elektroenergetyczna, zrealizowana w ramach jednego przedsięwzięcia, jednakże - przebiega ona przez różne nieruchomości, o różnym przeznaczeniu i różnych uwarunkowaniach (m.in. różnych klasach gruntu). Sąd Okręgowy zauważa przy tym, że w polskim porządku prawnym nie istnieje instytucja precedensu. Sądy związane są jedynie aktami prawnym, stanowiącymi źródła prawa powszechnie obowiązującego, a orzeczenia innych sądów, nie stanowią źródeł prawa.

Sąd Okręgowy uznał za miarodajne określenie służebności przesyłu, przy uwzględnieniu pasu terenu o szerokości 13,6 m, posiłkując się w tym zakresie opinią sporządzoną przez biegłego z zakresu elektroenergetyki. Sąd nie dopatrzył się przy tym żadnych błędów, mogących podważyć opinię biegłego. Podzielił przy tym stanowisko biegłego, że zarówno pod linią napowietrzną, jak i w pasie przylegającym do tego obszaru, użytkowanie terenu jest możliwe, jakkolwiek z pewnymi ograniczeniami. Na działce o nr (...) nie jest dopuszczalna przy tym realizacja jakiejkolwiek zabudowy, co wynika z norm zaliczanych do prawa publicznego. Wzdłuż odcinka linii, nawet w najbardziej niekorzystnych warunkach jej pracy, na działkach o nr (...) nie wystąpi obszar, w którym natężenie pola elektrycznego przekracza wartość dopuszczalną w miejscach dostępnych dla ludzi. Jak zauważył przy tym biegły sądowy z zakresu elektroenergetyki, w przypadku analizowanej linii napowietrznej 400 kV + 110 kV, prowadzenie wszelkich prac eksploatacyjnych jest możliwe przy wykorzystaniu pasa terenu o szerokości równej rozpiętości przewodów linii, tj. 13,6 m (k. 466).

Zważyć przy tym należy, że ustanowienie służebności, wiąże się z wkroczaniem w sferę prawa własności właściciela gruntu. W sytuacji, w której uczestnik konsekwentnie wnosił o oddalenie wniosku, brak jest racjonalnych przesłanek uzasadniających ustanowienie służebności przesyłu w zakresie większym, niż konieczne do wykonywania służebności przesyłu. Takie wykonywanie prawa wiąże się z założeniem i utrzymywaniem urządzeń przesyłowych w zdatności do użytku, a ich usytuowanie na powierzchni gruntu, pod powierzchnią i nad gruntem w sposób nieunikniony wiąże się z potrzebą wkroczenia na ten grunt, chociażby potrzeba taka występowała sporadycznie. Przestrzeń zatem, w jakiej przedsiębiorca przesyłowy może poruszać się, realizując przysługującą służebność, musi być oznaczona, przy tym jest to też przestrzeń, w której właściciel nieruchomości obciążonej nie może podejmować działań, które przedsiębiorcy przesyłowemu utrudniłyby lub uniemożliwiłyby wykonywanie służebności. W ocenie Sądu Okręgowego, zasadne było zatem ustanowienie tego prawa na większym obszarze, niż uczynił to Sąd Rejonowy, lecz w mniejszym, niż wnosił wnioskodawca. Wnioskodawca winien bowiem mieć na uwadze, że interes uczestnika postępowania również podlega ochronie i umożliwienie wykonywania służebności w szerszym pasie i zakresie, niż konieczne, jawiłoby się jako nieuzasadnione, albowiem obciążałoby nieruchomość ponad miarę.

Biegły z zakresu geodezji, uwzględniając wnioski zawarte w opinii biegłego z zakresu elektroenergetyki, wyliczył łączny obszar objęty służebnością przesyłu, określając go na pow. 0,3504 ha. Biegły sądowy słusznie przy tym zwrócił uwagę również na fragment drogi dojazdowej z drogi gminnej, który służy do dojazdu celem wykonywania prawa wynikającego ze służebności (konserwacji, awarii, remontu itd.), stąd też pas o szerokości 3,5 m, został włączony w zakres całkowitej powierzchni. Biegły z zakresu geodezji wskazał przy tym, że obszar służebności nie przebiega przez drugą działkę o nr (...). Uwzględniając powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, nie ma żadnych podstaw, aby na tej działce ustanowić służebność przesyłu, o co wnosił wnioskodawca.

Mając powyższe na uwadze, zmieniono zaskarżone postanowienie w punkcie I, o czym orzeczono w punkcie I niniejszego postanowienia, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił przy tym dalej idącą apelację, o czym orzeczono, jak w punkcie II postanowienia, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji w przedmiocie wysokości jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Jak wiadomo, ustawodawca w treści przepisów kodeksu cywilnego, posługując się pojęciem „odpowiednie wynagrodzenie”, pominął niemal całkowicie określenie, jakie kryteria powinny zostać zastosowane przez Sąd przy ustaleniu jego wysokości. Niemniej jednak, lukę tę wypełnia orzecznictwo Sądu Najwyższego. Jak zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 czerwca 2011 r., V CSK 468/14, a które to stanowisko w całości podziela Sąd Okręgowy, nie jest uzasadnione uwzględnianie w wysokości wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej uszczerbku, jakiego on doznaje w swoim majątku, na skutek wprowadzonych przez miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ograniczeń w zabudowie nieruchomości w oznaczonej odległości od znajdujących się na niej urządzeń przesyłowych. Wynagrodzenie należne na podstawie art. 305(2) § 2 k.c. powinno uwzględniać taki uszczerbek (cały uszczerbek), który jest następstwem ustanowienia służebności. Źródło rekompensowanego uszczerbku powinno więc leżeć w zdarzeniu jakim jest powstanie prawa, tu: służebności, przez które to zdarzenie uszczerbek ten staje się trwały i nieodwracalny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2011 r., II CSK 681/10, niepubl.; por. również uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015 r., III CZP 88/15), a nie w innych zdarzeniach faktycznych lub prawnych czy też w przepisach prawa. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego stanowi prawo miejscowe (art. 94 Konstytucji RP), jest więc prawem obowiązującym na danym obszarze; ograniczenia korzystania z nieruchomości (i będący tego następstwem uszczerbek w majątku właściciela nieruchomości obciążonej) chociażby pozostające w związku z usytuowaniem na nieruchomości infrastruktury przesyłowej ale wynikające z przepisu prawa nie mogą być rekompensowane przez przedsiębiorcę przesyłowego. Przedsiębiorca przesyłowy uzyskuje cywilne prawo podmiotowe i za jego uzyskanie ma uiścić wynagrodzenie rekompensujące uszczerbki wynikłe z powstania jego prawa, a nie powstałe na skutek reglamentacji publicznoprawnej. Regulacje prawne zawarte w przepisach ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn.: Dz. U. z 2015r., poz. 199 ze zm.) zawierają samodzielną regulację dotyczącą wynagradzania właścicielowi nieruchomości szkody jeżeli takiej w korzystaniu z nieruchomości doznaje na skutek wprowadzenia planu zagospodarowania przestrzennego (art. 36 ust.1). Niewykluczone również, że wskutek ustanowienia zbyt daleko idących ograniczeń, interes prawny uczestnika zostałby naruszony, od czego uzależniona jest legitymacja skargowa, o której mowa w art. 101 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. – o samorządzie gminnym. Czynny charakter służebności przesyłu nie pozwala na zamieszczenie w ramach uprawnień przedsiębiorcy zakazów zabudowy i tym podobnych dla właściciela nieruchomości w obszarze, w którym właściciel urządzeń przesyłowych nie może podejmować żadnych działań względem nieruchomości. Odpowiednio wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu winno odpowiadać tylko tym niedogodnościom właściciela nieruchomości, jakie wynikają z przyznanych w ramach tej służebności uprawnień do korzystania z nieruchomości obciążonej przez przedsiębiorcę przesyłowego, w tym odpowiadać zakresowi przestrzennemu tychże uprawnień. Wynagrodzenie wynikające z art. 305² k.c. stanowi rekompensatę za ustanowienie służebności, toteż winno być skorelowane z zakresem służebności określonym w orzeczeniu sądu. Należy wskazać, że ewentualne ograniczenia w pasie szerszym, niż 13,6 m, wynikają z przepisów prawa miejscowego i wiążą się z samym tylko posadowieniem urządzeń, a nie z konstytutywnym ustanowieniem służebności rozumianej jako określenie uprawnień przedsiębiorcy przesyłowego do korzystania z nieruchomości obciążonej. Istnienie tych ograniczeń dla właściciela nieruchomości wystąpiło w związku z umiejscowieniem urządzeń przesyłowych i miałoby miejsce niezależnie od uregulowania statusu prawnego tychże urządzeń, w tym od ustanowienia służebności przesyłu.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie II w ten sposób, że obniżył wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu i zasądził wynagrodzenie określone przez biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 4.619 zł, o czym orzekł, jak w punkcie I postanowienia, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach procesu, zawarte w punkcie III i IV, znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 520 § 1 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uwzględnił okoliczność, że opinie sporządzone w II instancji, były kontynuacją postępowania, którego inicjatorem był wnioskodawca. Wnioskodawca nie żądał przy tym w apelacji zasądzenia od drugiej strony kosztów postepowania. Sąd Okręgowy, podzielając w tym zakresie stanowisko Sądu Rejonowego, uznał za zasadne obciążenie tymi kosztami wnioskodawcę.

Sędzia SO Monika Kuźniar Sędzia SO Małgorzata Brulińska Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE