UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 listopada 2011 roku Sąd Okręgowy - Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie J. K., ur. (...), od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia
26 kwietnia 2011 roku, odmawiającej ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku, nie uwzględniając do przeliczenia kapitału początkowego okresów od dnia 1 lipca 1970 roku do dnia 31 sierpnia 1970 roku i od dnia 1 lipca 1971 roku do dnia 31 sierpnia 1971 roku, gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne. Sąd Okręgowy, na okoliczność okresu i warunków wykonywania pracy przez ubezpieczonego w warsztacie ślusarskim A. M. w P. dopuścił dowód
z zeznań świadków A. L. i S. B. i w oparciu o zeznania świadka A. L. ustalił, że w wakacje w latach 1970 i 1971 pracował on wraz
z ubezpieczonym w warsztacie ślusarskim A. M., w charakterze pracowników sezonowych przy wykonywaniu metalowych ram okiennych do wystaw sklepów (...) - jako pracownicy fizyczni, pomocnicy ślusarza.

W warsztacie pracowało wówczas oprócz świadka i ubezpieczonego kilka osób, przy czym byli to pracownicy zatrudnieni na stałe. Świadek A. L. i ubezpieczony nie zawierali z A. M. żadnej umowy pisemnej, a jedynie ustnie uzgodnili,
że będą codziennie przychodzić wraz z otwarciem warsztatu, a za wykonaną pracę otrzymają wynagrodzenie po 600,00 zł miesięcznie. Nie podpisywali listy obecności, pracowali po
8 godzin. W okresie tym świadek A. L. był uczniem technikum samochodowego w P., a ubezpieczony uczniem technikum hutniczego w C..

Na podstawie zeznań świadka S. B. Sąd ustalił, że świadek A. L. jest kolegą i sąsiadem ubezpieczonego i stąd wiadomym mu jest,
że w okresie wakacji ubezpieczony pracował w zakładzie ślusarskim u A. M., jednak świadek ten nie dysponuje wiedzą na temat szczegółów zatrudnienia ubezpieczonego w warsztacie.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd I instancji uznał, że odwołanie ubezpieczonego jest nieuzasadnione.

Kwestię sporną w niniejszej sprawie stanowiło ustalenie czy organ rentowy prawidłowo odmówił ubezpieczonemu uwzględnienia do wysokości kapitału początkowego jako okresu składkowego okresów od dnia 1 lipca 1970r. do dnia 31 sierpnia 1970r. i od dnia 1 lipca 1971r. do dnia 31 sierpnia 1971r. z powołaniem na fakt, że nie została za nie opłacona składka na ubezpieczenie społeczne.

Stosownie do treści art. 173 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227
ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy, a przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ustawy emerytalnej i okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej (art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Z kolei art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego, na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r. Wyjaśnić wypada, że zatrudnianie młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975r. odbywało się na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 1924r. w przedmiocie prac młodocianych i kobiet (Dz. U. nr 65, poz. 36 z późn. zm.), art. 117 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927r. o prawie przemysłowem (Dz. U. nr 53, poz. 468 z późn. zm.), dekretu z dnia 2 sierpnia 1951r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. nr 41, poz. 311 z późn. zm.) albo wydanego z upoważnienia tego dekretu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952r. (Dz. U. nr 21, poz. 135) i ustawy z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45, poz. 226 z późn. zm.). Podstawę do zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych stanowi nawiązanie stosunku pracy (umowy o naukę zawodu lub w celu przygotowania zawodowego) pomiędzy młodocianym
a pracodawcą (zob. wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 czerwca 2006r., sygn. akt III AUa 250/05, publ. Biul. SAKa 2007, nr 1, z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt III AUa 457/05, publ. Biul. SAKa 2007, nr 1 i z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt III AUa 455/05, publ. Biul. SAKa 2007, nr 1). Możliwym było również wykonywanie pracy w okresie uczęszczania do zasadniczej szkoły przysposobienia zawodowego, gdyż uczniowie (młodociani pracownicy) byli w tym czasie przyjmowani do pracy i zatrudniani w celu przyuczenia do zawodu, a obowiązek pogłębiania wiedzy teoretycznej był realizowany ubocznie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2000r., sygn. akt II UKN 294/99, publ. OSNAPiUS 2001, nr 9, poz. 322). Tak więc okresy zatrudnienia młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975r. (tj. dniem wejścia w życie Kodeksu pracy, w którym uregulowano kwestie zatrudniania młodocianych) mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko
w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych wyżej aktach prawnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2009r., sygn. akt III AUa 1213/08, publ. Apel.-W-wa 2009/3/14, OSA 2011/5/57).

W oparciu o zacytowane przepisy Sąd I instancji uznał, że charakter zatrudnienia ubezpieczonego w spornych okresach nie odpowiada wymogom zawartym w tych przepisach i w konsekwencji uznał, że nie ma podstaw prawnych i faktycznych do uwzględnienia tych okresów jako okresów składkowych, a ponadto ubezpieczony nie figuruje w ewidencji ZUS jako osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez płatnika A. M..

Apelację wniósł pełnomocnik ubezpieczonego.

Zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji zarzucił temu wyrokowi sprzeczność ustaleń Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w szczególności poprzez uznanie, że praca ubezpieczonego w spornym okresie nie kwalifikuje się do zaliczenia jako okresu składkowego do okresu uprawniającego do ustalenia kapitału początkowego.

W oparciu o powyższy zarzut pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji organu rentowego
i uwzględnienie dla wyliczenia kapitału początkowego spornych okresów pracy.

W uzasadnieniu pełnomocnik apelującego podniósł, że w okresie wykonywania pracy przez ubezpieczonego obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz
o wstępnym stażu pracy.

Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 2 powyższej ustawy zakłady pracy mogły zatrudniać młodocianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych, których rodzaje i czas trwania określiła w drodze rozporządzenia Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych. Na podstawie powyższego rozporządzenia zezwolono młodocianym na zatrudnianie przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych wymienionych w załączniku do rozporządzenia to jest przy pracach porządkowych gospodarczych.

Odnosząc to do pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w spornym okresie - praca ta miała charakter porządkowy gospodarczy albowiem ubezpieczony wykonywał pomocnicze prace ślusarskie polegające na przygotowaniu elementów do końcowej obróbki, a które nie wymagały specjalistycznych umiejętności, jak przykładowo spawanie.

Brak odprowadzenia obowiązkowej składki przez pracodawcę do instytucji ubezpieczenia społecznego nie może powodować w tym zakresie ujemnych konsekwencji dla ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego podlega oddaleniu jako nieuzasadniona.

Podstawą prawną żądania ubezpieczonego są przepisy art. 173 ustawy z dnia 17.12.1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2009/153/1227 tj.
ze zm.) w zw. z art. 6 tej ustawy. Przepis art. 173 ust. 1 reguluje zasady ustalania kapitału początkowego i ustanawia katalog osób, dla których ten kapitał jest możliwy do ustalenia: Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia
w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Treść przepisu brzmi jednoznacznie i nie znajduje uzasadnienia odstępstwo od jego treści polegające na wliczaniu do kapitału początkowego okresów, które są nawet wymienione
w przepisie art. 6 ustawy jako „okresy składkowe” ale, w których ani ubezpieczony, ani płatnik składek (w tym wypadku pracodawca) nie opłacali składek na ubezpieczenie społeczne.

Nie został przedstawiony żaden dowód pozwalający stwierdzić, że w czasie wakacyjnej, dorywczej pracy, ubezpieczony bądź zatrudniający go na podstawie ustnej umowy cywilnoprawnej, najczęściej stosowanej do prac sezonowych, pracodawca, opłacał za apelującego składki.

Ponieważ zgodnie z art. 173 ust. 2 powołanej ustawy o FUS kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat, oczywiste jest, że bez ustalenia w sposób ścisły wysokości opłacanych za ubezpieczonego składek na ubezpieczenie społeczne niemożliwe jest ustalenie kapitału początkowego z okresów spornych od 1 lipca 1970 r. do 31 sierpnia 1970 r. oraz od 1 lipca 1971 r. do 31 sierpnia 1971r.

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny stwierdził, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, zaś apelacja nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach
i orzekł jak w sentencji na mocy art. 385 kpc.

/-/ SSA J. Ansion /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA M. Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE