UZASADNIENIE

M. K. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 14 grudnia 2015 r. odmawiającej jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 23 czerwca 2016 r. oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że ubezpieczona M. K. urodzona (...) w dniu 20 marca 2012 r. złożyła wniosek o przyznanie jej renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 27 kwietnia 2012 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 5 kwietnia 2012 r. do dnia 31 października 2014 r. W dniu (...) r. po osiągnięciu wieku 60 lat i 7 miesięcy, ubezpieczona nabyła prawo do powszechnej emerytury.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie spór koncentrował się wokół tego, czy na skutek zmiany w wieku emerytalnego ubezpieczonej przysługuje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w okresie od 1 listopada 2014 r. do 7 kwietnia 2015 r., tzn. od dnia wygaśnięcia prawa do renty, zgodnie z okresem wyznaczonym w decyzji z dnia 27 kwietnia 2012 r., do chwili osiągnięcia prawa do świadczenia emerytalnego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 637; dalej: „ustawa zmieniająca ustawę emerytalną”), osoby które w dniu wejścia w życie ustawy mają ustalone decyzją organu rentowego prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego zachowują te uprawnienia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. la i 1b oraz w art. 27 ust. 2 3 ustawy emerytalnej, chyba że prawo do świadczenia ustanie lub wygaśnie przed tym dniem.

Decyzja o orzeczeniu prawa do renty do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego jest jedną z czterech możliwości orzeczenia o niezdolności do pracy:

a) na okres nie dłuższy niż 5 lat,

b) na okres dłuższy niż 5 lat, oznaczony datą końcową inną niż dzień osiągnięcia wieku emerytalnego z art. 24 ust. la i Ib,

c) na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego z art. 24 ust. la i 1b,

d) trwale.

Możliwość orzeczenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego wynika z wprowadzonej ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2005 r. nr 169 poz.1412) zmiany w zakresie orzekania w przedmiocie niezdolności do pracy.

W dotychczasowym stanie prawnym, obowiązującym przed dniem 1 listopada 2005 r. kwestia oceny trwałości niezdolności do pracy sprowadzała się do ustalenia, czy istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy według stanu wiedzy medycznej w czasie orzekania. Brak takich rokowań skutkował orzeczeniem trwałej niezdolności do pracy, w przeciwnym wypadku orzekano niezdolność okresową. Od dnia 1 listopada 2005 r. kwestia okresu, na który orzeka się niezdolność do pracy, uległa modyfikacji. Zasadą jest orzekanie niezdolności do pracy na okres nie dłuższy niż 5 lat. Brak rokowań odzyskania zdolności do pracy (według wiedzy medycznej) nie obliguje (ale nie wyklucza), już do orzeczenia trwałej niezdolności do pracy.

Wraz z zmianą zasad orzekania o niezdolności do pracy wprowadzono przepis szczególny art. 13 ust. 3 a, zgodnie z którym jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. la i 1b, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 20 lutego 2014 (sygn. akt 1093/13), celem wprowadzania tego przepisu było objęcie swoistą ochroną osób, które długotrwale - co najmniej 5 lat - były uprawnione do renty i brakuje im do osiągnięcia wieku emerytalnego okresu krótszego niż 5 lat. Przepis ten ma przede wszystkim ochronić osoby, które z racji długotrwałej niezdolności do pracy zostały wykluczone z rynku pracy na dłuższy okres i ma on na celu ochronę tych osób przed koniecznością poszukiwania przez nie pracy w sytuacji niewielkiego prawdopodobieństwa jej znalezienia. Z doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania wynika bowiem, że prawdopodobieństwo znalezienia zatrudnienia przez osobę, której do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje mniej niż 5 lat i która długotrwale była niezdolna do pracy, jest nikłe. Tym samym w przypadku rzeczywistej poprawy stanu zdrowia osoby, która dotychczas była niezdolna do pracy, na krótko przed osiągnięciem wieku uprawniającego ubezpieczonego do przyznania prawa do emerytury, w konsekwencji może doprowadzić do pozostawienia takiej osoby bez środków do życia.

Jak wskazuje literalne brzmienie art. 13 ust. 3a ustawy emerytalnej, w przypadku spełnienia przesłanek wymienionych przesłanek, orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Przepis wprost wskazuje, jak powinien zachować się organ decyzyjny, tzn. jaką czynność powinien dokonać w przypadku spełnienia przez osobę ubiegającą się o przyznanie prawa do renty, ściśle określonych w przepisie warunków.

W przedmiotowej sprawie, ubezpieczona nie posiadała 5 letniego okresu prawa do renty w chwili przeprowadzania badania lekarskiego, w związku z czym niemożliwe było orzeczenie o niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, chociaż de facto zgodnie z stanem prawnym obowiązującym na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, orzeczony okres niezdolności do pracy pokrywał się z datą w której ubezpieczona osiągnęłaby wiek emerytalny.

W związku z powyższym, w niniejszym stanie faktycznym nie ma zastosowania przepis art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy zmieniającej ustawę emerytalną.

Sąd zwrócił uwagę na fakt, że informacja o szczególnym charakterze orzekanej na podstawie przepisu art. 13 ust. 3a ustawy emerytalnej niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego wskazana była w załączonym do pisma procesowego ubezpieczonej z dnia 2 maja 2016 r. kserokopii pisma Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 sierpnia 2014 r. znak: (...).

Przypomnieć w tym miejscu należy o charakterze prawa ubezpieczeń społecznych, którego przepisy mają charakter bezwzględnie obowiązujących, co oznacza iż przy ich stosowaniu nie uwzględnia się zasad współżycia społecznego. Przepisy te muszą być bezwzględnie stosowane w stosunku do wszystkich, nawet jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 lutego 2013 r. III AUa 760/12). Zasada ta ma zastosowanie do całego prawa ubezpieczeń społecznych, w tym do przepisów dotyczących nabywania prawa do świadczeń rentowych i emerytalnych.

Zgodnie z powyższym, ubezpieczona aby otrzymać uprawnienie do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 listopada 2014 r. powinna była złożyć stosowny wniosek wraz z aktualnym zaświadczeniem o stanie zdrowia.

Apelację od powyższego wyroku złożyła wnioskodawczyni wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W apelacji skarżąca podniosła zarzut naruszenia prawa materialnego:

- art. 17 ust 1 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw i art. 13 ust. 3a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegającą na niewłaściwej interpretacji i uznaniu, że wyłączną podstawą do zachowania uprawnień rentowych w trybie przewidzianym w cyt. przepisie art. 17 ust. 1 ustawy zmieniającej jest posiadanie uprawnień rentowych z tytułu niezdolności do pracy uzyskanych na podstawie art. 13 ust 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

- § 14 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej w sprawie orzekania o niezdolności do pracy z dnia 14 grudnia 2004 r. poprzez jego niezastosowaniem, podczas gdy w sprawie doszło do naruszenia przez organ rentowy obowiązku informacyjnego względem ubezpieczonej wynikającego ze wskazanego rozporządzenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz właściwie zastosował przepisy prawa materialnego. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz wykładnię przepisów dokonaną przez ten Sąd.

W ocenie Sądu Apelacyjnego spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy w przypadku ubezpieczonej winno dojść do wydłużenia okresu wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy do dnia osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a ustawy w dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w dacie decyzji t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: „ustawa o emeryturach i rentach z FUS”) tj. od dnia 1 listopada 2014 r. do dnia 7 kwietnia 2015 r.

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że ubezpieczonej, urodzonej (...) organ rentowy przyznał decyzją z dnia 27 kwietnia 2012 r. rentę z tytułu niezdolności do pracy okresowo do dnia 31 października 2014 r., a decyzją z dnia 1 czerwca 2015 r. od dnia 7 kwietnia 2015 r. prawo do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego (60 lat i 7 miesięcy).

Na dzień wydania decyzji o przyznaniu prawa do renty ubezpieczona nie miała ustalonego prawa do renty do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który wynosił wówczas dla kobiet 60 lat, albowiem nie była uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego, które przeprowadzono przez Lekarza Orzecznika ZUS w dniu 11 kwietnia 2012 r. (34 a.r. ).

Zasadnie Sąd Okręgowy odwołał się do brzmienia art. 13ust 3a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ustawodawca wprowadzając z dniem 1 listopada 2005 r. do ustawy emerytalnej, przepis art. 13 ust. 3a objął swoistą ochroną osoby, które długotrwale - co najmniej 5 lat - były uprawnione do renty i brakuje im do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b, okres krótszy niż 5 lat. Tylko w stosunku do takich osób, w przypadku dalszego stwierdzenia ich niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku. Nie budzi wątpliwości również Sądu Apelacyjnego, ze ubezpieczona takich warunków nie spełniała, a w decyzji z dnia 24 kwietnia2012 r. data końcowa okresu na jaki renta została jej przyznana nie pokrywa się z datą osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego. Ponieważ ubezpieczona nie była uprawniona co najmniej 5 lat do renty, renta z tytułu niezdolności do pracy została jej przyznania do dnia, który przypadał po osiągnięciu przez nią wieku emerytalnego, według stanu prawnego na dzień wydania decyzji z dnia 27 kwietnia 2012 r.

Do dnia 31 grudnia 2012 r. obowiązywał zróżnicowany wiek emerytalny, w zależności od płci ubezpieczonego wynoszący 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet. Od dnia 1 stycznia 2013 r., zgodnie z ustawą z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637), wprowadzono nowy wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn. Konsekwencją zmiany powszechnego wieku emerytalnego było wydłużenie okresu wypłaty niektórych świadczeń. Zgodnie z art. 17 ust. 1 osoby, które w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy mają ustalone decyzją organu rentowego prawo do m.in. renty z tytułu niezdolności do pracy na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, zachowują te uprawnienia do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy, o której mowa w art. 1, chyba że prawo do świadczenia ustanie lub wygaśnie przed tym dniem. Zasada przedłużenia wypłaty renty, określona w art. 17 ust. 1 ustawy zmieniającej ustawę emerytalną nie ma zastosowania do ubezpieczonej, albowiem na dzień wejścia w życie ustawy z dnia 11 maja 2012 r. nie miała ustalonego decyzją organu rentowego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego.

Sąd Apelacyjny nie podziela wywodów apelującej sprowadzających się do tego , że przepis intertemporalnym art. 17 ust. 1 dotyczył również osób takich jak ubezpieczona, której prawo do renty przyznane zostało na okres 2 lat i 5 miesięcy i której od momentu ustania prawa do renty do osiągnięcia wieku emerytalnego brakowało 5 miesięcy i 7 dni, a znalezienie pracy na okres kilku dni było praktycznie niemożliwe.

Bezzasadny okazał się również dalszy zarzut naruszenia prawa materialnego.

Naturalną konsekwencją ustania prawa w razie ustania spełniania jego warunków jest uprawnienie ubezpieczonych do poddania się badaniom lekarskim w celu ustalenia, czy nadal zachodzą przesłanki utrzymywania się prawa do świadczeń. Stosownie do § 14 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. Nr 273, poz. 2711 ze zm.), jeżeli niezdolność do pracy została orzeczona na czas określony, organ rentowy nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem prawa do renty okresowej z tego tytułu zawiadamia osobę uprawnioną o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia.

Stan faktyczny i prawny decyzji zaskarżonej decyzji nie ma związku z zaniedbaniem przez organ rentowy pouczenia ubezpieczonej nie później niż do dnia 31 lipca 2014 r. o terminie wstrzymania wypłaty renty oraz o warunkach przywrócenia prawa do tego świadczenia. Nadto wnioskodawczyni, po ustaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie zgłosiła do organu rentowego wniosku o ustalenie jej dalszego prawa do tego świadczenia, lecz domagała się przedłużenia wypłaty renty od dnia 1 listopada 2014 r. do dnia 7 kwietnia 2015 r. tylko z tej przyczyny, że wypłata renty została wstrzymana jej bezzasadnie, pomimo spełnienia przesłanek do jej wypłaty o jakich mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń SSA Jerzy Andrzejewski SSA Maria Sałańska- Szumakowicz

WYROK

UZASADNIENIE