UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 lipca 2014 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., w związku z wejściem w życie z dniem 1 października 2013 r. przepisu art. 174 ust. 3b ustawy emerytalnej, ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego, wyliczając jego wysokość na kwotę 97.253,97 zł.

Po ostatecznym sformułowaniu stanowiska w sprawie ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego z urzędu, wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji wniósł o: uwzględnienie do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego okresu lat 1967 do 1976; uwzględnienie do okresów nieskładkowych okresu 326 dni z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczonego; uwzględnienie do okresów nieskładkowych okresu pobierania dodatku szkoleniowego (od 17 lipca do 30 września 2006 r.) wypłacanego przez (...) w S.; uwzględnienie dla potrzeb wyliczenia części socjalnej kapitału początkowego kwoty bazowej w wysokości 3.308,33 zł; uwzględnienie dla potrzeb wyliczenia kapitału początkowego okresu zatrudnienia od 1 września 1967 r. w Warsztacie Ślusarskim.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podniósł, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z okresu lat 1967 do 1976 wyniósł 59,52% i jest korzystniejszy od tego obliczonego z lat 1968 – 1977, który wyniósł 57,71%. W konsekwencji, również i sam kapitał początkowy z pierwotnie wyliczonego na 95.824 zł wzrósł do kwoty 97.253,97 zł. Do wyliczenia tzw. części socjalnej przyjęto kwotę bazową zgodnie z regulacją zawartą w art. 174 ust. 7 i 8 ustawy emerytalnej (100 % przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.). Organ rentowy wskazał, że zaskarżona decyzja zawiera wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z lat 1967 do 1976, jak żąda tego ubezpieczony, okresy zwolnień lekarskich wymienione w przedłożonej przez skarżącego książeczce ubezpieczeniowej zostały uwzględnione w całości jako okresy składkowe albowiem mały one miejsce przed 15 listopada 1991 r., okresy pobierania dodatku szkoleniowego z uwagi na brak dowodu opłacenia składek nie mogą być zaliczone do okresów składkowych, w świetle brzmienia art. 174 ust.7 ustawy emerytalnej brak jest podstaw prawnych do zastosowania przy obliczaniu kapitału początkowego kwoty bazowej 3.308,33 zł albowiem 100% przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku to kwota 1.220,89 zł.

Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt VIU 1568/14 Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie (punkt I sentencji), przyznał z sum budżetowych pełnomocnikowi ubezpieczonego z urzędu radcy prawnemu M. W. kwotę 73,80 zł (w tym podatek VAT) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu (punkt II sentencji).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących

ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach prawnych:

Ubezpieczony – W. G. urodził się (...). Wniosek o ustalenie kapitału początkowego złożył w organie rentowym - Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. w dniu 6 marca 2009 r. Decyzją z dnia 28 czerwca 2010 r. organ rentowy obliczył kapitał początkowy ubezpieczonego na kwotę 88.306,68 zł. Dla potrzeb jego obliczenia przyjęto kwotę bazową 1.220,89 zł, okresy składkowe w wymiarze 23 lat, 10 miesięcy i 22 dni oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z 20 lat z całego okresu ubezpieczenia (od 1968 do 1982 i od 1984 do 1988) wynoszący 48,20%.

W związku z ustawą z dnia 28 lipca 2011 r., organ rentowy decyzją z dnia 10 lipca 2014 r., ponownie z urzędu ustalił wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego na kwotę 95.824,41 zł. Dla potrzeb jego obliczenia przyjęto kwotę bazową 1.220,89 zł, okresy składkowe w wymiarze 23 lat, 10 miesięcy i 22 dni oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z 10 lat (od 1968 do 1977) wynoszący 57,71%.

W związku z w związku z wejściem w życie z dniem 1 października 2013 r. przepisu art.174 ust. 3b ustawy emerytalnej, organ rentowy ponownie z urzędu ustalił wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego na kwotę 97.253,97 zł. Dla potrzeb jego obliczenia przyjęto kwotę bazową 1.220,89 zł, okresy składkowe w wymiarze 23 lat, 10 miesięcy i 22 dni oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z 10 lat (od 1967 do 1976) wynoszący 59,52%.

Dla potrzeb obliczenia okresów składkowych ubezpieczonego organ rentowy przyjął okresy:

- od 13.11.1964 do 19.08.1967 r. z tytułu zatrudnienia w charakterze ucznia nauki zawodu w (...) w S.,

- od 1.10.1967 do 30.06.1968 r. z tytułu zatrudnienia w Warsztacie Ślusarskim w S.,

- od 1.07.1968 do 15.09.1968 r. z tytułu zatrudnienia w Warsztacie Ślusarskim w S.,

- od 6.11.1968 do 11.07.1970 r. z tytułu zatrudnienia w (...) w S.,

- od 17.08.1970 do 9.09.1971 r. z tytułu zatrudnienia w (...) (...) w S.,

- od 20.09.1971 do 27.11.1971 r. z tytułu zatrudnienia w (...) w S.,

- od 8.02.1972 do 25.04.1973 r. z tytułu zatrudnienia w (...)w S.,

- od 23.05.1973 do 10.08.1974 r. z tytułu zatrudnienia w (...) w S.,

- od 16.08.1974 do 30.05.1981 r. z tytułu zatrudnienia w (...) w S.,

- od 1.06.1981 do 31.07.1983 r., od 1.12.1983 do 30.06.1987 r. i od 1.10.1987 do 31.12.1989 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (za które opłacono składki na ubezpieczenia społeczne).

Ubezpieczony przebywał na zwolnieniach lekarskich w trakcie zatrudnienia w (...) w S., w Warsztacie Ślusarskim, w (...) w S., w (...) (...) w S., w (...) w S., w (...) w S., w (...) w S. oraz w (...) w S..

Ubezpieczonemu przyznano od dnia 23 czerwca 1994 r. prawo do renty inwalidzkiej III grupy.

Ubezpieczony w okresie od marca 2009 do października 2012 r. otrzymywał zasiłek stały z (...) w S.. Z tytułu wypłacanego zasiłku (...) odprowadzał składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ubezpieczony w okresie od 17 lipca do 30 sierpnia 2006 roku pobierał dodatek szkoleniowy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonego za nieuzasadnione.

Przytaczając treść art. 174 ust. 1, ust. 2, ust. 3, ust. 3b oraz ust. 8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 1440) Sąd Okręgowy wskazał, że:

- po pierwsze - zarzut zastosowania wadliwej kwoty bazowej tj. kwoty bazowej 1.220,89 zł (100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.) zamiast 3.308,33 zł (kwoty bazowej z 2015 r.) nie ma oparcia w przepisach prawa i jest niezgodny z treścią przepisu art. 174 ust. 7 FUS,

- po drugie – zarzut nie uwzględnienia do obliczenia okresów składkowych okresu pobierania dodatku szkoleniowego z (...) nie ma oparcia w przepisach prawa i jest niezgodny z treścią przepisu art. 174 ust. 8 FUS (do wyliczenia kapitału początkowego uwzględnia się jedynie okresy do 31 grudnia 1998 r.),

- po trzecie – zarzut nie uwzględnienia do obliczenia przy obliczaniu wysokości okresów składkowych okresu pobierania przez ubezpieczonego zasiłku stałego z (...) (53 miesiące), nie ma oparcia w przepisach prawa z uwagi na treść przepisów art. 174 ust. 2 w zw. z art. 6 i 7 FUS gdzie nie wymienia się okresu pobierania zasiłku stałego z opieki społecznej jako okresu składkowego czy nieskładkowego (z zaświadczenia złożonego na te okoliczność wynika ponadto, że w tym okresie był ubezpieczony jedynie zdrowotnie), nadto okres ten przypada po 31 grudnia 1998 r.;

- po czwarte – zarzut nie uwzględnienia okresów zwolnień lekarskich wymienionych w przedłożonej przez skarżącego książeczce ubezpieczeniowej nie ma oparcia w faktach albowiem okresy te w całości zostały uwzględnione przez ZUS jako okresy składkowe (z uwagi na to, że miały miejsce przed 15 listopada 1991 r. nie zalicza się ich do okresów nieskładkowych),

- po piąte – zarzut nie wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z okresu lat od 1967 do 1976 nie ma oparcia w faktach albowiem organ rentowy obliczył tenże wskaźnik właśnie przy uwzględnieniu podstaw wymiaru składek ubezpieczonego w wymienionych latach,

- po szóste - wbrew twierdzeniom (i obelgom ubezpieczonego kierowanym pod adresem pełnomocnika ZUS) przepis art. 174 ust. 3b dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn,

- po siódme – z uwagi na brak świadectwa pracy ubezpieczonego, z którego wynikałoby w jakim okresie wykonywał on pracę na rzecz Warsztatu Ślusarskiego w S. oraz treść przepisu art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, należało przyjąć, zgodnie z treścią zapisów na koncie ubezpieczonego prowadzonych w formie elektronicznej, że okres ten rozpoczyna się od dnia zgłoszenia ubezpieczonego przez pracodawcę do ubezpieczeń społecznych, czyli od 1 października 1967 r.

Z tych względów, na podstawie 477¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie (pkt I).

Orzeczenie zawarte w pkt. II wyroku oparto o treść przepisu § 11 ust. 2 w zw. z §§15 i 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.)

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł ubezpieczony reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) art. 19 i 19a ustawy o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez niezastosowanie tych przepisów i przyjęcie, że właściwa kwota bazowa uwzględniona do wyliczenia części socjalnej kapitału początkowego wynosi 1.220,89 zł, podczas gdy na podstawie wskazanych przepisów w 2015 r. kwota ta wynosiła 3.308,33 zł;

b) art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez niezastosowanie tego przepisu i przyjęcie, że okres pobierania przez powoda dodatku szkoleniowego z (...) w S. od 17 lipca do 30 września 2006 r. nie może być zaliczony do okresów składkowych, podczas gdy wedle wskazanego przepisu okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej m.in. w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi okres składkowy;

Apelujący zarzucił również sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na:

a) przyjęciu, że okresy zwolnień lekarskich wymienionych w przedłożonej przez powoda do organu rentowego książeczce ubezpieczeniowej zostały w całości uwzględnione przez organ rentowy jako okresy składkowe, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza z treści zaskarżonej decyzji, nie wynika jakoby okresy te zostały w jakikolwiek sposób zaliczone przez organ rentowy dla potrzeb obliczenia kapitału początkowego powoda;

b) przyjęciu, że organ rentowy obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z okresu lat od 1967 do 1976, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza z treści zaskarżonej decyzji, nie wynika jakoby wskazany okres został uwzględniony przez organ rentowy do obliczenia kapitału początkowego powoda.

Apelujący wniósł o zmianę wyroku poprzez zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego polegającą na ponownym obliczeniu kapitału początkowego powoda:

1) z uwzględnieniem dla części socjalnej kapitału początkowego kwoty 794 zł (24% z kwoty bazowej 3308,33 zł),

2) z uwzględnieniem okresu od 17 lipca do 30 września 2006 r. pobierania przez powoda dodatku szkoleniowego wypłacanego przez (...) w S.,

3) z uwzględnieniem wszystkich wykazanych przez powoda w książeczce ubezpieczeniowej okresów zwolnień lekarskich,

4) z uwzględnieniem do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego lat od 1967 r. do 1976 r.

Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 19 i 19a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony przytoczył ich treść wskazując, że organ rentowy dla obliczenia części socjalnej kapitału początkowego przyjął kwotę bazową w wysokości 1220,89 zł, gdy w dniu wydania przez organ rentowy zaskarżonej decyzji kwota bazowa wynosiła 3191,93 zł, zaś w dniu wydania wyroku kwota ta wynosiła 3308,33 zł, a zatem znacznie więcej niż wynosi kwota przyjęta dla obliczenia kapitału początkowego. W związku z tym w ocenie powoda zarówno organ rentowy, jak i Sąd pierwszej instancji dokonały błędnego ustalenia, że kwota bazowa uwzględniona dla potrzeb wyliczenia części socjalnej kapitału początkowego wynosi jedynie 1.220,89 zł.

Zdaniem skarżącego, okres pobierania przez niego dodatku szkoleniowego z (...) w S. od 17 lipca do 30 września 2006 r. winien być uwzględniony jako okres składkowy, gdyż wedle art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresami składkowymi są okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej m.in. w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ubezpieczony wskazał, że jako osoba pobierająca świadczenie nie ma wpływu na fakt odprowadzania, bądź nieodprowadzania przez organy wypłacające dane świadczenie, składek na ubezpieczenie społeczne.

W odniesieniu zaś do kwestii nieuwzględniania przez organ rentowy oraz Sąd Okręgowy okresów zwolnień lekarskich wymienionych w książeczce ubezpieczeniowej, apelujący wskazał, że Sąd I instancji dokonał ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przyjmując, że okresy zwolnień lekarskich wymienionych w tym dokumencie zostały w całości uwzględnione przez organ rentowy jako okresy składkowe. Tymczasem z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza z treści zaskarżonej decyzji nie wynika jakoby okresy te zostały w jakikolwiek sposób zaliczone przez organ rentowy dla potrzeb obliczenia kapitału początkowego powoda. Ubezpieczony nie otrzymał od organu rentowego informacji, załącznika do decyzji, czy jakiegokolwiek innego dokumentu, z którego wynikałoby czy i jakie okresy przedmiotowych zwolnień lekarskich zostały uwzględnione dla potrzeb obliczenia kapitału początkowego. W ocenie apelującego zawarte w aktach sprawy dokumenty, w tym wydruki z systemu informatycznego organu rentowego, nie dają podstaw do twierdzenia, że okresy zostały uwzględnione.

Zarzut sprzeczności istotnych ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego dotyczy także kwestii uwzględnienia przez organ rentowy okresu lat od 1967 do 1976 do obliczenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. W ocenie powoda z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zwłaszcza z treści zaskarżonej decyzji, nie wynika jakoby wskazany okres został uwzględniony przez organ rentowy do obliczenia kapitału początkowego. Ubezpieczony nie otrzymał wraz z zaskarżoną decyzją informacji w przedmiocie tego, jakie okresy zostały przez organ rentowy uwzględnione do obliczenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. Wedle powoda wskazany okres jest najkorzystniejszym, albowiem w okresie od 1967r. powód świadczył pracę na rzecz warsztatu ślusarskiego, gdzie otrzymywał wysokie wynagrodzenie za pracę, znacznie przewyższające średnie zarobki w tamtym okresie.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się w całości nieuzasadniona i jako taka podlegała oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, iż postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, niepubl.). Dodatkowo należy wskazać, iż dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, sąd drugiej instancji może podzielić i uznać za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60). Może również zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku sądu I instancji, i to zarówno po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, jak i bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Izby Cywilnej z 23 marca 1999 r., sygn. akt III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7–8, poz. 124).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w granicach objętych apelacją, Sąd Okręgowy przeprowadził w sprawie staranne postępowanie dowodowe i zbadał wszystkie istotne okoliczności, niezbędne do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia. Sąd odwoławczy nie widział potrzeby jego uzupełnienia w myśl art. 382 k.p.c. Ustalenia faktyczne poczynione przez ten Sąd są właściwe i kompletne, a wyprowadzone z nich wnioski, zawarte w pisemnym uzasadnieniu wyroku, nie budzą zastrzeżeń. Poczynione prawidłowe ustalenia faktyczne, Sąd Apelacyjny w całości aprobuje i przyjmuje za własne. Również dokonana ocena prawna, poparta szczegółowymi rozważaniami, nie nasuwa zastrzeżeń co do właściwej wykładni przepisów prawa oraz ich prawidłowego zastosowania.

Wskazać należy zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm. zw. ustawa emerytalną) dla osób objętych nowymi zasadami obliczania emerytur, które podlegały ubezpieczeniu przed wejściem w życie ustawy, kiedy nie było jeszcze obowiązku ewidencjonowania składek na indywidualnych kontach, ustalany jest kapitał początkowy. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy tj. na dzień 1 stycznia 1999 r. (ust. 3).

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 r. (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1. oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2. oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3. oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4. mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

Zgodnie z art. 16 cytowanej ustawy przy ustalaniu kolejnych dziesięciu lat kalendarzowych – przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

W rozpatrywanej sprawie spór, wyznaczony treścią decyzji organu rentowego, dotyczy oceny, czy prawidłowo ustalono wartość kapitału początkowego.

Jak już wskazano kapitał początkowy odpowiada wysokości emerytury, jaką osoba zainteresowana otrzymałaby w dniu 1 stycznia 1999 r., gdyby spełniała warunki wymagane do jej przyznania, a więc po pierwsze ustala się podstawę wymiaru kapitału mnożąc wskaźnik wysokości podstawy wymiaru (nie wyższy od 250%) przez kwotę bazową, wynoszącą dla celów kapitału początkowego 1.220,89 zł (100% przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale kalendarzowym 1998 r.), a następnie wykazane okresy składkowe i nieskładkowe, mnożąc odpowiednio przez 1,3 % (okresy składkowe) i 0,7 % (okresy nieskładkowe) podstawy wymiaru. Do tak obliczonej części świadczenia dodaje się tzw. część socjalną wyliczoną proporcjonalnie do wieku wnioskodawcy, otrzymując w ten sposób wartość emerytury hipotetycznej. Formuła wymiaru emerytury hipotetycznej tym różni się od formuły wymiaru emerytury powszechnej w systemie zdefiniowanego świadczenia, że kwotę stałą (C) pomniejsza się o współczynnik „p” (art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej), którego wielkość zależy od wieku ubezpieczonego i posiadanego stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r. Ustalając zatem kapitał początkowy wylicza się kwotę emerytury powszechnej, jaką (hipotetycznie) otrzymałby ubezpieczony za wkład do systemu przed reformą emerytalną z 1999 r. Tak wyliczona ( według zasad identycznych dla wszystkich ubezpieczonych) emerytura hipotetyczna po pomnożeniu przez liczbę 209 stanowić będzie kapitał początkowy doliczany do podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II UZP 7/13, LEX nr 1408685).

W świetle obowiązujących przepisów oczywiście niezasadny sformułowany przez apelującego zarzut naruszenia art. 19 i 19a ustawy o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez niezastosowanie. Ubezpieczony zdaje się myli przepisy dotyczące ustalania kwoty bazowej dla ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego z przepisami dotyczącymi ustalenia wysokości kapitału początkowego. W świetle treści art. 174 ust. 7 ustawy emerytalnej do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. – kwota ta w wysokości 1.220,89 zł jest kwotą stałą dla wszystkich ubezpieczonych bez względu na datę złożenia wniosku czy nabycia uprawień emerytalnych. Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej zwaną tzw. socjalną wynoszącą 24 % mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. (art. 174 ust. 8).

Wbrew twierdzeniom apelującego z akt organu rentowego w sposób jednoznaczny wynika także, że wszystkie wymienione w legitymacji ubezpieczeniowej okresy zwolnień lekarskich zostały zaliczone do przy ustaleniu wysokości kapitału początkowego jako okresy składkowe – okresy zatrudnienia, bowiem przypadały przed rokiem 1991 kiedy przepisy nie rozróżniały okresów składkowych i nieskładkowych, ponadto zaliczenie tychże okresów jako składkowych jest korzystniejsze dla ubezpieczonego niż obecnie formułowane żądanie zaliczenia ich jako okresów nieskładkowych.

Ponadto apelujący nie wykazał, aby za sporny okres od 17 lipca 2006 r. do 30 sierpnia 2006 r. (okres pobierania dodatku szkoleniowego z (...) w S.) i od marca 2009 do lipca 2014 r. (okres pobierania zasiłku stałego z (...)) odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne. Podkreślić należy, że nie wszystkie okresy zarejestrowania w (...) są okresami, za które odprowadzane są skałki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, okresami takim są jedynie okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Okres rejestracji w (...) po 14 listopada 1991 r. bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, nie jest okresem składkowym ani nieskładkowym.

Przede wszystkim należy ponownie zaznaczyć jednak, że wysokość kapitału początkowego ustalana jest na dzień 1 stycznia 1999 r., okresy składkowe i nieskładkowe osiągnięte być muszą do dnia 31 grudnia 1998 r. Tym samym okresy przypadające w 2006 r. oraz w latach 2009-2014 nie mogą mieć wpływu na wysokość kapitału początkowego niezależnie od tego czy były od niech odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne czy też nie.

Zgodzić należy się z Sądem I instancji, iż z uwagi na brak świadectwa pracy ubezpieczonego, z którego wynikałoby w jakim okresie wykonywał on pracę na rzecz Warsztatu Ślusarskiego w S. w oparciu o przepis art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyjąć, zgodnie z treścią zapisów na koncie ubezpieczonego prowadzonych w formie elektronicznej, że okres ten rozpoczyna się od dnia zgłoszenia ubezpieczonego przez pracodawcę do ubezpieczeń społecznych, czyli od 1 października 1967 r. (nie zaś jak podnosił skarżący od 1 września 1967 r.) i trwa do 30 czerwca 1968 r. Należy podkreślić, iż ubezpieczony nie przedłożył żadnych dowodów, które podważały by dokonane przez Sąd I instancji ustalenia.

Słusznie również podniósł organ rentowy, że przy uwzględnieniu proporcjonalnego przeliczania wskaźnika wynagrodzeń do ilości miesięcy przepracowanych przez stronę w danym roku kalendarzowym rok 1967 ze wskaźnikiem 29,31% , jest korzystniejszy niż rok 1977 ze wskaźnikiem 29,01%. Co za tym idzie zarobki z dziesięciolecia obejmującego lata 1967-1976 są dla odwołującego korzystniejsze niż z dziesięciolecie obejmującego lata 1968-1977. Prawidłowo więc w zaskarżonej decyzji organ rentowy ustalił wysokość kapitału początkowego właśnie z lat 1967-1976.

Należy przy tym podkreślić, iż strona w toku całego procesu nie podnosiła, że de facto nie wie jakie okresy zostały zaliczone przy obliczeniu wysokości kapitału początkowego, niemniej była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, a całość akt w tym rentowych była dostępna w sekretariacie wydziału.

Z tych względów Sąd Apelacyjny ocenił sposób obliczenia kapitału początkowego jako prawidłowy i zgodny z obowiązującymi regulacjami.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest trafne oraz odpowiada prawu. Z tych przyczyn uznając apelację za bezzasadną – na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. – orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu przed sądem drugiej instancji orzeczono w punkcie II sentencji na podstawie § 15 ust. 2 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z dnia 18 października 2016 r.)

SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek SSO del. Barbara Konieczna

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE