UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 kwietnia 2015 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił H. S. prawa do uwzględnienia okresu od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku w wymiarze półtorakrotnym. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nadesłane przez wnioskodawcę wyjaśnienia dotyczące zajmowanego stanowiska nie dają podstaw do przeliczenia i zaliczenia ww. okresu w wymiarze półtorakrotnym z uwagi na sprzeczności co do zajmowanego stanowisko, ponieważ stanowiska rzemieślnik - ślusarz i spawacz nie figurują w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 roku. Ponadto organ rentowy wskazał, że sprawa przeliczenia ww. okresu w wymiarze półtorakrotnym była przedmiotem sporu w Sądzie Apelacyjnym w Katowicach, który wyrokami z dnia 15 lipca 2010 roku, sygn. akt III AUa 61/10 i 3 czerwca 2014 roku, sygn. akt III AUa 2164/13 oddalił odwołania wnioskodawcy.

W odwołaniu z dnia 21 maja 2015 roku H. S. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie okresu od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku z zastosowaniem przelicznika 1,8. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że uczestniczył w ucinaniu studni pod kołem koparki i przy przesuwarkach przenośników taśmowych, sprawował nadzór nad powierzonym mu sprzętem, organizował stanowiska pomp pod koparkami i wykonywał rurociągi odprowadzające. Taka charakterystyka pracy odpowiada w ocenie wnioskodawcy obowiązkom górnika kopalni odkrywkowej (poz. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku), co potwierdzać ma zdaniem skarżącego jego dokumentacja pracownicza.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 31 lipca 2015 roku, w sprawie sygn. akt VIII U 915/15 Sąd Okręgowy w Gliwicach stwierdził swą niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

H. S., urodzony w dniu (...), wystąpił w dniu 5 listopada 2003 roku z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. Do wniosku załączył między innymi świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 3 listopada 2003 roku, z którego wynika, że był zatrudniony w (...) z siedzibą w R. od dnia 22 maja 1979 i w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 31 grudnia 1987 roku wykonywał pracę na stanowisku rzemieślnika – ślusarza zatrudnionego na odkrywce (tj. na stanowisku wymienionym pod poz. 32 załącznika nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku),, a od dnia 1 stycznia 1988 roku świadczył obowiązki spawacza zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce (tj. na stanowisku wymienionym pod poz. 26 załącznika nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku).

(dowód: wniosek o emeryturę, k. 2-3, świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 3 listopada 2003 roku, k. 16 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 2 grudnia 2003 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 31 grudnia 2003 roku, to jest od dnia ustania zatrudnienia. ZUS wskazał, że wypłata emerytury podlega zawieszeniu, gdyż ubezpieczony kontynuuje stosunek zatrudnienia. Okres pracy górniczej obliczono według następujących przeliczników:

- 3 miesiące x 1,8 = 5,4 miesiąca,

- 25 miesięcy x 1,5 = 37,5 miesiąca,

- 280 miesięcy x 1,2 = 336 miesięcy,

to jest łącznie 378,9 miesięcy.

(dowód: decyzja z dnia 2 grudnia 2003 roku, k. 29 akt emerytalnych)

W dniu 30 grudnia 2003 roku pracodawca ubezpieczonego wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy, w którym zaświadczył, że w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku H. S. był zatrudniony w (...) z siedzibą w R.. Ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, a w okresie zatrudnienia wykonywał pracę na stanowiskach ślusarza i spawacza. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania na mocy porozumienia stron. Wnioskodawca nie korzystał z urlopu bezpłatnego ani z urlopu wychowawczego. W okresie zatrudnienia w (...) nie odbywał służby wojskowej. W świadectwie pracy pracodawca ubezpieczonego wskazał, że wnioskodawca wykonywał pracę górniczą:

- w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 31 grudnia 1987 roku na stanowisku rzemieślnika – ślusarza stale zatrudnionego na odkrywce (tj. na stanowisku wymienionym pod poz. 32 załącznika nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku),

-w okresie od dnia 1 stycznia 1988 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku na stanowisku spawacza zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce (tj. na stanowisku wymienionym pod poz. 26 załącznika nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku).

(dowód: świadectwo pracy z dnia 30 grudnia 2003 roku, k. 31-31v akt emerytalnych)

W dniu 5 stycznia 2004 roku wnioskodawca złożył wniosek o przeliczenie emerytury.

(dowód: wniosek o przeliczenie, k. 37 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 26 lutego 2004 roku organ rentowy przeliczył świadczenie emerytalne wnioskodawcy od dnia 31 grudnia 2003 roku, to jest od dnia ustania zatrudniania. Okres pracy górniczej obliczono według następujących przeliczników:

- 3 miesiące x 1,8 = 5,4 miesięcy,

- 25 miesięcy x 1,5 = 37,5 miesięcy,

- 290 miesięcy x 1,2 = 348 miesięcy,

To jest łącznie 390,9 miesięcy.

(dowód: decyzja z dnia 26 lutego 2004 roku, k. 34 akt emerytalnych)

W dniu 17 marca 2008 roku ubezpieczony wniósł o przeliczenie świadczenia emerytalnego, domagając się zaliczenia całego okresu zatrudnienia od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku w wymiarze półtorakrotnym. Do wniosku ubezpieczony załączył:

- świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 14 marca 2008, w którym pracodawca wskazał, że w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej wskazanym w dziale III pod poz. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku),

- załącznik do karty ewidencyjnej pracownika, z którego wynika, że w okresie opd dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku przepracował na odkrywce (...) dniówek,

- protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 10 marca 2008 roku, która ustaliła, że wnioskodawca, pomimo posiadanych angaży na stanowisko ślusarza i spawacza w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku stale przez (...) dniówki bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, to jest na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku, co potwierdzili świadkowie B. R. i K. L..

(dowód: wniosek z dnia 17 marca 2008 roku, k. 50, świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 14 marca 2008 roku, k. 52, załącznik do karty ewidencyjnej pracownika, k. 54, protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 10 marca 2008 roku, k. 56 – 58 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 26 marca 2008 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy przeliczenia okresu pracy od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku z zastosowaniem przelicznika 1,8. ZUS podał, że zajmowane przez ubezpieczonego w ww. okresie stanowiska uprawniają do przeliczenia prawa do emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,2.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 26 marca 2008 roku, k. 60 akt emerytalnych).

Od powyższej decyzji odwołał się ubezpieczony. Wyrokiem z dnia 6 października 2009 roku, sygn. akt VIII U 1998/08 Sąd Okręgowy w Gliwicach zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do wysokości świadczenia za okres pracy górniczej od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku (punkt 1 sentencji wyroku). Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy. Wyrokiem z dnia 15 lipca 2010 roku, sygn. akt III AUa 61/10 Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku Sąd apelacyjny wskazał, że „z materiału dowodowego niewątpliwie wynika, że ubezpieczony wykonywał prace związane z obsługą i utrzymaniem w ciągłej sprawności technicznej stanowisk pompowych na poziomach roboczych oraz pompowni głównych, a także przesuwnych stanowisk pompowych i rurociągów odprowadzających wodę z poszczególnych poziomów roboczych koparek nadkładowych i węglowych, wykonywał swe obowiązki we wkopie, a jego praca wiązała się z układem (...). Obecnie stanowisko to winno nosić nazwę górnika odwadniacza.” Tym samym charakter pracy skarżącego nie był w ocenie Sądu II instancji tożsamy ze sprecyzowanym przez ustawodawcę w art. 50d ust. 1 pkt 1. W dniu 21 grudnia 2010 roku ubezpieczony złożył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sygn. akt III AUa. Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2011 roku, sygn. akt I BU 5/11 Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania.

(dowód: odwołanie z dnia 21 kwietnia 2008 roku, k. 62-64, wyrok SO w Gliwicach z dnia 6 października 2009 roku, k. 80, apelacja organu rentowego, k. 94-98, wyrok SA w Katowicach z dnia 15 lipca 2010 roku, k. 116, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, k. 121-128, postanowienie z dnia 20 kwietnia 2011 roku, sygn. akt I BU 5/11, k. 132 akt emerytalnych, uzasadnienie wyroku w sprawie sygn. akt III AUa 61/10, k. 99 akt sprawy sygn. akt VIII U 1998/08)

Po rozpatrzeniu kolejnego wniosku ubezpieczonego z dnia 5 lipca 2012 roku o przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego, decyzją z dnia 18 lipca 2012 roku organ rentowy odmówił ponownego ustalenia wysokości świadczenia.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 18 lipca 2012 roku, k. 168 akt emerytalnych)

Od wyżej wymienionej decyzji odwołał się ubezpieczony. Wyrokiem z dnia 14 lutego 2013 roku, sygn. akt VIII U 2584/12 Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie wnioskodawcy. Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014 roku, w sprawie sygn. akt III AUa 2164/13 Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację ubezpieczonego.

(dowód: odwołanie z dnia 6 sierpnia 2012 roku, k. 169, wyrok z dnia 14 lutego 2013 roku, k. 173, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach, sygn. akt III AUa 2164/13, k. 177 akt emerytalnych)

W dniu 26 marca 2015 roku ubezpieczony ponownie złożył wniosek o przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresu wykonywania pracy górniczej. Do wniosku załączył nowy dokument w postaci pisma z dnia 20 stycznia 2015, w którym pracodawca ubezpieczonego podał, że w jego ocenie ubezpieczony w całym okresie zatrudnienia wykonywał pracę górniczą, co do której należy stosować przelicznik 1,8.

(dowód: wniosek z dnia 26 marca 2015 roku, k. 178, pismo pracodawcy ubezpieczonego z dnia 20 stycznia 2015 roku, k. 181 - 182 akt emerytalnych)

Zaskarżoną decyzją z dnia 15 kwietnia 2015 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy uwzględnienia okresu od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku w wymiarze półtorakrotnym.

(dowód: decyzja z dnia 15 kwietnia 2015 roku, k. 194 akt emerytalnych)

Przez cały okres zatrudnienia, od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w oddziale odwadniania powierzchniowego na poziomach roboczych (...). Zajmował kolejno następujące stanowiska:

- od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 31 grudnia 1987 roku - ślusarz,

- od dnia 1 stycznia 1988 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku - spawacz.

(dowód: karta obiegowa zmiany, k. 3, umowa o pracę z dnia 22 maja 1979 roku, k. 4, umowa o pracę z dnia 4 czerwca 1979 roku, k. 5, angaże: z dnia 29 września 1979 roku, k. 6, z dnia 30 sierpnia 1980 roku, k. 7, z dnia 20 października 1980 roku, k. 8, z dnia 20 czerwca 1981 roku, k. 10, z dnia 18 kwietnia 1983 roku, k. 12, z dnia 1 grudnia 1985 roku, k. 15, z dnia 2 stycznia 1987 roku, k. 16, z dnia 1 stycznia 1988 roku, k. 18, z dnia 12 lipca 1988 roku, k. 21, z dnia 10 kwietnia 1989 roku, z dnia 10 stycznia 1990 roku, z dnia 10 stycznia 1992 roku, z dnia 25 maja 1992 roku, z dnia 28 sierpnia 1992 roku, k. 24 – 28, z dnia 2 września 1993 roku, k. 30, z dnia 29 listopada 1993 roku, k. 31, z dnia 27 czerwca 1994 roku, k. 33, z dnia 21 lutego 1997 roku, k. 35, z dnia 25 listopada 1998 roku, k. 38, z dnia 14 stycznia 2000 roku, k. 41, z dnia 20 marca 2000 roku, k. 43, z dnia 13 listopada 2001 roku, k. 44, z dnia 19 listopada 2002 roku, k. 47, z dnia 4 kwietnia 2003 roku, k. 49 akt osobowych wnioskodawcy

W dniu 26 sierpnia 1980 roku ubezpieczony uzyskał książkę spawacza. Natomiast w dniu 10 października 1980 roku uzyskał uprawnienie do nadzoru nad ucinaniem studni i piezometrów.

(dowód: odpis książki spawacza, k. 17 akt osobowych wnioskodawcy, karta uprawnień z dnia 10 października 1980 roku, k. 67 akt sprawy)

Z dniem 1 lipca 1981 roku pracodawca powierzył ubezpieczonemu funkcję przodowego.

(dowód: angaż z dnia 20 czerwca 1981 roku, k. 10 akt osobowych wnioskodawcy)

W dniu 18 listopada 1986 roku ubezpieczony uzyskał uprawnienia do obsługi metanomierzy.

(dowód: karta uprawnień z dnia 18 listopada 1986 roku, k. 67 akt sprawy)

We wniosku o odznaczenie pracownika z dnia 16 marca 1988 roku pracodawca ubezpieczonego podał, że wyróżnia się on w organizowaniu bezpiecznego ucinania studni we wkopie.

(dowód: wniosek o odznaczenie pracownika, k. bez nr w aktach osobowych wnioskodawcy)

W dniu 9 grudnia 1993 roku ubezpieczony odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności spawanie elektryczne. W dniu 12 listopada 1997 roku wnioskodawca odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności obsługa pomp odwodnienia powierzchniowego. W dniu 20 grudnia 1999 roku ubezpieczony odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności operator suwnic.

(dowód: zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 9 grudnia 1993 roku, k. 32, zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 12 listopada 1997 roku, k. 37, zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 20 grudnia 1999 roku, k. 42 akt osobowych wnioskodawcy)

Zadaniem pracowników wchodzących w skład oddziału (...) było dokonywanie odwodnienia powierzchniowego na poziomach roboczych. Ich praca miała na celu przygotowanie terenu do wydobycia urobku Oddział ten nie wykonywał studni głębinowych, gdyż było to zadanie pracowników oddziału O-1. W wykopanym dole gromadziła się woda. Brygada, w skład której wchodził wnioskodawca budowała przepompownie i rurociągi, montowała pompy powierzchniowe, obcinała studnie Jeżeli rurociąg był metalowy, to trzeba było go spawać. Występowały też rurociągi na szybkozłącza i poliuretanowe. Odwołujący wraz ze spawaczami obsługiwał kolektory stalowe.

Jako przodowy ubezpieczony koordynował prace spawalnicze i odwodnieniowe, przydzielał pracowników do pełnienia określonych funkcji w czasie dniówki roboczej. Kontrolował spinanie, łączenie i ucinanie rur, montowanie i pracę pomp. Wnioskodawca nie tylko nadzorował prace, ale i sam świadczył obowiązki ślusarza i spawacza. W razie potrzeby brał udział przy ręcznym kopaniu. Do jego czynności należało zabezpieczenie terenu przed osuwiskiem. Ubezpieczony organizował stację pomp pod koparkami.

W zakres obowiązków wnioskodawcy wchodziło obcinanie studni, które służyły do osuszania terenu. Studnie te miały głębokość 300-400 metrów, w związku z tym występowało zagrożenie wybuchem metanu. Podczas ucinania studni wnioskodawca palnikiem acetylonowo – tlenowym ucinał rurę studni. Wykonywał też rowy odwadniające przy skarpach i rozciągał kable zasilające do pompy ze stacji wysokiego napięcia na odległości 50 – 60 metrów.

Ubezpieczony pracował na obszarze całego układu (...), to jest w odległości nawet 1,5 kilometra od miejsca wydobywania urobku. Zabezpieczał też bliskie przedpole koparki.

(dowód: częściowo zeznania świadka K. C., nagranie od minuty 8:53 do minuty 19:03, częściowo zeznania świadka J. F., nagranie od minuty 19:03 do minuty 38:38, częściowo zeznania świadka S. P., nagranie od minuty 38:38 do minuty 51:06, protokół z rozprawy z dnia 10 października 2016 roku, k. 55-57, częściowo zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 9:36 do minuty 12:54, protokół z rozprawy z dnia 28 lutego 2017 roku, k. 80v akt sprawy)

W piśmie z dnia 28 czerwca 2016 roku pracodawca ubezpieczonego podał, że brak jest dokumentacji płacowej, na podstawie której można stwierdzić, czy wnioskodawca pracował w systemie stykowym w okresie od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 31 grudnia 1984 roku, a w okresie od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 28 lutego 1998 roku wypłacono mu dodatek stykowy z tytułu podmiany na stanowisku pracy: w roku 1995 – 8 dni w sierpniu, w roku 1996 – 6 dni w styczniu, w roku 1997 roku – 7 dni w marcu. Pracodawca ubezpieczonego dodał, że w okresie od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 30 listopada 2003 roku pracownik otrzymywał wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych w latach: 1988 , 1989, 2000, 2001, 2002. Dodatki stykowe były wypłacane pracownikom, którzy zmieniali poprzedników bezpośrednio w miejscu wykonywania pracy, aby zachować ciągłość pracy maszyn.

(dowód: pismo pracodawcy z dnia 28 czerwca 2016 roku wraz z załącznikami, k. 29 – 32, zeznania świadka J. P., nagranie od minuty 53:30 do minuty 57:24, protokół z rozprawy z dnia 10 października 2016 roku, k. 57 akt sprawy)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 22 maja 1979 roku do dnia 30 grudnia 2003 roku z czym wnioskodawca się nie zgadza. W odwołaniu od zaskarżonej decyzji ubezpieczony wniósł o zaliczenie ww. okresu do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym, twierdząc, że wykonywane przez niego prace wymienione zostały w Dziale III poz. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Stosownie do art. 50d ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego: w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych (pkt 1) oraz w drużynach ratowniczych (pkt 2). Przepis z art. 50 b ustawy stanowi natomiast, że przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Stosownie zaś do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50 a lub 50 e, stosuje się następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Z punktu widzenia żądania wnioskodawcy należało zatem ocenić, czy ubezpieczony wykonywał pracę wymienioną w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy zauważyć, że wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 nieobowiązującej ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie wykonawcze nie może bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Należy w tym miejscu z całą mocą podkreślić, iż zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej "w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych".

Z ww. przepisów wynika, że nie każda praca górnicza, nawet wykonywana w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, może być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. W judykaturze podkreśla się bowiem konieczność odróżnienia „zwykłej” pracy górniczej górnika kopalni węgla brunatnego wykonywanej na stanowiskach określonych w załączniku nr 2 do ww. Rozporządzenia od kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 3 do ww. Rozporządzenia. Rodzaj zaś prac podlegających zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym zasadniczo został scharakteryzowany w przepisie art. 50d ust. 1. pkt 1 ustawy emerytalnej. Z treści załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika bowiem, iż w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zdań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Wykładnia przepisów załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej wykonywaną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze. Tymczasem przeczy temu jednoznacznie treść ww. przepisów. A contrario – jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z kolei użyte pojęcie inne prace przodkowe należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo).

Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornych okresów pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnych wskazanych w przepisach urządzeń i maszyn oraz miejsce ich wykonywania.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1. Stąd różnego rodzaju inne prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. ( tak por. SA w Katowicach w wyroku z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo). Co szczególnie istotne, w wyroku z dnia 18 marca 2015 roku w sprawie I UK 280/14 Sąd Najwyższy wskazał, że nie zalicza się do pracy górniczej w rozumieniu ww. przepisu - jako niemających bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych - prac wykonywanych wyłącznie we wkopie, polegających np. na likwidacji kolektorów odprowadzających wodę na poziomach roboczych koparek wielonaczyniowych, wymianie agregatów pompowych w studniach głębinowych zlokalizowanych na poziomach roboczych koparek i dokonywaniu pomiarów metanu w studniach głębinowych, przygotowywaniu terenu pod wydobycie węgla, umacnianiu skarpy oraz odwadnianiu terenu czy odwadnianiu złoża.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsca wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń.

Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie przez Sąd, w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków, oraz na postawie dokumentów z akt osobowych wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie pracował na oddziale (...) na stanowisku ślusarza i spawacza.

Prace wykonywane przez wnioskodawcę na oddziale odwodnienia powierzchniowego nie mieściły się w pojęciu prac wskazanych pod poz. 1 działu III załącznika nr 3 w związku z art. 50d ust.1 pkt 1 ustawy. Ubezpieczony nie wykazał bowiem w toku postępowania, aby brygada, do której należał była brygadą stykową i aby wykonywał pracę w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że czynności wykonywane przez ubezpieczonego były świadczone wyłącznie w przodku. Zarówno z dokumentacji pracowniczej, jak i pośrednio zeznań świadków wynika bowiem, że wnioskodawca wykonywał swoją pracę na terenie całej odkrywki. Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom świadków w przedmiotowej sprawie, albowiem zeznania ich były wewnętrznie sprzeczne. Z jednej strony podnosili, że ubezpieczony wykonywał swe obowiązki wyłącznie w przodku, „pod kołem koparki”, z drugiej jednak strony wskazywali, że wnioskodawca świadczył pracę na terenie całego układu (...), to jest w odległości nawet 1,5 kilometra od miejsca wydobywania urobku.

W konsekwencji zeznania świadków K. C., J. F. i S. P. oraz samego ubezpieczonego w charakterze strony zasługują na wiarę w zakresie, w jakim korespondują z treścią dokumentów dotyczących spornego okresu zatrudnienia, chyba, że dokumenty te budzą zasadnicze wątpliwości co do ich wiarygodności. Osobowe źródła dowodowe, mają charakter subsydiarny, pomagający w wypełnieniu ewentualnych luk w dokumentacji i nie są wystarczającym dowodem do zakwestionowania, faktów wynikających z prawidłowo prowadzonej, kompletnej dokumentacji pracowniczej.

Analiza całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego dała Sądowi asumpt do uznania, że brygada, w skład której wchodził skarżący realizowała swe zadania jeszcze przed rozpoczęciem procesu wydobycia urobku. Dodać należy, że o ile samo odwodnienie odbywało się pod kołami koparek wielonaczyniowych na różnych poziomach, o tyle wymiana i obsługa pomp w pompowniach, przebudowa instalacji pompowych, nadzorowanie i ucinanie kolumn studni i piezometrów oraz budowa i zgrzewanie rurociągów nie odbywało się na terenie przodka. Jest to logiczne, albowiem specyfika pracy w kopalni węgla brunatnego wymaga dokonywania odwodnień na terenie całego wyrobiska i nie można uznać, że skarżący świadczył swe czynności wyłącznie w ograniczonym obszarze przodka górniczego, a więc miejsca wydobycia urobku. Wszak studnie odwodnieniowe, w których znajdowały się pompy, rozmieszczone były na terenie całej odkrywki. Woda musiała być cały czas wypompowywana z terenu kopalni.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że wnioskodawca nie wykonywał prac polegających na obsłudze, konserwacji, przeglądach, naprawach, montażu, transporcie koparek i zwałowarek, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących czy transportujących. Nie pracował przy urabianiu i ładowaniu urobku. A zatem nie wykonywał prac określonych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z powyższych ustaleń Sądu wynikało jednoznacznie, iż praca wnioskodawcy w spornym okresie nie spełniała wymogów zaliczenia jej w wymiarze półtorakrotnym, albowiem wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku. Odwodnienie terenu, na którym miała pracować koparka wielonaczyniowa, musiało przy tym nastąpić zanim koparka przybyła na dany teren i zanim rozpoczęła pracę. Oczywiście odwodnienie odbywało się cały czas, gdyż woda zbierała się w różnych miejscach, na różnych poziomach, także podczas pracy koparki, pod kołami koparki na jej przedpolu.

Ponadto jak wyżej wskazano, w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy maszynach urabiających, ładujących i transportujących tylko o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach a pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku. Takich prac na koparkach czy zwałowarkach wnioskodawca z całą pewnością nie wykonywał.

Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności rozpoznawanej sprawy należało zatem uznać, że praca ubezpieczonego w spornym okresie na stanowisku ślusarza i spawacza, które to stanowiska niesłusznie zostały uznane przez pracodawcę za zatrudnienie na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, nie była pracą przodkową w omówionym wyżej rozumieniu.

Trzeba bowiem wskazać, że o uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje treść wystawionych przez pracodawcę dokumentów, w tym zaświadczenia, świadectwa, czy protokoły komisji weryfikacyjnych, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. Dokonana przez pracodawcę w świadectwie pracy kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca. Przepisy ustawy o emeryturach i rentach stanowią pozycję wyjściową do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy. Obecnie prezentowany jest pogląd, że konkretną pracę w kopalni należy zaliczyć ściśle według jej charakteru, miejsca wykonywania oraz nie pomijając miejsca w przepisach jakie nadał jej ustawodawca (por. uzasadnienie SA w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 roku, III AUa 134/13,LEX).

Również okoliczność, iż praca wnioskodawcy była niezbędna dla procesu technologicznego nie zmienia oceny charakteru tej pracy. Np. dowóz pracowników na miejsce pracy w przodku, dowód narzędzi również jest niezbędne dla prowadzenia prac w przodku. Nie można jednakże w świetle poczynionych rozważań, analizy przepisów prawa oraz materiału dowodowego zebranego w sprawie uznać, iż wszelkie prace wykonywane na terenie odkrywki czy nawet na terenie przodka uzasadniają zaliczenie okresów ich wykonania w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej. Ustawodawca określił w sposób ścisły przesłanki zaliczenia danych prac w wymiarze półtorakrotnym oznacza to, że prace które nie spełniają tych warunków nie można zaliczyć w takim wymiarze. Skoro bowiem wnioskodawca nie wykazał, że wykonywał stale pracę w przodku i skoro charakter pracy ubezpieczonego nie miał bezpośredniego związku z urabianiem i ładowaniem urobku, nie polegał na montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach i nie był pracą elektryczną na zwałowarce czy koparce wielonaczyniowej przy obsłudze, konserwacji, montażu czy demontażu koparki czy zwałowarki, to nie znajduje uzasadnienia odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika skarżącego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dziedziny górnictwa odkrywkowego, albowiem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób jednoznaczny i przekonujący wskazuje, że odwołujący nie wykonywał w spornym okresie pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym. Podkreślenia wymaga, że dowód z opinii biegłego zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. jest powoływany w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych, a więc nie służy do gromadzenia dowodów z dokumentów. Zadaniem biegłego jest pomoc w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 27 listopada 2015 roku, sygn. akt I ACa 901/15). W przedmiotowej sprawie nie było konieczności zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Do wydania rozstrzygnięcia całkowicie wystarczająca była analiza dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego i zeznań świadków, którzy wskazali, jakie w rzeczywistości były obowiązki wnioskodawcy i miejsce ich wykonywania.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku.

WYROK

UZASADNIENIE