UZASADNIENIE

wyroku z 7 marca 2017 r.

M. B. pozwem z dnia 7 sierpnia 2015 r. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad kwoty 725.462,45 zł wraz
z odsetkami ustawowymi od dnia 9 września 2014 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w ramach inwestycji „Budowa autostrady
(...) T.-S. na odcinku węzeł P. (z węzłem) – węzeł S. (bez węzła) odcinek 2 sekcja 3 od km (...) do km (...) i odcinek 3 od km (...) do km (...) zawarł w dniu 26 listopada 2010 r. z generalnym Wykonawcą – konsorcjum pięciu firm w składzie: (...) (...)G, (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...)
i (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Usług (...)
Sp. z o.o., umowę podwykonawczą, na podstawie której wykonywał roboty z zakresu zieleni drogowej, w tym m.in. rekultywację terenu, wykonanie trawników metodą hydrosiewu, uporządkowanie powierzchni terenu pod obiektami. Umowa podwykonawcza została zaakceptowana przez inwestora Skarb Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych
i Autostrad. Umowa ta przewidywała wynagrodzenie kosztorysowe na podstawie obmiarów powykonawczych. W dniu 8 kwietnia 2013 r. spisany został przez strony protokół końcowy odbioru wykonanych robót, na podstawie którego ustalono ostateczne wynagrodzenie podwykonawcy, a w dniu 10 kwietnia 2013 r. zawarto aneks nr (...) regulujący wzajemne rozliczenia. Na podstawie informacji otrzymanych od Zamawiającego w lipcu 2014 r. powód stwierdził, że obmiary geodezyjne sporządzone przez generalnego wykonawcę, stanowiące podstawę jego rozliczeń z generalnym Wykonawcą, są rażąco zaniżone. Wobec tego oświadczeniem z dnia 10 października 2014 r. powód uchylił się od skutków prawnych złożonego pod wpływem błędu wywołanego przez generalnego Wykonawcę oświadczenia woli w zakresie aneksu nr (...). Niniejszym pozwem powód domaga się od inwestora zapłaty części wynagrodzenia (nieuiszczonego przez generalnego Wykonawcę) w wysokości 725.462,45 zł brutto (589.806,87 zł netto). Na powyższą kwotę składają się należności
z tytułu wykonania następujących prac, które nie zostały objęty rozliczeniem z generalnym wykonawcą:

-: wykonanie rekultywacji terenu (poz. 61 załącznika nr 2 do umowy podwykonawczej odpowiadająca poz. 61 kosztorysu generalnego Wykonawcy) – 110.523 zł netto (73.682 m² x 1,50 zł/m²),
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej (poz. 1 załącznika nr 2 do umowy podwykonawczej odpowiadająca poz. 256 kosztorysu generalnego Wykonawcy) – 449.589,62 zł netto (150.869 m² x 2,98 zł/m²),
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. 2 załącznika nr 2 do umowy podwykonawczej odpowiadająca poz. 257 kosztorysu generalnego Wykonawcy) – 25.064,45 zł netto (10.188,80 m² x 2,46 zł/m²),
-: uporządkowanie powierzchni terenu pod obiektami (poz. 19 załącznika nr 2 do umowy podwykonawczej odpowiadająca poz. 274 kosztorysu generalnego Wykonawcy) – 4.629,80 zł netto (3.307 m² x 1,40 zł/m²).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych
i Autostrad wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że roszczenie powoda jest nieudowodnione
i bezzasadne. Powód nie przedstawił dowodów na okoliczność wykonania robót i ich odbioru ponad stan wynikający z dokumentacji sporządzonej pomiędzy powodem a Wykonawcą, ani na okoliczności związane z rzekomym wprowadzeniem w błąd przez Wykonawcę, co miałoby stanowić podstawę do uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego Wykonawcy w aneksie nr (...) do umowy podwykonawczej i Protokole Końcowym Odbioru Robót. Wobec tego roszczenie dochodzone pozwem nie istnieje oraz brak jest przesłanek odpowiedzialności solidarnej inwestora wynikającej z art. 647^{(

1)} k.c. Analiza zakresu i ilości poszczególnych robót wykonywanych przez podwykonawcę wskazuje, że podwykonawca części tych robót w ogóle nie wykonał (pozycje 13, 14, 61 i 274), albo nie odebrano całości wykonanych robót (pozycje 256 i 257). Powód został zatwierdzony jako podwykonawca, ale jedynie co do zakresu pierwotnej treści umowy podwykonawczej z dnia 26 listopada 2010 r., której projekt został przedstawiony Skarbowi Państwa. W toku realizacji kontraktu generalny Wykonawca i podwykonawca wielokrotnie zmieniali i rozszerzali zakres robót i terminy ich wykonania, nie informując o tym Zamawiającego i nie przedkładając zawieranych pomiędzy sobą aneksów do akceptacji Zamawiającego. Odpowiedzialność pozwanego została zatem ograniczona do pierwotnej wartości umowy podwykonawczej, tj. do kwoty 3.374.423,51 zł netto, tymczasem kwota faktycznie zapłacona powodowi przez generalnego wykonawcę
z tytułu wykonanych robót wyniosła 3.957.445,30 zł. Powód nie przedstawił dokumentacji potrzebnej do wypłaty wynagrodzenia w ramach solidarnej odpowiedzialności zgodnie
z kontraktową procedurą zaspakajania należności podwykonawcy. Brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających faktyczne wykonanie robót przez podwykonawcę. Powód nie wykazał, że był wyłącznym wykonawcą robót na odcinkach wskazanych w umowie podwykonawczej, jak i że roboty zostały w całości odebrane przez generalnego wykonawcę. Protokół Końcowy Odbioru Robót oraz dołączona do niego Tabela rozliczeniowa robót kontraktowych (końcowa) wskazują stan zaawansowania robót na dzień końcowego rozliczenia pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcą, które co do spornych pozycji wynosiły 0% ( poz. 61 i 274), 77,16% (poz. 256) i 80,92% (poz. 257), co jednoznacznie wskazuje, iż prace te nie mogły być w całości wykonane przez powoda.
W aneksie nr (...) powód potwierdził, że otrzymana od Wykonawcy kwota stanowi ostateczne, całościowe rozliczenie umowy podwykonawczej oraz że wszystkie faktury wystawione
w związku z umową podwykonawczą zostały przez generalnego Wykonawcę zapłacone. Oświadczenie powoda z dnia 10 października 2014 r. o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w aneksie nr (...) zostało złożone po terminie, a w konsekwencji uprawnienie powoda do uchylenia się od skutków prawnych wygasło. Ponadto oświadczenie powoda zawarte w tym aneksie nie mogło zostać złożone pod wpływem błędu, skoro
z Protokołu Końcowego Odbioru Robót wynika, że roboty w zakresie rekultywacji terenu określone pod poz. 61 i poz. 274 w ogóle nie zostały wykonane i odebrane pomiędzy stronami umowy podwykonawczej, zatem pozycje te nie znalazły się w rozliczeniach. Rzekomy błąd
w pomiarach robót podwykonawczych, jeżeli miał miejsce, mógł zostać wykryty przy dołożeniu należytej staranności przez powoda już w dniu podpisywania Protokołu Końcowego Odbioru Robót, tj. na długo przed podpisaniem przez strony aneksu nr (...) do umowy podwykonawczej.

Pismem procesowym z dnia 7 czerwca 2016 r. interwencję uboczną po stronie pozwanej złożyli (...) (...)G z siedzibą w P. (Republika Federalna Niemiec), (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., Przedsiębiorstwo (...) S.A. z siedzibą w Ł.
i Przedsiębiorstwo Usług (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z., wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz interwenientów ubocznych kosztów procesu według norm przepisanych.

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 5 lipca 2016 r. interwenienci uboczni sprecyzowali swoje stanowisko w sprawie podnosząc, że faktycznie wykonana ilość robót,
za które powód miał otrzymać wynagrodzenie, miała być ustalana przy zachowaniu procedury przewidzianej w umowie podwykonawczej, zgodnie z którą to powód był podmiotem odpowiedzialnym za dokonywanie obmiarów wykonywanych przez siebie robót, które następnie podlegały jedynie weryfikacji przez pozwanego oraz interwenientów co do zgodności ze stanem rzeczywistym. Powód sporządzał raporty dzienne, określające rodzaj
i ilość robót wykonanych w poszczególnych dniach, opracowywał sumaryczne zestawienia robót wykonanych w poszczególnych okresach rozliczeniowych oraz poświadczał swoim podpisem tabele rozliczeniowe, które w sposób wiążący dla stron umowy podwykonawczej określały ilość wykonanych przez powoda robót w danym okresie rozliczeniowym
i należnego powodowi wynagrodzenia oraz stanowiły podstawę do wystawienia faktur. Wszystkie wystawione przez powoda faktury z tytułu zrealizowanych robót zostały w całości zapłacone, wobec czego roszczenia dochodzone przez powoda są bezzasadne. W Protokole Końcowego Odbioru Robót powód oświadczył, że nie posiada żadnych więcej roszczeń
w stosunku do interwenientów, co należy również rozumieć w ten sposób, że gdyby jakiekolwiek roszczenia mu przysługiwały, to zwolnił interwenienta z długu w trybie art. 508 k.c. Interwenienci uboczni zaprzeczyli, jakoby powód wykonał całość robót w zakresie zieleni drogowej powierzonych Wykonawcy przez Zamawiającego. Roboty w zakresie zieleni drogowej nieujęte w Tabeli rozliczeniowej końcowej, zlecone Wykonawcy i odebrane przez Zamawiającego, zostały ostatecznie wykonane przez pracowników interwenientów. Interwenienci podnieśli również zarzut bezskuteczności uchylenia się przez powoda od skutków prawnych złożonego przez niego oświadczenia woli. W ich ocenie nie sposób uznać, aby powód w momencie podpisywania aneksu nr (...) pozostawał w błędzie
w rozumieniu art. 84 k.c., gdyż wszystkie objęte tym aneksem oświadczenia były zgodne
z rzeczywistym stanem rzeczy. Oświadczenie o uchyleniu nie mogło odnieść zamierzonego skutku także z tej przyczyny, że nie zostało skierowane do adresata oświadczeń złożonych
w aneksie nr (...), bowiem zostało złożone jedynie wobec (...) Sp. z o.o., który nie był uprawniony do przyjmowania oświadczeń woli w imieniu pozostałych członków konsorcjum generalnego Wykonawcy. Powód nie udowodnił, że jego rzekomy błąd co do ilości rzeczywiście wykonanych robót został wywołany przez interwenientów, albo że interwenienci wiedzieli o błędzie lub mogli ten błąd z łatwością zauważyć. Ponadto powód oświadczył, że nie posiada żadnych więcej roszczeń w stosunku do interwenientów już
w Protokole Końcowego Odbioru Robót i nie podjął próby skutecznego uchylenia się od oświadczenia złożonego w tym protokole. Niezależnie od powyższego interwenienci podnieśli, że roszczenia dochodzone pozwem są przedawnione. Umowa podwykonawcza stanowiła umowę o dzieło, gdyż rezultatu robót powoda nie stanowił obiekt budowalny, wobec czego termin przedawnienia wynikających z niej roszczeń wynosi dwa lata. Najpóźniejszym terminem, w którym powód mógł przedstawić wykonawcy wykonane przez siebie roboty do odbioru (oddać dzieło) był dzień wydania przez pozwanego Świadectwa Przejęcia, co nastąpiło 1 sierpnia 2012 r., a co za tym idzie roszczenia powoda należy uznać za przedawnione najpóźniej z dniem 1 sierpnia 2014 r. Objęte pozwem roszczenia byłyby przedawnione również w przypadku przyjęcia, że terminem, w którym powód przedstawił interwenientowi wykonane przez siebie roboty do odbioru był dzień sporządzenia Protokołu Końcowego Odbioru Robót, tj. 8 kwietnia 2013 r. Przy przyjęciu takiego założenia roszczenia powoda przedawniły się 8 kwietnia 2015 r., jeszcze przed dniem wniesienia pozwu. Interwenienci ponieśli również zarzut, że objęte pozwem roszczenia nie mogą być przez powoda skutecznie dochodzone przed sądem, albowiem powód i interwenienci zawarli umowę, mocą której powód zobowiązał się do tego, że – w przypadku niedochowania przewidzianej w umowie podwykonawczej procedury notyfikacji roszczeń (§ 3 ust. 5) nie będzie dochodził jakichkolwiek roszczeń.

Reprezentujący pozwanego radca Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej na rozprawie z dnia 6 października 2016 r. podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych pozwem wskazując, że roboty powoda nie były robotami budowlanymi, lecz miały charakter umowy o dzieło, zatem do roszczeń tych stosuje się dwuletni termin przedawnienia liczony od 1 sierpnia 2012 r. Podniósł również, że powód nie zgłosił swoich roszczeń w terminie 7 dni od daty pojawienia się ich przesłanek, w związku z czym wygasło prawo do ich dochodzenia (k. 1078).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) (...) (...) (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...)
i M. (...) Sp. z o.o. i Przedsiębiorstwo Usług (...)
Sp. z o.o. w dniu 10 października 2009 r. zawarły umowę konsorcjum, na mocy której utworzyły konsorcjum w celu udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu ograniczonego, ogłoszonego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad na wykonanie zadania pn. „Budowa Autostrady (...) T.-S., na odcinku węzeł P. (z węzłem) – węzeł S. (bez węzła); odcinek 2 (sekcja 3) od km (...) do km (...) oraz odcinek 3 od km (...) do km (...)
a w przypadku wygrania tego postępowania, w celu zawarcia i wspólnej realizacji umowy na wykonanie tego Zamówienia. W ramach konsorcjum strony ustanowiły (...) (...) (...)liderem konsorcjum, upoważniając lidera do reprezentowania konsorcjum w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego
i zawarcia kontraktu w imieniu konsorcjum, tj. w imieniu i na rzecz każdego z partnerów konsorcjum łącznie i z osobna z Zamawiającym, reprezentowania partnerów konsorcjum wobec Zamawiającego i Inżyniera w ramach realizacji Zamówienia, przyjmowanie płatności dokonywanych przez Zamawiającego. ( umowa konsorcjum z 10.10.2009 r. wraz z aneksem
nr 1 z 11.10.2009 r. – k. 191-199).

W dniu 18 czerwca 2010 r. Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych
i Autostrad, jako Zamawiający, i konsorcjum firm: (...)
(...), (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Usług (...) Sp. z o.o., jako Wykonawca, zawarli w trybie zamówienia publicznego umowę, na mocy której Zamawiający powierzył a Wykonawca zobowiązał się do wykonania robót budowlanych polegających na „Budowie Autostrady (...) T.-S., na odcinku węzeł P. (z węzłem) – węzeł S. (bez węzła) odcinek 2 (sekcja 3) od km (...) do km (...) oraz odcinek 3 od km (...) do km (...)”, zwaną dalej (...) lub „kontraktem”. Integralną część kontraktu stanowiły Umowa, Szczególne Warunki Kontraktu, Warunki kontraktu na budowę dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez zamawiającego” – pierwsze tłumaczenie wydania FIDIC 1999, Instrukcja dla Wykonawców – Tom I Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, Specyfikacje techniczne, Dokumentacja Projektowa, Oferta Wykonawcy z dnia 28 kwietnia 2010 r. wraz z załącznikami. Wśród robót objętych kontraktem znajdowały się m.in. rekultywacja terenu (poz. 61 kosztorysu ofertowego nr 2), wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej gr. 15 cm (poz. 256 kosztorysu ofertowego nr 11), wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adaptowanym humusie (poz. 257 kosztorysu ofertowego nr 11), uporządkowanie powierzchni terenu pod obiektami (poz. 274 kosztorysu ofertowego nr 11). Sposób wykonania tych robót określony był
w Specyfikacjach Technicznych Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych dotyczących robót wykończeniowych i robót z zakresu zieleni drogowej. ( Umowa nr (...)
z 18.06.2010 r. – k. 96-99 i k. 186-189, Szczególne Warunki Kontraktu – k. 200-212, Warunki Kontraktu na budowę dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez zamawiającego – FIDIC 1999 – k. 213-267, Oferta wraz z kosztorysami ofertowymi nr 2 i 11 – k. 268-275, Specyfikacje Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych D.06.01.01, D.09.00.00, D.06.00.00, D.09.00.00 – k. 1111-1168).

W dniu 26 listopada 2010 r. konsorcjum firm (...) (...)G, (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo (...) S.A., Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Usług (...) Sp. z o.o., w imieniu i na rzecz którego działał upoważniony przez wszystkich członków konsorcjum (...). (...), zawarło z podwykonawcą M. B., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą B. M. (...) Przedsiębiorstwo (...), umowę podwykonawczą, na mocy której Wykonawca zlecił a podwykonawca zobowiązał się do wykonania na przedmiotowym kontrakcie następujących robót i usług z zakresu zieleni drogowej:

-: na odcinku 2 sekcji 3 km (...) – (...): rekultywacji terenu, sadzenia
i pielęgnacji drzew liściach wraz z korowaniem mis, sadzenia i pielęgnacji drzew iglastych, sadzania i pielęgnacji krzewów liściastych wraz z korowaniem mis, rozrzucenia kory warstwą o grubości 7 cm pod nasadzenia krzewów, zakładania
i pielęgnacji trawników na terenie płaskim wraz z rozłożeniem ziemi urodzajnej uprzednio odspojonej warstwą grub. 10 cm,
-: na odcinku 3 km (...)– (...): wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm, wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adaptowanym humusie, przygotowania terenu płaskiego poza granicami robót ziemnych pod projektowane drzewa, krzewy
i pnącza na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm, sadzenia drzew liściastych form naturalnych na terenie płaskim, sadzenia drzew liściastych form piennych na terenie płaskim, sadzenia drzew iglastych na terenie płaskim, sadzenia krzewów liściastych na terenie płaskim, sadzenia krzewów iglastych na terenie płaskim, sadzenia krzewów liściastych na skarpach, sadzenia pnączy w granicach robót ziemnych, rozścielenia ściółki pod projektowanymi drzewami, krzewami
i pnączami na terenie płaskim, odwiezienia ziemi nieurodzajnej z dołów pod projektowane drzewa, krzewy i pnącza, pielęgnacji trawników na terenie płaskim
w okresie gwarancyjnym, pielęgnacji w okresie gwarancyjnym drzew i krzewów liściastych oraz iglastych, a także pnączy, uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami (§ 1 ust. 1 umowy i Załącznik nr 2 do umowy). Strony ustaliły w umowie, że szacunkowe wynagrodzenie podwykonawcy wynosi 3.374.423,51 zł netto + VAT, przy czym z uwagi na jego obmiarowy charakter ostateczna jego wartość wynikać będzie z ilości robót i usług wykonanych przez podwykonawcę, odebranych przez generalnego Wykonawcę i Zamawiającego (§ 1 ust. 2 umowy). Podwykonawca zobowiązał się poinformować generalnego Wykonawcę o fakcie zwiększenia wartości umowy powyżej 10%, zaś generalny Wykonawcy o powyższym fakcie zobowiązał się poinformować Zamawiającego (§ 1 ust. 3 umowy). Zgodnie z postanowieniami umowy, ceny jednostkowe poszczególnych rodzajów robót określone zostały
w Załączniku nr 2 do umowy, pozostawały one niezmienne przez cały okres trwania umowy, zaś ilości prac podanych w Załączniku nr 2 były ilościami orientacyjnymi
i mogły ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu, zaś rozliczenie rzeczywistych ilości poszczególnych rodzajów wykonanych prac nastąpić miało na podstawie protokołów obmiaru zatwierdzonych przez generalnego Wykonawcę i Zamawiającego (§ 2 ust. 1 umowy).

W Załączniku nr 2 do umowy podwykonawczej ustalono następujące ilości i stawki jednostkowe za wskazane poniżej rodzaje robót:

-: rekultywacja terenu (poz. 61) – 105.260 m², 1,50 zł za m²,
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm (poz. 1) –
660.639 m², 2,98 zł za m²,
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. 2) – 53.412 m², 2,46 zł za m²,
-: uporządkowanie powierzchni terenu pod obiektami (poz. 19) – 3.307 m², 1,40 zł
za m².

W umowie podwykonawczej ustalono, że wszelkie roszczenia podwykonawcy wynikające z umowy, w szczególności roszczenia o przesunięcie terminu wykonania robót podwykonawcy oraz roszczenia finansowe, uwarunkowane są powiadomieniem generalnego Wykonawcy o okolicznościach uzasadniających żądanie roszczeń w ciągu 7 dni od ich wystąpienia oraz przekazania w tym terminie do generalnego Wykonawcy pisemnego roszczenia w sposób zgodny z kontraktem, pod rygorem utraty prawa do żądania spełnienia tych roszczeń, oraz że podwykonawca zrzeka się zgłaszania i żądania spełnienia roszczeń wynikających z umowy po terminie 7 dni od daty wystąpienia okoliczności, o których mowa w zdaniu poprzednim (§ 3 ust. 5 umowy). Podwykonawca zobowiązany był m.in. do przeprowadzenia pomiarów geodezyjnych wymaganych umową i jej załącznikami (§ 3 ust. 11 umowy). W przypadku gdy generalny wykonawca będzie zapewniał obsługę geodezyjną dla całości prac objętych kontraktem, podwykonawca zobowiązany jest do partycypowania
w tych kosztach (§ 7 ust. 3 umowy). W paragrafie § 5 umowy zatytułowanym „Obmiary, płatności i Zabezpieczenia” strony powtórzyły postanowienia zawarte w § 2 ust. 1 zd. 1 umowy wskazując ponadto, że comiesięczne zatwierdzenie obmiaru robót przez generalnego Wykonawcę i Zamawiającego nie oznacza ich odbioru w rozumieniu zasad prawa budowlanego bądź zasad wynikających z Kodeksu cywilnego, a sporządzane jest jedynie
w celu rozliczenia finansowego robót w toku. Należność podwykonawcy wynikać będzie
z wymnożenia cen jednostkowych poszczególnych rodzajów robót wg Załącznika nr 2 przez faktycznie wykonane ilości tych robót, wynikające z protokołów obmiaru potwierdzonych przez generalnego Wykonawcę i Zamawiającego (§ 5 ust. 1 umowy). Uzgodniono,
że płatności za wykonane roboty dokonywane będą przez generalnego Wykonawcę na podstawie faktur częściowych VAT wystawionych w sposób narastający przez podwykonawcę na podstawie zatwierdzonej przez Dyrektora Kontraktu Tabeli Rozliczeniowej podwykonawcy, określającej stan zaawansowania robót w danym miesiącu rozliczeniowym (§ 5 ust. 2 umowy). W ust. 3 § 5 umowy strony uzgodniły, że podstawą do sporządzenia przez podwykonawcę Tabeli Rozliczeniowej będzie przedstawiony przez podwykonawcę na koniec okresu rozliczeniowego (okres rozliczeniowy od 1 do 30 danego miesiąca) obmiar (zestawienie) wykonanych robót w danym okresie. Tabela Rozliczeniowa miała zostać zatwierdzona przez generalnego Wykonawcę w terminie 7 dni od zatwierdzenia przez Inżyniera lub Zamawiającego otrzymanego od podwykonawcy obmiaru (zestawienia) wykonanych robót w danym okresie rozliczeniowym. Tabela Rozliczeniowa miała odzwierciedlać wartości robót podwykonawcy zaakceptowanych pod względem ilościowym przez generalnego Wykonawcę i Zamawiającego. W § 5 ust. 5 umowy wskazano, że po zakończeniu robót podwykonawca wystawi narastającą fakturę końcową VAT na podstawie Protokołu Końcowego Odbioru Robót. Warunkiem wystawienia faktury końcowej jest dokonanie przez Zamawiającego ostatecznego odbioru całego zakresu robót. W fakturze końcowej uwzględnić należy ostateczną wartość rozliczenia i kwoty dotychczas wystawionych faktur częściowych, bez uwzględniania pomniejszeń tych kwot dokonywanych zgodnie z postanowieniami niniejszej umowy. W § 5 ust. 15 umowy postanowiono zaś, że po zakończeniu robót podwykonawcy podpisany zostanie Protokół Końcowy Odbioru Robót,
w zakresie wszystkich zobowiązań umownych a w szczególności dokonane zostanie rozliczenie ilości i jakości poszczególnych rodzajów wykonanych robót zatwierdzonych przez Zamawiającego, z ilościami ujętymi w tabelach rozliczeniowych wystawionych przez podwykonawcę, będących podstawą do płatności faktury podwykonawcy (§ 5 ust. 15 umowy). ( umowa podwykonawcza nr (...) (...)zawarta dnia 26.11.2011 r. wraz z załącznikami – k. 277-316).

Wnioskiem z dnia 20 stycznia 2011 r. Wykonawca wystąpił do Inżyniera Kontraktu
z wnioskiem o zatwierdzenie podwykonawcy M. B.. Inżynier Kontraktu w dniu 24 stycznia 2011 r. pozytywnie zaopiniował M. B. jako podwykonawcę
w zakresie zieleni. W marcu 2011 r. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zaakceptowała M. B. jako podwykonawcę na przedmiotowej inwestycji drogowej. ( prośba o zatwierdzenie podwykonawcy – k. 338, pismo Kierownika Projektu
z 07.03.2011 r. z adnotacją Dyrektora Oddziału (...) w Ł. o akceptacji podwykonawców – k. 339, zeznania świadków: H. K. – k. 647-649, T. K. – k. 649-651).

Aneksem nr (...) z dnia 21 lutego 2011 r. do przedmiotowej umowy podwykonawczej zmodyfikowano postanowienia umowy co do możliwości wypłaty zaliczki na poczet wykonywanych przez podwykonawcę robót. ( Aneks nr (...) z dnia 21.02.2011 r. – k. 342-343).

Aneksem nr (...) z dnia 27 lipca 2011 r. do umowy podwykonawczej zwiększono zakres robót zleconych podwykonawcy o następujące pozycje: umocnienie skarp rowów przed hydrosiewem, hydrosiew dla umocnienia skarp nasypów o pochyleniu większym od 1:1, umocnienia pasa dzielącego przez hydrosiew, umocnienie skarp nasypów o wysokości > 6,0m hydrosiewem, umocnienie skarp dna i rowu hydrosiewem (rowy uszczelnione), hydrosiew na skarpach, hydrosiew na pasie środkowym, hydrosiew. Jednocześnie uzgodniono, że za wykonanie pełnego zakresu robót objętych aneksem nr (...) oraz za usunięcie wszystkich ich usterek na zasadach określonych w umowie, podwykonawcy przysługuje wynagrodzenie (orientacyjne) netto w wysokości 948.416,88 zł plus podatek VAT. Zmianie uległ również zapis § 1 ust. 2 umowy podwykonawczej w ten sposób, że szacunkowe wynagrodzenie podwykonawcy wynosi 4.322.840,39 zł netto plus VAT, oraz termin ukończenia całego zakresu prac będących przedmiotem umowy na dzień 10 kwietnia 2012 r. ( Aneks nr (...) z dnia 27.07.2011 r. – k. 344-346).

Aneksem nr (...) z dnia 5 kwietnia 2012 r. do umowy podwykonawczej ustalono termin ukończenia prac podwykonawcy na dzień 30 lipca 2012 r., ustalono terminy pośrednie prac
z zakresu hydrosiewu, zieleni, nasadzeń i robót wykończeniowych oraz zmieniono postanowienia w zakresie wypłaty zaliczki na poczet wykonywanych przez podwykonawcę robót. ( Aneks nr (...) z 05.04.2012 r. – k. 87-88).

Kolejnymi aneksami nr (...) z dnia 30 lipca 2012 r. i nr 5 z dnia 29 września 2012 r. strony zmieniły terminy ukończenia prac podwykonawcy, ustalając termin wykonania ostatnich prac do dnia 30 listopada 2012 r. ( Aneks nr (...) z dni 30.07.2012 r. – k. 349-350, Aneks nr (...) z dnia 29.09.2012 r. – k. 351-352).

Aneksem nr (...) z dnia 29 września 2012 r. do umowy podwykonawczej zwiększono zakres robót podwykonawcy o kolejne pozycje: dopłata za wykonanie hydrosiewu
z dodatkowym nawożeniem, pierwsze koszenie trawników, drugie koszenie trawników, trzecie koszenie trawników oraz ustalono stawki jednostkowe za te rodzaje prac. ( Aneks nr (...)
z dnia 29.09.2012 r. – k. 353-354).

Przy piśmie z dnia 11 kwietnia 2012 r. Wykonawca przesłał Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad kopie umów zawartych z podwykonawcami. Zamawiającemu nie został natomiast przedstawiony żaden z aneksów do przedmiotowej umowy podwykonawczej zawartej przez generalnego Wykonawcę z M. B.. ( pismo Dyrektora Kontraktu z 11.04.2012 r. – k. 340, zeznania świadków: H. K. – k. 647-649, T. K. – k. 649-651).

W dniu 5 kwietnia 2011 r. M. B. wystawił spółce (...). KG fakturę zaliczkową nr (...) na kwotę 300.000 zł brutto tytułem zaliczki na poczet wykonania umowy podwykonawczej. Zaliczka została wypłacona powodowi przez Wykonawcę. ( faktura proforma (...) z 21.03.2011 r. – k. 357-358, zeznania świadka T. W. – k. 1069-1071).

Rozliczenia robót wykonywanych przez M. B. odbywały się cyklicznie
po wykonaniu przez powoda określonego rodzaju robót w poszczególnych okresach. Powód składał Wykonawcy raporty dzienne, w których wskazywał miejsce wykonanych robot (kilometraż), rodzaj i orientacyjną ilość wykonanych robót. Ilości wykonanych robót wskazywane były przez M. B. również w miesięcznych Tabelach rozliczeniowych przedkładanych Wykonawcy. Obmiary robót powoda dokonywane były przez służby geodezyjne działające na zlecenie generalnego Wykonawcy, a powód obciążany był kosztami usług geodezyjnych, stosownie do postanowień umowy podwykonawczej.
W oparciu o te dokumenty, po ich weryfikacji przez Wykonawcę, co miesiąc sporządzane były Tabele rozliczeniowe robót kontraktowych, które podpisywane były przez M. B. i przedstawicieli generalnego Wykonawcy. Tabele rozliczeniowe stanowiły podstawę do wystawienia faktur przez powoda. Przy rozliczeniach pomiędzy Wykonawcą
i Zamawiającym obmiary robót sprawdzane były przez służby geodezyjne Inżyniera Kontraktu. ( raporty dzienne – k. 766-781, 968-980, Tabele rozliczeniowe przedkładane przez powoda – k. 748-762, 764-768, 782-784, 786-788, 790-793, 795-798, 800-803, Tabele rozliczeniowe robót kontraktowych – k. 804-835, zeznania świadków: H. K. –
k. 647-649, T. K. – k. 649-651, A. G. – k. 1067-1068, T. W. – k. 1069-1071, J. G. – k. 1072-1074, R. N. – k. 1074-1075, I. B. – k. 1104-1305v., M. A. – k. 1105v.- (...), przesłuchanie powoda M. B. – k. 1332v.-1337v.).

Za wykonanie robót objętych umową podwykonawczą M. B. wystawił spółce (...). KG następujące faktury VAT:

-: fakturę nr (...) z dnia 15 maja 2012 r. na kwotę 70.914,42 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 25 maja 2012 r. na kwotę 144.749,06 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 13 czerwca 2012 r. na kwotę 278.198,18 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. na kwotę 275.875,03 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 18 lipca 2012 r. na kwotę 385.926,28 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 2 sierpnia 2012 r. na kwotę 409.930,93 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 22 sierpnia 2012 r. na kwotę 337.866,04 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 1 października 2012 r. na kwotę 230.073,49 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 25 października 2012 r. na kwotę 581.040,77 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 12 grudnia 2012 r. na kwotę 184.500 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 19 grudnia 2012 r. na kwotę 615.000 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 31 stycznia 2013 r. na kwotę 376.778,29 zł,
-: fakturę nr (...) z dnia 12 lutego 2013 r. na kwotę 166.050 zł.

( w/w faktury VAT wraz z Tabelami rozliczeniowymi robót kontraktowych za okresy od 01.03.2012 r. do 10.01.2013 r. – k. 359-396).

Wszystkie powyższe faktury zostały zapłacone przez generalnego Wykonawcę. ( okoliczność bezsporna).

M. B. był jedynym podwykonawcą prac w zakresie zieleni drogowej na przedmiotowej inwestycji. Roboty z zakresu rekultywacji terenu (poz. 61 kosztorysu ofertowego generalnego Wykonawcy), wykonania trawników metodą hydrosiewu na nawiezionej ziemi urodzajnej (poz. 256 kosztorysu ofertowego generalnego Wykonawcy), wykonania trawników metodą hydrosiewu na adaptowanym humusie (poz. 257 kosztorysu ofertowego generalnego Wykonawcy) realizował na tym odcinku autostrady (...) wyłącznie powód. Wykonawca nie miał sprzętu do hydrosiewu i nie wykonywał w ogóle tego rodzaju robót. Pracownicy Wykonawcy przygotowywali teren do rekultywacji wykonywanej następnie przez powoda, ale nie realizowali prac z zakresu rekultywacji terenu (poz. 61 kosztorysu generalnego Wykonawcy). Na niewielkich obszarach pracownicy generalnego Wykonawcy wykonywali ręczny siew traw. Wykonywali także własnymi siłami prace
z zakresu porządkowania terenu po obiektami mostowymi w miejscach, gdzie teren został uszkodzony przez sprzęt wykonawcy robót mostowych, już po wykonaniu tych prac przez powoda. ( zeznania świadków: H. K. – k. 647-649, A. G. – k. k. 1067-1068, I. B. – k. 1104-1105v., przesłuchanie powoda M. B. – k. 1332v.-1337v., częściowe zeznania świadków: J. G. – k. 1072-1074, R. N. – k. 1074-1075, K. J. – k. 1076-1077, M. P. – k. 1078-1077, M. A. – k. 1104v.- (...)).

W dniu 1 sierpnia 2012 r. Inżynier Kontraktu wystawił Wykonawcy Świadectwo Przejęcia Robót nr 1 dla kontraktu „Budowa autostrady (...) T. – S., na odcinku węzeł P. (z węzłem) – węzeł S. (bez węzła); odcinek 2 (sekcja 3) od km 270+000 do km 273+400 oraz odcinek 3 od km 273+400 do km 291+000”, w którym zaświadczył, że całość robót została zasadniczo wykonana, pomijając usterki oraz drobne zaległe prace wymienione na załączonej liście, na dzień 4 lipca 2012 r. ( Świadectwo Przejęcia Robót nr 1 z dnia 01.08.2012 r. – k. 981-982).

W dniu 8 kwietnia 2013 r. przedstawiciele generalnego Wykonawcy i podwykonawca M. B. podpisali Protokół Końcowy Odbioru Robót Podwykonawcy w oparciu
o podpisaną przez strony Tabelę rozliczeniową robót kontraktowych – końcową, w celu ostatecznego rozliczenia robót podwykonawcy i zwolnienia kwot zatrzymanych tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W Tabeli rozliczeniowej końcowej stwierdzono m.in., że podwykonawca w całym okresie realizacji umowy: nie zrealizował żadnych prac z zakresu rekultywacji terenu (poz. kosztorysowa nr 61) – wartość robót 0,00 zł,
w zakresie wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej (poz. kosztorysowa nr 256) zrealizował roboty w ilości 509.770 m² i wartości 1.519.114,60 zł, w zakresie wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. kosztorysowa nr 257) zrealizował roboty w ilości 43.223,20 m²
i wartości 106.329,07 zł, w zakresie uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami (poz. kosztorysowa nr 274) nie zrealizował żadnych robót – wartość robót 0,00 zł. W Protokole określono łączną wartość wykonanych przed podwykonawcę robót na kwotę 3.957.445,30 zł netto, wartość wystawionych do tej pory faktur częściowych na kwotę 3.570.543,08 oraz do pozostałą do zapłaty na rzecz podwykonawcy (po potrąceniu zaliczki) kwotę w wysokości 264.951 zł netto. W treści Protokołu M. B. potwierdził prawdziwość protokołu
i oświadczył, że nie posiada żadnych więcej roszczeń w stosunku do konsorcjum wykonawczego. Po podpisaniu Protokołu Odbioru Ostatecznego Robót M. B. nie wykonywał już żadnych prac objętych umową podwykonawczą. ( Protokół Końcowy Odbioru (...) z 8.04.2013 r. – k.118-120 i 398-400, Tabela rozliczeniowa robót kontraktowych (końcowa) – k. 401-402, zeznania świadka T. W. – k. 1069-1071).

W dniu 10 kwietnia 2013 r. generalny Wykonawca (działająca w imieniu generalnego Wykonawcy spółka (...). (...)) i M. B. podpisali aneks nr (...) do umowy podwykonawczej. Aneks ten podpisano z inicjatywy podwykonawcy w celu zwolnienia kwoty wynagrodzenia zatrzymanego na poczet zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W aneksie tym podwykonawca potwierdził,
iż kwota netto 3.957.445,30 zł stanowi ostateczną wartość wykonanych robót w ramach umowy, natomiast kwota 3.904.453,87 zł pomniejszona o faktury korygujące z tytułu udzielonego skonta za wcześniejszą płatność, stanowił w całości ostateczne rozliczenie umowy podwykonawczej. Podwykonawca potwierdził jednocześnie, że wszystkie faktury wystawione w związku z umową podwykonawcą zostały przez generalnego Wykonawcę zapłacone. W aneksie stwierdzono ponadto, że aneks stanie się obowiązujący wyłącznie pod dokonaniu zwolnienia przez generalnego Wykonawcę zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy, tj. kwoty 243.382,87 zł, a pozostała wartość kwot zatrzymanych zostaje zachowana na zabezpieczenie z tytułu gwarancji jakości i rękojmi, a także że postanowienia aneksu nr (...) stanowią w całości ostateczne rozliczenie wszystkich należności finansowych dla podwykonawcy wynikających poza lub w związku z zawartą umową podwykonawczą, lecz nie zwalniając podwykonawcy z odpowiedzialności z tytułu gwarancji, która nadal istnieje zgodnie z ustaleniami umowy. ( aneks nr (...) z 10.04.2013 r. – k. 355, zeznania świadków T. W. – k. 1069-1071, M. A. – k. 1105v.- (...), przesłuchanie powoda M. B. – k. 1132v.-1135v.).

W związku z wystąpieniem generalnego Wykonawcy do M. B.
z roszczeniami z tytułu wad wykonanych robót i nieprecyzyjny opis ich lokalizacji, M. B. pismem z dnia 7 lipca 2014 r. wystąpił do (...) Oddział w Ł. o udostępnienie informacji publicznej poprzez udostępnienie umowy generalnego wykonawstwa zawartej na budowę przedmiotowego odcinka autostrady (...) i protokołów odbioru związanych z pracami wykonanymi na inwestycji przez generalnego Wykonawcę, w zakresie robót wykończeniowych i robót z zakresu zieleni drogowej. Żądane dokumenty zostały przesłane powodowie przez (...) e-mailem z dnia 16 lipca 2014 r. ( wniosek o udostępnienie informacji publicznej z 07.07.2014 r. – k. 127-129, wydruk wiadomości e-mail z 16.07.2014 r. – k. 130, przesłuchanie powoda M. B. – k. 1132v.-1135v.).

W ramach kontraktu głównego pomiędzy Wykonawcą i Zamawiającym rozliczone zostały następujące ilości robót, które Wykonawca zlecił M. B. w umowie podwykonawczej:

-: rekultywacja terenu (poz. kosztorysowa nr 61) – 105.260 m²,
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm (poz. kosztorysowa nr 256) – 660.639 m²,
-: wykonanie trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. kosztorysowa nr 257) – 53.412 m²,
-: uporządkowanie powierzchni terenu pod obiektami (poz. kosztorysowa nr 274) – 3.307 m².

W dniu 3 lutego 2014 r. Zamawiający wystawił Wykonawcy przedmiotowej inwestycji Świadectwo Wykonania, w którym stwierdzono, że Wykonawca na dzień
5 grudnia 2013 r. wypełnił swoje obowiązku wykonania i wykończenia robót oraz usunięcia wszelkich usterek w robotach. ( raporty kontroli robót – k.103-106, (...) nr 26
z 18.12.2013 r. z załącznikami – k.107-117 i 609-616, Świadectwo Wykonania – k. 417-418).

Po otrzymaniu w/w dokumentów z (...) M. B. w dniu 25 sierpnia 2014 r. wystawił spółce (...). (...) fakturę VAT nr (...) na kwotę 948.158,03 zł brutto tytułem wykonania prac zgodnie z umową nr (...), tj. odpowiadającą różnicy ilości robót objętych umową podwykonawczą rozliczonych przez Wykonawcę z Zamawiający a rozliczonych przez Wykonawcę z powodem. Faktura została doręczona Wykonawcy 29 sierpnia 2014 r. Wykonawca odesłał tę fakturę powodowi przy piśmie z dnia 3 września 2014 r. wskazując, że została wystawiona z naruszeniem postanowień umowy podwykonawczej i że nie ma uzasadnienia w świetle dokumentów, w szczególności w odniesieniu do oświadczeń złożonych w Aneksie nr (...) z dnia 10 kwietnia 2013 r. i Protokole Końcowym Odbioru Robót
z dnia 8 kwietnia 2013 r. ( faktura VAT nr (...) z 25.08.2014 r. – k. 147, pismo Wykonawcy z 03.09.2014 r. - k. 406-408, zeznania świadka T. W. – k. 1069-1071, przesłuchanie powoda M. B. – k. 1132v.-1135v.).

Pismem z dnia 27 sierpnia 2014 r. M. B. wezwał Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad do zapłaty na podstawie art. 647¹ k.c., w terminie do 8 września
2014 r. kwoty 948.158,03 zł tytułem nieuregulowanej przez konsorcjum generalnego Wykonawcy należności objętej w/w fakturą VAT nr (...) z dnia 25 sierpnia 2014 r. ( przedsądowe wezwanie do zapłaty z 27.08.2014 r. – k. 48).

Ponadto pismem z dnia 15 września 2014 r. M. B. zawiadomił Prokuraturę Rejonową w Prudniku o podejrzeniu popełnienia przez przedstawicieli i reprezentantów spółek (...). (...) Sp. z o.o. przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. przy rozliczaniu robót wykonanych na podstawie przedmiotowej umowy podwykonawczej. ( zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z 15.09.2014 r. wraz z załącznikami – k. 131-141).

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad odpowiadając na wezwanie do zapłaty z dnia27 sierpnia 2014 r. odmówiła uwzględnienie roszczeń powoda informując go, że Zamawiający może ponosi solidarną odpowiedzialność tylko za wykonane roboty i tylko
w zakresie zaakceptowanym i określonym w umowie podwykonawczej, a nie może ponosić odpowiedzialności za roboty wykonane przez podwykonawcę na podstawie zawartych aneksów, albowiem nie zostały one zaakceptowane przez Zamawiającego. Z przedłożonych dokumentów wynika, że pozycje 61 i 274 objęte umową podwykonawczą nie zostały przez podwykonawcę wykonane, natomiast pozycje 256 i 274 zostały wykonane w mniejszym zakresie ilościowym, a ponadto w aneksie nr (...) do umowy strony oświadczyły, że umowa podwykonawcza została w pełni rozliczona. Roszczenia powoda pozostają zatem poza zakresie solidarnej odpowiedzialności Zamawiającego. ( pismo Dyrektora Oddziały (...) w Ł. z 23.09.2014 r. k. 100-102).

M. B. w piśmie z dnia 10 października 2014 r., skierowanym (według treści pisma) do (...) i nadanym na adres „ Biuro (...) A1 (...) Sp. z o.o. Wola (...), 95-011 B.”, oświadczył, iż uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w dniu 10 kwietnia 2013 r. celem zawarcia aneksu nr (...) do umowy podwykonawczej nr (...) (...) z 26 listopada 2010 r.
W treści pisma powód wskazał, że w chwili składania oświadczenia woli w kwestii zawarcia aneksu działał pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej. Wszelkie płatności za wykonane roboty odbywały się na podstawie ich obmiarów dokonywanych przez obsługę geodezyjną działającą na zlecenie generalnego Wykonawcę. Nierzetelne zaś obmiary geodezyjne stanowiły podstawę do zawarcia przedmiotowego aneksu nr (...). Powód podniósł również, że obmiary przekazane mu przez obsługę geodezyjną generalnego Wykonawcy zostały radykalnie zmienione po podpisaniu aneksu i przekazane przez generalnego Wykonawcę Zamawiającemu, jako podstawa rozliczenia, a nierzetelność obmiarów ustalił
w wyniku otrzymania od Zamawiającego informacji o zgłoszonym do odbioru szerszym zakresie prac niż ustalony na podstawie przekazanych powodowi obmiarów, tj. dnia 16 lipca 2014 r. Powyższe pismo powoda zostało doręczone (...) Sp. z o.o. w dniach
14 października 2014 r. i 22 października 2014 r. ( pismo powoda z 10.10.2014 r. – k. 142-143 i 1176-1177, zwrotne potwierdzenie odbioru – k. 153).

W odpowiedzi na powyższe pismo powoda pełnomocnik spółki (...). KG (lidera konsorcjum generalnego Wykonawcy) potwierdził, że pismo powoda zostało doręczone w dniach 14 i 16 października 2014 r. oraz wskazał, że generalny Wykonawca kwestionuje skuteczność oświadczenia powoda
o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego przy zawarciu aneksu
nr 7. W piśmie wskazano, że nie istnieją żadne podstawy do przyjęcia, że podwykonawca działał pod wpływem błędu ani też nie zostały spełnione pozostałe przesłanki do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, o których mowa w art. 84 k.c., w związku z czym postanowienia aneksu nr (...) są skuteczne i wiążące dla stron. ( pismo (...) & Co. KG z 23.10.2014 r. – k. 144-146).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Na wiarę zasługiwały w całości zeznania świadków H. K. i T. K., w których świadkowie ci potwierdzili, że powód był zatwierdzonym podwykonawcą i wykonywał na przedmiotowym kontrakcie roboty w zakresie zieleni drogowej, wskazali, że Zamawiającemu nie zostały przedstawione zawarte przez strony aneksy do umowy podwykonawczej oraz przedstawili okoliczności złożenia pozwanemu przez powoda żądania zapłaty należności na podstawie art. 647¹ k.c. Zeznania świadków
w tym zakresie były wzajemnie zgodne i korespondowały z dowodami z dokumentów, zatem nie budziły wątpliwości.

Jeśli chodzi o zakres prac wykonywanych przez powoda na przedmiotowej inwestycji budowlanej, to Sąd w tym zakresie dał wiarę w całości zeznaniom świadków A. G., I. B. i zeznaniom powoda M. B. oraz częściowo zeznaniom świadków T. W., J. G., W. F., K. J. i M. P.. Z zeznań tych osób wynika, że powód realizował w ramach budowy odcinka autostrady (...) sporne roboty z zakresu rekultywacji terenu, wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim i uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami. Świadkowie J. G., W. F., K. J. wskazali, że generalny Wykonawca nie dysponował sprzętem do hydrosiewu, zatem nie mógł wykonywać własnymi siłami takich robót,
co przyznał wprost J. G. zeznając, że hydrosiew w 100% wykonał powód,
a pracownicy Wykonawcy wykonywali jedynie siew ręczny, który siłą rzeczy musiał być ograniczony do niewielkich obszarów. Jeśli chodzi o prace z zakresu rekultywacji terenu, to zeznania wymienionych osób oceniane łącznie prowadziły do wniosku, że Wykonawca przygotowywał teren do rekultywacji, a prace agrotechniczne z zakresu rekultywacji wykonywał powód. W tej sytuacji niewiarygodna była ta część zeznań T. W.
i W. F., w których stwierdzili oni, że hydrosiew wykonywał również własnymi siłami Wykonawca. Zeznanie T. W., że Wykonawca na terenie inwestycji miał sprzęt wymagany do hydrosiewu było zaś odosobnione, sprzeczne
z zeznaniami pozostałych świadków, a przez to niewiarygodne. Siew ręczny nie jest tożsamy z hydrosiewem, a hydrosiewu, wobec nieposiadania odpowiednich urządzeń, Wykonawca nie mógł wykonywać samodzielnie. Zeznania K. J. nie zasługiwały natomiast na wiarę w części, w której twierdził on, że Wykonawca własnymi siłami wykonywał rekultywację terenu, a powód nie wykonywał takich robót. Inni świadkowie zgłoszeni przez interwenientów ubocznych w swych zeznaniach potwierdzili,
że roboty tego rodzaju były wykonywane przez powoda, a pracownicy Wykonawcy przygotowywali teren pod rekultywację (T. W., J. G.) lub wykonywali rekultywację na niewielkich tylko obszarach – pod obiektami, co koresponduje
z zeznaniami powoda, który wskazał, że pracownicy Wykonawcy przygotowali jedynie teren pod rekultywację, którą wykonywał powód, oraz porządkowali teren pod obiektami, jeśli został zniszczony przez wykonawcę robót mostowych. Prace tego rodzaju (rekultywacja, porządkowanie terenu) były też wskazywane przez powoda w raportach dziennych, zatem fakt ich wykonywania przez powoda należało uznać za niebudzący wątpliwości w świetle całokształtu materiału dowodowego sprawy.

Kwestia procedury obmiarów i rozliczeń robót wykonywanych przez powoda została przedstawiona (w sposób podobny) w zeznaniach świadków H. K., T. K., A. G., T. W., J. G., R. N., I. B., M. A. i w zeznaniach samego powoda M. B., a nadto wynikała z dokumentów złożonych do akt sprawy (raportów dziennych, tabel rozliczeniowych), zatem nie budziła wątpliwości.

Sąd nie dokonał ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadków A. N.
i I. S., albowiem nie mieli oni wiedzy co robót prowadzonych przez powoda na przedmiotowej inwestycji i nie przekazali żadnych informacji istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd oddalił wnioski interwenientów ubocznych, do których przyłączył się również pozwany, o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków P. B. i A. Ł.. Dowód z zeznań świadka P. B. zgłoszony zostały pismem procesowym z 18 listopada 2016 r. a dowód z zeznań świadka A. Ł. został zgłoszony dopiero na ostatnim terminie rozprawy z dnia 23 lutego 2017 r., kiedy zostały już przeprowadzone wszystkie dowody osobowe, w tym również przesłuchanie strony powodowej. Dowody te były zatem spóźnione a ich przeprowadzenie spowodowałoby zwłokę w rozpoznaniu sprawy, bowiem w celu ich przeprowadzenia konieczne byłoby odroczenie rozprawy z dnia 23 lutego 2017 r. (na której zaplanowano jedynie przesłuchanie powoda)
i wyznaczenie kolejnego terminu rozprawy. Interwenienci uboczni ani pozwany nie uprawdopodobnili również, żeby niezgłoszenie tych dowodów w interwencji ubocznej lub
w kolejnym piśmie procesowym interwenientów ubocznych z dnia 5 lipca 2016 r., albo
w odpowiedzi na pozew, nastąpiło bez ich winy. W szczególności niezasadnym było twierdzenie interwenientów ubocznych, żeby potrzeba przesłuchania świadka P. B. pojawiła się w związku z treścią zeznań świadka M. A., gdyż dopiero wówczas okazało się, że jest on osobą posiadającą szczegółową wiedzę
o okolicznościach faktycznych sprawy. Skoro P. B. był osobą związaną
z Wykonawcą, to interwenienci uboczni musieli zdawać sobie sprawę już w momencie pierwszej czynności procesowej, że może on posiadać wiedzę w zakresie okoliczności faktycznych dotyczących realizacji prac przez powoda na przedmiotowej inwestycji. To samo można odnieść do świadka A. Ł., którego podpisy znajdują się na Tabelach rozliczeniowych robót kontraktowych złożonych do akt sprawy, zatem nie był on osobą nieznaną uczestnikom postępowania aż do ostatniej rozprawy, na której świadek ten został zgłoszony.

Sąd oddalił wniosek powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego zgłoszony na okoliczność zakresu wykonanych robót oraz należnego z tego tytułu powodowi wynagrodzenia, ponieważ okoliczności, na które wniosek ten został zgłoszony dotyczyły ustalenia faktów (co nie jest rolą biegłego sądowego), a nie ich oceny w kontekście wiedzy specjalnej posiadanej przez specjalistę z danej dziedziny. Okoliczności dotyczące powyższych kwestii były możliwe do udowodnienia innymi środkami dowodowymi (dokumentami, zeznaniami świadków lub stron postępowania) i w niniejszej sprawie zostały w odpowiedni sposób wykazane.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 647¹ § 5 k.c. zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor
i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Analiza przepisu art. 647¹ § 2-5 k.c. prowadzi do wniosku, że do powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora (z generalnym wykonawcą wobec podwykonawcy potrzebne jest spełnienie dwóch warunków: 1) zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy, której przedmiotem jest wykonanie robót budowlanych, przy czym wymagana jest forma pisemna umowy pod rygorem nieważności (art. 647¹ § 4 k.c.), 2) wyrażenie przez inwestora zgody na zawarcie tej umowy (art. 647¹ § 2 k.c.). Umowa z podwykonawcą spełnia warunki umowy podwykonawczej w rozumieniu art. 647¹ § 1 k.c., jeżeli prace zrealizowane przez podwykonawcę prowadzić będą do wykonania danego obiektu, stanowiąc część składową finalnego rezultatu, to jest gdy rezultat świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem świadczenia wykonawcy wobec inwestora w ramach umowy o roboty budowlane, przy czym w sensie prawnym umowa taka może zostać zakwalifikowana także jako umowa o dzieło. (por. orz. SN z 17.10.2008 r., I CSK 106/08, Biul. SN 2009/3/9, Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 25.04.2014 r., I ACa 244/14, Lex nr 1563514, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 03.07.2014 r., I ACa 242/14, Lex nr 1509109). Zgoda inwestora na zawarcie umowy podwykonawczej może być wyrażona
w sposób bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz
z częścią dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie lub projekcie (art. 647¹ § 2 k.c.). Wyrażenie zgody w sposób czynny może nastąpić w sposób wyraźny pisemnie lub ustnie albo poprzez inne zachowanie inwestora, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.), w tym poprzez czynności faktyczne (w sposób dorozumiany), np. przez tolerowanie podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie od niego robót oraz dokonywanie podobnych czynności.

Przenosząc powyższe założenia na grunt niniejszej sprawy należy w pierwszym rzędzie wskazać, że umowa zawarta w dniu 26 listopada 2011 r. pomiędzy generalnym Wykonawcą (konsorcjum spółek reprezentowanych przez (...) & Co. KG) a powodem – jako podwykonawcą, spełniała warunki umowy podwykonawczej w opisanym wyżej znaczeniu. Nie budziło wątpliwości, że objęte wskazaną umową roboty z zakresu zieleni drogowej i porządkowania terenu stawały się częścią realizowanej przez wykonawcę inwestycji drogowej, składając się na rezultat świadczenia Wykonawcy względem inwestora. Kwalifikacja prawna tejże umowy – jako umowy o dzieło czy umowy o roboty budowlane – pozostawała bez znaczenia dla kwestii powstania odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy na gruncie art. 647¹ k.c.

Po drugie, bezsporne w niniejszej sprawie było, że Skarb Państwa – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad wyraził (w sposób wyraźny czynny) zgodę na zawarcie przez generalnego Wykonawcę umowy podwykonawczej z powodem. Fakt ten wynikał z materiału dowodowego sprawy i nie był kwestionowany przez pozwanego. Rację miał pozwany, że jego odpowiedzialności ograniczona jest do zakresu robót określonych
w pierwotnej umowie podwykonawczej, a nie zwiększonego zakresu robót zleconych podwykonawcy w zawartych później aneksach do umowy podwykonawczej, których nie przedstawiono Zamawiającemu. Kwestia ta nie miała jednak większego znaczenia dla rozstrzygnięcia, bowiem roboty, których dotyczyły roszczenia objęte pozwem, zostały ujęte już w pierwotnej umowie podwykonawczej i nie były modyfikowane aneksami.

Po trzecie pozwany Skarb Państwa (inwestor) odpowiadać może za zapłatę wynagrodzenia powoda (podwykonawcy) tylko w zakresie dotyczącym faktycznie wykonanych przez powoda robót. Okolicznością usprawiedliwiającą nałożenie na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. na inwestora obowiązku zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy jest zrealizowanie części świadczenia wykonawcy na rzecz inwestora kosztem podwykonawcy ( orz. SN z 17.10.2008 r., I CSK 106/08, Biul. SN 2009/3/9). Na gruncie materiału dowodowego sprawy istniały podstawy do przyjęcia, że powód zrealizował faktycznie roboty w zakresie wykonania rekultywacji terenu, wykonania trawników metodą hydrosiewu na nawiezionej ziemi urodzajnej, wykonania trawników metodą hydrosiewu na adaptowanym humusie i uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami w ilościach rozliczonych pomiędzy Wykonawcą i Zamawiającym w ramach kontraktu głównego (wskazanych w (...) nr 26), tj. w zakresie:

-: rekultywacji terenu (poz. kosztorysowa nr 61) – 105.260 m²,
-: wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm (poz. kosztorysowa nr 256) – 660.639 m²,
-: wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. kosztorysowa nr 257) – 53.412 m²,
-: uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami (poz. kosztorysowa nr 274) – 3.307 m².

Do wniosku takiego prowadzą okoliczności, że powód był jedyny podwykonawcą
w zakresie wymienionych robót a nie znalazły potwierdzenia w dowodach twierdzenia pozwanego i interwenientów ubocznych, iż roboty z tych pozycji zrealizował w całości lub
w jakiejś części samodzielnie Wykonawca. Do akt sprawy nie złożono żadnych dokumentów, które by stwierdzały fakt wykonywania powyższych robót przez pracowników Wykonawcy, a takie dokumenty musiałyby powstać, gdyby sporne roboty Wykonawca realizował samodzielnie. Natomiast z raportów dziennych stanowiących materiał dowodowy sprawy,
w których M. B. raportował Wykonawcy realizację robót w poszczególnych dniach (podając przybliżone ilości wykonanych robót) wynika, że powód wykonywał wszystkie ze wskazanych wyżej asortymentów robót, tj. zarówno hydrosiew na terenach płaskich, jak i rekultywację i porządkowanie terenu. Do takich samych wniosków prowadzą zeznania świadków i powoda, z przyczyn wcześniej opisanych. Świadkowie zeznający
w sprawie wskazali, że Wykonawca nie posiadał nawet maszyn do hydrosiewu, a więc tego rodzaju robót nie mógł wykonywać siłami własnymi. W rezultacie stwierdzić należało, że wszystkie roboty z zakresy hydrosiewu rozliczone przez generalnego Wykonawcę
z Zamawiającym zostały wykonane przez powoda i że Tabela rozliczeniowa robót kontraktowych (końcowa), stanowiąca załącznik do Protokołu Końcowego Odbioru Robót podpisanego przez strony umowy podwykonawczej, podaje zaniżone wartości w tym zakresie. Tabela ta podaje też nieprawdziwe informacje co do prac z zakresu rekultywacji terenu i uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami, gdyż w pozycjach dotyczących tych robót (nr 61 i 274) wskazano wartości zerowe, mimo że powód takie roboty niewątpliwie wykonywał na rzecz Wykonawcy. Różnice pomiędzy ilościami robót wskazanymi w rozliczeniu końcowym generalnego Wykonawcy z Zamawiającym (załącznikach do (...) nr 26) a Tabeli rozliczeniowej końcowej robót podwykonawczych wynoszą:

-: w zakresie rekultywacji terenu (poz. kosztorysowa nr 61) – 73.682 m², co przy stawce jednostkowej z umowy podwykonawczej w wysokości 1,50 zł daje kwotę 110.523 zł netto,

-: w zakresie wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na nawiezionej warstwie ziemi urodzajnej grub. 15 cm (poz. kosztorysowa nr 256) – 150.869 m², co przy stawce jednostkowej z umowy podwykonawczej w wysokości 2,98 zł daje kwotę 449.589,62 zł netto,
-: w zakresie wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim poza granicami robót ziemnych na adoptowanym humusie (poz. kosztorysowa nr 257) – 10.188 m², co przy stawce jednostkowej z umowy podwykonawczej w wysokości
2,46 zł daje kwotę 25.064,45 zł netto,
-: w zakresie uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami (poz. kosztorysowa nr 274) – 3.307 m², co przy stawce jednostkowej 1,40 zł netto daje kwotę 4.629,80 zł netto.

Suma powyższych kwot wynosi 589.806,87 zł netto, tj. 725.462,45 zł brutto (z podatkiem VAT w stawce 23%). W ocenie Sądu pozwany (inwestor) nie odpowiada jednak za zapłatę tej należności wobec powoda z następujących przyczyn.

Przepis art. 647¹ § 5 k.c., ustanawiający solidarną odpowiedzialność inwestora
i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, powoduje, że inwestor odpowiada za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy w taki sam sposób, jak bezpośredni kontrahent podwykonawcy, czyli wykonawca, z którym podwykonawca związany jest umową podwykonawczą. Zgoda inwestora na zawarcie umowy z danym podwykonawcą, która stanowi przesłankę jego solidarnej odpowiedzialności wspólnie z wykonawcą, nie powoduje nawiązania jakichkolwiek więzi obligacyjnych pomiędzy inwestorem a podwykonawcą (inwestor nie staje się stroną umowy o podwykonawstwo), lecz jedynie skutkuje obciążeniem inwestora odpowiedzialnością solidarną za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Odpowiedzialność inwestora ma charakter odpowiedzialności gwarancyjnej ex lege za cudzy dług ( tak też SN w orz. z dnia 17.02.2011 r., IV CSK 293/10, Legalis nr 354211). Skoro inwestor odpowiada wobec podwykonawcy nie za własny dług, ale za dług wykonawcy, to granice odpowiedzialności inwestora wyznacza zakres odpowiedzialności wykonawcy jako zobowiązanego kontraktowo do zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy za wykonane roboty. Oznacza to, że dla ustalenia odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy robót budowlanych na podstawie art. 647¹ § 5 k.c. niezbędne jest w pierwszej kolejności stwierdzenie odpowiedzialności wykonawcy wobec podwykonawcy ( vide orz. SN z dnia 11.07.2014 r., III CSK 245/13, LEX nr 1537292). Jeśli więc w określonej sytuacji nie istnieje dług wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, to nie istnieje również odpowiedzialność inwestora.

W tym kontekście podkreślić należy, że w Protokole Końcowego Odbioru Robót Podwykonawcy spisanym dnia 8 kwietnia 2013 r., w którym określono wartość prac wykonanych przez powoda na podstawie ilości poszczególnych asortymentów robót podanych w Tabeli rozliczeniowej robót kontraktowych (końcowej), M. B. oświadczył, że nie posiada żadnych więcej roszczeń w stosunku do konsorcjum generalnego Wykonawcy, a w dniu 10 kwietnia 2013 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy podwykonawczej, którym dokonano wzajemnego zwolnienia (rozliczenia) zobowiązań. Powód w aneksie tym oświadczył, że kwota netto 3.957.445,30 zł (wynikająca z Protokołu Końcowego Odbioru Robót) stanowi ostateczną wartość wykonanych robót i stanowi
w całości ostateczne rozliczenie umowy. Powód podjął następnie próbę uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w dniu 10 kwietnia 2013 r. w aneksie nr (...) do umowy podwykonawczej, wskazując, że w chwili składania oświadczenia woli
w kwestii zawarcia tego aneksu działał pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej opierając się, co do ilości robót, na nierzetelnych pomiarach geodezyjnych wykonanych przez obsługę geodezyjną generalnego Wykonawcy. W ocenie Sądu uchylenie się przez powoda od skutków prawnych jego oświadczenia o zwolnieniu z zobowiązań było jednak nieskuteczne.

Przepis art. 84 § 1 i 2 k.c. pozwala stronie czynności prawnej, w razie błędu co do treści czynności prawnej, uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć (z wyjątkiem nieodpłatnych czynności prawnych). Można powoływać się tylko na błąd istotny, to jest uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.
W piśmiennictwie i orzecznictwie przyjmuje się, że błędem jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, przy czym niezgodność może dotyczyć zarówno faktów, jak
i prawa. Błąd polega zatem na różnicy między wolą a jej wyrazem (oświadczeniem), wywołanym mylnym oświadczeniem o treści czynności prawnej. Przyjmuje się przy tym, że możliwość powołania się na błąd jest wyłączona, jeżeli był on wywołany lekkomyślnością osoby składające oświadczenie woli, polegającą na niedołożeniu należytej staranności w celu zbadania okoliczności faktycznych ( vide orz. SN z 24.01.1974 r., II CR 761/73, OSP 1973/11/238; z 30.06.2005 r., IV CK 799/04, OSNC 2006/5/94; z 29.11.2012 r., II CSK 171/12, LEX nr 1294475).

W okolicznościach niniejszej sprawy istniały podstawy do przyjęcia, że powód składając w aneksie nr 7 oświadczenie o zwolnieniu Wykonawcy z zobowiązań ponad kwotę 3.957.445,30 zł netto nie znajdował się w błędzie co do treści tej czynności prawnej, bądź że ewentualny jego błąd w tym zakresie był wywołany jego lekkomyślnością. Zwrócić trzeba uwagę, że w końcowej Tabeli rozliczeniowej robót kontraktowych stanowiącej załącznik do Protokołu Końcowego Odbioru Robót z dnia 8 kwietnia 2013 r., który stał się podstawą rozliczeń dokonanych w aneksie nr (...), co do objętych pozwem robót z zakresu rekultywacji terenu (poz. 61) i uporządkowania powierzchni terenu pod obiektami (poz. 274) wskazano procentowe zaawansowanie ich wykonania w ilości 0,00%, co oznaczałoby, że powód
w ogóle ich nie wykonał. Z materiału dowodowego sprawy wynikało jednak, że były one objęte umową podwykonawczą i były faktycznie realizowane przez powoda w ramach tej umowy. Prace tego rodzaju powód wykazywał też w raportach dziennych, zatem musiał zdawać sobie sprawę, że wartości zerowe podane we wskazanej Tabeli rozliczeniowej były niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Podobny wniosek postawić można co do robót
z zakresu wykonania trawników metodą hydrosiewu na terenie płaskim (poz. kosztorysowe nr 256 i 257). Różnica ilości tych robót pomiędzy rozliczeniem Wykonawcy z podwykonawcą
a rozliczeniem Wykonawcy z Zamawiającym była znaczna, bowiem wynosiła łącznie 161.057 m² (150.869 m² w poz. 256 i 10.188 m² w poz. 257). Porównując tę wielkość do ilości robót z zakresu hydrosiewu na terenie płaskim wskazanej w końcowej Tabeli rozliczeniowej robót podwykonawczych, która została określona łącznie na 714.051 m² (660.639 m² w poz. 256 i 53.412 m² w poz. 257), stwierdzić należy, że brakująca ilość tego rodzaju robót stanowiła łącznie 22,56% ilości robót ujętych w Tabeli (22,84% w przypadku poz. 256 i 19,07% w przypadku poz. 257). W ocenie Sądu powód, jako profesjonalista trudniący się zawodowo wykonywaniem tego rodzaju prac, powinien niezgodność ilości robót wskazanych w końcowej Tabeli rozliczeniowej z rzeczywistym stanem rzeczy z łatwością zauważyć, gdyby zachował podstawową staranność, jaka powinna cechować osobę dbającą należycie o własne interesy. Nawet przy założeniu, że ilości robót podawane przez powoda
w raportach dziennych były orientacyjne (weryfikowane następnie na podstawie obmiarów geodezyjnych), nie sposób przyjąć, żeby powód zajmujący się zawodowo działalnością gospodarczą w dziedzinie objętym umową podwykonawczą nie był w stanie oszacować faktycznych ilości wykonanych robót (które miały charakter liniowy) i by nie był w stanie zauważyć tak znacznego „niedomiaru”, przy zachowaniu elementarnych aktów staranności. Wobec tego ewentualne mylne wyobrażenie powoda o rzeczywistym stanie rzeczy w tym zakresie, jeśli nawet miało miejsce, zostało wywołane lekkomyślnością powoda. Nie znajdowały uzasadnienia w materiale dowodowym sprawy twierdzenia powoda, jakoby błąd co do ilości wykonanych robót (obmiarów robót) został wywołany przez Wykonawcę,
w szczególności by przedstawiciele Wykonawcy informowali powoda przy podpisywaniu Protokołu Końcowego Odbioru Robót, że tylko ilości wskazane w tym Protokole zostały zatwierdzone przez nadzór. Zeznania powoda w tym zakresie były gołosłowne, nie znajdujące potwierdzenia w żadnym innym dowodzie, a przez to niewiarygodne W szczególności powód nie złożył do akt dokumentów w postaci obmiarów robót, które – według jego twierdzeń – przedstawiono mu w momencie podpisywania Protokołu z informacją, że „nadzór za więcej nie zapłaci”. W rezultacie należało uznać, że po stronie powoda nie powstało uprawnienie do uchylenia się w trybie art. 84 k.c. od skutków prawnych oświadczenia woli o zwolnieniu Wykonawcy z zobowiązań (rozliczeniu umowy podwykonawczej) zawartego w aneksie nr (...) do umowy podwykonawczej, jako złożonego pod wpływem błędu. Oświadczenie powoda
o uchyleniu się od skutków prawnych tego oświadczenia woli sformułowane w piśmie z dnia
10 października 2014 r. nie mogło z tej przyczyny odnieść zamierzonego skutku. W rezultacie rozliczenie umowy podwykonawczej i zwolnienie z zobowiązań dokonane w aneksie nr (...) są wiążące dla stron umowy podwykonawczej, wobec czego powodowi nie przysługują względem Wykonawcy, a w konsekwencji i wobec inwestora, dalej idące roszczenia o zapłatę wynagrodzenia, dochodzone pozwem.

W tej sytuacji nie miała już większego znaczenia okoliczność, że niezasadny był podniesiony przez interwenientów ubocznych zarzut dotyczący złożenia przez powoda przedmiotowego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niewłaściwemu adresatowi. Pismo z dnia 10 października 2014 r. zostało skierowane do generalnego Wykonawcy ( (...)) i wysłane na adres „ Biura (...) A1 P.-S.”. Nie ulega wątpliwości, że przedstawiciele lidera konsorcjum wykonawczego – spółki (...), która reprezentowała pozostałych członków konsorcjum zarówno przy zawieraniu umowy podwykonawczej, jak i przy zawieraniu aneksu nr (...) do tej umowy, zapoznali się z oświadczeniem powoda, skoro w piśmie z dnia 23 października
2014 r. skierowanym do powoda spółka ta zakwestionowała to oświadczenie powoda
o uchyleniu się od skutków prawnych. Nie zasługiwał też na uwzględnienie zarzut pozwanego i interwenientów ubocznych, jakoby roszczenia powoda wygasły na podstawie § 3 ust. 5 umowy podwykonawczej i nie mogły być dochodzone. W ocenie Sądu, wskazana klauzula umowna przewidująca skutek w postaci utraty uprawnienia podwykonawcy do dochodzenia roszczeń z umowy podwykonawczej w razie niezgłoszenia ich w określonym terminie Wykonawcy – w zakresie obejmującym roszczenia wynikające z przepisów prawa (zwłaszcza wynagrodzenie za wykonane roboty), jest nieważna na gruncie przepisów prawa polskiego. Przepis art. 353^{(

1)} k.c. nie daje bowiem stronom prawa ustanawiania umownych terminów reklamacyjnych (zawitych) pod rygorem wygaśnięcia prawa. Materia dawności, to jest przedawnienia i terminów zawitych, jest domeną zastrzeżoną wyłącznie przepisom ustawy. Roszczenia i inne prawa podlegają działaniu terminów zawitych tylko w przypadkach
w ustawie przewidzianych i tylko z upływem terminów określonych w poszczególnych przepisach. Ograniczeniu czasowemu przez roszczenia zawite podlegają jedynie te uprawnienia cywilnoprawne, co do których ustawa wyraźnie tak stanowi. ( vide: S. W.:
O potrzebie i sposobie uregulowania cywilnoprawnych terminów zawitych [w:] Prace cywilistyczne. Księga pamiątkowa dla uczczenie pracy naukowej profesora Jana Winiarza, Warszawa 1990, s. 390, J. Ignatowicz [w:] System prawa cywilnego. Tom I, Część ogólna pod red. S. Grzybowskiego, 1985, s. 845, T. Pałdyna: Przedawnienie w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2010, s. 94).

Rację mieli natomiast pozwany oraz interwenienci uboczni twierdząc, że roszczenia dochodzone pozwem (jeśliby przysługiwały powodowi) uległy przedawnieniu. Umowę podwykonawczą zawartą przez powoda z pozwanymi należy w sensie prawnym zakwalifikować jako umowę o dzieło, o której mowa w art. 627 k.c., a nie jako umowę
o roboty budowlane, o której mowa w art. 647 k.c. Przedmiotem świadczenia powoda (przyjmującego zamówienie) było osiągnięcie oznaczonego w umowie rezultatu w postaci uporządkowania i rekultywacji terenu, zasiewów traw oraz nasadzeń drzew i krzewów na terenie budowanego odcinka autostrady, czyli wykonanie oznaczonego dzieła, ale rezultat prac powoda nie stanowił obiektu w rozumieniu art. 647 k.c. Świadczenie wykonawcy robót budowlanych określone zostało w art. 647 k.c. jako oddanie obiektu wykonanego zgodnie projektem i zasadami wiedzy technicznej. Przyjmuje się, że obiektem w rozumieniu tego przepisu jest każdy oznaczony w umowie rezultat robót budowlanych stanowiących samoistną całość dającą się wyodrębnić co najmniej pod względem technicznym lub technologicznym, co pozwala na szerokie zastosowanie tej umowy w ramach procesu inwestycyjnego bez zawężania możliwości posługiwania się to regulacją do całości zadania inwestycyjnego. Taka wykładnia pojęcia „obiekt" prowadzi do wniosku, że jako umowy
o roboty budowlane należy kwalifikować zarówno umowy, na podstawie których dochodzi do wykonania całego obiektu budowlanego, jak i umowy, których przedmiotem jest wykonanie dającej się wyodrębnić technicznie lub technologicznie części robót składających się na tego rodzaju obiekt. ( tak: E. Strzępka-Frania, Umowy o generalne wykonawstwo robót budowlanych, Warszawa 2010, s. 39, K. Zagrobelny, Odpowiedzialność inwestora z umowy
o roboty budowlane, Warszawa 2013, s. 27-35, Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w orz.
z 02.12.2010 r., I ACa 362/2010, Legalis nr 526611). Wskazany wyżej rezultat prac podwykonawcy w ramach zawartej przez strony umowy podwykonawczej w postaci uporządkowania terenu, rekultywacji terenu, zasiewów traw, nasadzeń krzewów
i drzew nie prowadził do powstania całości dającej się wyodrębnić pod względem technicznym lub technologicznym, a ich wykonanie nie wymagało wiedzy technicznej
z dziedziny budownictwa, lecz wiedzy agrotechnicznej. Dlatego roboty powoda nie mogły zostać zakwalifikowane jako roboty budowlane.

Ze względu na kwalifikację przedmiotowej umowy podwykonawczej jako umowy
o dzieło, termin przedawnienia wynikających z niej roszczeń powoda wynosi dwa lata, stosownie do art. 646 k.c., w myśl którego roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się
z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia,
w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane. W aneksie nr (...) z dnia 29 września 2012 r. do umowy podwykonawczej strony ustaliły ostatecznie termin ukończenia prac podwykonawcy na dzień 30 listopada 2012 r., natomiast tabele rozliczeniowe robót kontraktowych stanowiących załączniki do faktur wystawianych przez powoda wskazują,
że powód realizował prace do 10 stycznia 2013 r., a ostatnia z tabel została podpisana przez strony umowy podwykonawczej 31 stycznia 2013 r. (k. 393). Protokół Końcowy Odbioru Robót Podwykonawcy podpisano w dniu 8 kwietnia 2013 r., zatem najpóźniej od tej daty należy liczyć termin przedawnienia roszczeń powoda o zapłatę wynagrodzenia z umowy podwykonawczej. Oznacza to, że dwuletni termin przedawnienia roszczeń dochodzonych pozwem upłynął z dniem 8 kwietnia 2015 r., a pozew został wniesiony dopiero w dniu
7 sierpnia 2015 r. – już po upływie terminu przedawnienia. W tych okolicznościach pozwany mógł uchylić się od zaspokojenia roszczeń powoda również w oparciu o podniesiony zarzut przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.).

Mając to wszystko na uwadze Sąd w pkt. I sentencji wyroku oddalił powództwo na podstawie powołanych przepisów.

Powód, jako przegrywający sprawę, obowiązany jest zwrócić pozwanemu koszty postępowania niezbędne do celowej obrony, stosownie do art. 98 § 1 k.p.c., o czym Sąd orzekł w pkt. II sentencji wyroku. Koszty te stanowi wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości 7.200 zł, ustalonej stosownie do § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 461) w zw. z art. 99 k.p.c.,
z tym że koszty te należało zasądzić na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, stosownie do art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2015 r.
o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016 r., poz. 2261).

O kosztach interwencji ubocznej Sąd orzekł natomiast w pkt. III sentencji wyroku na podstawie art. 107 zd. 3 k.p.c. Przystąpienie interwenientów ubocznych do sprawy po stronie pozwanej wynikało z rzeczywistej potrzeby obrony ich interesów, a zgłoszone
w interwencjach zarzuty zmierzały do takiej obrony. W razie uwzględnienia powództwa interwenienci uboczni byliby zobowiązani w drodze regresu zwrócić świadczenie zaspokojone przez pozwanego. Dlatego wnioski interwenientów ubocznych o zasądzenie na ich rzecz od powoda poniesionych kosztów postępowania zasługiwały na uwzględnienie. Łączne koszty pięciu interwenientów ubocznych, którzy wspólnie złożyli interwencję uboczną w jednym piśmie procesowym, wyniosły 14.540 zł, na co składa się uiszczona opłata sądowa od interwencji ubocznej w wysokości 7.255 zł, opłaty skarbowe od pięciu pełnomocnictw procesowych w wysokości 85 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 7.200 zł (jeden pełnomocnik reprezentował wszystkich interwenientów), ustalone na podstawie § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 490). Po rozdzieleniu tej sumy pomiędzy pięciu interwenientów ubocznych na rzecz każdego z nich przypadły kwoty po 2.908 zł.

Nieuiszczone przez strony i wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie koszty sądowe z tytułu należności tłumacza wyniosły łącznie 144,24 zł. Mając na uwadze wynik sprawy, Sąd w pkt. IV sentencji wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 623) nakazał pobrać tę kwotę od powoda.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE