UZASADNIENIE

Powód G. (...) S.A. w W. wniósł pozew, żądając zasądzenia od P. K. 18.713,25 zł wraz z ustawowymi odsetkami, w ten sposób, że: od 11.667,39 zł od dnia 12 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty, od 3.839,37 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie wyrokiem z dnia 30 maja 2016 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda 18.713,25 zł raz z odsetkami od kwot: 11.667,39 zł od dnia 17 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty, 3.839,37 zł od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty, z tym, że odsetki wyszczególnione powyżej należne są w następujących wysokościach: do dnia 31 grudnia 2015 r. w wysokości ustawowej, od dnia 1 stycznia 2016 r. w wysokości ustawowej za opóźnienie (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), zasądził od pozwanego na rzecz powoda 3.353,00 zł tytułem kosztów procesu, w tym 2.400,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt III) oraz nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m.st Warszawy w Warszawie na rzecz pozwanego 1.020,45 zł, tytułem niewykorzystanej zaliczki wpłaconej przez tego pozwanego, zaksięgowanej w dniu 16 lipca 2015 r. pod poz. (...) (pkt IV).

Sąd Rejonowy ustalił, że na podstawie umowy przelewu wierzytelności powód nabył od (...) sp. z o. o. w W. wierzytelność przysługującą jej wobec (...) sp. z o. o. w Ł. z tytułu usług telekomunikacyjnych. Należności te stały się wymagalne w okresie od listopada 2009 r. do sierpnia 2010 r. i wynikały z określonych faktur, not odsetkowych i not karnych.

Nakazem zapłaty z dnia 11 sierpnia 2011 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 783464/11 zasądził od (...) sp. z o.o. w Ł. na rzecz G. (...) S.A. w W. 11.667,39 zł wraz z ustawowymi odsetkami, w ten sposób, że od kwoty 10.872,39 zł od dnia 24 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 795,07 zł od dnia 14 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, a także kwotę 2.546,00 zł tytułem kosztów procesu. Na powyższe orzeczenie została nadana klauzula wykonalności.

W związku z brakiem dobrowolnej zapłaty wierzyciel skierował egzekucję do majątku (...) sp. z o.o. w Ł.. W dniu 27 grudnia 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wołominie prowadzący egzekucję przeciwko (...) sp. z o.o. w Ł. umorzył postępowanie wobec stwierdzenia jej bezskuteczności. Komornik ustalił także koszty postępowania egzekucyjnego w wysokości 107,54 zł, z których kwota 60,49 zł została pokryta z zaliczki wierzyciela. Natomiast postanowieniem z dnia 25 lipca 2012 r. Komornik Sądowy przyznał koszty zastępstwa procesowego w kwocie 600 zł.

Sąd Rejonowy ustalił dalej, że pozwany jest członkiem zarządu (...) sp. z o. o. w Ł. co najmniej od dnia 23 października 2002 r., pozostawał nim w dniu 20 października 2014 r. i w toku procesu.

Pismem datowanym na dzień 28 marca 2013 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty 18.713,25 zł. Wezwanie pozostało bezskuteczne.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek pozwanego o ponowne wezwanie spółki do założenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009 – 2012, jako zmierzający do przewlekłości postępowania. W ocenie sądu pierwszej instancji brak podstaw, by przyjąć, że spółka nie złożyła całości posiadanej przez siebie dokumentacji w formie, w jakiej nią dysponowała, w zakresie wcześniejszego wezwania. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że pozwany w toku procesu nadal był członkiem zarządu tej spółki, jeśli chciał wykazać przesłanki egzoneracyjne, to w jego interesie było złożenie pełnej dokumentacji na pierwsze wezwanie Sądu Rejonowego, a jeżeli tego nie uczynił, to nie była to podstawa, by przeciągać postępowanie i ponownie wzywać spółkę do złożenia dokumentów.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości.

Sąd Rejonowy wskazał, że powód wykazał istnienie zobowiązania spółki i bezskuteczność egzekucji wobec spółki, zatem przesłanki wynikające z art. 299 § 1 k.s.h.

Sąd Rejonowy wywiódł, że ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji mogło nastąpić na podstawie postanowienia Komornika Sądowego z dnia 27 grudnia 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi (...) sp. z o.o. z powodu bezskuteczności egzekucji, które ma moc dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy wskazał, że od chwili wystawienia dokumentu urzędowego korzysta on z domniemania swojej autentyczności oraz domniemania zgodności z prawdą tego, co zostało w nim zaświadczone. Pozwany nie obalił tego domniemania. Co do twierdzeń, że egzekucja była prowadzona nie przeciw całemu majątkowi spółki, pozwany tego nie udowodnił.

Sąd Rejonowy wskazał, że jeżeli chodzi o przesłankę istnienia zobowiązania spółki wobec powoda, to w sposób oczywisty wynikała ona z ww. prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w dniu 11 sierpnia 2011 r. Pozwany nie kwestionował tego zobowiązania.

Sąd Rejonowy wywiódł, że roszczenie przeciwko spółce istniało w roku 2011 r. Pozwany był członkiem zarządu jeszcze w toku procesu, a zatem odpowiada za wszelkie zobowiązania, które istniały, gdy pełnił funkcję, choćby powstały przed jej objęciem.

Sąd Rejonowy zważył ponadto, że pozwany nie wykazał przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h. Co do istnienia majątku spółki, pozwany tego nie wykazał. Gdy chodzi o przesłankę braku szkody, sąd pierwszej instancji wskazał, że w istocie powód musi tę szkodę wykazać pod rygorem oddalenia powództwa, jednak z postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wiąże się faktyczne domniemanie bezskuteczności egzekucji. Sąd Rejonowy wskazał, że postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji, jeżeli nie wynika z niego nic innego, jest wystarczającym dowodem dla stwierdzenia, że bezskuteczna okazała się egzekucja z całego majątku dłużnika.

Zdaniem sądu pierwszej instancji pozwany nie udowodnił również braku winy w niezgłoszeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Sąd Rejonowy wywiódł, że nie sposób było uznać za wystarczające twierdzenie pozwanego, że sytuacja „nagle się pogorszyła”. Bezpodstawność twierdzeń pozwanego wynikała także z oceny na podstawie art. 233 § 2 k.p.c. jego postawy wobec żądania udostępnienia dokumentów. Sam złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, ale mimo że był członkiem zarządu pozwanego, nie złożył jej dokumentacji na żądanie Sądu Rejonowego. Sąd Rejonowy wskazał, że była to postawa zupełnie niezrozumiała, a ponowny wniosek o zobowiązanie (...) sp. z o. o. do złożenia dokumentów ewidentnie zmierzał do przewleczenia postępowania. Okoliczność, czy spółka (a w konsekwencji pozwany członek zarządu) w ogóle posiada jakieś dokumenty księgowe poza tym, co złożono, ciężaru dowodu nie zmienia. Przesłanki egzoneracyjne nadal jest obowiązany wykazać pozwany, nawet jeśli dokumenty spółki zaginęły. Jeśli nie jest w stanie wykazać okoliczności uwalniających go od odpowiedzialności, to odpowiedzialność tę ponosi, bez względu na to czy braki dowodowe są wynikiem zaniedbań procesowych, czy obiektywnej niemożności dowodzenia.

O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 482 k.c. oraz art. 481 k.c., o kosztach procesu zaś na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany i zaskarżył wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu pozwany zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

1) art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o ponowne zobowiązanie (...) sp. z o.o. w Ł. do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009- 2012 jako zmierzającego do przewlekłości postępowania, podczas gdy przeprowadzenie wskazanego dowodu nie spowodowałoby zwłoki w rozpoznaniu sprawy a dowód ten miał dla rozpoznania istoty sprawy kluczowe znaczenie;

2) art. 233 § 2 k.p.c. poprzez uznanie, że niewywiązanie się przez (...) sp. z o.o. ze zobowiązania sądu i złożony przez pozwanego ponowny wniosek o zobowiązanie spółki do przedłożenia dokumentacji księgowej należy uznać za zmierzający do przewleczenia postępowania, podczas gdy przeszkody w przeprowadzeniu dowodu stawiane przez podmiot nie będący stroną postępowania nie mogą obciążać strony wnioskującej o przeprowadzenie dowodu gdyż przepis ten odnosi się do stron postępowania;

3) obrazę prawa materialnego: art. 299 § 2 k.s.h. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że z samego faktu, iż egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna wynika, że powód poniósł szkodę w tej wysokości, podczas gdy o szkodzie w rozumieniu tego przepisu można mówić jedynie wówczas, gdy ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego spowodowałoby zaspokojenie wierzyciela w części większej niż w przypadku zaniechania przez członka zarządu podjęcia odpowiednich czynności w tym kierunku.

Mając powyższe na względzie pozwany wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, pozostawienie sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej, w tym kosztach zastępstwa procesowego. Pozwany ponadto wniósł o rozpoznanie postanowienia sądu pierwszej instancji o oddaleniu wniosku pozwanego o ponowne zobowiązanie (...) sp. z o.o. w Ł. do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009- 2012, na podstawie art. 380 k.p.c. oraz o ponowne zobowiązanie (...) sp. z o.o. w Ł. do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009- 2012.

W piśmie z dnia 7 listopada 2016 r. powód wniósł o: oddalenie apelacji w całości, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, oddalenie wniosków złożonych w petitum apelacji odnośnie rozpoznania wniosku pozwanego o ponowne zobowiązanie Y. Polska do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych j. w., jako wniosków zmierzających jedynie do przedłużania postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy na podstawie art. 350 § 1 i 3 k.p.c. w pkt I. wyroku z urzędu sprostował oczywistą omyłkę pisarską w sentencji i komparycji zaskarżonego wyroku w nazwisku pozwanego, w którym „przestawiono” literę.

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, który to Sąd Okręgowy akceptuje i uznaje za własny. Na aprobatę zasługuje również ocena prawna dokonana przez sąd pierwszej instancji.

Nie doszło do naruszenia art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o ponowne zobowiązanie (...) sp. z o.o. w Ł. do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009- 2012. Podkreślić należy co istotne, że był to ponowny wniosek pozwanego. Jak wynika z akt sprawy, to Sąd Rejonowy na wniosek pozwanego na rozprawie z dnia 2 lipca 2015 r. postanowił zwrócić się do (...) sp. z o. o. w Ł. o przedstawienie sprawozdań finansowych, bilansów wraz z informacją dodatkową, rachunków zysków i strat oraz zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych za okres od listopada 2009 do końca grudnia 2012 r. w terminie 14 dni pod rygorem grzywny (k. 98). Przesyłka z wezwaniem adresowana na adres rejestrowy spółki nie została podjęta (k. 109). Następnie na wniosek pełnomocnika pozwanego o kierowanie na jego adres korespondencji do tej spółki, wezwanie spółki zostało skierowane na adres pełnomocnika pozwanego, który przesyłkę odebrał (zpo k. 123 a). Sąd Rejonowy na pisemną prośbę pozwanego (też prezesa zarządu tej spółki), postanowieniem z dnia 8 października 2015 r. przedłużył spółce termin do złożenia dokumentów o 7 dni. W odpowiedzi, spółka złożyła pozbawione podpisów, dat czy poświadczeń wydruki komputerowe rachunku zysków i strat za rok 2008 i rok poprzedni oraz za rok 2009 oraz dwa bilanse sporządzone na dzień 31 grudnia 2008 i 31 grudnia 2009 r., nie przedstawiła sprawozdań finansowych za lata 2009 – 2012.

Pomimo wezwania spółka nie przedstawiła zatem wiarygodnych dokumentów finansowych, sporządzonych zgodnie z przepisami prawa, na podstawie których można by ustalić, czy w dacie powstania wierzytelności powoda i przez cały okres jej wymagalności istniały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki oraz czy ewentualnie ogłoszenie upadłości tej spółki miałoby wpływ na możliwość zaspokojenia roszczenia. Podsumowując zatem, z pewnością spółka miała możliwość oraz odpowiedni zapas czasu, aby sprostać przedmiotowemu wezwaniu. Nic nie wskazuje na to, że spółka dysponuje jeszcze innymi danymi niż te, które są ujęte w przedłożonych wydrukach, a pozwany z pewnością takich okoliczności nie dowodził. Jest to pierwsza przesłanka potwierdzająca słuszność postanowienia o oddaleniu ponownego wniosku dowodowego pozwanego.

Co również istotne, także pełnomocnik pozwanego otrzymał wezwanie do przedstawienia przedmiotowych dokumentów spółki, niemniej jednak nie tylko spółka, ale również pozwany, jako jej prezes zarządu, nie przedstawił sprawozdań finansowych. Okoliczność bezskutecznego wezwania zarówno spółki, jak i pełnomocnika pozwanego była drugą przyczyną, dla której ponowny wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Wskazać należy, że w procesowym interesie pozwanego (art. 6 k.c.) było złożenie przedmiotowych sprawozdań finansowych, bowiem przy ich pomocy pozwany mógł wykazywać, że w dacie powstania wierzytelności powoda i przez cały okres jej wymagalności nie istniały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki oraz czy ewentualnie ogłoszenie upadłości tej spółki nie miałoby wpływ na możliwość zaspokojenia roszczenia, czyli wykazać istnienie przesłanek egzoneracyjnych z art. 299 § 2 k.s.h.

W uzupełnieniu powyższych rozważań trzeba też dodać, że pozwany nadal jest członkiem zarządu (...) sp. z o.o., a zatem ma bezpośredni i nieskrępowany dostęp do ksiąg i dokumentów spółki. Może je udostępniać i przedstawiać w postępowaniu przed sądem celem wykazania tych okoliczności, które uznaje za istotne z punktu widzenia swojej obrony. Tymczasem do akt sprawy zostały przedstawione wydruki niewielkiej części dokumentacji finansowej z lat 2008 i 2009, które nie mogły stanowić podstawy do żadnych ustaleń odnośnie kondycji finansowej spółki po pierwsze dlatego, że to tylko wydruki z czterech zbiorów informacji finansowej bez wzajemnego powiązania. Po drugie zaś uchybiają zasadniczym wymogom ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości odnośnie wymaganych obligatoryjnych części składowych sprawozdania finansowego spółki z o.o. (art. 45 ust. 2) oraz obowiązków kierownika jednostki i osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych (art. 52 ust. 1 , 2 i 3), w szczególności brak tam właściwych podpisów oraz dat tych podpisów. Spółka, którą faktycznie reprezentuje pozwany złożyła to czym dysponuje. Jeżeli pozwany, jako prezes zarządu i kierownik jednostki zgodnie z ustawą o rachunkowości dysponuje innymi dokumentami, to powinien je złożyć (art. 6 k.c.). Wobec tego zdecydowanie chybione są zarzuty naruszenia art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.

Nie zasługuje na uznanie również zarzut naruszenia art. 233 § 2 k.p.c. Nie ma znaczenia twierdzenie pozwanego, że (...) sp. z o. o. w Ł. nie jest stroną niniejszego postępowania i przeszkody w przeprowadzeniu dowodu przez ten podmiot nie mogą obciążać pozwanego. W ocenie Sądu Okręgowego po pierwsze spółka (...) sp. z o. o. w Ł. została wezwana (za pośrednictwem pełnomocnika pozwanego) do złożenia stosownych dokumentów i złożyła to co faktycznie miała. Nie ma podstaw, aby założyć, że obowiązku nie wykonała, że dysponuje jeszcze innymi dokumentami. Po drugie, jeżeli w ocenie pozwanego nie są to wystarczające dowody do realizacji jego linii obrony, to z pewnością jego kolejne wnioski dowodowe o to samo zmierzają do przedłużania postępowania. Po trzecie wreszcie z pewnością pozwany, jako prezes zarządu (...) sp. z o. o. w Ł., jest uprawniony do samodzielnej reprezentacji tej spółki. Oznacza to, że właśnie pozwany dysponuje dokumentami finansowymi spółki, a w każdym razie powinien dysponować. Brak zatem podstaw, aby przyjąć, że pozwany nie miał możliwości przedstawienia do akt sprawy sprawozdań finansowych spółki, zgodnie z wezwaniem, jeżeli takie spółka sporządziła. Z drugiej strony trzeba też dodać, że to pozwany będąc kierownikiem jednostki (według definicji ustawy o rachunkowości) ma obciążające go obowiązki sprawozdawcze. Dlatego całkowicie niezrozumiałe są argumenty zawarte w apelacji, że spółka, której prezesem zarządu jest pozwany, jako osoba trzecia wobec procesu nie może zmierzać do przewlekłości postepowania. Takie twierdzenie w ocenie Sądu Okręgowego jest wyjątkowym nadużyciem, wobec oczywistości powiązania organu zarządzającego spółką oraz samego pozwanego (ta sama osoba).

W konsekwencji powyżej wskazanych przyczyn, również w ocenie Sądu Okręgowego ponowny wniosek o zobowiązanie (...) sp. z o. o. w Ł. do złożenia dokumentacji dotyczącej sprawozdań finansowych wraz z informacjami dodatkowymi za lata 2009- 2012 zmierzał do przedłużenia postępowania.

Nietrafny jest też zarzut naruszenia art. 299 § 2 k.s.h. Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego, poczynione w tym przedmiocie, bez potrzeby ich powielania. Pozwany w żadnym razie ich nie podważył w ogóle nie podając argumentów merytorycznych odnośnie tego zarzutu. W ocenie Sądu Okręgowego jednak zastosowanie prawa materialnego przez Sąd Rejonowy było prawidłowe. Pozwany nie zwolnił się z odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 k.s.h. Z pewnością pozwany nie wykazał, że we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczął postępowanie układowe, albo że niezłożenie takie wniosku albo nie wszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niedokonania tych czynności wierzyciel nie poniósł szkody. Nie broni się zasadnicza teza apelującego, że sąd pierwszej instancji oddalając wniosek pozwanego o ponowne zobowiązanie (...) sp. z o. o. w Ł. do przedłożenia dokumentacji księgowej spółki uniemożliwił ustalenie kluczowej w tej sprawie okoliczności, tj. czy istniały przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i czy gdyby pozwany we właściwym czasie złożył taki wniosek, powód uzyskałby zaspokojenie swego roszczenia w wyższym stopniu, niż w przypadku bezczynności pozwanego w tej materii. Wskazać należy ponownie, że wezwanie zostało skierowane zarówno do spółki, jak i pozwanego prezesa zarządu, termin do sprostania wezwaniu został przedłużony. W istocie termin upłynął bezskutecznie, jeśli chodzi o złożenie stosownych dokumentów mających wartość dowodową tak pod względem formalnym, jak i merytorycznym. Nadto sprawozdania finansowe za lata 2009- 2012 powinny być już dawno sporządzone a pozwany miał do nich dostęp jako prezes zarządu spółki, jeżeli je podpisał, a zatem w ocenie Sądu Okręgowego jedynie pozwanego można obciążyć faktem ich nieprzedstawienia na wezwanie, a próba przerzucenia tej odpowiedzialności na sąd pierwszej instancji, który oddalił ponowny wniosek dowodowy pozwanego, nie mogła być skuteczna.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i obciążono nimi w całości pozwanego, jako stronę w całości przegrywającą postępowanie apelacyjne w całości. Na zasądzone koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda (2.400,00 zł), którego wysokość wynika z § 2 pkt 5) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Aneta Łazarska SSO Anna Gałas SSO Agnieszka Grzybczak - Stachyra

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE