Sygn. akt III Ca 289/17
Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 6 października 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeciwko B. D. o zapłatę kwoty 5.415,61 zł, zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.625 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.296 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Rejonowy wskazał, że powództwo jest częściowo zasadne.
W niniejszej sprawie strony zawarły umowę pożyczki za pomocą środka porozumiewania się na odległość.
Obowiązek zwrotu pożyczki zależy od wykonania przez dającego pożyczkę własnego zobowiązania. Powód wykazał, że dający pożyczkę wykonał swoją cześć umowy poprzez przeniesienie na własność strony pozwanej określonej ilości pieniędzy (bezsporne).
W takiej zaś sytuacji powstaje obowiązek zwrotu pożyczki przez biorącego pożyczkę. Brak jest natomiast dowodu na zwrot pożyczki przez pozwaną. Pozwana prawidłowo zawiadomiona o terminie rozprawy nie skorzystała z uprawnienia do złożenia odpowiedzi na pozew, w której mogłaby zakwestionować twierdzenia strony powodowej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów na wywiązanie się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy, zatem w tej sytuacji nie budzi wątpliwości, że na pozwanej ciąży obowiązek zwrotu kwoty pożyczki powiększoną o należne odsetki.
Wobec powyższego uzasadnione jest roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki.
Powód wniósł jednak również o zasądzenie prowizji w wysokości 2795,62 zł to jest w wysokości przekraczającej samą należność główną.
Sąd Rejonowy podkreślił, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom z uwagi na regulację art. 353 1 § 1 k.c., zgodnie z którym treść lub cel stosunku prawnego ułożonego przez strony nie może sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
W ocenie Sądu Rejonowego prowizja, jaką obciążenia pozwanej domaga się strona powodowa, jest wygórowana w świetle doświadczenia życiowego, a kwestionowane w tym zakresie postanowienia są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czyli w okolicznościach niniejszej sprawy z zasadami uczciwości i rzetelności kupieckiej, co ogranicza w tym zakresie zasadę swobody umów (art. 353 1 § 1 k.c. w zw. z art. 58 § 2 i 3 k.c.).
Sąd Rejonowy nie zakwestionował uprawnienia powoda, jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanej jako klientki opłat prowizyjnych, jednakże stanął na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Oczywiście główny profil działalności, sprowadzający się do udzielania pożyczek, powinien być dla przedsiębiorcy opłacalny, co jednak nie może się wiązać z rażącym naruszaniem interesów klienta. Pobierane opłaty nie mogą bowiem stanowić kary, a jedynie wyrównanie poniesionych przez wierzyciela kosztów powstałych na skutek niewykonywania zobowiązania przez dłużnika. Tymczasem kwota wskazana przez stronę powodową nie ma żadnego przełożenia na możliwe rzeczywiste koszty w tym zakresie, do czego uznania wystarcza już samo doświadczenie życiowe. Poszczególne czynności obsługowe o charakterze administracyjnym (np. czynności związane z zarządzaniem kontem umowy pożyczki, monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki oraz jej ściągnięciem) muszą być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty. W realiach niniejszej sprawy taki warunek nie został jednak spełniony ponieważ doszło do nadmiernego zawyżenia opłaty prowizyjnej, która przez to miała służyć pożyczkodawcy, jako dodatkowe źródło łatwego zarobkowania.
W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy w zakresie wspomnianej prowizji oddalił powództwo.
O odsetkach od zasądzonej kwoty Sąd Rejonowy orzekł z mocy art. 481 § 1 i § 2 k.c..
O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c..
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa w zakresie w jakim Sąd I instancji oddalił powództwo.
Skarżący zarzucił wyrokowi I instancji naruszenie prawa materialnego:
1) art. 30 ust. 1 pkt 10 i art. 5 pkt 6 w zw. z art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie, podczas gdy umowa pożyczki łącząca Strony stanowi umowę o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 tej ustawy a przepisy ww. ustawy wprost przewidują możliwość ustalenia w umowie pożyczki prowizji należnej pożyczkodawcy, przy czym wysokość tej prowizji znajduje uzasadnienie w treści i sposobie zawarcia przedmiotowej umowy;
2) art. 353 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że strony umowy nie mogły przewidzieć w niej prowizji w ustalonej wysokości w ramach zasady swobody umów podczas, gdy z okoliczności towarzyszących zawarciu umowy wynika, iż po pierwsze pozwany miał możliwość zapoznania się z treścią zawieranej umowy a także miał wpływ na wybór jej warunków, swoim działaniem doprowadził on do wypłaty kwoty stanowiącej przedmiot pożyczki przez powoda na jego rachunek bankowy, otrzymaną tytułem pożyczki kwotę zatrzymał, wobec czego nie może ulegać wątpliwości, iż pozwany wyraził w sposób dostateczny wolę zawarcia umowy pożyczki na warunkach i o treści przedstawionych przez powoda oraz, że umowa ta była wykonywana i pozwany nie zgłaszał do niej zastrzeżeń.
Przy tak sformułowanych zarzutach apelujący wniósł o:
1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:
- uwzględnienie powództwa także w skarżonym zakresie, tj. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dalszej kwoty 2.795,62 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;
- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda pełnych kosztów postępowania za obie instancje.
Sąd Okręgowy zważył, co następuję:
Apelacja powoda jest niezasadna i podlega oddaleniu.
Na wstępie wyjaśnić należy, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 10 § 1 i § 2 k.p.c. orzekł na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.
Zaznaczyć także należy, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 9 § 1 1 k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, bądź naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.
Natomiast w myśl art. 505 13 § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że niezrozumiały jest zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i art. 5 pkt 6 w zw. z art. 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Sąd Rejonowy nie zakwestionował bowiem co do zasady prawa powoda do pobrania prowizji za udzieloną pożyczkę. Przyczyną oddalenia powództwa w tym zakresie była nadmierna wysokość prowizji i sposób jej ustalenia, tego zaś wskazane wyżej przepisy nie dotyczą.
Idąc dalej Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że w realiach przedmiotowej sprawy, prowizja, jaką obciążenia pozwanej domaga się strona powodowa, jest wygórowana w świetle doświadczenia życiowego, a kwestionowane w tym zakresie postanowienia są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, czyli w okolicznościach niniejszej sprawy z zasadami uczciwości i rzetelności kupieckiej, co ogranicza w tym zakresie zasadę swobody umów.
Argumentację poczynioną w tym zakresie przez Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i przyjmuje za własną wobec czego nie ma potrzeby jej ponownego przytaczania.
Uzupełniająco można jedynie wskazać, że umowa łącząca strony miała charakter umowy konsumenckiej, co oznacza że na gruncie niniejszej sprawy zastosowanie miały przepisy ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. z dnia 17 czerwca 2011 r. nr 126, poz. 715). W ocenie Sądu Okręgowego postanowienie umowy dotyczące nałożenia na pozwaną obowiązku zapłaty bardzo wysokiej prowizji, o wartości przewyższającej 100% kwoty udzielonej pożyczki, miały na celu obejście prawa. Można uznać, iż tego rodzaju prowizja miała na celu osiągnięcie skutków, które są prawnie zakazane (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2006r., II CSK 101/05). Konsekwencją uznania więc, że określenie prowizji w tak znacznej wysokości ma na celu obejście prawa, a to obejście przepisów ograniczających wysokość odsetek maksymalnych, jest uznanie, że te postanowienia umowy pożyczki dotyczące prowizji, są z mocy prawa nieważne. Kwota prowizji była kwotą przekraczającą kwotę samej pożyczki. Nie można jej uznać za kwotę, która stanowiłaby, koszty powoda, a raczej należałoby przyjąć, że kwota ta stanowi wyolbrzymioną kwotę dochodzonych odsetek, przekraczającą w sposób znaczny kwotę odsetek maksymalnych.
Przyjmując nawet, że dochodzona przez powoda prowizja nie stanowi obejścia prawa uznać należałoby postanowienie umowne ją wprowadzające za klauzulę abuzywną.
Warunkiem uznania klauzuli umownej za abuzywną jest jej sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszanie interesów konsumenta, chyba że postanowienia były z nim indywidualnie ustalone. Nie ulega wątpliwości, iż postanowienia umowy pożyczki zawieranej z pozwaną jako konsumentem nie były z nią uzgodnione indywidualnie, a na ich treść nie miała pozwana rzeczywistego wpływu, wobec tego, iż postanowienia te zostały przejęte do umowy łączącej strony z wzorca umowy zaproponowanego pozwanej jako konsumentowi przez powoda jako pożyczkodawcę. Jak wskazuje dorobek judykatury, w tym orzecznictwo Sądu Najwyższego, za postanowienie umowne sprzeczne z dobrymi obyczajami uznać należy te, które godzą w równość kontraktową stron, a za naruszające interesy konsumenta w sposób rażący te wykazujące nieusprawiedliwioną dysproporcje na jego niekorzyść praw i obowiązków wynikających z umowy (tak wyrok Sądu Najwyższego z 13 sierpnia 2015r., I CSK 611/14). Zatem, przyjmując nawet, że tego rodzaju postanowienia nie mają na celu obejścia prawa, to postanowienia umowne dotyczące obowiązku zapłaty tak wysokiej prowizji, przewyższające nawet kwotę udzielonej pożyczki, są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy pozwanej jako konsumentki. Wprowadzają bowiem one nieuzasadnione i krzywdzące obciążenia na pozwaną, bez adekwatnej odpłaty po stronie powoda. Jako takie nie powinny one wiązać pozwanej. Oznacza to więc, że są one wobec pozwanej bezskuteczne i to z mocy samej ustawy.
Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.