UZASADNIENIE

H. B. została oskarżona o to, że w okresie od 20.02.1997 do 30.11.2006 w W. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w wysokości 69.716,93 zł w ten sposób, że wprowadziła w błąd komisję lekarską orzecznika ZUS przedkładając sfałszowany dokument w postaci karty wypisowej (...) z dnia 26.11.1999 potwierdzającą jej pobyt w Klinice (...) czym wyłudziła świadczenie z tytułu trwałej niezdolności do pracy pobierając w/w świadczenie we wskazanej wysokości , tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi- Południe w Warszawie wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2016 roku w sprawie o sygn. akt III K 375/14 oskarżoną H. B., w ramach zarzucanego jej czynu, uznał za winną tego, że w okresie między 1 stycznia 2002 roku, a 11 kwietnia 2002 roku w nieustalonym dniu, w celu użycia za autentyczny, posłużyła się podrobionym przez nieustaloną osobę - poprzez sfałszowanie podpisu - dokumentem w postaci karty wypisowej (...) z dnia 26.11.1999 potwierdzającej jej pobyt w Klinice (...), przedkładając ją lekarzowi orzecznikowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W., czym wyczerpała znamiona występku z art. 270§1 k.k. na tej podstawie skazał ją i wymierzył jej karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności; na podstawie art. 69 § 1 k.k. i 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. orzeczoną karę pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 (dwóch) lat próby; na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych przejmując je na rzecz Skarbu Państwa.

Od powyższego wyroku apelację wniósł prokurator zaskarżając go w całości niekorzyść oskarżonej. Prokurator wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść, polegający na błędnym zinterpretowaniu i ocenie opinii biegłego sądowego lekarza z zakresu gastroenterologii z dnia 29.04.2009, a tym samym niezasadnym przyjęciu przez Sąd, że oskarżona nie swoim zachowaniem polegającym na przedłożeniu organom ZUS w celu uzyskania orzeczenia o niezdolności do pracy sfałszowanego dokumentu w postaci karty wypisowej ze szpitala, nie doprowadziła ZUS do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, gdyż niezależnie od treści złożonego dokumentu otrzymałaby orzeczenie i świadczenie rentowe w takiej samej wysokości, podczas gdy całość zgromadzonego i ujawnionego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności w/w opinii daje podstawy do przyjęcia, iż oskarżona zarzucany jej czyn, również w zakresie art. 286 § 1 kk popełniła, co spowodowało obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 399 § 1 k.p.k. poprzez nie uprzedzenie stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonej, co skutkowało przyjęciem w wyroku niewłaściwej kwalifikacji prawnej czynu. Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja prokuratora jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.

Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia wykazała, że Sąd Rejonowy nie wykonał wszystkich niezbędnych czynności, których wynik pozwoliłby na uznanie, że oskarżona H. B. swoim zachowaniem nie wyczerpała znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. Jednocześnie za prawidłowy należy uznać wniosek prokuratora, iż sąd I instancji zaniechał uprzedzenia stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu, do czego był zobowiązany zgodnie z treścią art. 399 § 1 k.k.

Niezaprzeczalne jest to, że oskarżona H. B. zmagała się z chorobami o podłożu gastroenterologicznym od 1990 roku. W przebiegu choroby kilkakrotnie występowały zaostrzenia jej objawów, które miały miejsce w latach 1994, 1996, 2002 oraz w marcu 2004 roku i skutkowały koniecznością podjęcia przez oskarżoną leczenia w warunkach szpitalnych. Kluczowe znaczenie dla ustalenia stanu zdrowia w okresie objętym zarzutem i ustalenia, czy ówczesny stan zdrowia kwalifikował oskarżoną do grona osób niezdolnych do pracy, ma opinia biegłego gastroenterologa dr n. med. M. W. (t. III akt sprawy III K 409/07, k. 439-449). W tym miejscu należy zaznaczyć, że przyjęte przez skarżącego na podstawie ww. opinii wnioski nie do końca są jednak trafne. Wbrew twierdzeniom prokuratora z przedmiotowej opinii wynika bezspornie, że w okresie 20.02.1997r. – 30.04.2006r. stan zdrowia badanej uzasadniał uznanie okresowej częściowej niezdolności do pracy. Po tym zaś okresie, w ocenie biegłego, nie było postaw do uznania jakiejkolwiek niezdolności do pracy z przyczyn gastroenterologicznych. Zdaniem biegłego dokumentacja przedłożona przez oskarżoną, stanowiąca nieautentyczną kartę wypisową z leczenia szpitalnego z 1999 roku (t. I akt sprawy III K 409/07, k. 12-13) mogła mieć znaczenie dla uznania orzeczeniem ZUS z dnia 11 kwietnia 2002 roku całkowitej trwałej niezdolności do pracy.

Za prawidłowy należy uznać wniosek sądu I instancji co do wyczerpania przez H. B. znamion przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. Ponad wszelką wątpliwość dowiedziono, że przedmiotowa karta wypisowa stanowiła podrobiony dokument. Oskarżona nie była nigdy hospitalizowana na oddziale w Centrum (...), co ustalono na podstawie pisma otrzymanego od ww. podmiotu (t. I akt sprawy III K 409/07, k. 38). Świadek R. T. kategorycznie zaprzeczył, aby widniejący na karcie podpis został nakreślony przez niego, jak również zaprzeczył, by używał pieczęci znajdującej się na tym dokumencie. Jednocześnie przedmiotowa karta, jako stwierdzająca dowód okoliczności mającej znaczenie prawne, musiała zostać uznana za dokument w rozumieniu art. 115 § 14 k.k. Oskarżona miała pełną świadomość tego, że posłużyła się podrobionym dokumentem. Przy czym nie udało się ustalić, kto podrobił kartę informacyjną i wątpliwości w tym zakresie zostały rozstrzygnięte na korzyść oskarżonej.

Nie można natomiast podzielić przekonania sądu I instancji o niewyczerpaniu przez oskarżoną znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. Sąd Rejonowy uznał, że mimo posłużenia się przez H. B. podrobionym dokumentem otrzymane przez nią świadczenie rentowe i tak było jej należne, w dodatku w takim samym wymiarze, a zatem nawet gdyby nie doszło do owego posłużenia się sfałszowanym dokumentem, oskarżona otrzymałaby środki w tej samej wysokości. W ocenie Sądu Okręgowego wniosek taki jest zbyt daleko idący. W szczególności zgodzić należy się ze skarżącym, iż Sąd Rejonowy zaniechał zweryfikowania za pomocą dostępnych środków dowodowych, czy otrzymywane przez oskarżoną świadczenie, przyznane z uwagi na stwierdzoną trwałą całkowitą niezdolność do pracy, miało taką samą wysokość, jak to, które zostałoby jej przyznane w razie stwierdzenia tylko częściowej niezdolności do pracy. Jest wielce prawdopodobne, że oskarżona przedkładając sfałszowany wypis z leczenia szpitalnego, w sytuacji gdy nie była nigdy pacjentką tego szpitala, działała w określonym celu, a konkretnie w celu finansowym, tj. uzyskania korzystniejszych warunków świadczenia rentowego.

W postępowaniu ponownym Sąd Rejonowy rozważy raz jeszcze zachowanie oskarżonej pod kątem możliwości popełnienia przez nią przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. W tym celu konieczne jest zwrócenie do ZUS- u z prośbą o dokonanie wyliczenia, jaka byłaby wysokość świadczenia rentowego pobieranego przez H. B., gdyby niezdolność do pracy oskarżonej w czasie objętym zarzutem nie miała charakteru trwałego i całkowitego, lecz jedynie częściowy i okresowy. Po dokonaniu tych ustaleń możliwe będzie porównanie kwoty, którą oskarżona otrzymywała z kwotą, którą powinna była pobierać i rozstrzygniecie, czy oskarżona swoim zachowaniem doprowadziła ZUS do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wyłudzając nienależne świadczenie.

Stosownie do treści art. 399 § 1 k.p.k. jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym obecne strony. Powyższy przepis nakłada na sąd obowiązek uprzedzenia o każdej zmianie przepisu, przy czym chodzi o każdy przypadek zmiany kwalifikacji prawnej czynu w stosunku do przedstawionej w akcie oskarżenia. Zastosowanie innego przepisu dotyczy zastąpienia jednego przepisu innym, a więc zarówno, gdy chodzi o przepis surowszy, jak i łagodniejszy, ale także przez uzupełnienie lub uszczuplenie kwalifikacji prawnej o przepisy części ogólnej i szczególnej kodeksu karnego (D. Świecki; Komentarz do art. 399 Kodeksu postępowania karnego; D. Świecki (red.); WK 2015). Niewywiązanie się przez sąd z procesowego obowiązku uprzedzenia obecnych stron o zmianie kwalifikacji prawnej uniemożliwiło prokuratorowi przedstawienie argumentów przemawiających przeciwko zmianie kwalifikacji prawnej czynu. Z względów zarzut oskarżyciela należało uznać za słuszny.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi- Południe w Warszawie do ponownego rozpoznania.

SSO Aleksandra Mazurek SSO Ludmiła Tułaczko SSO Anna Zawadka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE