Sygn. akt VIII Gz 54/17
Dnia 12 maja 2017 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy
w składzie:
Przewodniczący: SSO Marek Tauer
Sędziowie: SO Elżbieta Kala
SO Artur Fornal (sprawozdawca)
po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2017 r. w Bydgoszczy
na posiedzeniu niejawnym
w sprawie z wniosku dłużnika S. L.
o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej
na skutek zażalenia dłużnika na zarządzenie Przewodniczącego w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy z dnia 10 marca 2017 r. (sygn. akt XV GU 68/17)
p o s t a n a w i a:
oddalić zażalenie.
Elżbieta Kala Marek Tauer Artur Fornal
Sygn. akt VIII Gz 54/17
Zaskarżonym zarządzeniem z dnia 10 marca 2017 r. Przewodniczący w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy zwrócił wniosek dłużnika S. L. o ogłoszenie jego upadłości – jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.
W uzasadnieniu tego zarządzenia Przewodniczący podniósł, że dłużnik został zobowiązany do uzupełnienia braków formalnych wniosku – w terminie 7 dni, pod rygorem jego zwrotu. W powyższym terminie dłużnik nie uzupełnił jednak braków wniosku w pełnym zakresie, nie podał bowiem adresów wierzycieli, ani też terminów zaciągania zobowiązań i terminów zaprzestania spłaty. Jako podstawę prawną wydanego zarządzenia Przewodniczący podał przepisy art. 130 § 2 k.p.c. w zw. z art. 35 i art. 491 2 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe.
Zażalenie na powyższe zarządzenie złożył dłużnik. Podniósł, że w zakreślonym terminie wywiązał się z nałożonego na niego zobowiązania dotyczącego usunięcia braków formalnych wniosku. Ponadto podniósł, że do zażalenia załączył spis adresów wierzycieli, natomiast nie jest w stanie ustalić kiedy nastąpiła ostatnia spłata, a także terminów zaciągania zobowiązań, ponieważ banki nie chcą mu takiej informacji podać.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje :
Zażalenie dłużnika nie mogło zostać uwzględnione.
Podkreślić trzeba, że w art. 491 2 ust. 4 pkt 5 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 ze zm. - dalej jako „pr. upadł.”) pośród wymogów formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej przewidziano także konieczność zamieszczenia w nim także spisu wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty.
Słusznie przyjmuje się, że wiarygodny, kompletny i prawidłowo sporządzony spis wierzycieli dłużnika (wnioskodawcy) jest absolutnie niezbędny dla rozstrzygnięcia każdej sprawy z wniosku o ogłoszenie upadłości „konsumenckiej”. Informacje tam zawarte – obejmujące także terminy zapłaty poszczególnych wierzytelności – pozwalają bowiem na ustalenie okoliczności związanych z przyczynami powstania oraz przebiegiem pogłębiania się niewypłacalności dłużnika, co ma znaczenie zupełnie podstawowe dla oceny czy nie zachodzą przesłanki oddalenia wniosku określone w art. 491 4 ust. 1 i 2 pr. upadł. (w szczególności czy dłużnik w sposób zawiniony sam doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień). Znaczenie takiej informacji dla Sądu upadłościowego jest podkreślane w piśmiennictwie (zob. P. Biliński i J. Horobiowski Instytucja procesowa z art. 29 Prawa upadłościowego jako efektywny środek uporządkowania i uzupełnienia materiału dowodowego w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej, „Doradca restrukturyzacyjny” 2016, Nr 3 (5), str. 15-16).
Wniosek o ogłoszenie upadłości „konsumenckiej” dłużnik składa na formularzu (art. 491 2 ust. 3 i 6 pr. upadł.), którego wzór określony został przez Ministra Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 17 grudnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 2276). Formalnie poprawne wypełnienie rubryk dotyczących terminów zapłaty w ramach spisu wierzycieli – pod pozycją 5 formularza – polegać powinno na wpisaniu tam adresu każdego z wierzycieli, a także konkretnej daty w jakiej miała nastąpić zapłata każdej z wierzytelności (terminu zapłaty). Nie jest przy tym wykluczone (jeśli uzasadniają to wskazane i uprawdopodobnione przez wnioskodawcę wyjątkowe okoliczności uniemożliwiające podanie konkretnych dat) określenie takich terminów w sposób mniej precyzyjny.
Przenosząc poczynione wyżej uwagi na grunt niniejszej sprawy podnieść trzeba, że – wbrew twierdzeniom dłużnika zawartym w zażaleniu – brak formalny wniosku dotyczący podania adresów każdego z wierzycieli z pewnością nie został przez niego uzupełniony w terminie wyznaczonym wezwaniem Przewodniczącego z dnia 23 lutego 2017 r. ( zob. k. 11-12 i 121 akt sprawy). Dłużnik przedłożył wprawdzie plik dokumentów źródłowych dotyczących jego zadłużenia ( k. 13- 117) na podstawie analizy których można byłoby podjąć próbę ustalenia takich adresów, trzeba jednak mocno podkreślić, że do Sądu nie należy w żadnym razie – także w ramach postępowania o ogłoszenie upadłości „konsumenckiej” – podejmowanie za stronę (uczestnika postępowania) czynności procesowych związanych z usuwaniem braków formalnych wniosku. Czynności podejmowane w celu usuwania braków pism procesowych są sformalizowanymi czynnościami procesowymi stron, nie mogą być zatem nimi obciążane organy procesowe (zob. uzasadnienie uchwały 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2013 r., I OPS 13/13, ONSAiWSA 2014, nr 3, poz. 39). Niedopuszczalne jest zatem przerzucanie na sąd obowiązku wykonywania czynności obciążających uczestnika postępowania (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z dnia 23 sierpnia 2000 r., II CKN 1014/00, LEX nr 1635430 oraz w uchwale Izby Cywilnej z dnia 27 lutego 2008 r., III CZP 135/07 OSNC 2009, Nr 2, poz. 25).
Pozbawione podstawy byłoby więc usuwanie braków formalnych wniosku – który powinien mieć określoną przez ustawodawcę treść (w tym przypadku wypełnionego prawidłowo formularza podpisanego przez dłużnika) poprzez sam Sąd, na podstawie badania treści załączonych do wniosku dokumentów i sporządzenia koniecznych do wszczęcia postępowania informacji we własnym zakresie (wyręczając tym samym obowiązanego do tego dłużnika będącego wnioskodawcą).
Zapewnieniu właściwej realizacji praw procesowych uczestnika postępowania – jeśli ma on trudności w osobistym formułowaniu swojego stanowiska przed sądem – służy natomiast instytucja pomocy prawnej z urzędu. W myśl regulacji art. 117 § 2 k.p.c. osoba fizyczna, niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych, może się domagać ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zatem – pomimo zwrotu wniosku – dłużnik może wystąpić o przyznanie mu pełnomocnika z urzędu. Stosownie do art. 117 § 4 k.p.c. (znajdującego zastosowanie także do przedmiotowego postępowania – na podstawie art. 35 w zw. z art. 491 2 ust. 1 pr. upadł.) wniosek taki zgłosić można na piśmie lub ustnie, do protokołu, w sądzie w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Odrębną możliwością jest również ubieganie się o uzyskanie świadczeń na warunkach określonych ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz.U. poz. 1255) – w ramach zorganizowanych przez właściwy powiat punktów darmowej pomocy prawnej.
Na marginesie zatem jedynie stwierdzić trzeba – po dokonaniu pobieżnej tylko analizy pliku dokumentów źródłowych dotyczącego zadłużenia wnioskodawcy – że nie znajdują się tam dokumenty dotyczące wszystkich wierzycieli ujętych w spisie (nr 3, 4 pod pozycją 5 formularza; k. 5), natomiast w przeważającej części dotyczą one wierzycieli innych niż wskazani w samym wniosku ( zob. k. 23 – 72, 77 – 84, 94 – 117). Sam wnioskodawca podał zresztą, że są też inni wierzyciele, ale ich nie pamięta ( k. 5). Wskazując natomiast adresy wierzycieli w wykazie załączonym do zażalenia ( zob. k. 126) wnioskodawca nie podał np. adresu wierzyciela wymienionego pod nr 3 ww. spisu będącego częścią wniosku, a w zakresie nr 4 (gdzie wymieniono kilku wierzycieli zbiorczo; zob. k. 5) nie tylko nie podał adresów wszystkich wymienionych tam wierzycieli (podmioty oznaczone jako (...) i (...)), ale również wysokości wierzytelności każdego z nich (nawet w przybliżeniu). Odrębną kwestią, pozostającą w zasadzie również poza zakresem rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji, jest ta okoliczność, że wnioskodawca określając wierzycieli posługiwał się niejednokrotnie skrótami lub też wybranym elementem nazwy, nie zaś właściwą nazwą wierzyciela – jak tego wymaga przepis art. 491 2 ust. 4 pkt 5 pr. upadł. (znajdujący odzwierciedlenie w treści formularza).
Niezależnie zatem od tego, że Przewodniczący w Sądzie upadłościowym błędnie wezwał wnioskodawcę nie do wskazania „terminów zapłaty” (jak tego wymaga przepis art. 491 2 ust. 4 pkt 5 pr. upadł., znajdujący odzwierciedlenie w treści formularza – k. 5), lecz do podania odmiennych znaczeniowo „terminów zaciągania zobowiązań” i „terminów zaprzestania spłaty” (a więc nie terminów w jakich miała następować spłata – które są istotne z punktu widzenia warunków formalnych wniosku – lecz dotyczących momentu zaciągnięcia zobowiązania oraz daty w której dłużnik zaprzestał ich regulowania) rozstrzygnięcie o zwrocie wniosku jest jednak prawidłowe.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił zażalenie dłużnika na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 i art. 398 k.p.c., a także w zw. z art. 35 pr. upadł.
Elżbieta Kala Marek Tauer Artur Fornal