Sygnatura akt: XVII Ka 281/17
Dnia 26 kwietnia 2017r.
Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym - Odwoławczym w składzie:
Przewodniczący: SSO Jerzy Andrzejewski
Protokolant: apl. aplikacji ogólnej Paulina Pałuczyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Rejonowej Poznań – Wilda w Poznaniu – Małgorzaty Wolińskiej - Nowak
po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2017r.
sprawy M. S. (1) (S.) oskarżonego o czyn z art. 178 a § 1 k.k.
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu,
z dnia 21 grudnia 2016r. wydanego w sprawie sygn. akt VI K 975/16
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób że:
a) uchyla rozstrzygnięcia zawarte w pkt 1, 2 i 3,
b) uznając, że oskarżony M. S. (1) swoim zachowaniem wyczerpał znamiona zarzucanego mu przestępstwa z art. 178 a § 1 k.k. - na podstawie art. 66 § 1 k.k. w zw. z art. 67 § 1 k.k. - warunkowo umarza wobec niego postępowanie karne na okres 3 (trzech) lat tytułem próby,
c) na podstawie art. 67 § 3 k.k. orzeka wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 1 (jednego) roku, na poczet którego - na podstawie art. 63 § 4 k.k. - zalicza okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 26 września 2016r.
d) na podstawie art. 67 § 3 k.k. i art. 43 a § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonego świadczenie pieniężne w kwocie 5.000 (pięć tysięcy) zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej,
2. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,
3. zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postępowanie odwoławcze w wysokości 50 zł, oraz wymierza mu jedną opłatę za obie instancje w kwocie 100 zł .
Jerzy Andrzejewski
Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, wyrokiem z dnia
21 grudnia 2016 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt: VI K 975/16, uznał oskarżonego M. S. (1) za winnego przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. i wymierzył mu karę 100 stawek dziennych grzywny po 30 zł każda, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych przez okres 3 lat oraz orzekł świadczenie pieniężne w wysokości 5000 zł. Sąd Rejonowy obciążył nadto oskarżonego kosztami sądowymi i opłatą (k. 67-68).
Wyrok ten zaskarżył w całości obrońca oskarżonego, zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego lub nadzwyczajnego złagodzenia kary, a także naruszenie przepisów postępowania i błąd w ustaleniach faktycznych dotyczących okoliczności stanowiących o możliwości zastosowania warunkowego umorzenia postępowania. Nadto skarżący zarzucił rozstrzygnięciu rażącą surowość wymierzonej kary i środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i warunkowe umorzenie postępowania, względnie zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (k. 99- 123).
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacja okazały się słuszna co do zasady, choć nie wszystkie podniesionej w niej argumenty zasługiwały na uwzględnienie.
Na wstępie wskazać należy, że autor apelacji w istocie nie kwestionował sprawstwa i winy oskarżonego, a jedynie zakwestionował ocenę stopnia zawinienia i stopnia społecznej szkodliwości czynu - co spowodowało niezastosowanie przez Sąd Rejonowy instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego. Wszystkie postawione zarzuty sprowadziły się więc do wspólnego mianownika – nadmiernej reakcji karnej. Sąd Okręgowy również nie znalazł podstaw do wzruszenia orzeczenia w zakresie stwierdzenia sprawstwa i winy oskarżonego, natomiast uznał, że w niniejszej sprawie zasadnym było warunkowe umorzenie postępowania przy czym nie zaistniały okoliczności uzasadniające nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Zgodnie z art. 66 § 1 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
W niniejszej sprawie okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, oskarżony przyznał się do zarzuconego mu czynu, a pozostałe zebrane w sprawie dowody potwierdziły jego sprawstwo i winę w sposób bezsporny. Nadto, właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia oskarżonego uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego. Oskarżony jest bowiem osobą do tej pory niekaralną za przestępstwa i prawidłowo funkcjonuje w społeczeństwie. W czasie objętym zarzutem oskarżony pracował zawodowo. Wraz z żoną opiekuje się małoletnimi dziećmi, jego postawa obywatelska jest również pozytywna – oskarżony jest honorowym dawcą krwi i udziela się w lokalnej społeczności parafialnej, gdzie ma bardzo dobrą opinię. Nie ma natomiast znaczenia to, że M. S. (1) jest głównym żywicielem rodziny, skoro jego żona pracuje zawodowo, zaś oskarżony ma możliwości podjęcia zatrudnienia. Konsekwencje popełnienia przestępstwa wiążą się z dolegliwościami także dla najbliższych (np. w przypadku osadzenia skazanego) i nie mają wpływu na reakcję prawnokarną, mogą jedynie wpływać na sposób wykonania orzeczonych kar (np. odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, rozłożenie na raty kary grzywny).
Zwrócić przy tym należy uwagę, że Sąd Rejonowy nie kwestionował istnienia w/w przesłanek warunkowego umorzenia postępowania, jednak - w ocenie Sądu I instancji - jedynie przesłanka dotycząca stopnia społecznej szkodliwości i zawinienia sprawcy nie została w niniejszej sprawie spełniona. Ocena Sądu Okręgowego jest jednak w tym zakresie odmienna.
Przechodząc do analizy stopnia społecznej szkodliwości i stopnia zawinienia oskarżonego, należało poczynić szersze rozważania. Na pierwszy plan przy analizie przesłanek warunkowego umorzenia postępowania wysuwa się, zawarte w art. 66 § 1 k.k. określenie "nie jest znaczny" w stosunku do stopnia zawinienia. Nie ma przy tym tego samego znaczenia, co termin "nieznaczny", obejmując swoim zakresem i wypadki o "średnim" stopniu społecznej szkodliwości. W szczególności stopień ten musi być wyższy od "znikomego" skutkującego, zgodnie z art. 1 § 2 k.k., brak przestępności czynu i konieczność bezwarunkowego umorzenia postępowania (art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.). Takie oznaczenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, jako przesłanki warunkowego umorzenia postępowania, pełni funkcję wyznaczającą granicę możliwej tolerancji dla sprawcy z punktu widzenia racjonalizacji sprawiedliwościowej i potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (art. 53 § 1 k.k.).
Oceniając stopień społecznej szkodliwości i stopień zawinienia oskarżonego należało z kolei mieć na względzie okoliczności popełnienia czynu oraz motywację sprawcy. Zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że przypadki prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu są (mimo zaostrzania odpowiedzialności karnej tym zakresie) nagminne, a wpływ alkoholu na reakcje kierowcy ignorowane przez kierujacych. Sytuacja M. S. (1) była jednak nieco odmienna. Oskarżony nie spożywał alkoholu bezpośrednio przed jazdą, ani też nie wsiadł do auta po całonocnej imprezie. Wypił 4 piwa w dniu poprzedzającym prowadzenie pojazdu (w niedzielę będącą dla niego dniem wolnym od pracy) w godz. 13.00 – 21.00. Poziom alkoholu w wydychanym przez oskarżonego powietrzu w niewielkim zakresie przekroczył poziom dopuszczalny i był w widoczny sposób malejący, co wskazuje że jego wyjaśnienia odnośnie okoliczności spożywania alkoholu były prawdziwe. Gdyby oskarżony wyruszył z miejsca zamieszkania godzinę później, jego czyn stanowiłby wyłącznie wykroczenie. Słusznie więc Sąd Rejonowy ustalił istnienie zamiar wynikowego, jednak nie uwzględnił tej okoliczności w sposób odpowiedni. Zgodzić się przy tym należy z obrońcą, że oskarżony został zatrzymany do rutynowej kontroli, zaś jego zachowanie na drodze nie budziło zastrzeżeń. Nadto w żaden sposób Sąd I instancji nie wykazał aby w dniu zdarzenia - w miejscu zatrzymania oskarżonego do kontroli drogowej, na ul. (...) w L. - panował wzmożony ruch. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego nie zostało wykazane dowodowo że M. S. (1) stanowił znaczne zagrożenie w ruchu drogowym, zwłaszcza że jego zatrzymanie miało miejsce w pobliżu docelowego miejsca jego jazdy – tj. w pobliżu miejsca zatrudnienia M. S., do którego wtedy (poniedziałek rano) się udawał.
Sąd Okręgowy w pełni przychyla się przy tym do poglądu A. Zolla (Kodeks Karny. Część ogólna. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1-116 k.k., Zakamycze, 2004, wyd. II.), iż ustalenie, że czyn jest społecznie szkodliwy w stopniu, który nie jest znaczny oraz spełnienie pozostałych przesłanek wyłącza przyjęcie ukarania ze względu na potrzeby w zaspokojeniu społecznego poczucia sprawiedliwości. Nie ma bowiem podstaw ustawowych twierdzenie, że sądowi nie wolno stosować warunkowego umorzenia postępowania, pomimo wystąpienia jego przesłanek, gdy w konkretnym przypadku będzie się temu sprzeciwiać wzgląd na zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości lub potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Te okoliczności winny mieć znaczenie przy rozważaniu wymiaru kary, zgodnie z art. 53 k.k. Przepis ten nie ma żadnego zastosowania do warunkowego umorzenia postępowania.
Uznając więc, że w sprawie zaistniały wszystkie okoliczności warunkowego umorzenia postępowania, Sąd zastosował dobrodziejstwo tej instytucji, uznając że maksymalny trzyletni okres próby będzie stanowił dla oskarżonego bodziec do postępowania w zgodzie z obowiązującym porządkiem prawnym. Sąd Okręgowy jest przekonany, że tak będzie, skoro oskarżony wręcz oświadczył, że od czasu zatrzymania w ogóle nie spożywa alkoholu. W widoczny sposób zdarzenie miało już dla M. S. (1) walor wychowawczy.
W konsekwencji należało uchylić orzeczenia związane z wymierzeniem kary i środków karnych, które wymierza się w przypadku skazania.
Sąd Okręgowy uznał jednak za konieczne wzmocnienie dolegliwości poprzez orzeczenie środków o charakterze probacyjnym na podstawie art. 67 § 3 k.k. – zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych przez okres roku oraz świadczenia pieniężnego w kwocie 5.000 zł. Mając na względzie opisane wyżej okoliczności, w tym widoczną i szczerą skruchę oraz fakt, że samo postępowanie stanowiło dla oskarżonego dolegliwość, Sąd Okręgowy uznał, że roczny okres zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, wsparty świadczeniem pieniężnym w najniższej dopuszczalnej wysokości, będzie wystarczający dla osiągnięcia celów postępowania.
Wobec przyjęcia zaistnienia przesłanek do warunkowego umorzenia postępowania, rozważania na temat ewentualnego nadzwyczajnego złagodzenia kary – występującego przecież w sytuacji skazania sprawy – były bezprzedmiotowe.
W pozostałym zakresie należało natomiast zaskarżony wyrok utrzymać w mocy.
Ponieważ, zgodnie z art. 627 k.p.k. w związku z art. 634 k.p.k. zasadą w postępowaniu odwoławczym jest ponoszenie kosztów przez skazanego, Sąd obciążył oskarżonego kosztami postępowania, nie znajdując podstaw do odstąpienia od niej. Konieczne natomiast było wymierzenie jednej opłaty za obie instancje, zgodnie z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 10 ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych.
Jerzy Andrzejewski