UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 5 lipca 2013 r.

Decyzją z dnia 14.01.2013 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. , na podstawie przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153,
poz. 1227 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił J. S. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że ubezpieczony nie spełnia wymogów, określonych w art. 184 powołanej ustawy, od wystąpienia których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, ponieważ nie udokumentował 15- letniego stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze.

Do stażu tego nie zaliczono wnioskodawcy okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział
w B. od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. w charakterze pomocnika maszynisty spycharki, ponieważ praca na takim stanowisku nie jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach.

Od decyzji tej odwołał się J. S. , domagając się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że w okresie od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. pracował w szczególnych warunkach jako pomocnik maszynisty spycharki. Na rozprawie w dniu 17.05.2013 r. wnioskodawca wniósł ponadto o doliczenie mu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zasadniczej służby wojskowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. W piśmie procesowym z dnia 10.06.2013 r. wskazał zaś, że okres odbywania zasadniczej służby wojskowej nie jest okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że J. S. , urodzony (...),
w dniu (...) osiągnął 60 lat życia. Na dzień 01.01.1999 r. odwołujący udowodnił
27 lat, 2 miesiące i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz staż pracy
w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat, 4 miesięcy i 4 dni z tytułu zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział
w B. na stanowisku maszynisty spycharki od 10.09.1973 r. do 23.01.1975 r. i od 07.01.1977 r. do 31.08.1990 r.

We wniosku z dnia 08.11.2012 r. ubezpieczony domagał się przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 14.01.2013 r. ZUS Oddział w T. odmówił J. S. przyznania prawa do emerytury, ponieważ wnioskodawca nie udokumentował
15- letniego stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odwołujący nie przystąpił do OFE.

(okoliczności bezsporne)

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny sprawy:

Od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. odwołujący J. S. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział
w B. w pełnym wymiarze godzin na stanowisku pomocnika maszynisty spycharki. Była to spycharka gąsienicowa wykorzystywana w pracach melioracyjnych. Z dniem 10.09.1973 r., po zdaniu stosownego egzaminu, powierzono mu stanowisko maszynisty spycharki.

dowód:

-: świadectwo pracy z dnia 31.08.1990 r.- cz. I akt ZUS,
-: karta zarobkowa za 1972 r.- cz. I akt ZUS,
-: zaświadczenie kwalifikacyjne z dnia 27.09.1973 r.- k. 33 cz. II akt ZUS,
-: zeznania odwołującego J. S.- 00:03:28,

Jako pomocnik maszynisty spycharki odwołujący wykonywał pracę pod nadzorem maszynisty, który siedział obok niego w kabinie i kontrolował co robi. Jego praca różniła się od pracy maszynisty tym, że pracy tej nie mógł wykonywać samodzielnie. W kabinie spycharki siedziało zawsze dwóch pracowników, tj. maszynista i pomocnik maszynisty. Maszynista tłumaczył odwołującemu co ma robić, po czym ten przystępował do pracy. Pracę maszynisty pod nadzorem wykwalifikowanego pracownika odwołujący wykonywał tylko przez część dobowego wymiaru godzin, przez resztę natomiast czasu spycharkę obsługiwał maszynista, czemu przyglądał się siedzący obok niego pomocnik.

dowód:

-: zeznania odwołującego J. S.- 00:05:31-00:11:25,

Od 24.01.1975 r. do 17.12.1976 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową. Przed jej rozpoczęciem wykonywał pracę na stanowisku maszynisty spycharki. Po zakończeniu służby wojskowej powrócił do pracy w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział w B. na stanowisko maszynisty spycharki. Prace tę podjął z dniem 07.01.1977 r., tj. w terminie 30 dni od zakończenia służby wojskowej. W trakcie służby wojskowej odwołujący również pracował na spycharce.

dowód:

-: kserokopia książeczki wojskowej- cz. I akt ZUS,
-: zeznania odwołującego J. S.- 00:11:25,

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów
i zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić nawet z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom odwołującego J. S., który wskazał na okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, dotyczące rodzaju wykonywanych przez niego czynności w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział w B. w spornym okresie. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były spójne, logiczne i przekonujące w świetle zasad logiki
i doświadczenia życiowego. Znalazły również potwierdzenie w zgromadzonych w sprawie dokumentach.

Pozostałe okoliczności sprawy Sąd uznał za bezsporne, gdyż nie były w żaden sposób kwestionowane przez strony, zaś dokumenty przedstawione na ich stwierdzenie nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności.

Sąd rozważył, co następuje:

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy odwołującemu J. S. przysługuje tzw. wcześniejsza emerytura z zastosowaniem obniżonego wieku emerytalnego, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Powołana ustawa w dziale X rozdział 2 zawiera szczególną regulację przejściową, dotyczącą niektórych ubezpieczonych, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 01.01.1999 r.

W art. 184 ustawy zostało przewidziane prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego katalogu ubezpieczonych, urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którzy do końca 1998 r. spełnili ustawowo określone wymogi stażowe. Zróżnicowanie warunków przechodzenia na emeryturę ubezpieczonych, o których mowa w art. 184 ustawy w stosunku do innych ubezpieczonych dokonane zostało według kryterium urodzenia, ale także według kryterium posiadania na dzień 01.01.1999 r. wymaganego stażu zawodowego i ubezpieczeniowego.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31.12.1948 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 01.01.1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat- dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2). Wymagany w art. 184 ust. 1 pkt. 2 okres składkowy i nieskładkowy przewiduje art. 27 ustawy, w świetle którego okres ten wynosi co najmniej
20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Przepisy dotychczasowe w rozumieniu art. 184 powołanej ustawy, to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Z § 1 tego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników, wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione
w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Natomiast § 2 ust. 1 stanowi, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl zaś § 4, pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący osiągnął wiek 60 lat oraz posiadał na dzień 01.01.1999 r. wymagany 25- letni okres ubezpieczenia i nie przystąpił do OFE.

Kwestią sporną pozostawała natomiast kwalifikacja jego pracy od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział w B..

Odmawiając ubezpieczonemu zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach spornego okresu, organ rentowy podniósł, że wykonywana przez ubezpieczonego w tym czasie praca nie jest zatrudnieniem w szczególnych warunkach.

Jak wynika z przeprowadzonych w sprawie dowodów, w spornym okresie od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. wnioskodawca był pomocnikiem maszynisty spycharki. Takie stanowisko pracy wymienione zostało w świadectwie pracy z dnia 31.08.1990 r. i w karcie zarobkowej za rok 1972. Okoliczność tę potwierdził ponadto słuchany w charakterze strony J. S., który podniósł, że jako pomocnik maszynisty spycharki pracował tylko
i wyłącznie pod nadzorem operatora spycharki, który siedział obok niego w kabinie
i kontrolował co robi. Pracy maszynisty wnioskodawca nie wykonywał więc samodzielnie, ale tylko i wyłącznie w obecności i pod nadzorem wykwalifikowanego pracownika- maszynisty. Nie był więc narażony na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia w takim samym stopniu jak operator pracujący samodzielnie . Pracę tę realizował przy tym tylko przez część dobowego wymiaru godzin, przez resztę bowiem czasu spycharkę obsługiwał maszynista, czemu w/w się przyglądał , ucząc się wykonywania tych czynności..

Na podstawie treści zaświadczenia kwalifikacyjnego z dnia 27.09.1973 r. wiadomo, że z dniem 10.09.1973 r. powierzono wnioskodawcy stanowisko maszynisty spycharki. Odwołujący przyznał zresztą, że jako pomocnik pracował tylko do zdania egzaminu, co miało miejsce we wrześniu. Okres pracy na tym stanowisku (od 10.09.1973 r. do 23.01.1975 r. i od 07.01.1977 r. do 31.08.1990 r.) został uznany przez organ rentowy za pracę w szczególnych warunkach i doliczony ubezpieczonemu do stażu pracy w takich charakterze. Praca maszynisty spycharki została bowiem wymieniona w dziale V, zatytułowanym:
„W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” pod poz. 3 (prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych) wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Załącznik ten nie wymienia natomiast, jak słusznie podniósł organ rentowy, pracy pomocnika maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, która w istocie - jak wykazało postępowanie dowodowe - nie jest tym samym co praca maszynisty. Pomocnik nie wykonuje bowiem samodzielnie typowych dla tego stanowiska pracy czynności, a tylko pod nadzorem i kontrolą operatora i nie wykonuje wszystkich typowych dla operatora czynności w pełnym wymiarze godzin, ponieważ przez część dobowego wymiaru czasu pracy czynności maszynisty wykonuje wykwalifikowany pracownik, a siedzący w kabinie pracownik tylko się im przygląda i w ten sposób uczy się . Pomocnik nie jest też w takim samym stopniu jak operator narażony na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia., bowiem to maszynista bierze odpowiedzialności również za działania pracownika który szkoli się pod jego nadzorem.

Sporny okres zatrudnienia od 18.12.1972 r. do 09.09.1973 r. nie mógł zatem zostać zaliczony odwołującemu do stażu pracy w szczególnych warunkach.

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się też doliczenia mu do tego stażu okresu zasadniczej służby wojskowej, którą odbywał od 24.01.1975 r. do 17.12.1976 r. Jak ustalił Sąd, przed rozpoczęciem odbywania zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w K. Oddział w B. na stanowisku maszynisty spycharki. Po zakończeniu zaś służby wojskowej zgłosił swój powrót do pracy u tego samego pracodawcy w terminie 30 dni na to samo, co uprzednio stanowisko, tj. maszynisty spycharki. Pracę tę podjął z dniem 07.01.1977 r.

Powołując się na najnowsze orzecznictwo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27.07.2012 r., I UK 82/12 (LEX nr 1250576) opowiedział się za możliwością zaliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS, ale tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy żołnierzowi zasadniczej służby wojskowej, któremu na podstawie § 5 rozporządzenia z dnia 10.09.1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176, ze zm.) zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie na mocy § 9 rozporządzenia z dnia 04.09.1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia
(Dz. U. Nr 13, poz. 86 ze zm.) zachował to uprawnienie. Innymi słowy, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego orzeczenia, jeżeli praca wykonywana przez ubezpieczonego była pracą zaliczaną według wówczas obowiązujących przepisów do pierwszej kategorii zatrudnienia, to przypadający w czasie tego zatrudnienia okres odbytej przez niego zasadniczej służby wojskowej winien zostać zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach, od którego zależy nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach.

To czy dana praca zaliczana była czy też nie do I kategorii zatrudnienia rozstrzygał zapis art. 9 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 97 ze zm.) ustalający dwie kategorie zatrudnienia pracowników: I kategorię - obejmującą pracowników zatrudnionych pod ziemią, na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i na statkach żeglugi powietrznej, nauczycieli podlegających przepisom ustawy z dnia 27 kwietnia 1956 r.
o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz. U. Nr 12, poz. 63) oraz pracowników zatrudnionych w warunkach szkodliwych dla zdrowia, oraz II kategorię - obejmującą wszystkich pozostałych pracowników. Rodzaje prac objętych I kategorią oraz warunki zaliczania pracowników do I kategorii zatrudnienia określało natomiast rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.09.1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176 ze zm.), które w § 1 ust. 1 pkt 2 stanowiło, iż do I kategorii zatrudnienia zalicza się prace wykonywane w warunkach szkodliwych dla zdrowia wymienione w wykazie, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia.

W wyrokach z dnia 25.02.2010 r., II UK 219/09 (LEX nr 590248) i z dnia
06.04.2006 r., III UK 5/06 (OSNP 2007/7-8/108) Sąd Najwyższy wskazał zaś, że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia - który to termin wynosił 30 dni (art. 106 ust. 1 ustawy
z dnia 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
Dz. U. z 1967 r. Nr 44, poz. 220 ze zm.).

Odwołujący spełnił co prawda wskazany wyżej warunek, jednak analiza treści załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10.09.1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia prowadzi do wniosku, że praca maszynisty spycharki, jaką odwołujący wykonywał przed i po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, nie została wymieniona w tymże załączniku, a zatem nie była pracą zaliczaną według obowiązujących wówczas przepisów, do I kategorii zatrudnienia.

Tym samym, brak jest możliwości zaliczenia odwołującemu do stażu pracy
w szczególnych warunkach okresu zasadniczej służby wojskowej od 24.01.1975 r. do 17.12.1976 r.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE