UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 lipca 2016 r. pełnomocnik powoda D. P. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. na rzecz powoda kwoty 60.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 29 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca Z. P. (1), o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w L. na rzecz powoda kwoty 25.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych, (pozew k. 2-12).

Pozwem z dnia 16 sierpnia 2016 r. pełnomocnik powódki M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. na rzecz powódki kwoty 60.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 29 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca Z. P. (1), o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w L. na rzecz powoda kwoty 25.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych,

Postanowieniem z dnia 13 października 2016 r. w sprawie I C 210/16 Sąd Okręgowy w Sieradzu połączył sprawę z powództwa M. P. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z powództwa D. P. (1) przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. oznaczoną sygnaturą akt I C 197/16 i postanowił prowadzić pod sygnaturą I C 197/16, (postanowienie SO w Sieradzu z dnia 13 października 2016 r. w sprawie I C 210/16 k. 231).

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego (...) S.A. z siedzibą w L. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, (odpowiedź na pozew k. 159-162).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 19 listopada 1999 r. w miejscowości M., Z. P. (1) wykonując prace elektro-montażowe na rzecz Zakładu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł., ul. (...), Rejon Energetyczny w W., został porażony prądem elektrycznym w wyniku czego poniósł śmierć na miejscu. W dacie zdarzenia Z. P. (1), zatrudniony był w Zakładzie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. na podstawie umowy o pracę, (dowód: kserokopia protokołu Nr (...) k. 14 -16, kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu k. 38, kserokopia instrukcji organizacji bezpiecznej pracy w Zakładzie (...) k.69-104, instrukcja pracy pod napięciem przy urządzeniach elektromagnetycznych do 1 kV k. 197-203, zeznania powódki M. P.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:02:31-00:26:26 w zw. z k. 242-242v, zeznania powoda D. P. (1)-protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:26:26-00:43:23 w zw. z k. 242v-243, zeznania świadka S. J.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:47:57-01:01:50 w zw. z k. 243v, zeznania świadka D. P. (2)- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 01:01:50-01:17:20 w zw. z k. 243v-244, zeznania świadka P. F.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 01:17:20-01:20:12 w zw. z k. 244, zeznania powódki M. P.- protokół rozprawy z dnia 05 czerwca 2017 r. 00:09:36-00:16:23 w zw. z k. 300v, zeznania powoda D. P. (1)- protokół rozprawy z dnia 05 czerwca 2017 r. 00:16:23-00:32:00 w zw. z k. 300v-301).

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2000 r. w sprawie sygn.. akt II K 159/00 I. P. jako brygadzistę ekipy (...) Zakładu (...) w W. Sąd Rejonowy w Sieradzu uznał za winnego tego, że w dniu 19 listopada 1999 r. w miejscowości M. naruszył zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w ten sposób, że nie zastosował się do obowiązującej go „instrukcji organizacji bezpieczeństwa w energetyce” i jako osoba dopuszczająca do pracy Z. P. (1) nie przygotował miejsca pracy, nie udzielił wymienionemu instruktażu o zagrożeniach, w miejscu i obok miejsca pracy i nie wykonał czynności dopuszczenia do wykonywania pracy przez Z. P. (1), a nadto omyłkowo włączył zasilanie linii niskiego napięcia, w wyniku czego wykonujący prace elektro-montażowe Z. P. (1) został porażony prądem elektrycznym i poniósł śmierć na miejscu, tj. dokonania czynu wyczerpującego dyspozycję art. 155 k.k. i art. 220 § 2 k.k. i za to został skazany na karę jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, przy czym wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności sąd warunkowo zawiesił na okres próby czterech lat. Pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. jest następca prawnym zakładu, w którym zatrudniony był Z. P. (1), (dowód: kserokopia wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 15 listopada 2000 r. II K 159/00 k. 13).

W toku niniejszego postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. W treści złożonej opinii biegły stwierdził, ze pewne czynności wykonane przez zmarłego ojca powodów takie jak wejście na słup energetyczny bez asekuracji przed upadkiem z wysokości oraz nie sprawdzenie czy zasilanie na linii jest wyłączone, a wymóg taki obowiązuje za każdym razem wejścia na słup, pozwalają na przyjęcie, że w niniejszej sprawie występuje pewien stopień przyczynienia poszkodowanego do powstania szkody. Prace przy liniach energetycznych są pracami szczególnie niebezpiecznymi, w przedmiotowym przypadku mamy do czynienia z pracą przy prądzie oraz na wysokości, wobec powyższego zasady bezpieczeństwa muszą być przestrzegane w sposób restrykcyjny. Pomimo, że poszkodowany Z. P. (1) był, przekonany, że prąd w liniach jest odłączony to mając na uwadze zasady bezpieczeństwa jak i ochronę swojego, życia i zdrowia powinien upewnić się sprawdzając linię przeznaczonym do tego celu urządzeniem i po upewnieniu się dopiero przystąpić do prac. W opiniowanym przypadku, życie pokazało, że może dojść z przyczyn technicznych oraz pomyłki do sytuacji, że mimo pewności wyłączenia prądu na linii ten był jednak załączony. W opiniowanej sytuacji w sposób prawidłowy do prac przystąpił kolega Z. P. (1), przy pracach na słupie nr 13 gdzie w asekuracji wszedł na słup i w pierwszej kolejności sprawdził czy faktycznie występuje brak napięcia w linii, w tym przypadku okazało się, że jest, ale na ostrzeżenie o tym fakcie było już za późno. Biegły podniósł, że z akt sprawy jednoznacznie nie wynika co było bezpośrednią przyczyną śmierci Z. P. (1), czy porażenie prądem, czy też może w jego konsekwencji upadek z wysokości. Zdaniem biegłego po analizie akt sprawy przyjąć dwie hipotezy:

I. poszkodowany Z. P. (1) stracił życie przez bezpośrednie porażenie prądem płynącym w linii. W tej sytuacji upadek z wysokości nie miał już wpływu na prawdopodobieństwo uratowania poszkodowanego. W tym przypadku procentowe określenie przyczynienia się Z. P. (1) do wypadku określić należy na 10%, z uwagi na fakt nie zastosowania urządzenia służącego do sprawdzenia braku przepływu prądu w linii,

II. poszkodowany Z. P. (1) stracił życie w skutek odniesionych obrażeń związanych z upadkiem z wysokości wskutek porażenia prądem. W tym przypadku porażenie prądem mogło spowodować upadek z wysokości i przy zastosowaniu asekuracji poszkodowany mógłby przeżyć. W tym przypadku procentowe określenie przyczynienia się Z. P. (1) do wypadku określić trzeba na 30%, z uwagi na fakt nie zastosowania asekuracji przed upadkiem z wysokości w postaci szelek bezpieczeństwa oraz nie zastosowania urządzenia służącego do sprawdzenia braku przepływu prąd w linii, (dowód: opinia biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego k. 263-269).

W następstwie zdarzenia z dnia 19 listopada 1999 r. śmierć poniósł ojciec powodów Z. P. (1). W dacie śmierci wymieniony miał 31 lat. Z. P. (1), jego żona D. P. (2) i dwójka ich dzieci tworzyli szczęśliwą rodzinę. Wymienieni mieszkali wspólnie w jednym siedlisku z rodzicami D. P. (2). Powodowie w dacie śmierci ojca byli małymi dziećmi w wieku trzech i dwóch lat, dla których przebywanie w obecności ojca oraz matki było bardzo ważne. Ojciec powódki i powoda był bardzo rodzinnym, ciepłym człowiekiem oraz troskliwym rodzicem. Każdą wolną chwilę spędzał w towarzystwie żony i dzieci. Bawił się z dziećmi zabawkami, zabierał je na spacery, wyjeżdżał z nimi w odwiedziny do członków rodziny i znajomych. W rodzinie powodów to właśnie ojciec pracował zawodowo i utrzymywał jej członków, zaś matka zajmowała się prowadzeniem domu i pomagała swoim rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. Po śmierci Z. P. (1) sytuacja materialna rodziny znacznie się pogorszyła. Powodowie wraz z matką utrzymywali się jedynie z renty rodzinnej po zmarłym ojcu wypłacanej każdemu z dzieci. Ponadto powodom oraz ich matce finansowo pomagali członkowie ich najbliższej rodziny. D. D. P. (1) i M. P. oraz ich wuja pomagali ich matce w opiece nad nimi i starali się zastąpić dzieciom ojca. Z uwagi na ograniczoną ilość środków finansowych matka powoda i powódki często musiała odmawiać ich prośbom zakupu zabawek czy w późniejszym okresie markowych ubrań. Sytuacja materialna rodziny zmusiła D. P. (1) do kontynuowania edukacji w systemie wieczorowym i podjęcia pracy zarobkowej. Do chwili obecnej babcia pomaga finansowo powodowi i powódce. Wymienieni do dnia dzisiejszego nie pogodzili się ze stratą ojca. Często proszą swoją matkę, aby pokazała im zdjęcia ojca lub aby włączyła film z uroczystości rodzinnych na którym widać jego osobę. M. P. i D. P. (1) bardzo brakowało ojca między innymi przy okazji Świąt Bożego Narodzenia, uroczystości imieninowych i urodzinowych, przy okazji uroczystości na Dzień Ojca w szkole do której uczęszczali. Powódka i powód kultywują pamięć o zmarłym ojcu. Regularnie biorą udział w mszach świętych za jego duszę i w odwiedzają jego grób na cmentarzu w M., gdzie modlą się za duszę zmarłego, przynoszą kwiaty i palą znicze, (dowód: kserokopia pisma (...) Oddział w Ł. k. 44, zeznania powódki M. P.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:02:31-00:26:26 w zw. z k. 242-242v, zeznania powoda D. P. (1)-protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:26:26-00:43:23 w zw. z k. 242v-243, zeznania świadka S. J.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 00:47:57-01:01:50 w zw. z k. 243v, zeznania świadka D. P. (2)- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 01:01:50-01:17:20 w zw. z k. 243v-244, zeznania świadka P. F.- protokół rozprawy z dnia 07 listopada 2016 r. 01:17:20-01:20:12 w zw. z k. 244, zeznania powódki M. P.- protokół rozprawy z dnia 05 czerwca 2017 r. 00:09:36-00:16:23 w zw. z k. 300v, zeznania powoda D. P. (1)- protokół rozprawy z dnia 05 czerwca 2017 r. 00:16:23-00:32:00 w zw. z k. 300v-301).

Wychowanie się bez obecności osoby ojca, przy dodatkowym niewystarczającym wsparciu ze strony innych członków rodziny, wpłynęło zaburzająco na proces rozwoju i kształtowania się struktury osobowości D. P. (1). Obecnie w obrazie klinicznym powoda stwierdza się występowanie skłonności do zachowań wyładowczych, lekceważenia norm i zasad społecznych oraz kształtujących się cech osobowościowych w postaci poczucia małej wartości, zaburzonego poczucia bezpieczeństwa, braku pewności siebie, unikanie bliskich kontaktów emocjonalnych. Wskazane cechy oraz zachowania są wskazaniem do terapii psychologicznej, (dowód: opinia sądowo- psychologiczna dot. D. P. (1) k. 246-249).

Śmierć ojca wywołała w życiu powódki konsekwencje w postaci niemożności zaspokojenia naturalnej potrzeby rozwojowej dziecka, jaką jest potrzeba wychowywania się w pełnej rodzinie. Śmierć ojca oraz wzrastanie bez jego obecności, nie wpłynęły w sposób istotnie zaburzający na proces rozwoju osobowości powódki. Aktualne badanie psychologiczne nie wykazuje występowania zaburzeń klinicznych będących wynikiem śmierci ojca. Powódka nie wymagała oraz nie wymaga terapii psychologicznej ani leczenia psychiatrycznego w związku ze śmiercią ojca, (dowód: opinia sądowo- dot. M. P. k. 250-253).

W dniu 14 grudnia poprzednik prawny pozwanego (...) S.A. Oddział (...) wypłacił na rzecz D. P. (2) odprawę pośmiertną w kwocie 14.340 złotych, zaś w dniu 31 stycznia 2015 r. wypłacił wymienionej żonie zmarłego odszkodowanie w wysokości 44.096,80 złotych, (dowód: pismo pełnomocnika powoda k. 17, 18, 19-22, 30, 32-36, pismo pozwanego k. 28, 37).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Pełnomocnik powodów M. P. i D. P. (1) wystąpił z żądaniem wypłaty zadośćuczynienia w związku ze śmiercią ojca Z. P. (1), która nastąpiła na skutek wypadku w pracy oraz z żądaniem wypłaty odszkodowania za pogorszenie się ich sytuacji życiowej będącej następstwem śmierci ojca. Na podstawie akt niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, iż odpowiedzialność cywilną za następstwa niniejszego wypadku ponosi pozwany, albowiem w trakcie wypadku Z. P. (1) wykonywał prace elektro-montażowe na rzecz pozwanego- swojego pracodawcy Zakładu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł., a także z uwagi na fakt, iż wyrokiem Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 15 listopada 2000 r. w sprawie o sygn. akt II K 159/00 I. P., pracownik pozwanego będący brygadzistą ekipy remontowej, został uznany winnym naruszenia zasad bezpieczeństwa i higieny na pracy w wyniku czego Z. P. (2) został porażony prądem elektrycznym i poniósł śmierć na miejscu. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność za wskazane zdarzenie, gdyż wypłacił żonie zmarłego - matce powodów w dniu 31 stycznia 2015 r. kwotę 44.096,80 zł tytułem odszkodowania.

Art. 435 § 1 kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 kodeksu pracy statuuje zasadę odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, zgodnie z którym prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Ocena, czy przedsiębiorstwo należy do kategorii wskazywanej w art. 435 k.c., musi być dokonywana in causa z uwzględnieniem faktycznego znaczenia określonych technologii w działalności przedsiębiorstwa oraz na podstawie ustalenia, czy możliwe byłoby osiągnięcie zakładanych celów produkcyjnych bez użycia sił przyrody. Konstrukcja odpowiedzialności na zasadzie ryzyka oparta jest na założeniu, że samo funkcjonowanie zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody stwarza niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu, niezależnie od działania lub zaniechania prowadzącego taki zakład (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19.06.2001 II UKN 424/00 opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2003, Nr 6, poz. 155, w którym stwierdził, iż odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (art. 435 § 1 KC) oparta jest na założeniu, że samo funkcjonowanie zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody stwarza niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody, niezależnie od działania lub zaniechania prowadzącego taki zakład). Przesłankami odpowiedzialności, co do których ciężar dowodu obciąża poszkodowanego, są następujące: ruch przedsiębiorstwa, szkoda oraz związek przyczynowy pomiędzy ruchem a szkodą. Poszkodowany nie musi natomiast wykazywać konkretnej przyczyny powodującej szkodę. Odpowiedzialność z art. 435 k.c. powstaje bez względu na winę (w znaczeniu subiektywnym) prowadzącego przedsiębiorstwo, jak również bez względu na to, czy szkoda nastąpiła w warunkach zachowania bezprawnego. Zob. też wyr. SN z 12.12.2008 r. ( II CSK 367/08, Legalis). Dla powstania odpowiedzialności z art. 435 k.c. niezbędnym jest jednak wykazanie wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy ruchem przedsiębiorstwa a szkodą o charakterze conditio sine qua non.

Odnosząc powyższe rozważania do charakteru i specyfiki pracy pozwanego, stwierdzić należy, iż niewątpliwie należy je zaliczyć do kategorii przedsiębiorstw określonych w przepisie art.435 k.c., tak więc pozwany ponosi odpowiedzialność za wyrządzona powodom szkodę, która jest niewątpliwa, niezależnie od przypisania mu bezprawności działania. Wszak okolicznością niekwestionowaną przez pozwanego było ustalenie, iż bezpośrednią przyczyną wypadku śmiertelnego było naruszenie przez pracownika pozwanego I. P. zasad bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez nie zastosowanie się do obowiązującej go „instrukcji organizacji bezpieczeństwa w energetyce” i jako osoba dopuszczająca do pracy Z. P. (1) nie przygotowanie miejsca pracy, nie udzielenie wymienionemu instruktażu o zagrożeniach, w miejscu i obok miejsca pracy i nie wykonanie czynności dopuszczenia do wykonywania pracy przez Z. P. (1), a nadto omyłkowo włączenie zasilania linii niskiego napięcia, w wyniku czego wykonujący prace elektro-montażowe Z. P. (1) został porażony prądem elektrycznym i poniósł śmierć na miejscu.

W momencie zdarzenia Z. P. (1) wykonywał pracę na polecenie pozwanego i w związku z powyższym, zaistniałe zdarzenie miało charakter wypadku przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zgodnie z którym za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

W przypadku doznania szkody przez pracownika na skutek wypadku przy pracy może on lub jego osoby bliskie domagać się przede wszystkim świadczenia z ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a po ich uzyskaniu, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, może wystąpić o zadośćuczynienia na podstawie art. 446 k.c. Przystępując do oceny odpowiedzialności pozwanego stwierdzić należy, iż ponosi on pełną odpowiedzialność za wyrządzona powodom szkodę, albowiem nie wykazał istnienia jakiejkolwiek przesłanki egzoneracyjnej. Wyłączenie odpowiedzialności może zaś nastąpić tylko wtedy, gdy prowadzący przedsiębiorstwo wykaże, że szkoda nastąpiła z powodu wystąpienia jednej z trzech okoliczności: wskutek siły wyższej, wyłącznie z winy poszkodowanego lub wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą prowadzący nie ponosi odpowiedzialności. W niniejszej sprawie pozwany takich okoliczności nie wykazał.

Przystępując do oceny zasadności zgłoszonych przez powodów roszczeń wskazać należy, iż w przypadku doznania szkody przez pracownika na skutek wypadku przy pracy, jak również w razie jego śmierci, jego rodzina może domagać się świadczenia z ustawy z dnia 30.10.2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a po ich uzyskaniu może wystąpić o zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. Przyznanie powyższego zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensować krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby (zob. wyrok SA w Lublinie z dnia 7 lipca 2009 r., II AKa 44/09, LEX nr 523973). Naruszenie prawa do życia w rodzinie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. W przypadku, gdy uprawniony z art. 446 § 4 k.c. stał się osobą samotną, a z uwagi na wiek nie może już założyć rodziny, utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny (zob. wyrok SA w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010 r., I ACa 178/10, niepubl.). Uprawnionymi do żądania kompensaty są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Jest to węższy krąg podmiotów niż osoby bliskie, bo ograniczony do członków rodziny, do których powodowie niewątpliwie należą. Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, nie jest zależne od pogorszenia sytuacji życiowej osoby bliskiej w wyniku śmierci bezpośrednio poszkodowanego, lecz ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc w dostosowaniu się do zmienionej sytuacji życiowej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7 stycznia 2014 r.,I ACa 1093/13,LEX nr 1416229). Na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 grudnia 2013 r.I ACa 597/13, LEX nr 1409090). Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazując, iż szacując wysokość zadośćuczynienia dochodzonego na podstawie art. 446 § 4 k.c. należy pamiętać, że na rozmiar krzywdy wywołanej śmiercią osoby najbliższej wpływ ma nie tylko dramatyzm doznań, ale również poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne, wstrząs psychiczny wywołany śmiercią, intensywność oraz rodzaj więzi ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia, tj. nerwicy czy depresji, roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, jak też stopień w jakim pośrednio poszkodowany będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości oraz zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy i wiek poszkodowanego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 listopada 2013 r.I ACa 1373/12, LEX nr 1416091).

Odnosząc powyższe rozważania do ustaleń poczynionych przez Sąd w niniejszej sprawie stwierdzić należy, iż śmierć Z. P. (1) była dla powodów zdarzeniem tragicznym i niewątpliwie bezpowrotnie zmieniła ich życie. Poszkodowany był dobrym mężem i ojcem, stanowił wsparcie dla rodziny, zarówno psychiczne, jak i finansowe. Zarówno żona, jak i dzieci były z nim bardzo silnie emocjonalnie związane, jego śmierć wywołała u powodów poczucie pustki i osamotnienia, które nigdy nie przeminie. Niewątpliwie po śmierci Z. P. (1) jego dzieci odczuwały i nadal odczuwają ból, pustkę, osamotnienie, żal, nie mogą pogodzić się z jego stratą. Zważyć należy, iż skutki śmierci ojca, rozciągają się na całe życie dzieci i będą powodować osłabienie aktywności życiowej oraz motywacji do przezwyciężania trudności życia codziennego. Zadośćuczynienie pieniężne choć w części zrekompensuje krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby. Zginął członek rodziny powódki i powoda, osoba, na której mogli zawsze polegać, na którą mogli liczyć przez wiele następnych lat. Powód i powódka zostali pozbawieni poczucia bliskości, miłości, przywiązania ze strony ojca. Dlatego doznana w tym przypadku szkoda jest godna ochrony z uwagi na naruszenie dobra wysokiej rangi i w najwyższym stopniu.

Powód D. P. (1) w chwili wypadku miał 3 lata. Wychowanie się bez obecności osoby ojca, przy dodatkowym niewystarczającym wsparciu ze strony innych członków rodziny, wpłynęło zaburzająco na proces rozwoju i kształtowania się struktury osobowości D. P. (1). Obecnie w obrazie klinicznym powoda stwierdza się występowanie skłonności do zachowań wyładowczych, lekceważenia norm i zasad społecznych oraz kształtujących się cech osobowościowych w postaci poczucia małej wartości, zaburzonego poczucia bezpieczeństwa, braku pewności siebie, unikania bliskich kontaktów emocjonalnych. Podane cechy oraz zachowania są wskazaniem do terapii psychologicznej.

Powódka M. P. w chwili śmierci ojca miała dwa lata. Śmierć ojca wywołała w życiu powódki konsekwencje w postaci niemożności zaspokojenia naturalnej potrzeby rozwojowej dziecka, jaką jest potrzeba wychowywania się w pełnej rodzinie. Śmierć ojca oraz wzrastanie bez jego obecności, nie wpłynęły w sposób istotnie zaburzający na proces rozwoju osobowości powódki. Aktualne badanie psychologiczne nie wykazuje występowania zaburzeń klinicznych będących wynikiem śmierci ojca. Powódka nie wymagała oraz nie wymaga terapii psychologicznej ani leczenia psychiatrycznego w związku ze śmiercią ojca.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd uznał, iż należne powodom zadośćuczynienie winno wynosić po 60.000 złotych dla każdego z nich.. Ponieważ pozwany w toku postępowania podniósł zarzut przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, przeto Sąd zmuszony był go rozważyć. Wysokość przyczynienia się poszkodowanego do zaistniałego zdarzenia było kwestią sporną w niniejszej sprawie. Artykuł 362 k.c. stanowi, że jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, skoro przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody może stanowić podstawę do obniżenia odszkodowania należnego bezpośrednio poszkodowanemu, to tym bardziej jest to uzasadnione wobec osób jedynie pośrednio poszkodowanych, którym ustawa przyznaje prawo dochodzenia określonych roszczeń odszkodowawczych (wyroki SN z 12 lipca 2012 r., I CSK 660/11; z 19 listopada 2008 r., III CSK 154/08; z dnia 6 marca 1997 r., I UKN 20/97). Za przyczynienie uważana jest taka postawa poszkodowanego, która jest współprzyczyną powstania szkody. Dla stwierdzenia przyczynienia się poszkodowanego nie wystarcza jakkolwiek powiązanie przyczynowe między zachowaniem poszkodowanego, a powstaniem lub zwiększeniem szkody, gdyż musi to być związek przyczynowy normalny w rozumieniu art. 361§ 1 k.c. o przyczynieniu się poszkodowanego do powstania szkody można mówić tylko wtedy, gdy jego działanie lub zaniechanie jest tego rodzaju, że pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r. IV CSK 228/08). W doktrynie i literaturze zaproponowano kilka koncepcji uzasadniających możliwość powołania się na przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody w celu obniżenia wysokości odszkodowania. Pierwsza koncepcja przyjmuje, że w przyczynieniu się poszkodowanego chodzi o takie jego zachowanie, które pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z powstałą szkodą za którą odpowiedzialność ponosi inna osoba (tzw. causa concurrens, tzn. przyczyna współuczestnicząca). Według drugiego stanowiska, poza związkiem przyczynowym między szkodą, a zachowaniem samego poszkodowanego, wymaga się dodatkowo, aby zachowanie się poszkodowanego było obiektywnie nieprawidłowe. Trzecia koncepcja stawia jeszcze surowsze wymagania, uznając, że poza adekwatnym związkiem przyczynowym konieczna jest wina poszkodowanego, a nie tylko obiektywnie negatywnie naganne zachowanie. Czwarta koncepcja, obok związku przyczynowego każe badać każdorazowo, na jakiej zasadzie opiera się odpowiedzialność osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. Jeśli osoba ta odpowiada na zasadzie winy, wówczas wina poszkodowanego jest konieczną przesłanką zmniejszenia odszkodowania, natomiast jeśli odpowiada ona na zasadzie ryzyka lub słuszności, wówczas do obniżenia odszkodowania wystarcza obiektywna nieprawidłowość zachowania się poszkodowanego (por. Z. Radwański, Zobowiązania - część ogólna, Warszawa 2003, s. 93-94; A. Szpunar, Przyczynienie się poszkodowanego do wypadku drogowego, KPP 1993, z. 3, s. 250 i nast.; wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2008 r., sygn. akt I C 50/07, niepublikowany). Należy podkreślić, że decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej - jest jego powinnością. Podstawę ustalenia kryteriów, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania stanowi zwrot ,, stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron". W orzecznictwie i piśmiennictwie za okoliczności, które należy uwzględnić przy dokonywaniu obniżenia odszkodowania uznano między nimi: stopień winy obu stron, stopień przyczynienia się obu stron, wiek poszkodowanego, stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego, ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę, pobudki, motywy, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe, ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia, szczególne okoliczności danego wypadku, specyficzne cechy osobiste, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego, ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę, ocena zachowania się poszkodowanego. W literaturze przedmiotu zwraca się bowiem uwagę, że związek przyczynowy między zachowaniem się poszkodowanego jest albo go nie ma, ale nikt nie potrafi wskazać, że istnieje on także w określonym stosunku procentowym. Należy zatem odróżniać kwestię przyczynienia się poszkodowanego rozpatrywaną w płaszczyźnie związku przyczynowego od kryteriów zmniejszenia wysokości odszkodowania ( Por. A. Szpunar, Wynagrodzenie szkody wynikłej wskutek wypadku komunikacyjnego, Warszawa 1976, s. 253 i nast.). Miarkowanie wysokości zadośćuczynienia oraz odszkodowania jest kwestią pozostawioną do właściwej oceny sądu. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013, sygnatura: IV CSK 87/13). W celu ustalenia wysokości przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody Sąd postanowił zaciągnąć wiadomości specjalnych i dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego, który stwierdził, że z akt sprawy jednoznacznie nie wynika co było bezpośrednią przyczyną śmierci Z. P. (1), czy porażenie prądem, czy też może w jego konsekwencji upadek z wysokości.

W oparciu o powyższe wnioski biegłego, a także w oparciu o fakt, że poszkodowany, jako doświadczony elektryk, swoim zachowaniem naruszył elementarne zasady bezpieczeństwa w pracy Sąd ustalił stopień przyczynienia poszkodowanego do powstania szkody na poziomie 30 %. Skutkiem powyższego było pomniejszenie kwoty zadośćuczynienia należnego powódce M. P. i powodowi D. P. (1) o 30 % należnej im sumy, co odpowiada kwotom po 18.000 złotych. Stąd Sąd zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w L. na rzecz powódki M. P. tytułem zadośćuczynienia kwotę 42.000 złotych oraz na rzecz powoda D. P. (1) kwotę 42.000 złotych.

Roszczenie o zadośćuczynienie, jako roszczenie pieniężne - w przypadku braku oznaczenia terminu spełnienia świadczenia - staje się wymagalne z chwilą wezwania do zapłaty (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014 r. I ACa 459/13). Odsetki zaś należą się, zgodnie z art. 481 KC, za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby więc wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Stanowią one zatem opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 158). W związku z powyższym Sąd zasądził na rzecz powodów wskazane kwoty zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 kwietnia 2016 r., to jest po upływie siedmiodniowego terminu wynikającego z wezwania do zapłaty doręczonego stronie pozwanej w dniu 21 kwietnia 2016 r. Sąd oddalił powództwo powódki i powoda o zadośćuczynienie w pozostałej części, jako wygórowane.

Odnosząc się do żądańa powódki i powoda w zakresie odszkodowania wskazać należy, iż znajduje ono uzasadnienie w treści art. 446 § 3 k.c., zgodnie z którym sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. obejmuje szeroko rozumianą szkodę majątkową, na którą składają się dwa elementy. Przede wszystkim odszkodowanie to wyrównać ma te szkody rozumiane jako szkody materialne, w postaci niepomyślnych skutków ekonomicznych wynikłych ze śmierci osoby bliskiej poszkodowanego, które często są nieuchwytne i trudne do obliczenia, a prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Drugim elementem są szkody polegające na obiektywnym pogorszeniu pozycji życiowej danej osoby, na które to pogorszenie składają się przede wszystkim trudności życiowe związane ze śmiercią osoby najbliższej oraz przyszłe szkody majątkowe wynikające z utraty oczekiwań. Celem odszkodowania przyznanego na podstawie art. 446 § 3 ma być więc zrekompensowanie rzeczywistego znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego i nie może być ono źródłem wzbogacenia się tych osób (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., I PK 97/09, LEX nr 558566). Śmierć Z. P. (1) niewątpliwie spowodowała znaczne pogorszenie sytuacji życiowej jego dzieci, która liczyły nie tylko na znaczne wsparcie finansowe ojca w przyszłości, ale przede wszystkim na jego pomoc w codziennych obowiązkach domowych, wykonywaniu prac w gospodarstwie domowym, zwyczajowo przypisanych mężczyźnie np. napraw, remontów, czynności porządkowych. Brak ojca spowodował, iż rodzina powodów w przeszłości musiała korzystać z pomocy innych osób, często odpłatnie. Podkreślić w tym miejscu należy, że przed wypadkiem na skutek podziału obowiązków dokonanego przez zmarłego i jego żonę, to na Z. P. (1) ciążył obowiązek utrzymania członków rodziny oraz domu oraz że na skutek jego śmierci powodowie oraz ich matka często żyli w niedostatku i musieli korzystać z pomocy finansowej najbliższych członków rodziny. Co więcej brak środków finansowych spowodował, że powód D. P. (1) zmuszony był zmienić system edukacji na wieczorowy i podjąć pracę zarobkową. Dlatego też, Sąd uznał, iż zasadnym będzie zasądzenie od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w L. na rzecz powódki M. P. i na rzecz powoda D. P. (1) tytułem odszkodowania kwoty po 17.500 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Zasądzona kwota wynika z pomniejszenia należnej, w ocenie Sądu, powódce i powodowi kwoty odszkodowania w wysokości 25.000 złotych, pomniejszonej o 30% przyczynienie się poszkodowanego do wypadku.

Sąd w pozostałym zakresie powództwa obu powodów oddalił.

Na podstawie art. 113 ust. ustawy z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2016 roku poz. 623 z późn. zm.), Sąd nakazał pobrać od pozwanego (...) SA z siedzibą w L. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 622,50 złotych tytułem części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i uwzględniając wynik postępowania nakazano pobrać od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w L. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.800 zł tytułem opłaty sądowej, od uwzględnionej części powództwa, od zapłaty, której powodowie byli zwolnieni. Na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE