UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 listopada 2013 roku

Decyzją z dnia 7 lutego 2013 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. - na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8, poz. 43 ze zm.) - odmówił H. W. przyznania emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż H. W. do dnia 1 stycznia 1999 roku udowodniła 22 lata, 8 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat 10 miesięcy i 1 dzień pracy w warunkach szczególnych (od 1 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1990 roku). Wobec tego, iż H. W. nie wykazała 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - nie spełniła przesłanek do przyznania emerytury.

Od powyższej decyzji odwołała się H. W. wnosząc o przyznanie jej emerytury w związku z pracą w warunkach szczególnych. Odwołująca się wskazała, że w okresie od 3 stycznia 1978 roku do sierpnia 1996 roku pracowała w szczególnych warunkach jako operator maszyn topograficznych oraz maszynista maszyn drukarskich, a od września 1996 roku pracowała na stanowisku zszywacza pudeł – także w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w N. wniósł o jego oddalenie. ZUS wskazał, że odwołująca do dnia 1 stycznia 1999 roku udowodniła łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 22 lata, 8 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat 10 miesięcy i 1 dzień pracy w warunkach szczególnych (od 1 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1990 roku), a zatem - wobec nieudowodnienia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat – nie spełnia przesłanek do przyznania emerytury.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że H. W., urodzona w dniu (...); na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodniła 22 lata, 8 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat 10 miesięcy i 1 dzień pracy w warunkach szczególnych (od 1 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1990 roku). Odwołująca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Wniosek o emeryturę złożyła w dniu 24 stycznia 2013 roku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. W. w okresie od 3 stycznia 1978 roku do 31 grudnia 2001 roku była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...) w L.. W ramach Spółdzielni funkcjonowały dwa działy: poligraficzny i odzieżowy. W dziale poligraficznym wykonywano głównie nadruki na pudełkach kartonowych, czasami drukowano etykiety. Zajmowano się także szyciem pudeł kartonowych. Dział mieścił się w dwóch halach produkcyjnych oddzielonych drzwiami wahadłowymi - w jednej części znajdowało się pięć maszyn drukarskich, a w drugiej cztery. Ponadto w tym samym pomieszczeniu - w części hali oddzielonej kotarą - znajdowały się stanowiska z maszynami do zszywania pudeł. Odwołująca przez cały okres zatrudnienia pracowała w dziale poligraficznym. Początkowo (tj. do 31 grudnia 1978 roku) pracowała na stanowisku preparatora wyrobów introligatorskich a następnie na stanowisku operatora maszyn typograficznych arkuszowych. Przez pierwszy rok zatrudnienia H. W. pracowała przy maszynach drukarskich pod nadzorem innego wykwalifikowanego pracownika, przyuczając się do samodzielnej ich obsługi. Po przyuczeniu samodzielnie wykonywała prace związane z obsługą tych maszyn. Praca odwołującej polegała na nakładaniu tektury na maszynę drukarską, uruchomieniu maszyny, a następnie odbieraniu gotowego wyrobu z nadrukiem. Odwołująca była odpowiedzialna za właściwą pracę maszyny drukarskiej, na bieżąco poprawiała wadliwą pracę oraz pilnowała jakości wydruku. Czasami wykonywała również pracę polegającą na sztancowaniu (wycinaniu) gotowych wydrukowanych pudełek. Praca w dziale poligraficznym odbywała się na dwie zmiany. W całej hali panowały szkodliwe warunki, głównie ze względu na unoszące się opary farb drukarskich.

W związku z orzeczeniem lekarskim stwierdzającym, iż odwołująca nie może wykonywać dotychczasowych obowiązków związanych z obsługą maszyn drukarskich, z dniem 2 listopada 1990 roku zostały zmienione warunki pracy i płacy H. W. i została przeniesiona na stanowisko zszywacz, wiązacz, pakowacz pudeł. W związku z proponowaną zmianą warunków pracy i płacy H. W. zwróciła się w dniu 28 sierpnia 1990 roku do Zarządu Spółdzielni z prośbą o zachowanie na nowym stanowisku wiązacza – pakowacza pudeł dotychczasowego wynagrodzenia jakie osiągała pracując przez 12 lat przy obsłudze maszyn drukarskich. Prezes Zarządu Spółdzielni nie wyraził zgody na powyższą prośbę (pismo z dnia 6 września 1990 roku). Pracę na stanowisku zszywacz, wiązacz i pakowacz pudeł H. W. wykonywała w części hali produkcyjnej oddzielonej kotarą od stanowisk drukarskich. Umieszczono tam pięć maszyn do zszywania pudeł kartonowych. Praca odwołującej na w/w stanowisku polegała na zszywaniu pudeł kartonowych, a następnie ich wiązaniu i pakowaniu. Powyższą pracę H. W. wykonywała do końca zatrudnienia w Spółdzielni. W okresie zatrudnienia na w/w stanowiskach odwołująca się - na polecenie przełożonych - była czasami kierowana do pracy przy obsłudze maszyn drukarskich. Miało to miejsce w sytuacji, gdy brakowało tektury do zszywania pudeł lub gdy zakład otrzymywał zlecenie na wykonanie nadruków.

Razem z odwołującą w dziale poligraficznym pracowali K. K. jako brygadzista oraz T. P. jako drukarz, ustawiacz maszyn drukarskich.

dowód: świadectwo pracy k. 140 akt ZUS, zeznania świadków zawarte w protokole rozprawy z 13 czerwca 2013r.: K. K. od 06:17 min do 33:13 min, T. P. od 33:29 min do 48:28 min, oraz zeznania odwołującej od 01:59 min do 24:50 min zawarte w protokole rozprawy z 7 listopada 2013r., akta osobowe odwołującej.

Wyrokiem z dnia 7 października 2003 roku, sygn. akt IV P 487/03 Sąd Rejonowy w Limanowej w sprawie o sprostowanie świadectwa pracy odwołującej ustalił, iż H. W. zatrudniona była w warunkach szczególnych na stanowisku operatora maszyn topograficznych w Spółdzielni (...) w L. w okresie od 17 listopada 1982 roku do 1 listopada 1990 roku.

dowód: akta sprawy IV P 487/03

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz w aktach organu rentowego, której wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała w toku postępowania.

Sąd oparł się również na zeznaniach odwołującej się H. W. oraz świadków: K. K. oraz T. P. uznając je za przekonujące, spójne, logiczne i zgodne z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie. Brak jest jakichkolwiek podstaw do podważenia ich wiarygodności. Świadkowie pracowali wspólnie z odwołującą się i potwierdzili, że w czasie zatrudnienia w Spółdzielni początkowo wykonywała pracę przy obsłudze maszyn drukarskich, a następnie została przeniesiona na stanowisko zszywacza, wiązacza i pakowacza pudeł. Z akt osobowych H. W. jednoznacznie wynika, iż na w/w stanowisko została przeniesiona od 2 listopada 1990 roku. Zarówno odwołująca jak i świadkowie potwierdzili tę okoliczność oraz nie wskazali innej daty przeniesienia niż podana w dokumentacji osobowej. Opierając się zatem na zeznaniach świadków i odwołującej się oraz na dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych Sąd ustalił charakter pracy oraz stanowiska zajmowane przez H. W. podczas zatrudnienia w Spółdzielni.

Pozostałe okoliczności sprawy uznał Sąd za bezsporne, bowiem nie były one kwestionowane przez strony. Również dokumenty przedstawione na stwierdzenie powyższych okoliczności zostały ocenione jako w pełni wiarygodne i prawdziwe.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie H. W. nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie czy odwołująca się spełnia przesłanki do przyznania emerytury.

W związku z tym, że H. W. nie osiągnęła powszechnego wieku emerytalnego, jest osobą urodzoną po 31 grudnia 1948 roku i w dacie wydania zaskarżonej decyzji miał ukończone 55 lat - należało rozważyć czy spełnia przesłanki do przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153 poz. 1227 z zm.). Stosownie do tego przepisu ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z ust. 2 art. 32 cyt. ustawy dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Warunki przejścia na emeryturę przez wymienionych powyżej pracowników określa rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.83 Nr 8 poz. 43 ze zm.). Wyszczególnienie prac uznawanych za wykonywane w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zawierają wykazy A i B stanowiące załącznik do wskazanego wyżej rozporządzenia. Do treści tych załączników były dostosowane resortowe wykazy stanowisk, np. zarządzenie nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz.Urz.Min.Przem.Chem. i Lek. z 1987 r. nr 4).

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełni łącznie następujące warunki: osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla kobiet 55 lat, 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Za wymagany okres zatrudnienia uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.( § 3 i 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku).

W świetle § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia zakład pracy stwierdza zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, iż odwołująca się osiągnęła z dniem
(...) wiek 55 lat i na dzień 1 stycznia 1999 roku posiadała wymagany okres zatrudnienia wynoszący co najmniej 20 lat. Odwołująca nie przystąpiła też do otwartego funduszu emerytalnego. Spór dotyczył natomiast wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał H. W. 11 lat 10 miesięcy i 1 dzień pracy w warunkach szczególnych (w okresie od 1 stycznia 1979 roku do 1 listopada 1990 roku). Odwołująca domagała się zaliczenia całego okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w L. jako pracy w szczególnych warunkach.

Wobec twierdzeń odwołującej się, iż w spornym okresie wykonywała pracę
w warunkach szczególnych - Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków w celu ustalenia powyższych okoliczności. Zważyć należy, że zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i judykatury w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okoliczności także w oparciu o inne dowody. Postępowanie w sprawach emerytalnych jest bowiem dwuetapowe, stąd też przed organem rentowym „sprawa emerytalna" ma charakter administracyjnoprawny, a w postępowaniu stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Na etapie postępowania odwoławczego sprawa o emeryturę - uprzednio administracyjna - staje się sprawą cywilną w rozumieniu art.1 kpc. Do jej rozpoznania stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a zasadniczym celem tego postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, stąd też w niniejszej sprawie – wobec braku świadectwa pracy w warunkach szczególnych - Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków oraz przesłuchania odwołującej się na okoliczność wykonywania przez nią pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach.

Za pracę w szczególnych warunkach uznać należy taką pracę, która spełnia kryteria określone w przepisach w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. – a mianowicie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowiskach wymienionych w wykazie A lub B stanowiących załącznik do rozporządzenia. Zgodnie z wykazem A, dział XI poz. 4 i 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – prace przy drukowaniu i uszlachetnianiu druków oraz przy bezpośredniej obsłudze maszyn i urządzeń do składania (łamania) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznych oraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach należą do prac w warunkach szczególnych.

Z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego wynika, że H. W. w czasie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w L. wykonywała wyżej wymienioną pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 3 stycznia 1978 roku do 1 listopada 1990 roku. Po tej dacie została przeniesiona na stanowisko zszywacz, wiązacz, pakowacz pudeł i tę pracę wykonywała do końca zatrudnienia w Spółdzielni. Powyższe zatrudnienie nie może zostać uznane za pracę w warunkach szczególnych, bowiem stanowisko zszywacza, wiązacza i pakowacza pudeł nie zostało wymienione w powołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku. Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że podczas zatrudnienia na w/w stanowisku odwołująca się - na polecenie przełożonych - była czasami kierowana do pracy przy obsłudze maszyn drukarskich. Miało to miejsce w sytuacji, gdy brakowało tektury do zszywania pudeł lub gdy zakład otrzymywał zlecenie na wykonanie nadruków. Jak wskazano wyżej - prace przy drukowaniu i uszlachetnianiu druków należą do prac w warunkach szczególnych wymienionych w powołanym wyżej rozporządzeniu. Należy jednak podkreślić, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Jak wynika z ustaleń dokonanych
w niniejszej sprawie H. W. podczas zatrudnienia na stanowisku zszywacza, wiązacza, pakowacza pudeł jedynie sporadycznie wykonywała pracę przy obsłudze maszyn poligraficznych. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że w okresie po 1 listopada 1991 roku odwołująca się wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w warunkach szczególnych. Praca ta stanowiła jedynie część obowiązków powierzanych odwołującej się. Należy dodać, że o uprawnieniach pracownika do wcześniejszej emerytury decyduje łączne spełnienie wymaganych przez przepisy przesłanek, a nie przekonanie pracownika, że sam charakter pracy wystarcza do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach. Dla oceny niniejszej sprawy istotnym jest zatem to, że praca jaką rzeczywiście wykonywała odwołująca się w spornym okresie nie była pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu powołanych wyżej przepisów. W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że H. W. – wobec nie udowodnienia wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – nie spełnia warunków do przyznania emerytury wymaganych przez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd - na podstawie art. 477¹⁴ § 1 kpc oraz powołanych wyżej przepisów - oddalił odwołanie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE