UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy umorzył wszystkie zobowiązania Upadłej R. G. wobec wszystkich Wierzycieli bez ustalenia planu spłaty ( pkt. I) i obciążył Skarb Państwa kosztami postępowania upadłościowego ( pkt. II).

W uzasadnieniu orzeczenia podał, że Upadła pismem z dnia 26 lipca 2016 r. wniosła o umorzenie zobowiązań powstałych przed ogłoszeniem upadłości bez ustalania planu spłaty. Wskazała, że jej stan zdrowia i wiek uniemożliwia zarobkowanie, co z kolei uniemożliwi jej spłatę zadłużenia.

Na rozprawie w dniu 21 września 2016r. pełnomocnik wierzyciela (...) i Leżajskiej (...)oświadczył, iż nie sprzeciwia się wnioskowi upadłej.

Sąd rozpoznając przedmiotowy wniosek ustalił, że postanowieniem z dnia 27 listopada 2015 r. ogłoszono upadłość w/w dłużniczki. W skład masy upadłości wchodziły jedynie ruchomości.

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2016 r. Sędzia Komisarz określił koszty upadłościowe na kwotę 700 zł.

W postępowaniu upadłościowym syndyk sporządził listę wierzytelności, na której uznał wierzytelność w łącznej kwocie 5.864,13 zł oraz uzupełniającą listę wierzytelności z łączną uznaną kwotą 4.380,85. Postanowieniem z dnia 19 lipca 2016 r. Sędzia-Komisarz zatwierdził w/w. listy wierzytelności.

W rozważaniach prawnych zaskarżonego postanowienia Sąd powołał treść art. 491¹⁶ ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze stwierdzając, że w niniejszym stanie faktycznym zaistniały przesłanki uzasadniające uwzględnienie wniosku.

Wywiódł dalej, że orzekając o umorzeniu zobowiązań upadłego, sąd bierze pod uwagę jego możliwości zarobkowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Upadła jest osobą schorowaną, a jej jedynym źródłem utrzymania jest renta w wysokości 757,21 zł miesięcznie. Oznacza to, że nie ma możliwości podjęcia pracy w celu spłaty zadłużenia. Fakt ten został również potwierdzony przez Syndyka w przedkładanych sprawozdaniach.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel Leżajska (...), zarzucając Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisu art. 491^{(
16)} ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz wierzyciela należnych kosztów postępowania.

Skarżący zarzucił brak rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji o zakresie umorzenia zobowiązań Upadłej, a powinien był to uczynić gdy w uzasadnieniu postanowienia Sąd wymienił konkretne kwoty objęte listami wierzytelności , które zatwierdził Sędzia Komisarz. Skarżący zarzucił, że w pisemnym oświadczeniu Upadła określiła , że zobowiązana jest spłacać należność na rzecz wierzyciela wynikającą z zaciągniętego przez wierzyciela kredytu w banku (...) SA. Nie jest to bezpośrednia wierzytelność Banku względem upadłej, należności te są wpłacane przez Upadłą dłużniczkę w ramach opłat za korzystanie z lokalu mieszkalnego. Powyższe zobowiązanie Upadłej nie zostało objęte zatwierdzonymi listami wierzytelności. W tej sytuacji Sąd I instancji powinien zdaniem skarżącego uwzględnić powyższą okoliczność i określić, że przedmiotowe przyszłe spłacanie kredytu bankowego przez wierzyciela -obciążające odpowiednio Upadłą , nie jest objęte umorzeniem jej zobowiązań .

Nadto skarżący zarzucił brak rozstrzygnięcia Sądu o zasądzeniu na jego rzecz kosztów postępowania obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika.

W odpowiedzi na zażalenie Upadła R. G. wniosła o jego oddalenie. Upadła wskazała, że skoro zaskarżonym postanowieniem Sąd I instancji umorzył wszystkie jej zobowiązania to oznacza to, że zakresem umorzenia objęto także jej zobowiązanie z tytułu spłaty części kredytu mieszkaniowego jakim jest obciążona względem Spółdzielni. Zobowiązanie to powstało przed dniem ogłoszenia upadłości i zgodnie z art. 91 ustawy Prawo upadłościowe z tym dniem stało się natychmiast wymagalne. To, że zobowiązanie to nie było objęte listami wierzytelności wynikało tylko z tego, że wierzyciel go nie zgłosił, a jednocześnie nie podlegało ono wpisaniu na listę wierzytelności z urzędu. Upadła wskazała, że umorzenie zobowiązań w postępowaniu upadłościowym nie dotyczy tylko zobowiązań zgłoszonych i ujętych na liście wierzytelności , bo gdyby tak było żaden z wierzycieli nie zgłaszałby swojej wierzytelności. Wniosek o zasądzenie kosztów dla wierzyciela nie mógł zostać przez Sąd uwzględniony w myśl art. 233 Prawa upadłościowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Problem przedstawiony w zażaleniu dotyczy zakresu umorzonych przez Sąd I instancji w trybie art. 491¹⁶ ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze zobowiązań względem Upadłej R. G.. (umorzenie bez ustalenia planu spłaty).

Skarżący wywodził, że umorzenie to nie dotyczy zobowiązań jakie wskazała Upadła w pisemnym oświadczeniu , obejmujących obowiązek spłaty należności na rzecz wierzyciela wynikający z zawartej przez wierzyciela na rzecz upadłej umowy kredytu z dn. 25.07.1991 r. z bankiem (...) SA. Skarżący utrzymywał, że zobowiązanie to nie zostało objęte zatwierdzoną listą wierzytelności. Należności te (raty kredytowe), w części nie zatwierdzonej na liście podlegają więc dalszej spłacie przez upadłą.

Na wstępie należy wskazać, że ustawodawca nie wprowadza obowiązku wskazywania przez sąd upadłościowy zobowiązań podlegających umorzeniu. W postanowieniu o umorzeniu zobowiązań sąd upadłościowy nie wymienia tych zobowiązań (np. poprzez podanie kwoty i osoby wierzyciela), które podlegają umorzeniu, posługuje się w takim wypadku formułą o charakterze ogólnym. Zaskarżone rozstrzygnięcie jest więc od strony formalnej prawidłowe. Powyższe może jednak budzić wątpliwości co do zakresu zobowiązań podlegających umorzeniu w tym trybie, tym bardziej, że żaden z przepisów stanowiących podstawę wydanego rozstrzygnięcia: art. 491¹⁶ jak i art. 491¹⁴ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze nie rozstrzyga o tym wyraźnie.

Wyjaśnienia w pierwszym rzędzie wymaga, że przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego zawierają odrębne uregulowania w zakresie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Rozważając zakres umorzenia zobowiązań upadłego należy uwzględnić, że głównym celem postępowania upadłościowego prowadzonego wobec konsumenta jest jego oddłużenie. Powyższe wynika z art. 2 ust. 2 w/w ustawy, zgodnie z którym postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Tak określony cel wpływa bezpośrednio na sposób dokonywania wykładni przepisów regulujących upadłość konsumencką (przede wszystkim art. 491¹–491²³ PrUpN) oraz przepisów, które poprzez art. 491² ust. 1 PrUpN znajdują do niej odpowiednie zastosowanie.

W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji zrezygnował z ustalenia planu spłaty wierzycieli i przyjmując zaistnienie przesłanek z art. 491¹⁶ustawy umorzył zobowiązania Upadłej względem wszystkich wierzycieli. Podstawą tego umorzenia był przepis art. 491¹⁴ustawy, który wprowadza dwa alternatywne rozwiązania prowadzące do oddłużenia upadłego: 1) instytucję ustalania planu spłaty i 2) umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Plan spłaty określa w jakim zakresie upadły obowiązany jest spłacać swoje zobowiązania i w jakim czasie. Przy czym, w myśl art. 491 ¹⁵planem spłaty mogą być objęte zobowiązania uznane na liście wierzytelności. Planem spłaty nie są natomiast objęte wierzytelności niezgłoszone, bądź zgłoszone ale nie uznane na liście wierzytelności. W przypadku obu rozwiązań: ustalania planu spłaty lub umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty obligatoryjnym etapem w przypadku upadłości konsumenckiej jest sporządzenie listy wierzytelności. Sporządzenie listy przez Syndyka nie jest zależne od tego czy wierzyciele dokonali zgłoszeń wierzytelności ani od tego czy w ocenie syndyka istnieją wierzytelności podlegające umieszczeniu na liście z urzędu. W konsekwencji, w każdym przypadku syndyk powinien sporządzić listę wierzytelności. W przypadku braku dokonania przez wierzyciela zgłoszenia wierzytelności nie będzie on partycypował ani w planie podziału funduszy masy upadłości, ani w planie spłaty, poza wyjątkiem opisanym w art. 491¹⁹ ust. 4 ustawy. Należy przy tym zaznaczyć, że orzeczenie ustalające sądowe warunki spłaty wierzycieli nie przesądza, w jakim zakresie nastąpi umorzenie niespłaconych zobowiązań, ponieważ w okresie spłaty zobowiązań może nastąpić zmiana tych warunków, tak na korzyść, jak i niekorzyść wierzycieli (art. 491¹⁹ ust. 1–4). W rzeczywistości więc o tym, w jakim zakresie nastąpi umorzenie niespłaconych wierzytelności, wiadomo będzie dopiero po wykonaniu sądowych warunków spłaty i to nie pierwotnie ustalonych, lecz tych, które zostaną ustalone w dalszym toku postępowania. Z tych właśnie względów inny jest zakres przedmiotowy wierzytelności podlegających zaspokojeniu w ramach planu spłaty i wierzytelności podlegających umorzeniu. Nie ma podstaw do wnioskowania a contrario, że skoro w myśl art. 491¹⁴spłacie w ramach planu spłaty podlegają jedynie wierzytelności zgłoszone i zatwierdzone na liście wierzytelności , to tak samo jest w sytuacji umorzenia zobowiązań, odnosząc ten zakres tylko do tych długów, które ujęto na liście. Warunkiem umorzenia zobowiązań nie jest zgłoszenie ich na listę wierzytelności.

Zgodnie z art. 491²¹ ust. 1 ustawy po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty. Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że umorzeniu podlegają wszystkie wierzytelności wobec dłużnika powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości niezależnie od tego czy były ujęte na liście wierzytelności lub w planie spłaty. W konsekwencji spłacie w ramach planu spłaty podlegają jedynie te wierzytelności, które zostały uznane na liście wierzytelności, podczas gdy zakres umorzenia zobowiązań upadłego jest szerszy i obejmie także zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości niezależnie od ich umieszczenia na liście wierzytelności. W kontekście dokonanych rozważań należy przyjąć, że zakres umarzanych zobowiązań jest taki sam także w sytuacji gdy umorzenie następuje bez ustalania planu spłaty na podstawie art. art. 491¹⁶jak i art. 491¹⁴w/w ustawy.

W uzasadnieniu projektu powołanej ustawy wskazano, że konsekwencją umorzenia zobowiązań konsumenta będzie „nowy start” i funkcjonowanie bez obciążenia związanego z nieuregulowanymi zobowiązaniami. Celowi temu przeczyłaby sytuacja, w której wierzyciel świadomie nie brałby udziału w postępowaniu upadłościowym w celu uniknięcia objęcia jego wierzytelności planem spłaty i postanowieniem o umorzeniu zobowiązań. Wierzyciele nie biorący udziału w postępowaniu, ale wskazani wcześniej przez dłużnika w spisie wierzycieli załączonym do wniosku o ogłoszenie upadłości są więc objęci zakresem umorzenia. Analogicznie rzecz się ma w sytuacji gdy wierzyciele zgłosili tylko część wierzytelności przysługujących im względem upadłego. (por. Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego 2016, wyd. 1, red. Prof. dr. Hab. Bogusława Gnela, dr Kinga Michałowska, komentarz do art. 491¹PUiN, Adamus 2016, wyd. 1, teza 7, artykuł ,,Oddłużenie upadłego konsumenta a brak zgłoszeń wierzytelności w postepowaniu upadłościowym’’, dr hab. Anna Hrycaj, MOP 2016, nr 2, komentarz do art. 491²¹PUiN, S. Gurgul 2016, teza 1, Legalis)

W niniejszej sprawie zobowiązanie Upadłej z tytułu spłaty kredytu zaciągniętego na jej rzecz przez wierzyciela Leżajską(...) powstało przed dniem ogłoszenia upadłości , co miało miejsce postanowieniem z dnia 27 listopada 2015 r. Umowa kredytu pomiędzy wierzycielem, a Bankiem (...) zawarta została 25 lipca 1991 r. i przewiduje jego spłatę w ratach kwartalnych przez okres kolejnych 60 lat (§4 ust 1 umowy kredytu z dnia 25.07.1991 r.).

Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy PUiN znajdującego zastosowanie do upadłości konsumenckiej na zasadzie art. 491² ust 1 zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości.

Na podstawie tego przepisu obciążające Upadłą świadczenie z tytułu spłaty rat kredytowych względem wierzyciela, którego termin wykonalności jeszcze nie nastąpił, stało się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości i w świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że umorzenie dokonane przez Sąd Rejonowy zaskarżonym postanowieniem objęło całość długu Upadłej z tego tytułu (raty przyszłe). Skarżący nie kwestionował w zażaleniu zasadności dokonanego umorzenia w trybie art. 491¹⁶ustawy, zawężając się jedynie do kwestii zakresu tego umorzenia. Z tego powodu Sąd Odwoławczy nie dokonywał oceny sytuacji finansowej dłużniczki w kontekście zaistnienia szczególnych przesłanek umorzenia zobowiązań upadłej określonych w art. 491¹⁶ustawy.

Odnośnie zarzutów dotyczących nie zasądzenia przez Sąd I Instancji na rzecz wierzyciela kosztów postępowania, to stwierdzić należy, iż nie mogły one być uwzględnione przede wszystkim z tej przyczyny, że nie można zaskarżyć skutecznie orzeczenia nieistniejącego (vide pogląd wyrażony w postanowieniu SN z 08.03.2013 r., sygn. akt III Cz 10/13 i w wyroku SA w Lublinie z dnia 22.07.2015 r., sygn. akt III AUa 323/15). Skoro Sąd I Instancji nie orzekł w ogóle o kosztach postępowania należnych wierzycielowi ( jego zdaniem) - to przysługiwał mu wniosek o uzupełnienie orzeczenia w tym zakresie, a nie środek zaskarżenia w postaci zażalenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc orzekł jak w sentencji postanowienia oddalając zażalenie.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE