UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., powołując się na treść art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.) w zw. z art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015, poz. 748), odmówił wnioskodawcy M. K. prawa do wypłaty odsetek od kwoty wyrównania emerytury.

W odwołaniu od decyzji tej M. K., wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do wypłaty odsetek od kwoty wyrównania świadczenia emerytalnego twierdząc, że ZUS ponosi odpowiedzialność za wydanie decyzji odmawiającej mu prawa do emerytury, dysponował bowiem dokumentami niezbędnymi do przyznania świadczenia oraz znał wszystkie okoliczności w sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wnosił o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 11 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej.

W dniu 12 lutego 2014r. M. K. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o emeryturę. Do wniosku nie dołączył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach ani zaświadczeń potwierdzających tę okoliczność. Złożył oświadczenie, że pracował w warunkach szczególnych jako operator sprzętu ciężkiego. Brak przedstawienia stosownych dokumentów uzasadniał likwidacją zakładów pracy. Z uwagi na nieudowodnienie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, decyzją z dnia 14 kwietnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., powołując się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. Rozpoznając odwołanie M. K. od powyższej decyzji, Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2015r., wydanym w sprawie IV U 508/14, zmienił decyzję i ustalił skarżącemu prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2014r. Ustaleń dotyczących pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, w wymiarze co najmniej 15 lat, na dzień 1 stycznia 1999 r., wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, Sąd dokonał na podstawie zeznań świadków i ubezpieczonego oraz w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach osobowych wnioskodawcy. Orzeczenie nie zawierało rozstrzygnięcia w zakresie odpowiedzialności organu rentowego w ustaleniu lub wypłacie świadczenia. Wyrok z dnia 13 sierpnia 2015r. uprawomocnił się w dniu 4 września 2015 r. Odpis prawomocnego orzeczenia został doręczony Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S. w dniu 11 września 2015r.

Sąd I instancji ustalił, że decyzją z dnia 22 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 13 sierpnia 2015r., na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznał M. K. prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2014 r., tj. od daty określonej w tym wyroku, i podjął wypłatę emerytury od 1 lipca 2014 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Należność za okres od 1 lipca 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r. została wypłacona w październiku 2015r. wraz ze świadczeniem za wrzesień 2015r., po uzyskaniu informacji o numerze rachunku bankowego ubezpieczonego. Rozpoznając złożony przez M. K. w dniu 28 grudnia 2015r. wniosek o wypłatę ustawowych odsetek, organ rentowy w dniu 19 stycznia 2016r. wydał zaskarżoną decyzję.

Powołując się na treść art. 116 ust. 1 i 5 oraz art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS Sąd Okręgowy wskazał, że zaskarżona decyzja była prawidłowa, bowiem za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji należało uznać dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 13 sierpnia 2015r. wydanego w sprawie IV U 508/14, co miało miejsce w dniu 11 września 2015 r. Przywołując treść § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd I instancji wskazał, iż to zakład pracy stwierdza okresy pracy w szczególnych warunkach. Obowiązek udowodnienia wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym spoczywa na ubezpieczonym. Bezsporne jest, że M. K. w momencie składania wniosku o emeryturę w dniu 12 lutego 2014 r., nie dysponował świadectwami pracy potwierdzającymi, że była ona wykonywana w szczególnych warunkach. Wobec braku stosownych dokumentów, wystawionych przez zakład pracy, organ rentowy, mający ograniczone możliwości przeprowadzania postępowania dowodowego, nie mógł ustalić czy praca wnioskodawcy była wykonywana w szczególnych warunkach. W konsekwencji wydał decyzję odmawiającą prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Dopiero na etapie postępowania sądowego możliwe było przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków i ubezpieczonego, a także uzyskanie dokumentacji z akt osobowych wnioskodawcy, co pozwoliło ustalić, że M. K. na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu I instancji na podstawie dokumentów dołączonych przez ubezpieczonego do wniosku z dnia 12 lutego 2014 r., organ rentowy nie miał możliwości zaliczenia wskazanych przez niego okresów zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wskazał, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności, niezbędnej do wydania decyzji, należało uznać dzień wpływu w dniu 11 września 2015r. do organu rentowego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 13 sierpnia 2015r. Od tej daty rozpoczął bieg 30-dniowy termin wskazany w art. 118 ust. 1 w/w ustawy. Decyzję wykonującą niniejszy wyrok organ rentowy wydał w dniu 22 września 2015r. Po uzyskaniu informacji o numerze rachunku bankowego wnioskodawcy, w październiku 2015r. ZUS dokonał wypłaty świadczenia. Z tych względów w niniejszej sprawie organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za wydanie decyzji odmawiającej ubezpieczonemu prawa do emerytury i opóźnienie w wypłacie świadczenia emerytalnego, a w sprawie nie zaistniały okoliczności uzasadniające ustalenie ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek od kwoty wyrównania emerytury, bowiem organ rentowy nie uchybił przepisom art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i powołane przepisy prawa, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 kpc Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Apelację od tego wyroku wniósł M. K.. Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości zarzucił mu naruszenie art. 118 ust. 1 i 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 85 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne uznanie, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia ubezpieczonemu.

Wskazując na powyższy zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelacji M. K. podkreślił, iż jego zdaniem, organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia, bowiem błędnie nie zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponował wszystkimi dokumentami i dowodami, w szczególności zeznaniami świadków, pozwalającymi na przyznanie emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy przesłuchał tych świadków w toku postępowania. Powołując się na orzecznictwo judykatury wskazał, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które opowiada organ rentowy. ZUS dysponował ponadto numerem rachunku bankowego wnioskodawcy, bowiem na rachunek ten od wielu lat przekazuje ubezpieczonemu świadczenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia Sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie niniejszej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/97 – OSNC 1999, z. 3, poz. 60; z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 21/98 – OSNAP 2000, nr 4, poz. 143; z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 356/98 – LEX nr 50863; z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 227/03 – LEX nr 585855; z dnia 20 maja 2004 r., II CK 353/03 – LEX nr 585756; z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09 – LEX nr 518138; z dnia 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09 – LEX nr 602700).

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 118 ust. 1 i 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 85 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne uznanie, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia ubezpieczonemu.

Zgodnie z treścią art. 116 ust. 1 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2016, poz. 887), postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, do którego powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość. Zgodnie zaś z § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (Dz.U. Nr 8, poz. 43) w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, okresy pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obowiązek udowodnienia wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, jak słusznie wskazuje Sąd Okręgowy, spoczywa na ubezpieczonym, zaś wszelkie istotne wątpliwości, które pojawią się w toku postępowania, oznaczają nieudowodnienie spełnienia warunków uzyskania prawa do świadczenia. Do wniosku o przyznanie emerytury w szczególnych warunkach M. K. nie dołączył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach, uzasadniając ich brak likwidacją zakładów pracy. Domagał się zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) w W. oraz w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...), w których pracował jako operator sprzętu ciężkiego.

Organ rentowy wydając decyzję odmawiającą prawa do emerytury dysponował świadectwami pracy, zaświadczeniami, kartami płacy oraz legitymacją ubezpieczeniową wnioskodawcy, z których wynikał jedynie fakt zatrudnienia wnioskodawcy u wskazanych pracodawców na stanowiskach kierowcy ciągnika i operatora sprzętu ciężkiego.

Zauważyć należy, iż w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe, mające wpływ nie tylko na prawo do świadczenia, ale także na jego wysokość. W rezultacie okresy ubezpieczenia mogą być wykazywane przy pomocy dowodów przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego. Do tych takich dowodów należą zeznania świadków oraz dokumenty prywatne, do których zaliczane są świadectwa pracy.

Na podstawie wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego, opierając się w szczególności na zeznaniach świadków - J. Ś., Z. Ś. i F. P. oraz dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych wnioskodawcy, z których dowód został przeprowadzony w toku postępowania odwoławczego, Sąd Okręgowy w Siedlcach uznając, że w w/w spółdzielni i w przedsiębiorstwie, w okresach od 2 maja 1974 r. do 7 czerwca 1977 r., od 6 października 1977 r. do 22 kwietnia 1978 r. oraz od 24 kwietnia 1978 r. do 31 marca 1993 r. M. K. pracował w warunkach szczególnych, wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2015 r. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i ustalił wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 lutego 2014 r.

W tym stanie rzeczy uznać należy, że dopiero przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że w spornych okresach wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych. Złożone przez świadków zeznania korespondujące z zeznaniami ubezpieczonego, w powiązaniu z załączoną do akt sprawy dokumentacją osobową, dały pełną podstawę do przyjęcia, że wnioskodawca jako traktorzysta i operator koparki przez ponad 15 lat, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace wymienione w załączniku nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., tj. w wykazie A, dziale VIII w transporcie i łączności, poz. 3 (prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych) oraz w wykazie A, w dziale V w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, poz. 3. Z dokumentacji przedłożonej organowi rentowemu wraz z wnioskiem o przyznanie emerytury nie wynikało, jak prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, że praca świadczona w spornych okresach była wykonywana stale i pełnym wymiarze w szczególnych warunkach. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem judykatury, dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu i wykonywanej pracy. Ustalenie tych okoliczności w sprawie nastąpiło dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego przez Sąd Okręgowy, w szczególności po przesłuchaniu w charakterze świadków osób zatrudnionych razem z wnioskodawcą. Okoliczności podane przez świadków, wespół z dokumentacją zgromadzoną w aktach osobowych i rentowych, dały podstawę do ustalenia stanu faktycznego sprawy i uznania, że świadczona wówczas praca była wykonywana w szczególnych warunkach. Organ rentowy rozpoznając wniosek o przyznanie emerytury w szczególnych warunkach opiera się zgodnie z treścią z § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w zw. z art. 116 ust. 1 i 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na świadectwie pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia. Co więcej, nawet wystawione przez pracodawcę świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jako dokument prywatny w rozumieniu z art. 245 k.p.c., stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Art. 473 k.p.c. stanowi, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi co oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Wnioskodawca nie przedstawił przed organem rentowym wymaganych dokumentów pozwalających na uznanie spornego okresu zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Organ rentowy, który w przeciwieństwie do sądu jest związany wskazanymi w powołanych przepisach środkami dowodowymi, nie miał możliwości zaliczenia ubezpieczonemu okresów zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych, wydał decyzję odmawiającą prawa do emerytury.

Zgodnie z treścią art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2016, poz.963) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. W przypadku świadczeń emerytalnych terminy te określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz.887) stanowiąc, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W niniejszej sprawie, jak prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji – zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS – należało uznać dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 13 sierpnia 2015 r. wydanego w sprawie IV U 508/14, tj. dzień 11 września 2015r. Dopiero od tej daty rozpoczął bieg 30-dniowy termin, o którym mowa w art. 118 ust. 1 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy wydał decyzję wykonującą niniejszy wyrok w dniu 22 września 2015 r. M. K. został poinformowany, że istnieje możliwość przekazania ustalonego decyzją wyrównania świadczenia na jego rachunek bankowy, co związane jest koniecznością wydania przez niego stosownej dyspozycji. Odpowiednie oświadczenie w tym zakresie wnioskodawca przedłożył ZUS w dniu 22 października 2015 r. Organ rentowy prawidłowo wpłacił wyrównanie w październiku 2015 r. Co za tym idzie, w niniejszej sprawie nie zaistniały okoliczności uzasadniające ustalenie ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek od kwoty wyrównania emerytury, bowiem organ rentowy nie uchybił przepisom art. 118 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze, że organ rentowy nie pozostał w opóźnieniu w wypłacie świadczenia emerytalnego, Sąd I instancji wydając orzeczenie, nie naruszył art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz.887) oraz art. art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2016, poz.963). Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja wnioskodawcy jako całkowicie bezzasadna podlegała oddaleniu.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE